Innovating to zero! | Bill Gates

Translator: Liridon Shala Reviewer: Robert Lokaj

I'm going to talk today about energy and climate.

Sot do të flas për energjinë dhe karboninë.

And that might seem a bit surprising,

Qfar mund t'ju duket paksa e quditëshme është sepse

because my full-time work at the foundation

puna ime e plotë tek fondacjoni ëshë shumicen rreth vakcinave dhe sëmundjeve,

is mostly about vaccines and seeds,

about the things that we need to invent and deliver

rreth gjërave që na duhet ti zbulojmë dhe ti shprendajmë

to help the poorest two billion live better lives.

t'ju ndihmojmë dy miljardë të varfërve të jetojnë më mirë.

But energy and climate are extremely important to these people;

Mirpo energjia dhe klima janë dy gjëra shumë të rendësishme për këta njerëz --

in fact, more important than to anyone else on the planet.

në faktë, me të rendësishme sesa për secilin njeri tjetër në planet.

The climate getting worse means that many years, their crops won't grow:

përkeqsimet klimaterike në vitet e ardhëshme do të rriten:

there will be too much rain, not enough rain;

Do të jetë shumë shi, jo edhe aqë shi,

things will change in ways their fragile environment simply can't support.

gjërat do të ndryshojnë në menyrë

që ambienti i brishtë nuk mund ti përkrah ato.

And that leads to starvation, it leads to uncertainty, it leads to unrest.

Dhe kjo lejonë sabotimin, pasigurinë dhe paqartësin.

So, the climate changes will be terrible for them.

Pra ndryshimet klimaterike do të jenë të tmerrueshme për ta.

Also, the price of energy is very important to them.

Gjithashtu edhe qmimi i energjis ëshë shumë i rendësishem për ata.

In fact, if you could pick just one thing

Në fakt nese mund të zgjedhesh vetem një gjë për ta ulur qmimin

to lower the price of to reduce poverty, by far you would pick energy.

ose reduktuar varfërin, me shpejt do ta zgjidhshit energjinë.

Now, the price of energy has come down over time.

Tani, qmimi i energjis është zvogluar me kohen.

Really advanced civilization is based on advances in energy.

Zhvillimi i civilizimit është i bazuar në zhvillimi i energjisë.

Revulucjoni i thengjillit e mbushi revulucjonin industrialë,

The coal revolution fueled the Industrial Revolution,

and, even in the 1900s, we've seen a very rapid decline

madje edhe në vitet e 1900'a kemi parë zvoglime të dukshme të qmimit të energjisë,

in the price of electricity,

and that's why we have refrigerators, air-conditioning;

dhe mu për këtë kemi frigoriferë, ajër të kondicjonuarë,

we can make modern materials and do so many things.

mund ti ndërtojmë materialet moderne dhe shumë gjëra tjera.

And so, we're in a wonderful situation with electricity in the rich world.

Pra jemni në një pozit shumë të mir me energjinë në botën e pasurë.

But as we make it cheaper -- and let's say,

Mirpo, sa më të lirë qe e bejmë atë --pra le ta bejmë dy herë më të lirë --

let's go for making it twice as cheap --

we need to meet a new constraint,

na duhet ta takojmë një konstante të re,

dhe konstantja ka të bejë me CO2-in.

and that constraint has to do with CO2.

CO2 po e ngrohë planetinë,

CO2 is warming the planet,

dhe ekuacjoni i CO3-it është shum i drejtpërdrejtë.

and the equation on CO2 is actually a very straightforward one.

If you sum up the CO2 that gets emitted,

Nese e mbledhë CO2-in që emitohet,

that leads to a temperature increase,

ajo na sjellë tek një rritje e temperaturave,

and that temperature increase leads to some very negative effects:

dhe ngritja e temperaturave na qonë tek një efektë shumë negativë:

the effects on the weather; perhaps worse, the indirect effects,

efekti është në motë; ndoshta edhe më keqë, një efekt indirektë,

në atë ecosistemi natyral nuk mund të përshtatet me ato ndryshime,

in that the natural ecosystems can't adjust to these rapid changes,

and so you get ecosystem collapses.

pra kështu kemi një kolapsë të ekosistemit.

Now, the exact amount of how you map from a certain increase of CO2

Tani, sasia e nxierruar në si e hartojmë

nga disa rritje të CO2-it deri te temperaturat që do të jenë

to what temperature will be, and where the positive feedbacks are --

dhe deri tek vlerësimet pozitive,

there's some uncertainty there, but not very much.

janë disa pasiguri atje, mirpo jo edhe aq.

And there's certainly uncertainty about how bad those effects will be,

Dhe sigurisht që ka shumë pasiguri se si këto efekte jo të mira do të jenë,

but they will be extremely bad.

mirpo do të jenë vërtet të këqija.

I asked the top scientists on this several times:

I kam pyetur shkenctarët më me emerë disa herë:

Do we really have to get down to near zero?

A vërtet duhet të mbrrijmë afër zeros?

Can't we just cut it in half or a quarter?

S'mundemi vetem ta përgjysmojmë ose tregjysmojmë?

And the answer is, until we get near to zero,

Dhe përgjigjëja është derisa të mbrrimë tek pika zero,

the temperature will continue to rise.

temperatura do të vazhdoj të rritet.

And so that's a big challenge.

Pra kjo është një sfid e madhe.

It's very different than saying,

Është shumë më ndryshe sesa të thuash " ne jemi një kamion dymbëdhjet metra e gjatë duke u munduar të futet në një urë dhjetë metra të gjatë,

"We're a twelve-foot-high truck trying to get under a ten-foot bridge,

dhe ne mund ta zvoglojmë disi."

and we can just sort of squeeze under."

This is something that has to get to zero.

Kjo është diqka që ka për tu ulur në zero.

Now, we put out a lot of carbon dioxide every year --

Tani ne nxierrim jashtë shumë dioksid karboni gjdo vitë,

over 26 billion tons.

mbi 26 miljardë tonë.

For each American, it's about 20 tons.

Për secilin Amerikanë është rreth 20 tonë;

For people in poor countries, it's less than one ton.

për njerëzit në vende të varfëra, është më pakë se një tonë.

It's an average of about five tons for everyone on the planet.

Mesatarisht është rreth pesë tonë për secilin njeri në planet.

And somehow, we have to make changes that will bring that down to zero.

Dhe disi ne duhet ta ndryshojmë.

Atë që të mbrrij tek pika zero.

It's been constantly going up.

Vazhdimisht ishte duke u rritur.

Është vetem disa ndryshime ekonomike që e kanë ulur paksa,

It's only various economic changes that have even flattened it at all,

so we have to go from rapidly rising to falling,

pra duhet të shkojmë nga ngritja e shpejt

tek një zbritje e madhe deri tek pika zero.

and falling all the way to zero.

This equation has four factors, a little bit of multiplication.

Ky ekuacjon ka katër faktorë,

disa shumzime:

So you've got a thing on the left, CO2, that you want to get to zero,

Pra keni një gjë në të majtë, CO2-in të cilin dëshironi ta zvogloni në zero,

dhe kjo do të jet e bazuar në numrin e njerëzve,

and that's going to be based on the number of people,

the services each person is using on average,

shërbimet për seciln përson mesatarisht,

the energy, on average, for each service,

energjia mesatare për secilin shërbim,

and the CO2 being put out per unit of energy.

dhe CO2-i i dalur jashtë për secilin njësi të energjisë.

So let's look at each one of these,

Pra le ti shiqojmë secilin prej tyre

and see how we can get this down to zero.

dhe të shohim se si mund ta arrsim në zero.

Probably, one of these numbers is going to have to get pretty near to zero.

Ndoshta njëri nga këta numra duhet të mbrrijë afër zeros.

(Laughter)

Tani duhet të kthehemi tek algjebra e shkollës fillore,

That's back from high school algebra.

But let's take a look.

mirpo le ti japim një sy.

First, we've got population.

Së pari kemi popullsinë.

The world today has 6.8 billion people.

Bota sot ka 6.8 miljardë njerëz.

That's headed up to about nine billion.

Që është pothuajse duke u bër 9 miljardë.

Now, if we do a really great job on new vaccines,

Tani nëse do bejmë një punë të mir në vakcinat e reja,

health care, reproductive health services,

kujdesi shëndetsor, shëndeti riproduktiv i shërbimeve,

ne mund ta ulim atë ndoshta 10 ose 15 përqind,

we could lower that by, perhaps, 10 or 15 percent.

But there, we see an increase of about 1.3.

mirpo ne do të shohim një rritje rreth 1.3.

The second factor is the services we use.

Faktori i dytë është shërbimet qe ne përdorim.

This encompasses everything:

Kjo përfshin gjdogjë:

the food we eat, clothing, TV, heating.

ushqimin që hamë, veshmbathjen,TV, nxemjen.

Këto janë gjëra shumë të mira:

These are very good things.

Getting rid of poverty means providing these services

heqja qafe e varfëris do të thotë sjllja në jetë e këtyra shërbimeve

to almost everyone on the planet.

për secilin njëri në planet.

And it's a great thing for this number to go up.

Dhe është gjë shumë e mirë për këtë numer të rritet.

In the rich world, perhaps the top one billion,

Në botën e pasur, ndoshta top 1 miljardi,

we probably could cut back and use less,

ndoshta ne duhet ta zvoglojmë dhe të përdorim më pakë,

but every year, this number, on average, is going to go up,

mirpo gjdo vitë ky numër mesatarishtë është duke u rritur,

dhe mbi të gjitha do të dyfishohen

and so, overall, that will more than double

the services delivered per person.

shërbimet për një përson.

Here we have a very basic service:

Këtu kemi një shërbim bazikë:

Do you have lighting in your house to be able to read your homework?

A keni drita në shtëpin tuaj që te keni mundësi të lexoni detyrat e shtëpis?

And, in fact, these kids don't,

dhe faktikisht, këta fëmij nuk kanë, pra ata duhet të dalin jashtë

so they're going out and reading their schoolwork

dhe ata lexojnë detyrat e shkollës përfundi llapave të qytetit.

under the street lamps.

Now, efficiency, "E," the energy for each service --

Tani eficienti E, energjia për secilin shërbim,

here, finally we have some good news.

më në fund kemi disa lajme të mira.

We have something that's not going up.

Kemi diqka që po rritet.

Through various inventions and new ways of doing lighting,

Me disa intervenime dhe me disa menyra për të berë ndriqimin,

through different types of cars, different ways of building buildings --

me disa lloje te ndryshme të makinave, menyra të ndryshme të ndertesave --

there are a lot of services

janë shumë shërbime ku mund ta kthesh

where you can bring the energy for that service down

energjin për atë shërbim në nivelin minimalë.

quite substantially.

Some individual services even bring it down by 90 percent.

Pra shërbimet individuale e zvoglojnë deri në 90 përqind.

There are other services, like how we make fertilizer,

Janë edhe disa shërbime tjera se si i bejmë plehurat,

ose si e bejmë transportin ajrorë,

or how we do air transport,

where the rooms for improvement are far, far less.

ku përmisimet janë shumë të vogla.

And so overall, if we're optimistic, we may get a reduction

Pra mbi të gjitha këtu, nëse jemi optimistë,

ne mund te kemi një zvoglim të faktorit tre ose ndoshta edhe gjashtë.

of a factor of three to even, perhaps, a factor of six.

But for these first three factors now,

Mirpo për këta tre faktori tani,

we've gone from 26 billion to, at best, maybe 13 billion tons,

kemi kaluar prej 26 miljardve në më të mirën ndoshta 13 miljard tonë,

and that just won't cut it.

dhe kjo nuk do ta zvoglojë.

So let's look at this fourth factor -- this is going to be a key one --

Pra le ta shikojmë faktorin e katërt --

ky do të jetë kryesori --

and this is the amount of CO2 put out per each unit of energy.

dhe kjo është shumë e CO2-it e hequr për secilën njësi të energjisë.

So the question is: Can you actually get that to zero?

Dhe këtu ekuacjoni është: A mundemi ta zvoglojmë në zero?

If you burn coal, no.

Nese djeg thëngjill, jo.

If you burn natural gas, no.

Nese djeg gas natyrorë prap jo.

Almost every way we make electricity today,

Pothuajse në gjdo menyr që e prodhojmë energjinë sot,

except for the emerging renewables and nuclear, puts out CO2.

përveq energjis së rinovueshme dhe asaj nukleare, nxierrin jasht CO2.

And so, what we're going to have to do at a global scale,

Pra qfar do te mund te bejmë në termin globalë,

is create a new system.

është të krijojmë një sistem të ri.

So we need energy miracles.

Pra na duhen një mrekulli në energji.

Now, when I use the term "miracle," I don't mean something that's impossible.

Tani kur e përdori termin " mrekulli," nuk mendoj për diqka që është e pamundur.

Mikroprocesori është një mrekulli. Kompjuteri përsonal gjithashtu.

The microprocessor is a miracle.

The personal computer is a miracle.

The Internet and its services are a miracle.

Interneti dhe shërbimet e tij janë mrekulli.

So the people here have participated in the creation of many miracles.

Pra njerëzit këtu që kan participuar në krijimin e gjithë ketyre mrekullive.

Usually, we don't have a deadline

Zakonisht nuk kemi ndonje afat kohorë,

where you have to get the miracle by a certain date.

ku duhet ta përfundosh mrekullin me një datë të caktuar.

Usually, you just kind of stand by, and some come along, some don't.

Zakonisht ju qendroni pas, disa prej tyre vinë disa tjera jo.

This is a case where we actually have to drive at full speed

Ky është momenti ku duhet të vozisim me shpejtësin maksimale

and get a miracle in a pretty tight timeline.

dhe ta nxierrim mrekullin sa më shpejtë e mundur.

Now, I thought, "How could I really capture this?

Tani mendova, " Si me të vërtet mund ta nxierrim këtë?

Is there some kind of natural illustration,

A ka ndonje ilustrim natyral,

some demonstration that would grab people's imagination here?"

ndonje demostrim që do ta nxiste imagjinaten e njerëzit këtu?"

I thought back to a year ago when I brought mosquitoes,

Mendova para një viti më parë kur unë sjella miskonjat,

and somehow people enjoyed that.

dhe disa njerëz e pëlqyen atë.

(Laughter)

(Qeshen)

It really got them involved in the idea of, you know,

Me të vërtet u involvuen në iden e

e kupton, ka njerëz që jetojnë me miskonja.

there are people who live with mosquitoes.

With energy, all I could come up with is this.

Pra, me energji, e gjith ajo me qfar mund të vija është.

I decided that releasing fireflies

Vendosa lëshimin e xixillonjave

would be my contribution to the environment here this year.

do të ishte kontributi im për ambientin këtë vitë.

So here we have some natural fireflies.

Pra këtu kemi disa xixillonja natyrale.

I'm told they don't bite; in fact, they might not even leave that jar.

Më është thën, të mos i rrafi, faktikisht ato ndoshta edhe mund të mos e lëshojnë poqë.

(Laughter)

(Qeshen)

Pra ka me mijera zgjidhje të vogla sikurse ajo,

Now, there's all sorts of gimmicky solutions like that one,

but they don't really add up to much.

mirpo nuk vlen edhe aq shumë.

We need solutions, either one or several,

Na duhet zgjithëje -- ndoshta një ose disa --

that have unbelievable scale and unbelievable reliability.

të cilat kanë një përfshirje të madhe

dhe besueshmëri poashtu,

And although there's many directions that people are seeking,

edhe pse janë disa drejtime njerëzit janë duke kërkuar,

I really only see five that can achieve the big numbers.

Me të vërtet unë i shof presë që mund të arrsin numra të mëdhenjë.

I've left out tide, geothermal, fusion, biofuels.

E kam anashkaluar ngusht, gjeotermalen, fuzjonin, biodizelin.

Those may make some contribution,

Këto mund të bejnë ca kontributë,

and if they can do better than I expect, so much the better.

dhe nëse bejnë më mirë sesa unë presë, shumë më shumë,

mirpo pika kyqe e imja këtu është

But my key point here is that we're going to have to work on

që ne duhet të punojmë në secilen prej tyre pesëve,

each of these five,

and we can't give up any of them because they look daunting,

dhe smun ta lë anash njëren prej tyre sepse duke e frikshme,

because they all have significant challenges.

sepse të gjitha kanë një sfid të madhe.

Let's look first at burning fossil fuels,

Le ti shikojmë së pari djegjen e fosileve,

either burning coal or burning natural gas.

ose djegjen e thëngjillit ose gazit natyrorë.

What you need to do there seems like it might be simple, but it's not.

Qfar duhet te bejmë atje, duke të jetë e thjesht, mirpo nuk është,

dhe ta nxierrim të gjithë CO2-in, pasi kemi djegur atë,

And that's to take all the CO2,

after you've burned it, going out the flue,

pressurize it, create a liquid, put it somewhere,

ta presojmë atë, krijojmë një lëng edhe vendim diku,

and hope it stays there.

dhe shpresojmë të qëndroj atje.

Now, we have some pilot things

Tani duhet ti vëndosim disa gjëra pilota që e bejnë atë tek niveli 60 deri 80 përqind,

that do this at the 60 to 80 percent level.

But getting up to that full percentage -- that will be very tricky.

mirpo ta rrisim deri në atë përqindje të plotë, ajo do të jetë shumë e vështirë,

And agreeing on where these CO2 quantities should be put will be hard,

dhe pajtimi në këto sasit e CO2-it që duhet të jenë jasht duhet të jetë e vështirë,

but the toughest one here is this long-term issue:

mirpo më e vështira është qështja në termin afatgjatë.

Who's going to be sure?

Kush do të jetë i sigurtë?

Who's going to guarantee

Kush do të garantoj diqka që miljarda herë e madhe

something that is literally billions of times larger

than any type of waste you think of in terms of nuclear or other things?

sesa gjdo gjë tjetër që humbet ju mendoni diqka nukleare apo diqka tjetër?

This is a lot of volume.

Ky është një volum i madhë.

So that's a tough one.

Një vërtet e vështirë.

Next would be nuclear.

Tjetra do të jetë nuklearë.

It also has three big problems:

Janë tri probleme të mëdhaja:

cost, particularly in highly regulated countries, is high;

Shpenzimet, në veqanti në shtetet e rregulluara, shumë e shtrenjët;

the issue of safety, really feeling good about nothing could go wrong,

qështja e sigurisë, të menduarit mire se asnjë gjë nuk do të shkoi keq,

that, even though you have these human operators,

madje edhe pse keni këtu operacjone njerëzore,

the fuel doesn't get used for weapons.

që karburanti nuk përdoret për armatimë.

And then what do you do with the waste?

Dhe atëher qfar beni më mbetjetë?

Although it's not very large, there are a lot of concerns about that.

Madje edhe pse nuk është shumë e madhe, ka goxa biseda rreth sajë.

Njerëzit duhet të ndihen mirë rreth tijë.

People need to feel good about it.

So three very tough problems that might be solvable,

Pra tri prej problemeve më të vështira që mund të zgjidhen,

and so, should be worked on.

dhe kështu, duhet të punojmë në to.

The last three of the five, I've grouped together.

Tri të fundit prej pesëve, i kam grupuar së bashku.

These are what people often refer to as the renewable sources.

Këto janë ato që njerëzit shumicën e kohës i referohen si të burime të ripërtrishme.

And they actually -- although it's great they don't require fuel --

Dha faktikisht -- edhe pse janë të mira nuk kan nevoi për karburantë --

they have some disadvantages.

pra kanë disa mangësi

One is that the density of energy gathered in these technologies

Njëra prej tyre është densia e energjis së mbledhur në këto teknologji

is dramatically less than a power plant.

është shum më pak sesa në një termo-centralë.

This is energy farming,

Pra ky është një famacjon i energjis, pra po flasim për shumë metra katrorë,

so you're talking about many square miles, thousands of times more area

mijera metra më shumë sesa një termo-central normal i energjisë.

than you think of as a normal energy plant.

Also, these are intermittent sources.

Gjithashtu ka burime të pazbuluara.

The sun doesn't shine all day, it doesn't shine every day,

Djelli nuk shëndrris gjatë gjithë dites, nuk shëndrris gjdo ditë,

and likewise, the wind doesn't blow all the time.

sikurse, era nuk fryen gjatë gjithë kohës.

And so, if you depend on these sources,

Pra nëse vareni plotësisht në njëren prej këtyre burimeve,

you have to have some way of getting the energy

ather ju keni disa menyra për të përfituar energji

during those time periods that it's not available.

gjat ketyre peridhave kohore kjo nuk është e mundshme.

So we've got big cost challenges here.

Pra, kemi një sfid të madhe të shpenzimeve këtu,

We have transmission challenges;

kemi sfida të transmisoneve:

for example, say this energy source is outside your country,

për shembull, le te themi burimi i energjis është jashtë shtetit tuaj;

juve nuk ju duhet vetem teknologjia,

you not only need the technology,

mirpo ju duhet te mvarni edhe nga rrëziku i energjis që vjen nga diku tjetër.

but you have to deal with the risk of the energy coming from elsewhere.

And, finally, this storage problem.

Dhe përfundimisht, problemi i grumbullimit.

Dhe për të demostruar këtë, shkova dhe shiqova

To dimensionalize this,

I went through and looked at all the types of batteries made --

të gjitha llojet e baterive të cilat prodhohen --

for cars, for computers, for phones, for flashlights, for everything --

për makinat, për kompjuterit, për telefonet, per bateriat, për gjdogjë --

and compared that to the amount of electrical energy the world uses.

dhe ta krahasojmë atë me shumën e energjis që e gjithë bota përdorë,

What I found is that all the batteries we make now

dhe qfar kam gjetu është se të gjitha bateariat qe ne i prodhojmë tani

could store less than 10 minutes of all the energy.

mund të ruajnë më pak se 10 minuta e të gjithë energjisë.

And so, in fact, we need a big breakthrough here,

Faktikisht na duhet një vemendje shumë e madhe këtu,

something that's going to be a factor of 100 better

diqka që duhet të jetë faktor i 100-të më mirë

than the approaches we have now.

me atë që e krahasojmë tani.

It's not impossible, but it's not a very easy thing.

Nuk është e pamundur, mirpo është një gjë jo shumë e lehtë..

Now, this shows up when you try to get the intermittent source

Tani, kjo shfaqet kur ne provojmë ta përmisojmë burimin

to be above, say, 20 to 30 percent of what you're using.

të jemi sipër , le të themi 20 deri 30 përqind e asaj që ne e përdorim.

If you're counting on it for 100 percent,

Nëse mendoni në të për 100 përqind,

ju duhet një bateri e mrekullueshme ( e pamundshme deri me tani).

you need an incredible miracle battery.

Now, how are we going to go forward on this -- what's the right approach?

Tani si do të shkojmë përpara në këtë aspekt -- qfar menyra do të provojmë?

Is it a Manhattan Project? What's the thing that can get us there?

A është projekti i Manhatenit? Cila është ajo gjë që na dergon neve atje?

Well, we need lots of companies working on this -- hundreds.

Mirë, na duhen shumë kompani të punojnë në të, mijra.

In each of these five paths, we need at least a hundred people.

Në secilin prej këtyra pesë nyjeve, na duhet më së paku qindra njerëz.

A lot of them, you'll look at and say, "They're crazy."

Dhe shumë prej tyre, ju i shikoni dhe thoni, " janë të qmendur."

That's good.

And, I think, here in the TED group,

Dhe mendoni këtu në grupin e TED-it,

we have many people who are already pursuing this.

kemi shumë njerëz të cilet janë duke punuar në të.

Bill Gross has several companies, including one called eSolar

Bill Gross ka disa kompani, përfshirë njëren të quajtur eSolar

that has some great solar thermal technologies.

e cila ka disa teknologji solare të mrekullueshme.

Vinhd Khosla duke invesuar në disa prej kompanive

Vinod Khosla is investing in dozens of companies

that are doing great things and have interesting possibilities,

të cilat janë duke berë gjëra të mira dhe kanë mundësi interesante,

and I'm trying to help back that.

dhe unë jam duke u munduar t'ju ndihmoj atyre.

Nathan Myhrvold and I actually are backing a company

Nathan Myhrvold dhe unë faktikisht jemi duke e këthyer një kompani

that, perhaps surprisingly, is actually taking the nuclear approach.

që ndoshta suprizisht, përfshin edhe mundësin nukleare.

There are some innovations in nuclear: modular, liquid.

Janë disa inovime në nuklear: modular të lëngshem.

Innovation really stopped in this industry quite some ago,

Dhe inovimi në të është ndalur para disa viteve,

so the idea that there's some good ideas laying around

Pra idej është se rreth saj ka shumë idej të cilat nuk janë të përshtatshme.

is not all that surprising.

The idea of TerraPower is that, instead of burning a part of uranium --

Idea e TerraPower është që, në vend se ta djegim një pjes të uraniumit --

the one percent, which is the U235 --

një përqind, i cili është U235 --

we decided, "Let's burn the 99 percent, the U238."

kemi vendosur, Le ta djegim 99 pëqind, e U238."

It is kind of a crazy idea.

Ështa paksa ide e qmendur.

In fact, people had talked about it for a long time,

Njerëzit kal folur për të shumë më herët,

but they could never simulate properly whether it would work or not,

mirpo kurr nuk kan mundur ta simulojnë se a do punon apo jo,

and so it's through the advent of modern supercomputers

pra ëshë me përparsit e moderimit të superkompjuterave

that now you can simulate and see that, yes,

që tani mund ta simuloni dhe të shihni që, po mund te behet,

with the right materials approach, this looks like it would work.

me materialin e duhur, kjo duket se do funksionoi.

And because you're burning that 99 percent,

Dhe sepse ju jeni duke e djegur 99 përqindshinë,

you have greatly improved cost profile.

ju keni përmisuar për të mirë profilin e shpenzimeve

You actually burn up the waste, and you can actually use as fuel

Ju faktikisht keni djegur mbetjet, dhe keni përdorur ato si karburant

all the leftover waste from today's reactors.

të gjitha ato mbetjet nga reaktorët e sotem.

So instead of worrying about them, you just take that, it's a great thing.

Pra në vend se të brengosimi rreth tyre, ju vetem përdorni atë. Pra është një gjë e mirë.

It breeds this uranium as it goes along, so it's kind of like a candle.

E thithë këtë uranium duke shkuar posht, është një lloje qiri.

You see it's a log there, often referred to as a traveling wave reactor.

Ju mund ta shihni është e kyqur atje, shpeshë herë referohet ti udhëtuesi reaktorë.

In terms of fuel, this really solves the problem.

Në krahasim më karburantin, ky vërtet e zgjidh problemin.

I've got a picture here of a place in Kentucky.

Kam një fotografi këtuë të një vendi në Kentucky.

This is the leftover, the 99 percent,

Ky është krahu i majtë, 99 përqindshi,

where they've taken out the part they burn now,

ku e kan hequr pjesen të cilen e djegin tani,

pra quhet uranjumi i varfëruar.

so it's called depleted uranium.

That would power the US for hundreds of years.

I cili do ta furnizonte Shtetet e Bashkuara për njëqindë vite.

And simply by filtering seawater in an inexpensive process,

Dhe thjesht duke e filtruar ujinë e detit me një procesë të lirë,

ju keni karburant të mjaftueshem për të gjith peridhen kohore të planetit.

you'd have enough fuel for the entire lifetime of the rest of the planet.

So, you know, it's got lots of challenges ahead,

Pra e kuptoni, ka shumë sfida përpara,

but it is an example of the many hundreds and hundreds of ideas

mirpo është një shembull prej qindra dhe mijera ideja

that we need to move forward.

që na duhen për të ecur përpara.

So let's think: How should we measure ourselves?

Pra le të mendojmë: Si mund të masim vetveten ?

What should our report card look like?

Si duhet të duket karta e raportit?

Well, let's go out to where we really need to get,

Mirë, le të dalim dhe të shiqojmë se qfar na duhet te bejmë,

and then look at the intermediate.

dhe pastaj të analizojmë mesinë.

For 2050, you've heard many people talk about this 80 percent reduction.

Deri 2050, ju keni dëgjuar shumë njerëz të flasin për zvoglimin deri në 80 përqind

Ajo është shumë me rëndesi të arrijm deri atje.

That really is very important, that we get there.

And that 20 percent will be used up by things going on in poor countries --

Dhe ky 20 përqindsh do të përodret për gjërat që prodhohen në shtetet e varfëra,

still some agriculture; hopefully, we will have cleaned up forestry, cement.

akoma disa agrikultura,

fatmirësisht te kemi pastruar pyjet.

So, to get to that 80 percent,

Pra të arrijmë tek ai 80 përqindsh,

the developed countries, including countries like China,

për shtetet e zhvilluar, duke përfshir shtetet si Kina,

will have had to switch their electricity generation altogether.

ne duhet ti ndalim furnizimet me energji elektrike së bashku.

The other grade is: Are we deploying this zero-emission technology,

Pra notimi tjetër është: A jemi duke e zhvilluar teknologjin e emitimit të gazrave zero,

have we deployed it in all the developed countries

e kemi zhvilluarë atë në shtetet e zhvilluara

and are in the process of getting it elsewhere?

dhe a jemi në proces të zhvillimit diku tjetër?

That's super important.

Kjo është supër e rëndësishme.

That's a key element of making that report card.

Ky është elementi kyqë në krijimin e kartes se raportit.

Backing up from there, what should the 2020 report card look like?

Pra të kthehemi pas nga atje, si do duhet të duket raporti në vitin 2020?

Well, again, it should have the two elements.

Mirë , prap duhet ti ketë dy elemente.

We should go through these efficiency measures to start getting reductions:

Ne duhet të kalojmë nepër këta matës eficient nese dojmë të reduktojmë emitimet

The less we emit, the less that sum will be of CO2,

Sa më pak që emitojmë, aq më e vogël do të jetë shuma e CO2-it

and therefore, the less the temperature.

dhe kushtu, më pak temperatura.

But in some ways, the grade we get there,

Mirpo në disa menyra, notimi që ne marrim atje,

doing things that don't get us all the way to the big reductions,

duke berë gjëra të cilat nuk na dergojnë neve direkt tek reduktimi i madhë,

është vetem barazi, ose ndoshta pak më pak, e rendësishme sesa tjerat.

is only equally, or maybe even slightly less, important than the other,

which is the piece of innovation on these breakthroughs.

Të cilat mund të jenë pjes të inovacjonin në këto fusha.

These breakthroughs, we need to move those at full speed,

Këto superfuqi që ne duhet ti lëvizim me shpejtësin maksimale,

dhe ne mund ti matim ato në ato kompanië,

and we can measure that in terms of companies,

pilot projects, regulatory things that have been changed.

projektet pilote, gjërat e rregullativit të cilat kanë ndryshuar.

There's a lot of great books that have been written about this.

Ka shumë libra të mira që janë shkruar për këtë gjë.

The Al Gore book, "Our Choice,"

Libri i Al Gore-së "Zgjidhja jonë"

and the David MacKay book, "Sustainable Energy Without the Hot Air."

dhe Libri i David McKay, " Energjia e qëndrushme pa ajër të nxehet."

They really go through it and create a framework

Ata me të vërtet kaluan rrethë saj dhe krijuan një kornizë

që kjo të diskutohet në përgjethsi,

that this can be discussed broadly,

because we need broad backing for this.

sepse na duhet përkrahje e gjerë për këtë.

There's a lot that has to come together.

Ka shumë gjëra që duhet të vinë së bashku.

So this is a wish.

Pra kjo është një dëshirë.

It's a very concrete wish that we invent this technology.

Është me të vërtet dëshir konkreta që ta zbulojmë këtë teknologji.

If you gave me only one wish for the next 50 years --

Nese më jepni vetem një dëshir për 50 vitet e ardhëshme --

I could pick who's president,

Do të zgjidhja kush është president,

I could pick a vaccine, which is something I love,

Do të zgjidhja një vakcië, diqka që e dua,

or I could pick that this thing

ose do zgjidhëja këtë gjë

that's half the cost with no CO2 gets invented --

që gjysma e shpenzimeve me CO2 të zbulohet --

this is the wish I would pick.

kjo do të ishte dëshira që do zgjidhja.

This is the one with the greatest impact.

Kjo do të ishte njëra me rëndësin më të madhe.

If we don't get this wish,

Nese nuk e pranojmë këtë dëshirë,

the division between the people who think short term and long term

divizjoni në mes të njerëzve që mendojnë në afate të shkurta dhe atyre në të gjatë do të jetë e brishtë

will be terrible,

between the US and China, between poor countries and rich,

në mes të SHBA-ve dhe Kinës, në mes të shteteve të varfëra dhe atyre të pasura,

and most of all,

dhe shumica e ketyra jetesave të dy miljardve do të jetë shumë më keqë.

the lives of those two billion will be far worse.

So what do we have to do?

Pra, qfar duhet të bejmë?

What am I appealing to you to step forward and drive?

Qfar po u them juve është të beni një hapë përpara dhe të vozisni?

We need to go for more research funding.

Ne duhet të japin shumë më teper fonde për kërkime.

When countries get together in places like Copenhagen,

Kur shtetet mbildhen së bashku në vende si Kopenhagu,

ata duhet të diskutojnë për CO2-in.

they shouldn't just discuss the CO2.

They should discuss this innovation agenda.

Ata duhet të diskutojnë agjenden e inovimit,

You'd be stunned at the ridiculously low levels of spending

dhe duhet të qëndrojnë në nivelinë më të vogël të shpenzimeve

on these innovative approaches.

ne këto vendime inovative.

We do need the market incentives -- CO2 tax, cap and trade --

Na duhet ta funksionalizojmë tregun -- taksat e CO2-it, tragtinë --

something that gets that price signal out there.

diqka që e dërgon sinjalin e qmimit atje.

We need to get the message out.

Ne duhet ta dergojmë mesazhin.

We need to have this dialogue be a more rational,

Ne duhet që ky dialog të jetë më racionalë, dialog më i kuptushem,

more understandable dialogue,

including the steps that the government takes.

përfshir edhe hapat që qeveria merrë.

This is an important wish, but it is one I think we can achieve.

Kjo është një dëshirë e rëndësishme, mirp unë mendoj se mund ta arrisim.

Thank you.

Faliminderit.

(Applause)

(Duartrokitje)

(Applause ends)

Thank you.

Faliminderit.

Chris Anderson: Thank you. Thank you.

Chris Anderson: Faliminderit. Faliminderit.

(Applause)

(Duartrokitje)

CA: Thank you.

Faliminderit. Pra për të kuptuar më teper rreth TerraPower, mirë --

So to understand more about TerraPower.

I mean, first of all, can you give a sense of what scale of investment this is?

Mendoj, së pari, ju me jepni një sensë se qfar madhësia investimi do të jetë?

Bill Gates: To actually do the software, buy the supercomputer,

Bill Gates: Faktikisht të ndërtosh programin, blesh supër kompjuterët,

hire all the great scientists, which we've done,

të punsosh shkenctarët më të mirë, të cilen e kemi berë,

that's only tens of millions.

kjo është vetem dhjetra miljona,

And even once we test our materials out in a Russian reactor

dhe madje pasi të testojmë materialet tona jashtë në ndonje reaktor Rusë

të jemi të sigurt që materialet do funksionojnë mirë,

to make sure our materials work properly,

then you'll only be up in the hundreds of millions.

pastaj ju do të keni një ngritje prej disa milonesh.

The tough thing is building the pilot reactor --

Gjëja e ligjeruar është ndërtimi i reaktorve pilotë;

finding the several billion, finding the regulator, the location

gjetja e disa miljardave, gjetja e rregullatorëve, vendet

that will actually build the first one of these.

të cilat do të ndërtohen të parët e ketyre.

Once you get the first one built, if it works as advertised,

Posa të keni ndërtuar të parët, nëse do funksionon siq është reklamuar,

then it's just clear as day,

pastaj do të jetë e kuptushme, sepse ekonomia, densiteti energjetikë,

because the economics, the energy density, are so different

janë aqë të ndryshme sesa nukleari siq ne e njohim.

than nuclear as we know it.

CA: So to understand it right,

CA: dhe gjithashtu për ta kuptuar atë mirë, kjo përfshin ndërtimi i tyre thellë nën tokë

this involves building deep into the ground,

almost like a vertical column of nuclear fuel, of this spent uranium,

pothuajse si një kolonë vërtikel e një karburanti nuklearë,

një loje uranjumi i shpenzuarë,

and then the process starts at the top and kind of works down?

dhe procesi fillonë në krye dhe pastaj funksionon poshtë.

BG: That's right.

BG: Mirë. Sot, ju gjithmonë po i ri-furnizoni reaktorët,

Today, you're always refueling the reactor,

so you have lots of people and lots of controls that can go wrong,

pra ju keni shumë njerëz dhe shumë kontrollime të cilat mund të ecin gabim:

where you're opening it up and moving things in and out --

atë gjën atje që po e hapni atje duke lëvizur gjërat posht e lartë,

that's not good.

ajo nuk është gjë e mirë.

So if you have very --

Pra, nese keni një karburant shumë të lirë që mund ta vendsni për 60 vite --

(Laughter)

very cheap fuel that you can put 60 years in --

just think of it as a log --

vetem mendo për të sa gjatë --

put it down and not have those same complexities.

vendose posht dhe mos ke këto lloje kompleksitetesh.

And it just sits there and burns for the 60 years, and then it's done.

do të jetë aty dhe do të digjet për 60 vite,dhe pastaj është i mbaruar.

CA: It's a nuclear power plant that is its own waste disposal solution.

CA: Është termocentrali nuklearë i cili posedon mbetjet e shfaquar.

BG: Yeah; what happens with the waste,

BG: Po, qfar ndodh me mbetjetë,

you can let it sit there -- there's a lot less waste under this approach --

ju mund ti lini aty -- ka shumë më pak humbje me këtë proces --

then you can actually take that

dhe pastaj mund ta merresh atë,

and put it into another one and burn that.

dhe ta vëndosesh në një tjetër dhe ta digjësh pastaj.

And we start out, actually, by taking the waste that exists today

Dhe faktikisht ne filluam duke e marruar humbjet qe kemi tani,

that's sitting in these cooling pools or dry-casking by reactors --

të ulemi në këta ftohësa --

that's our fuel to begin with.

ai është karburanti për të filluar.

So the thing that's been a problem from those reactors

Pra gjëja që ka qen një problem me këta reaktorë

is actually what gets fed into ours,

ëshë faktikisht ajo që ushqehemi ne,

and you're reducing the volume of the waste quite dramatically

dhe ju jeni duke e reduktuar volumin e humbjeve dramatikisht

as you're going through this process.

duke shkuar nepër këtë procesë.

CA: You're talking to different people around the world

CA: Mendojë, ju po i flisni njerëzve të ndryshem rreth botës

rreth mundësive këtu.

about the possibilities.

Where is there most interest in actually doing something with this?

Ku është atje më shum i interesuar të bejnë gjëra të tilla me këtë?

BG: Well, we haven't picked a particular place,

BG: mirë, nuk kemi zgjedhur ndonje vend të veqantë,

dhe është një gjë interesante rreth gjdogjëje që tuajtur "nuklearë,"

and there's all these interesting disclosure rules

about anything that's called "nuclear."

So we've got a lot of interest.

pra kemi shumë interesë,

People from the company have been in Russia, India, China.

që njerëzit prej kompanive që kanë qenë në Rusi, Indi, Kinë -

I've been back seeing the secretary of energy here,

Atje e kam parë sekretarin e energjisë,

talking about how this fits into the energy agenda.

kemi folur se si mund ta përshtatemi në agjenden e energjisë.

So I'm optimistic.

Pra jam optimist, e kuptoni, Francezët dhe Japonezët kanë berë ca punë.

The French and Japanese have done some work.

This is a variant on something that has been done.

Ky është një variant në diqka që është berë.

It's an important advance, but it's like a fast reactor,

Është një përparim i avancuar, mirpo është si një lloje reaktori i shpejtë,

and a lot of countries have built them,

dhe shumë shtete i kanë ndërtuar ato,

so anybody who's done a fast reactor is a candidate

pra gjdokush që ka ndërtuar një reaktorë të shpejtë është një kandidat për ta marrur dhe ndërtuar atë.

to be where the first one gets built.

CA: So, in your mind,

CA: Pra afati kohorë dhe mundësia

timescale and likelihood of actually taking something like this live?

e berjes diqka sikurse kjo live?

BG: Well, we need -- for one of these high-scale, electro-generation things

BG: Mirë, na duhen -- për njëren prej tyre të lartave, një gjë generual elektrikishtë

që është e lirë,

that's very cheap,

we have 20 years to invent and then 20 years to deploy.

ne kemi 20 vite për ti zbuluar dhe 20 vite për ti shpalosurë.

That's sort of the deadline

Është një lloje afati i modeleve të ambientit

that the environmental models have shown us that we have to meet.

na ka treguar neve se ne duhet ta përcaktojmë.

And TerraPower -- if things go well, which is wishing for a lot --

Dhe e dini, TerraPower, nëse gjërat shkojnë mirë -- për të cilen shpresojmë shumë --

plotësisht mund të arrijë atë.

could easily meet that.

And there are, fortunately now, dozens of companies --

Dhe tani fatmirësisht janë goxa shumë kompani --

we need it to be hundreds --

mirpo na duhen të jenë me mijera --

who, likewise, if their science goes well,

kush tjetër, nese shkencëtaret ecin mirë,

if the funding for their pilot plants goes well,

nese fondet për planin e pilotit shkojnë mirë,

that they can compete for this.

që ata të mund ta krahasojnë me këtë.

And it's best if multiple succeed,

Dhë ky do të jetë suksesi më i mirë i shumëzuar,

because then you could use a mix of these things.

sepse ateher do të përoreshin një mori gjërash të përziera.

We certainly need one to succeed.

Ne me të vërtet na duhet që një të ket suksesë.

CA: In terms of big-scale possible game changers,

CA: Në krahasimi me mundësin e sfidës së madhe,

is this the biggest that you're aware of out there?

ëshë më e madhja që kemi dëshuar të jetë ndërtuar.

BG: An energy breakthrough is the most important thing.

BG: Një energji i përtrishme do të ishte gjëja më e rëndësishme.

It would have been, even without the environmental constraint,

Do ti ishte , madje edhe pa pëlqimin e ambientit,

mirpo detyrimet tona ndaj ambientit janë shumë të mdha.

but the environmental constraint just makes it so much greater.

In the nuclear space, there are other innovators.

Në hapsira nukleare, nuk ka shumë inovatorë.

You know, we don't know their work as well as we know this one,

E kuptoni, ne nuk e dim punen e tyre si e dimë tonën,

but the modular people, that's a different approach.

mirpo njerëzit modular, ata janë qasje të ndryshme.

Është një lloje i lëngshem i rekatorve, i cili duket të jetë më i vështirë,

There's a liquid-type reactor, which seems a little hard,

but maybe they say that about us.

mirpo ndoshta edhe ata thonë për neve.

And so, there are different ones,

Dhe kështu ka lloje të ndryshme,

but the beauty of this is a molecule of uranium

mirpo bukuria e kësaj është se janë uranjume molekulare

has a million times as much energy as a molecule of, say, coal.

ka një miljonë herë më shumë energji sesa ato le të themi, thëngjilli,

And so, if you can deal with the negatives,

e kështu, nese mund të mirresh me negativët,

të cilat esencjalisht janë radioaktive --

which are essentially the radiation, the footprint and cost,

lëvizjet dhe shpenzimet potencjale,

the potential, in terms of effect on land and various things,

në krahasim me efektin në tokë dhe gjëra të ngjashme,

is almost in a class of its own.

është pothuajse një lloje i veqantë.

CA: Nëse kjo nuk funksionon, atëher qfar?

CA: If this doesn't work, then what?

Do we have to start taking emergency measures

A duhet të fillojm të marrim masa emergjente

to try and keep the temperature of the earth stable?

për të provuar të mbajme temperaturat stabile në tokë?

BG: If you get into that situation,

BG: Nese ju hyni në atë situatë,

it's like if you've been overeating, and you're about to have a heart attack.

është sikurse kur ke ngrën teper, dhe ju jeni duke pasur një atak në zemër:

Then where do you go?

Atëher ku shkoni? ju ndosht ju duhet një operues zemrash apo diqka e ngjashme.

You may need heart surgery or something.

There is a line of research on what's called geoengineering,

Është një linjë e kërkimit në të quajturen gjeoingjinjeria,m

which are various techniques that would delay the heating

të cilat janë disa llojë teknikash që kanë të bejnë me nxehtësin

to buy us 20 or 30 years to get our act together.

për të na blerë neve 20 oaw 3o vite deri të arrijm atje.

Now, that's just an insurance policy; you hope you don't need to do that.

Tani, kjo është vetem një politik sigurie.

Shpresojm të mos ju nevoitet ta beni atë.

Some people say you shouldn't even work on the insurance policy

Disa njerëz thonë se juve madje ju duhet të punoni në politika të sigurisë

sepse mund t'ju bejë përtac,

because it might make you lazy,

ajo do t'ju mbaj juve duke ngrën sepse ju e dini që operacioni i zemrës do të jetë atje për t'ju shpetuar juve.

that you'll keep eating because you know heart surgery will be there to save you.

Unë nuk jam shumë i sigurt se kjo është e menqur duke dhën rëndësin e problemit,

I'm not sure that's wise, given the importance of the problem,

mirpo tani është edhe biseda rreth gjeoingjinjerisë

but there's now the geoengineering discussion

about: Should that be in the back pocket in case things happen faster,

se a duhet të jetë ajo si masë mbrojtëse në rast se gjërat ndodhin shpejtë,

or this innovation goes a lot slower than we expect?

apo ky inovacjonë shkon shumë më ngadal sesa që ne presim?

CA: Climate skeptics:

CA: Skeptiket klimaterik: Nëse ke një fjali apo dy për tua then atyre,

If you had a sentence or two to say to them,

si mund ti bindësh ata se e kanë gabim?

how might you persuade them that they're wrong?

BG: Well, unfortunately, the skeptics come in different camps.

BG: Mirë, fatkeqësishtë, skeptikët vin në forma të ndryshme.

The ones who make scientific arguments are very few.

Ata që japin argumente shkencore janë të pakët.

Are they saying there's negative feedback effects

A janë duke then se ka një vlerësim të efektit negative

that have to do with clouds that offset things?

që kanë të bejnë me retë që i ndalin gjërat?

There are very, very few things that they can even say

Janë shumë,shumë, pakë gjëra të cilat ata mund të thonë

ka një shancë në një miljonë të ketyre gjërave.

there's a chance in a million of those things.

The main problem we have here -- it's kind of like with AIDS:

Problemi kryesorë që kemi këtu është sikurse HIVI.

you make the mistake now, and you pay for it a lot later.

Ju beni gabimin tani, ndërsa e paguani shumë më vonë.

And so, when you have all sorts of urgent problems,

Dhe kështu, kur keni të gjitha llojet e problemeve urgjente,

the idea of taking pain now that has to do with a gain later,

ideja e të marrit dhimbje tani për gjërat që do ti përjetojmë më vonë,

dhe disi një dhimbje e pasigurtë --

and a somewhat uncertain pain thing.

In fact, the IPCC report -- that's not necessarily the worst case,

faktikisht, raporti i IPCC-së që nuk është rasti më i keqë,

and there are people in the rich world who look at IPCC and say,

dhe ka njerëz në botën e pasurë që i shiqojnë raportet e IPCC-së

dhe thonë, "Në rregullë a është ndonje problem i madhë."

"OK, that isn't that big of a deal."

The fact is it's that uncertain part that should move us towards this.

Fakti është se disa pjes të saj janë ato që duhet të na dergojnë neve përpara në këtë.

But my dream here is that,

Mirpo ëndrra ime këtu është, nëse ju mund ta beni ekonomike,

if you can make it economic, and meet the CO2 constraints,

dhe ta takosh pikën e CO2-it,

then the skeptics say,

atëher skeptikët thonë, "Në rregull,

"OK, I don't care that it doesn't put out CO2,

Nuk brengosem se nuk dëperton kurfar CO2-i,

I kind of wish it did put out CO2.

Do kisha dëshiruar të kishte pak CO2, jashtë

But I guess I'll accept it,

mirpo do ta pranojë sepse është më lirë sesa vinte më përpara."

because it's cheaper than what's come before."

(Applause)

(Duartrokitje)

CA: Dhe kështu, ajo do të ishte përgjigjëja ime për argumentin Born Lomborg,

CA: So that would be your response to the Bjørn Lomborg argument,

basically if you spend all this energy trying to solve the CO2 problem,

thjeshtë nëse ju shpenzoni të gjithë këtë energji për ta zgjidhur problemin e CO2-IT,

it's going to take away all your other goals

do t'ju a heq të gjitha synimet tjera

of trying to rid the world of poverty and malaria and so forth,

duke provuar së hequri varfërin botrore dhe malarjen e kështu më radhë,

it's a stupid waste of the Earth's resources

është gjë e marrëzishme të hargjosh burime të mdha parash në atë drejtim

to put money towards that

when there are better things we can do.

ku ka gjëra më të mira për të berë.

BG: Well, the actual spending on the R&D piece --

BG: Mirë, Çësht e vërteta të shpenzosh në Resurse dhe Zhvillim --

say the US should spend 10 billion a year more than it is right now --

le të themi SHBA duhet të shpenzojë 10 miljardë për një vit sesa është tani --

it's not that dramatic.

nuk është dramatike.

It shouldn't take away from other things.

Duhet të heq qafesh gjërat tjera.

The thing you get into big money on, and reasonable people can disagree,

Gjërat që përfiton në para të mëdha, në këtë, njerëzit e arsyeshem mund të mospajtohen,

is when you have something that's non-economic

është kur ka diqka që është jo-ekonomike dhe ju jeni duke provuar ta përkrahni atë --

and you're trying to fund that --

për mua është humbje e kotë.

that, to me, mostly is a waste.

Unless you're very close,

Derisa jeni shumë afër ju jeni duke e sponzoruar diagramin e mësimit

and you're just funding the learning curve and it's going to get very cheap,

dhe do t'ju behet shumë e lirë,

I believe we should try more things

Unë besoj se ne duhet të provojmë më shumë gjëra të cilat kan një potencjal

that have a potential to be far less expensive.

të jenë shumë më pak të shtrenjëta.

If the trade-off you get into is, "Let's make energy super expensive,"

Nëse shkëmbimi që bën është " Le ta bejmë energjin supër të shtrenjët,"

then the rich can afford that.

më pas të pasurit mund ta përballojnë atë.

I mean, all of us here could pay five times as much for our energy

Mendoj, shumica prej nesh mund të paguajn edhe pesë herë më shumë energji sesa që paguajmë tani.

and not change our lifestyle.

dhe të mos ndryshojmë stilin e jetës sonë.

The disaster is for that two billion.

Fatkeqësia është për ata dy miljardë.

And even Lomborg has changed.

Dhe madje Lomborg ka ndryshuar atë.

His shtick now is, "Why isn't the R&D getting more discussed?"

Arësyje e tij tani është, " Përse zhvillimi nuk diskutohet?"

He's still, because of his earlier stuff,

Ai është akom, për gjërat që ka berë më herët,

still associated with the skeptic camp,

aI akoma ësthë skeptik per kampin,

but he's realized that's a pretty lonely camp,

mirpo ai e zbuloi se ëshë me të vërtet i vetmuar,

and so, he's making the R&D point.

dhe kështu është duke berë R

And so there is a thread of something that I think is appropriate.

ka diqka që nuk ecen

The R&D piece -- it's crazy how little it's funded.

Pjesa e RD-së, është qmenduarisht sa pak e fondacuarë.

CA: Well, Bill, I suspect I speak on behalf of most people here

CA: Mirë Bill, Mendoj se po flas në emër të gjithë njerëzve këtu

për të thën që dëshirat e tua të behen realitet. Faliminderit shumë.

to say I really hope your wish comes true.

Thank you so much.

Bg: Faliminderit.

BG: Thank you.

(Applause)

(Duartrokitje)