Innovating to zero! | Bill Gates

Bill Gates'ten enerji üzerine: Sıfıra Doğru Değişmek

Çeviri: Peren Demirel Gözden geçirme: Ayşe Demirel

I'm going to talk today about energy and climate.

Bugun enerji ve iklim hakkında konuşacağım.

And that might seem a bit surprising,

Bu biraz şaşırtıcı olabilir

because my full-time work at the foundation

çünkü benim vakiftaki tam zamanli işim daha cok aşılar ve tohumlar hakkında

is mostly about vaccines and seeds,

about the things that we need to invent and deliver

2 milyar yoksulun daha iyi hayatlar yaşamasini sağlamak için

to help the poorest two billion live better lives.

icat ve teslim etmemiz gereken şeyler hakkında.

But energy and climate are extremely important to these people;

Ama enerji ve iklim bu insanlar icin aşırı derecede önemli

in fact, more important than to anyone else on the planet.

Aslında, bu gezegendeki birçok insan için olduğundan daha önemli

The climate getting worse means that many years, their crops won't grow:

İklimin kötüleşmesi demek ekinlerinin yıllarca büyümeyecek olması demek

there will be too much rain, not enough rain;

Ya çok fazla yağmur ya da yetersiz yağmur olacak.

things will change in ways their fragile environment simply can't support.

Herşey öyle değişik şekillerde değişecek ki onların hassas ortamları

bunu açıkça destekleyemeyecek

And that leads to starvation, it leads to uncertainty, it leads to unrest.

İşte bu açlığa yol açacak. Belirsizliğe ve huzursuzluğa.

So, the climate changes will be terrible for them.

Bundan dolayı iklim değişiklikleri onlar için korkunç olacak.

Also, the price of energy is very important to them.

Enerjinin fiyatı da onlar için çok önemli.

In fact, if you could pick just one thing

Aslında yoksulluğu azaltmak için sadece birşeyin fiyatını düşürecek olsaydınız

to lower the price of to reduce poverty, by far you would pick energy.

kesinlikle enerjiyi seçerdiniz.

Now, the price of energy has come down over time.

Enerjinin fiyatı zamanla aşağı düştü.

Really advanced civilization is based on advances in energy.

Gerçekten, gelişmiş medeniyetler enerjideki gelişmelerden kaynaklanır.

Kömür devrimi endüstri devrimini ateşledi.

The coal revolution fueled the Industrial Revolution,

and, even in the 1900s, we've seen a very rapid decline

Ve hatta 1900'lerde elektriğin fiyatında ani bir düşüş gözlemledik

in the price of electricity,

and that's why we have refrigerators, air-conditioning;

işte bu yüzden buzdolaplarımız, klimalarımız var

we can make modern materials and do so many things.

Modern malzemeler ve birçok şey yapabiliyoruz.

And so, we're in a wonderful situation with electricity in the rich world.

Ve böylece, zengin dünyada elektrikle harika bir durumdayız

But as we make it cheaper -- and let's say,

Ama biz elektriği ucuzlaştırdıkça --hatta diyelim 2 kat ucuzlaştırdık--

let's go for making it twice as cheap --

we need to meet a new constraint,

yeni bir kısıtlama ile karşılaşıyoruz

ve bu kısıtlama tamamen karbondioksit ile ilgili

and that constraint has to do with CO2.

Karbondioksit gezegeni ısıtıyor

CO2 is warming the planet,

Aslında karbondioksitin denklemi gayet açık

and the equation on CO2 is actually a very straightforward one.

If you sum up the CO2 that gets emitted,

Yayılan CO2 yi toplarsanız

that leads to a temperature increase,

bu bir sıcaklık artışına sebep olur

and that temperature increase leads to some very negative effects:

bu sıcaklık artışı da bazı çok olumsuz etkilere sebep oluyor.

the effects on the weather; perhaps worse, the indirect effects,

Hava durumu üzerindeki bu etkiler hatta daha kötüsü dolaylı etkiler

doğal ekosistemlerin adapte olamayacağı kadar hızlı değişimlere sebep oluyor

in that the natural ecosystems can't adjust to these rapid changes,

and so you get ecosystem collapses.

ve böylece ekosistem çöküşleri yaşanıyor.

Now, the exact amount of how you map from a certain increase of CO2

Belirli bir CO2 artışının eşlenebileceği

sıcaklık değerinin kesin miktarı

to what temperature will be, and where the positive feedbacks are --

çok kesin olmamakla beraber

there's some uncertainty there, but not very much.

olumlu geri dönüşlere göre çok fazla değil.

And there's certainly uncertainty about how bad those effects will be,

Bu etkilerin ne kadar kötü olacağı ile ilgili belirsizlik olsa da

but they will be extremely bad.

aşırı derece kötü olacaklar.

I asked the top scientists on this several times:

En üst biliminsanlarına birçok defalar sordum,

Do we really have to get down to near zero?

gerçekten de sıfırın yakınlarına inmemiz gerekiyor mu?

Can't we just cut it in half or a quarter?

Yani yarımda veya çeyrekte bırakamaz mıyız?

And the answer is, until we get near to zero,

Ve cevap şöyle oldu, biz sıfıra yaklaşana kadar

the temperature will continue to rise.

sıcaklık artmaya devam edecek.

And so that's a big challenge.

İşte bu büyük bir sorun.

It's very different than saying,

Bu 3,6 metrelik bir kamyonun 3 metrelik bir köprünün altndan geçmeye çalışıp

"We're a twelve-foot-high truck trying to get under a ten-foot bridge,

hadi biraz da alttan sıkışırız, demekten çok farklı birşey

and we can just sort of squeeze under."

This is something that has to get to zero.

Bu sıfıra inmesi gereken birşey.

Now, we put out a lot of carbon dioxide every year --

Biz her yıl 26 milyar tondan fazla

over 26 billion tons.

karbondioksit yayıyoruz.

For each American, it's about 20 tons.

Bu herbir Amerikalı icin yaklaşık 20 ton

For people in poor countries, it's less than one ton.

Yoksul ülkelerdeki insanlar için, 1 tondan az.

It's an average of about five tons for everyone on the planet.

Gezegendeki herkes icin ortalama 5 ton.

And somehow, we have to make changes that will bring that down to zero.

Ve bir şekilde bunu sıfıra indirecek

bir değişiklik yapmak zorundayız

It's been constantly going up.

Yayılım miktarı sürekli olarak artıştaydı.

Sadece çeşitli ekonomik değişimler sabitledi.

It's only various economic changes that have even flattened it at all,

so we have to go from rapidly rising to falling,

Bu yüzden böyle hızlı artışlardan

düşmeye ta sıfıra kadar düşmeye doğru gitmemiz lazım.

and falling all the way to zero.

This equation has four factors, a little bit of multiplication.

Bu denklemin 4 bileşeni var.

Birazcık çarpım işlemi

So you've got a thing on the left, CO2, that you want to get to zero,

Şimdi burda solda, sıfıra düşürmek istediğiniz CO2 var

hesaplaması, insan sayısına

and that's going to be based on the number of people,

the services each person is using on average,

her bir insanın kullandığı ortalama hizmetlere

the energy, on average, for each service,

her bir servisin ortalama enerji ihtiyacına

and the CO2 being put out per unit of energy.

ve her bir enerji biriminin yaydığı CO2 ye baglı

So let's look at each one of these,

Şimdi herbirine tek tek bakalım

and see how we can get this down to zero.

ve sıfıra ne kadar düşebildiğimizi görelim

Probably, one of these numbers is going to have to get pretty near to zero.

Muhtemelen, bu rakamlardan birinin sıfıra oldukça yaklaşması gerekecek.

(Laughter)

Bu ta lise cebir dersinden kalma.

That's back from high school algebra.

But let's take a look.

ama bir şuraya bakın.

First, we've got population.

Önce nüfus var.

The world today has 6.8 billion people.

Dünyada bugün 6.8 milyar insan var.

That's headed up to about nine billion.

Bunun da 9 milyara doğru yolu var.

Now, if we do a really great job on new vaccines,

Eğer aşılar konusunda çok iyi ilerlersek,

health care, reproductive health services,

ve sağlık bakımı ve üreme ile ilgili sağlık hizmetlerinde...

bunu belki yüzde 10-15 kadar düşürebiliriz

we could lower that by, perhaps, 10 or 15 percent.

But there, we see an increase of about 1.3.

ama burda 1.3 lük bir artış görüyoruz.

The second factor is the services we use.

İkinci bileşenimiz, kullandığımız hizmetler.

This encompasses everything:

Bu servisler herşeyi içine alıyor,

the food we eat, clothing, TV, heating.

yediğimiz yemek, giydiğimiz kıyafetler, izlediğimiz TV, ısıtma

Bunlar çok güzel şeyler

These are very good things.

Getting rid of poverty means providing these services

ve yoksulluğu silmek demek, tüm bu hizmetleri

to almost everyone on the planet.

dünyadaki hemen herkese sağlamak demek.

And it's a great thing for this number to go up.

Tabi bu bileşenin artması için de harika bir ortam.

In the rich world, perhaps the top one billion,

Zengin dünyadaki en yukarı seviyedeki 1 milyar insan

we probably could cut back and use less,

belki kısıtlama yapabilir ve daha az kullanilir

but every year, this number, on average, is going to go up,

buna rağmen her geçen sene bu sayının ortalaması artacak.

Böylece bir insan başına kullanılan hizmetler

and so, overall, that will more than double

the services delivered per person.

toplamda 2 katına çıkacak.

Here we have a very basic service:

Burda çok temel bir hizmet var.

Do you have lighting in your house to be able to read your homework?

Evde ödevinizi okuyabilmek için ışığınız var mı?

And, in fact, these kids don't,

Bu çocukların gerçekten yok. O yüzden dışarı çıkıp

so they're going out and reading their schoolwork

okul ödevlerini sokak lambalarının altında okuyorlar.

under the street lamps.

Now, efficiency, "E," the energy for each service --

Verimlilik, E, herbir hizmet için harcanan enerji

here, finally we have some good news.

işte sonunda iyi haberlere geldik.

We have something that's not going up.

Artmayan bir bileşenimiz var.

Through various inventions and new ways of doing lighting,

Çeşitli icatlar, ve yeni aydınlanma yöntemleri ile,

through different types of cars, different ways of building buildings --

değişil türde arabalar ve değişik bina inşaat yöntemleri ile

there are a lot of services

hizmetin enerjisini esaslı bir şekilde

where you can bring the energy for that service down

düşürebildiğiniz birçok hizmet var.

quite substantially.

Some individual services even bring it down by 90 percent.

hatta bazı bireysel hizmetler yüzde 90 düşürüyor.

There are other services, like how we make fertilizer,

Tabi bir de gübreleme şeklimiz

hava taşımacılığı gibi gelişme alanı

or how we do air transport,

where the rooms for improvement are far, far less.

çok çok dar olan hizmetler var.

And so overall, if we're optimistic, we may get a reduction

Genel açıdan, eğer iyimser olursak,

3 belki de 6 kat düşürmeye sahip olabiliriz.

of a factor of three to even, perhaps, a factor of six.

But for these first three factors now,

Ama şimdi bu ilk 3 bileşen için

we've gone from 26 billion to, at best, maybe 13 billion tons,

26 milyardan en iyi ihtimalle 13 milyar tona indik

and that just won't cut it.

ve bu yeterli değil.

So let's look at this fourth factor -- this is going to be a key one --

O zaman şu dördüncü bileşene bir bakalım.

bu kilit bir rol oynayacak.

and this is the amount of CO2 put out per each unit of energy.

işte bu her bir enerji briminden yayılan CO2 miktarı

So the question is: Can you actually get that to zero?

O zaman soru: şu gerçekten de sıfıra inebilir misiniz?

If you burn coal, no.

Eğer kömür yakarsanız, hayır.

If you burn natural gas, no.

Eğer doğal gaz yakarsanız, hayır.

Almost every way we make electricity today,

Bugün elektriği üretme şekillerinden neredeyse hepsi

except for the emerging renewables and nuclear, puts out CO2.

gelişmekte olan yenilenebilir eneri ve nükleer dışında, CO2 yayıyor

And so, what we're going to have to do at a global scale,

İşte bu yüzden global ölçekte yapmamız gereken

is create a new system.

yeni bir sistem oluşturmak.

So we need energy miracles.

Bizim enerji mucizelerine ihtiyacımız var.

Now, when I use the term "miracle," I don't mean something that's impossible.

Mucize kelimesini kullanmam demek, bunun imkansız olduğu anlamına gelmiyor.

Mikroişlemci bir mucize. Kişisel bilgisayar bir mucize.

The microprocessor is a miracle.

The personal computer is a miracle.

The Internet and its services are a miracle.

İnternet ve sağladığı hizmetler hep mucize.

So the people here have participated in the creation of many miracles.

İnsanlar birçok mucizenin yaratılmasına katkıda bulundu.

Usually, we don't have a deadline

Bir mucizeyi belirli bir tarihte yapmanız gerektiğinde

where you have to get the miracle by a certain date.

genelde bir son teslim tarihi yoktur.

Usually, you just kind of stand by, and some come along, some don't.

Genelde sadece beklemede kalırsınız ve bazı mucizeler gelir bazıları gelmez.

This is a case where we actually have to drive at full speed

Bu ise öyle bir durum ki tam gaz ilerlemiz gerekli

and get a miracle in a pretty tight timeline.

ve mucizeyi çok sıkışık bir zaman diliminde yapmalıyız.

Now, I thought, "How could I really capture this?

Şimdi düşündüm de bunu nasıl ifade etmeliyim?

Is there some kind of natural illustration,

İnsanların hayal gücünü buraya çekmek için

some demonstration that would grab people's imagination here?"

bir tür illüstrasyon bir tür gösteri var mıdır?

I thought back to a year ago when I brought mosquitoes,

Bir yıl öncesinde yanımda sivrisinekler getirmiştim

and somehow people enjoyed that.

ve bu bir şekilde insanların hoşuna gitmişti.

(Laughter)

...gülüşler...

It really got them involved in the idea of, you know,

İnsanları, sivrisineklerle yaşayan insanların varlığı

fikrine bu şekilde getirmiştim.

there are people who live with mosquitoes.

With energy, all I could come up with is this.

Enerji ile ilgili tüm bulabildiğim ise bu

I decided that releasing fireflies

Ben de ateşböceklerini salmanın

would be my contribution to the environment here this year.

benim burdaki çevreye bu seneki katkımın olmasına karar verdim.

So here we have some natural fireflies.

İşte burda gayet doğal ateşböceklerimiz var.

I'm told they don't bite; in fact, they might not even leave that jar.

Bana ısırmadıkları ve büyük ihtimalle kavanozu bile terketmeyecekleri söylendi.

(Laughter)

...gülüşler...

Bunun gibi birçok hileli çözüm var işte,

Now, there's all sorts of gimmicky solutions like that one,

but they don't really add up to much.

ama malesef çok birşey etmiyorlar.

We need solutions, either one or several,

Bizim inanılmaz bir ölçekte

that have unbelievable scale and unbelievable reliability.

ve inanılmaz bir güvenilirlikte

bir veya birden fazla çözüme ihtiyacımız var.

And although there's many directions that people are seeking,

Ve her ne kadar insanların araştırdığı bir çok yol olsa da

I really only see five that can achieve the big numbers.

ben sadece 5 tanesinin büyük rakamlara ulaşabileceğini görüyorum.

I've left out tide, geothermal, fusion, biofuels.

Dalga, jeotermal füzyon ve biyoyakıtları katmadım.

Those may make some contribution,

Bunların da bazı katkıları olabilir.

and if they can do better than I expect, so much the better.

Eğer beklediğimden daha iyilerse, daha bile çok olabilir.

Ama burdaki asıl kilit nokta

But my key point here is that we're going to have to work on

bu 5 tanenin herbirinin üstünde çalışmamız,

each of these five,

and we can't give up any of them because they look daunting,

ve göz korkutucu görünüyor diye vazgeçmemiz gerektiğidir.

because they all have significant challenges.

Çünkü herbirinin kendine has zorlukları var.

Let's look first at burning fossil fuels,

Hadi önce kömür veya doğalgaz gibi

either burning coal or burning natural gas.

fosil yakıtları nasıl yanıyor ona bakalım.

What you need to do there seems like it might be simple, but it's not.

Burda yapmanız gereken, kolay gibi, görünüyor ama değil,

tüm CO2' yi alıp

And that's to take all the CO2,

after you've burned it, going out the flue,

pressurize it, create a liquid, put it somewhere,

basınç altında bir sıvı oluşturmak ve bunu bir yerlere koymak

and hope it stays there.

ve orda kalmasını umut etmek.

Now, we have some pilot things

Denemelerle bu yöntemde %60-80 civarında başarı elde edildi

that do this at the 60 to 80 percent level.

But getting up to that full percentage -- that will be very tricky.

Ama %100 e ulaşmak pek kolay değil

And agreeing on where these CO2 quantities should be put will be hard,

hele bir de tüm CO2'yi nereye koyacağınızı düşünürseniz

but the toughest one here is this long-term issue:

yine de burdaki en büyük sorun bunu uzun dönemli yapabilmek.

Who's going to be sure?

Kim emin olacak peki?

Who's going to guarantee

Nükleer veya başka tür bir atıktan kelimenin tam anlamıyla milyarlarca katı

something that is literally billions of times larger

than any type of waste you think of in terms of nuclear or other things?

büyüklüğünde birşeyin kim garantisini verebilir?

This is a lot of volume.

Bu çok büyük bir miktar

So that's a tough one.

O yüzden de çok zorlu

Next would be nuclear.

Bir sonraki nükleer olacak.

It also has three big problems:

Ama bunun da üç büyük problemi var.

cost, particularly in highly regulated countries, is high;

Maliyet, özellikle yasamann çok olduğu ülkelerde yüksek olacak.

the issue of safety, really feeling good about nothing could go wrong,

Emniyet sorunu, her ne kadar insan operatörleriniz olsa da,

that, even though you have these human operators,

hiçbirşeyin kötü gitmeyeği ve

the fuel doesn't get used for weapons.

yakıtın silahlar için kullanılmayacağı konusunda emin olmak.

And then what do you do with the waste?

Peki sonra atıkla ne yapacaksınız?

Although it's not very large, there are a lot of concerns about that.

Atık büyük olmasa da, endişeler çok fazla.

İnsanların bu konuda yi hissetmeye ihtiyacı var.

People need to feel good about it.

So three very tough problems that might be solvable,

Üzerinde çalışılması gereken çünkü çözülebilecek olan

and so, should be worked on.

üç çok zor problem var.

The last three of the five, I've grouped together.

BU beşlinin son üçünü bir arada grupladım.

These are what people often refer to as the renewable sources.

Bunlar insanların daha çok yenilenebilir kaynaklar baktıkları.

And they actually -- although it's great they don't require fuel --

Yakıt gerektirmemeleri harika olsa da

they have some disadvantages.

bazı dezavantajları var.

One is that the density of energy gathered in these technologies

Mesela, bu teknolojilerle elde edilen enerjinin yoğunluğu

is dramatically less than a power plant.

bir enerji santralininkinden aşırı derecede daha az.

This is energy farming,

Bu enerji tarımı demek, yani normal bir enerji santralinin gerektirdiğinden

so you're talking about many square miles, thousands of times more area

binlerce kat fazla metrekarelik alan demek.

than you think of as a normal energy plant.

Also, these are intermittent sources.

Ayrıca bunlar kesintili kaynaklar.

The sun doesn't shine all day, it doesn't shine every day,

Güneş tüm gün boyunca parlamıyor, hatta hergün parlamıyor.

and likewise, the wind doesn't blow all the time.

Bunun gibi rüzgar da sürekli esmiyor.

And so, if you depend on these sources,

Dolayısıyla bu kaynaklara bağımlıysanız,

you have to have some way of getting the energy

mevcut olmadıkları periyodlarda da enerji elde etmenin

during those time periods that it's not available.

bir yolunu bulmanız gerekir.

So we've got big cost challenges here.

Buda maliyetler ilgili zorluklar var.

We have transmission challenges;

İletim zorluklarımız var.

for example, say this energy source is outside your country,

Mesela diyelim kii enerji kaynağı ülkenizin dışında,

sadece teknolojiye ihtiyacınız yok

you not only need the technology,

bir de üstüne enerjinin başka biryerden gelme riskiyle uğraşmanız gerekir

but you have to deal with the risk of the energy coming from elsewhere.

And, finally, this storage problem.

Ve son olarak depolama problemi.

Bunu boyutlandırabilmek için gidip

To dimensionalize this,

I went through and looked at all the types of batteries made --

şimdiye kadar yapılagelmiş tüm pilleri inceledim.

for cars, for computers, for phones, for flashlights, for everything --

arabalar, bilgisayalar telefonlar, fenerler herşey için yapılmış pilleri.

and compared that to the amount of electrical energy the world uses.

ve bunları dünyanın kullandığı toplam elektrik enerjisi ile karşılaştırdım

What I found is that all the batteries we make now

ve şu anda yaptığımız tüm pillerin

could store less than 10 minutes of all the energy.

bu elektrik enerjisinin 10 dakikadan daha az bir kısmını depolayabildiğini gördüm.

And so, in fact, we need a big breakthrough here,

Burda büyük bir buluşa ihtiyacımız var.

something that's going to be a factor of 100 better

şu andaki yaklaşımlarımızdan

than the approaches we have now.

100 kat daha iyi bir yaklaşıma.

It's not impossible, but it's not a very easy thing.

Bu imkansız değil ama çok kolay birşey de değil.

Now, this shows up when you try to get the intermittent source

Kullandığınızın %20-30 üzerinde olmasını istediğiniz zaman

to be above, say, 20 to 30 percent of what you're using.

kesintili kaynaktan böyle birşey ortaya çıkar.

If you're counting on it for 100 percent,

Eğer %100 bağımlıysanız bu kesintili enerji kaynağına,

o zaman mucizevi bir pile ihtiyacınız var.

you need an incredible miracle battery.

Now, how are we going to go forward on this -- what's the right approach?

Şimdi bununla nasıi ilerleyeceğiz: doğru yaklaşım nedir?

Is it a Manhattan Project? What's the thing that can get us there?

Bu bir Manhattan projesi mi? Bizi ileriye taşıyacak olan nedir?

Well, we need lots of companies working on this -- hundreds.

Bu konuda çalışacak yüzlerde şirkete ihtiyacımız var.

In each of these five paths, we need at least a hundred people.

Bu 5 yöntemin her birinde yüzlerce insana ihtiyacımız var.

A lot of them, you'll look at and say, "They're crazy."

Bir çoğu bakıp bunlar çılgın diyeceğiniz insanlar. Bu iyi.

That's good.

And, I think, here in the TED group,

Ve düşünüyoum da, burda TED grubunda

we have many people who are already pursuing this.

bunun peşini halihazırda kovalayan birsürü insanımız var.

Bill Gross has several companies, including one called eSolar

Bill Gross'un birçok şirketi vari bunlardan eSolar mesela

that has some great solar thermal technologies.

solar termal teknolojilere sahip.

Vinod Khosla, harika işler yapan

Vinod Khosla is investing in dozens of companies

that are doing great things and have interesting possibilities,

ve ilginç olasılıkları olan şirketlere yatırım yapıyor

and I'm trying to help back that.

ve ben de buna destek olacağım.

Nathan Myhrvold and I actually are backing a company

Nathan Myhrvold ve ben, belki şaşırtıcı olacak ama

that, perhaps surprisingly, is actually taking the nuclear approach.

nükleer yaklaşımı seçen bir şirketi destekliyoruz.

There are some innovations in nuclear: modular, liquid.

Nükleer, modüler ve sıvıda bazı inovasyonlar var.

Innovation really stopped in this industry quite some ago,

Halbuki uzun bir süre önce bu endüstride inovasyonlar durmuştu

so the idea that there's some good ideas laying around

bu yüzden etrafta bazı güzel fikirlerin olması çok da şaşırtıcı değil.

is not all that surprising.

The idea of TerraPower is that, instead of burning a part of uranium --

Mesela Terrapower da fikir şuydu:

the one percent, which is the U235 --

uranyumun %1lik kısmı olan U235'i değil de

we decided, "Let's burn the 99 percent, the U238."

%99 luk kısmı olan U238'i yakmaya karar verdik.

It is kind of a crazy idea.

Bu aslında çılgın bir fikir.

In fact, people had talked about it for a long time,

Hatta insanlar bu konu hakkında uzunca bir süre konuştular,

but they could never simulate properly whether it would work or not,

ama çalışıp çalışmayacağını görmek için düzgün bir simülasyon yapamadılar.

and so it's through the advent of modern supercomputers

ama şimdi gelişmiş süperbilgisayarların sayesinde

that now you can simulate and see that, yes,

bu simülasyonu yapabildik ve gördük ki; evet

with the right materials approach, this looks like it would work.

doğru materyal yaklaşımı ile çalışacak gibi görünüyor.

And because you're burning that 99 percent,

%99 luk kısmını yaktığınız için de

you have greatly improved cost profile.

maliyetler konusunda büyük bir gelişme oldu.

You actually burn up the waste, and you can actually use as fuel

Aslında atıkları bu yöntemle yakabilirsiniz. Bugünkü reaktörlerin tüm atıklarını

all the leftover waste from today's reactors.

siz yakıt olarak yakabileceksiniz.

So instead of worrying about them, you just take that, it's a great thing.

Bu yüzden bu konuda endişelenmek yerine sırf buna bakın. Bu harika.

It breeds this uranium as it goes along, so it's kind of like a candle.

Dümdüz giderken uranyumu soluyor. Sanki bir mum gibi.

You see it's a log there, often referred to as a traveling wave reactor.

Burada dolaşan dalga reaktörü olarak anılan bir kütük görebilirsniz.

In terms of fuel, this really solves the problem.

Yakıt açısından bakıldığında, sorun çözülüyor.

I've got a picture here of a place in Kentucky.

Burda Kentucky'de bir yerin resmi var.

This is the leftover, the 99 percent,

İşte bu %99 luk artık

where they've taken out the part they burn now,

şimdi yaktıkları kısmı almışlar

böylece seyreltilmiş uranyum kalmış.

so it's called depleted uranium.

That would power the US for hundreds of years.

Bununla Birleşik Devletlere yüzlerce yıl enerji verilebilirdi.

And simply by filtering seawater in an inexpensive process,

Ve sadece deniz suyunu ucuz bir süreçle süzerek

bu gezegenin yaşamının kalanına yetecek kadar yakıta sahip olabilirsiniz.

you'd have enough fuel for the entire lifetime of the rest of the planet.

So, you know, it's got lots of challenges ahead,

Biliyorsunuz ki bunun önünde birçok engel var

but it is an example of the many hundreds and hundreds of ideas

ama bu ilerletmemiz gereken yüzlerce hatta binlerce

that we need to move forward.

fikirden sadece biri.

So let's think: How should we measure ourselves?

Öyleyse düşünelim kendimizi nasıl ölçmeliyiz?

What should our report card look like?

Karnelerimiz neye benzemeli?

Well, let's go out to where we really need to get,

Gerçekten olmamız gereken noktaya bir gelelim

and then look at the intermediate.

ve sonra ara ürüne bakalım.

For 2050, you've heard many people talk about this 80 percent reduction.

2050 yılı için birçok insanın bu %80 lik azaltım hakkında konuştuğunu duymuşsunuzdur.

Bu noktaya ulaşıyor olmamız gerçekten çok önemli.

That really is very important, that we get there.

And that 20 percent will be used up by things going on in poor countries --

Kalan %20 fakir ülkelerde kullanılıyor olacak.

still some agriculture; hopefully, we will have cleaned up forestry, cement.

hala tarım olayı.

Umarım toparlanmış bir ormanlığa ve çimentoya sahip oluruz.

So, to get to that 80 percent,

%80'e ulaşabilmek için

the developed countries, including countries like China,

Çin gibi ülkelerin de dahil olduğu gelişmiş ülkelerin

will have had to switch their electricity generation altogether.

hep beraber elektrik üretimlerini değiştirmeleri gerekmektedir.

The other grade is: Are we deploying this zero-emission technology,

Bir diğer aşama, biz bu sıfır*yayılım teknolojisini uygulamaya geçiriyor muyuz?

have we deployed it in all the developed countries

bütün gelişmiş ülkelerde uygulamaya geçirdik mi?

and are in the process of getting it elsewhere?

ve diğer heryerde de bu teknolojiye ulaşabilecek durumda mıyız?

That's super important.

Bu aşırı önemli işte.

That's a key element of making that report card.

O karneyi oluşturmanın anahtar elamanı bu.

Backing up from there, what should the 2020 report card look like?

Pekala, 2020 yılının karnesi neye benzemeli?

Well, again, it should have the two elements.

Yine 2 elemanı olmalı.

We should go through these efficiency measures to start getting reductions:

Düşüşlere ulaşabilmek için verimlilik tedbirlerini gözden geçirmeliyiz.

The less we emit, the less that sum will be of CO2,

Ne kadar az yayılım yaparsak, CO2'nin toplamı da o kadar az olur,

and therefore, the less the temperature.

dolayısıyla da sıcaklık daha az olur.

But in some ways, the grade we get there,

Ama bazen bu aşamaya gelirken

doing things that don't get us all the way to the big reductions,

çok büyük düşüşleri sağlamayan şeyler yapmak da

diğerleriyle ya eşit önemdedir ya da birazcık daha önemsizdir

is only equally, or maybe even slightly less, important than the other,

which is the piece of innovation on these breakthroughs.

ki bu da tüm bu atılımlarda ki inovasyonların bir parçası.

These breakthroughs, we need to move those at full speed,

Bu atılımlarda tam gaz ilermemiz lazım

ve şirketler, pilot projeler ve yasal düzenlemeler

and we can measure that in terms of companies,

pilot projects, regulatory things that have been changed.

açısından da ölçebiliyor olmamız lazım.

There's a lot of great books that have been written about this.

Bu konuda yazılmış bir çok harika kitap var.

The Al Gore book, "Our Choice,"

Mesela Al Gore'un kitabı "Bizim Seçimimiz"

and the David MacKay book, "Sustainable Energy Without the Hot Air."

ve David McKay'in kitabı "Sıcak hava olmadan sürdürülebilen enerji"

They really go through it and create a framework

Bu kitaplar konuyu iyice inceliyor ve bir taslak oluşturuyor

ve bu çok geniş bir çerçevede tartışılabilir

that this can be discussed broadly,

because we need broad backing for this.

çünkü bu konuda sağlam bir temele ihtiyacımız var.

There's a lot that has to come together.

Biraraya gelmesi gereken çok şey var.

So this is a wish.

Dolayısıyla bu bir dilek.

It's a very concrete wish that we invent this technology.

Bu teknolojiyi icat etmemiz, çok somut bir dilek.

If you gave me only one wish for the next 50 years --

Eğer önümüzdeki 50 yıl için bana sadece bir dilek hakkı tanısaydınız

I could pick who's president,

Kimin başkan olacağını seçebilirdim

I could pick a vaccine, which is something I love,

Bir aşıyı dileyebilirdim, ki buna bayılırdım

or I could pick that this thing

veya sadece şunu dileyebilirdim

that's half the cost with no CO2 gets invented --

"CO2'siz ve yarı maliyetine" teknolojisi icat edilsin€

this is the wish I would pick.

işte bu dileği seçerdim.

This is the one with the greatest impact.

En büyük etkisi olan bu dilek.

If we don't get this wish,

Eğer bu dilek gerçekleşmezse

the division between the people who think short term and long term

Kısa dönem ve uzun dönem düşünen insanlar arasındaki ayrım korkunç olacak

will be terrible,

between the US and China, between poor countries and rich,

A.B.D. ve Çin arasında, fakir ülkeler ve zengin ülkeler arasında

and most of all,

ve bahsettiğim o 2 milyar insanın çoğunun hayatı daha kötü olacak.

the lives of those two billion will be far worse.

So what do we have to do?

O zaman ne yapmamız gerekiyor?

What am I appealing to you to step forward and drive?

Size bir adım atıp ilerlemeniz için seslendiğim şey nedir?

We need to go for more research funding.

Araştırmalar için daha çok fon yaratmamız gerekiyor.

When countries get together in places like Copenhagen,

Kopenhag gibi yerlerde ülkeler biraraya geldikleri zaman

sadece CO2'yi tartışmamalılar.

they shouldn't just discuss the CO2.

They should discuss this innovation agenda.

İnovasyon gündemini tartışmalılar

You'd be stunned at the ridiculously low levels of spending

İnovasyon yaklaşımlarına harcanan saçmasapan düşük bütçeyi

on these innovative approaches.

duysanız dehşete düşerdiniz.

We do need the market incentives -- CO2 tax, cap and trade --

Piyasada teşvike ihtiyacımız var. CO2 vergisi, tavan ve ticaret

something that gets that price signal out there.

fiyatla ilgili sinyali verecek birşeye ihtiyacımız var

We need to get the message out.

Mesajı dışarıya çıkarmamız lazım.

We need to have this dialogue be a more rational,

Bu diyaloğu daha anlaşır daha rasyonel kılmamız lazım,

more understandable dialogue,

including the steps that the government takes.

devletin de attığı adımları hesaba katarak.

This is an important wish, but it is one I think we can achieve.

Bu önemli bir dilek, ama elde edebileceğimizi düşündüğüm bir dilek.

Thank you.

Teşekkür ederim.

(Applause)

...alkışlar...

(Applause ends)

Thank you.

Teşekkürler

Chris Anderson: Thank you. Thank you.

Teşekkürler. Teşekkürler

(Applause)

...alkışlar...

CA: Thank you.

Teşekkürler. Şimdi terrapowerdan biraz daha anlar hale geldim.

So to understand more about TerraPower.

I mean, first of all, can you give a sense of what scale of investment this is?

Demek istiyorum ki, bu ne ölçüde bir yatırım olucak, bir fikir verebilir misiniz?

Bill Gates: To actually do the software, buy the supercomputer,

Süper bilgisayarlar ile yazılımı gerçek anlamda yapabilmek için

hire all the great scientists, which we've done,

en iyi biliminsanlarını tutmak lazım, ki biz bunu yaptık

that's only tens of millions.

bu sadece onlarca milyon

And even once we test our materials out in a Russian reactor

hatta bir keresinde malzemelerimizi doğru çalıştıklarından emin olmak için

bir Rus reaktörünün üzerinde test yaptık,

to make sure our materials work properly,

then you'll only be up in the hundreds of millions.

bununla işte yüzlerce milyona çıkmış olursunuz.

The tough thing is building the pilot reactor --

Zorlu olan bir reaktörü inşa etmek

finding the several billion, finding the regulator, the location

milyarları bulmak, regülatörü bulmak, yeri bulmak

that will actually build the first one of these.

ancak bunlar olursa ilk reaktörü inşa edebiliriz.

Once you get the first one built, if it works as advertised,

İlkini inşaa ettiğinizde, eğer reklamındaki gibi çalışırsa

then it's just clear as day,

o zaman gün gibi aşikar olucak, çünkü ekonomisi, enerji yoğunluğu

because the economics, the energy density, are so different

vesaire nükleerin bildiğimiz halinden çok farklı.

than nuclear as we know it.

CA: So to understand it right,

O zaman, doğru anlamak adına, bu şunu da içerir değil mi,

this involves building deep into the ground,

almost like a vertical column of nuclear fuel, of this spent uranium,

yerin derinlerin doğru inen, uranyumun harcanan kısmından oluşan

bir nükleer yakıt sütunu inşa etmek

and then the process starts at the top and kind of works down?

sonra işlem tepede başlayıp aşağı doğru inecek

BG: That's right.

Doğru. Bugün, reaktöre hep yeniden yakıt ikmali yapıyorsunuz,

Today, you're always refueling the reactor,

so you have lots of people and lots of controls that can go wrong,

bu yüzden hataya sebep olabilecek bir çok insan ve kontrol var

where you're opening it up and moving things in and out --

reaktörü açarken, ve birşeyleri içeri dışarı hareket ettirirken

that's not good.

Bu da iyi değil.

So if you have very --

Bu yüzden, eğer reaktörün içine 60 yıllık koyabileceğiniz ucuz bir yakıtınız varsa

(Laughter)

very cheap fuel that you can put 60 years in --

just think of it as a log --

bunu bir blok gibi düşünün

put it down and not have those same complexities.

yerine yerleştirin ve tüm karmaşadan kurtulun.

And it just sits there and burns for the 60 years, and then it's done.

O blok orda durur ve 60 yıl boyunca yanar sonra da biter.

CA: It's a nuclear power plant that is its own waste disposal solution.

Bu kendi atık imha çözümünü yapan bir nükleer enerji santrali

BG: Yeah; what happens with the waste,

Evet. Yani, atığa ne oluyor dersen

you can let it sit there -- there's a lot less waste under this approach --

orda bırakabilirsin, ki bu yaklaşımla çok daha az atık olur

then you can actually take that

ve sonra onu çıkarabilir

and put it into another one and burn that.

ve başka birinin içine koyup yakabilirsin.

And we start out, actually, by taking the waste that exists today

Aslında biz de bugün bu şekilde var olan atıkları alıyoruz

that's sitting in these cooling pools or dry-casking by reactors --

hani şu serinletme havuzlarında veya reaktörlerin kuru varillerinde olanlar

that's our fuel to begin with.

Bunlar bizim başlangıç yakıtlarımız

So the thing that's been a problem from those reactors

O raktörler için sorun yaratan şey

is actually what gets fed into ours,

bzimkileri beslemeye yarıyor

and you're reducing the volume of the waste quite dramatically

ve bu proses boyunca, atık miktarını çok ciddi bir şekilde

as you're going through this process.

düşürüyorsunuz.

CA: You're talking to different people around the world

Dünyanın etrafından değişik insanlarla bu olasıklıklar

hakkında konuştuğunuzda

about the possibilities.

Where is there most interest in actually doing something with this?

birşeyler yapmak anlamında en çok ilgiyi ne çekiyor?

BG: Well, we haven't picked a particular place,

Aslında belirli bir alan seçemedik

tabi bir de nükleer denen herhangi birşeyler ilgili enteresan ifşaat kuralları var

and there's all these interesting disclosure rules

about anything that's called "nuclear."

So we've got a lot of interest.

bu yüzden çok ilgi görüyoruz

People from the company have been in Russia, India, China.

şirkette insanlar Rusya, Hindistan ve Çinde de bulundular, onların anlattıklarına göre.

I've been back seeing the secretary of energy here,

Burda enerji bakanı ile bir görüşmem oldu

talking about how this fits into the energy agenda.

ona tüm bunların nasıl da enerji ajandasına uyduğunu anlattım.

So I'm optimistic.

Yani ben iyimserim. Biliyorsun Fransızlar ve Japonlar da bazı çalışmalar yaptılar.

The French and Japanese have done some work.

This is a variant on something that has been done.

Bu daha önce yapılmış birşey üzerindeki bir değişken.

It's an important advance, but it's like a fast reactor,

Bu önemli bir ilerlemedir, ama bu hızlı bir reaktör gibi

and a lot of countries have built them,

ve bir çok ülke bunlardan inşa etti.

so anybody who's done a fast reactor is a candidate

dolayısıyla hızlı bir reaktör yapan herhangi bir kimse, ilki inşa etmeye de adaydır.

to be where the first one gets built.

CA: So, in your mind,

Sana göre, böyle birşeyi hayata geçirmenin

timescale and likelihood of actually taking something like this live?

zamanı ve olasılığı nedir?

BG: Well, we need -- for one of these high-scale, electro-generation things

Bizim yüksek ölçekli, elektronik üretim şeylerinden ihtiyacımız var bir tane

o çok ucuz

that's very cheap,

we have 20 years to invent and then 20 years to deploy.

20 yıllık bir icat ve üstüne 20 yıllık bir uygulamaya geçirme süresi.

That's sort of the deadline

Bu bir nevi çevresel modellerin önümüze koyduğu

that the environmental models have shown us that we have to meet.

hedef tarih gibi.

And TerraPower -- if things go well, which is wishing for a lot --

Ve biliyorsun, eğer herşey yolunda giderse, ki bu çok şey ummak olur,

Terrapower bunu yapabilir.

could easily meet that.

And there are, fortunately now, dozens of companies --

Şansımıza şu anda düzinelerce şirket var

we need it to be hundreds --

bunun yüzlerce olması gerekiyor

who, likewise, if their science goes well,

bu şirketlerin bilim çalışmaları iyi giderse

if the funding for their pilot plants goes well,

pilot tesisleri için fon bulabilirlerse

that they can compete for this.

bu konuda rekabet edebilirler.

And it's best if multiple succeed,

Eğer birçoğu başarılı olursa, bu en iyi,

because then you could use a mix of these things.

çünkü onların karışımını kullanabilirsiniz.

We certainly need one to succeed.

Birisinin başarılı olmasına ihtiyacımız var.

CA: In terms of big-scale possible game changers,

Büyük ölçekte olası oyun değişikliklerini göz önüne alırsak

is this the biggest that you're aware of out there?

bu bildiğiniz en büyük olanı mıdır?

BG: An energy breakthrough is the most important thing.

Bir enerji atılımı en önemli şeydir.

It would have been, even without the environmental constraint,

Çevresel kısıtlar olmasaydı bile en önemli o olurdu,

ama çevresel kısıtlar bunu çok daha büyük hale getiriyor.

but the environmental constraint just makes it so much greater.

In the nuclear space, there are other innovators.

Nükleer alanda başka öncüler de var.

You know, we don't know their work as well as we know this one,

Onların işini, bunu bildiğimiz kadar iyi bilmiyoruz,

but the modular people, that's a different approach.

ama modüler insanlar, işte bu farklı bir yaklaşım.

Bu likit bir tipte reaktör, biraz da zorlu gözüküyor

There's a liquid-type reactor, which seems a little hard,

but maybe they say that about us.

ama belki onlarda bizim için böyle diyordur.

And so, there are different ones,

Ve işte farklı olanlar var

but the beauty of this is a molecule of uranium

ama bunun güzel yanı,bir uranyum molekülünün

has a million times as much energy as a molecule of, say, coal.

diyelim ki bir kömür molekülünden milyon kere fazla enerjisi vardır,

And so, if you can deal with the negatives,

bu yüzden olumsuzlarla başedebilirsen,

bunlar esasen radyasyon,

which are essentially the radiation, the footprint and cost,

kapladığı alan, ve potansiyeli,

the potential, in terms of effect on land and various things,

toprak ve değişik şeyler üzerindeki etkisi açısından,

is almost in a class of its own.

kendi başına bir sınıfta değerlendirilebilir.

Bu çalışmazsa, o zaman ne olacak?

CA: If this doesn't work, then what?

Do we have to start taking emergency measures

Dünyanın sıcaklığını sabit tutabilmek için

to try and keep the temperature of the earth stable?

Acil durum önemleri almaya başlamamız gerekiyor mu?

BG: If you get into that situation,

Eğer o duruma geldiysen,

it's like if you've been overeating, and you're about to have a heart attack.

çok yemek yiyormış da kalp krizi geçirmek üzereymişsin gibi olur.

Then where do you go?

O zaman nereye gidersin? Kalp ameliyatına falan ihtiyacın olabilir.

You may need heart surgery or something.

There is a line of research on what's called geoengineering,

Jeomühendislik denen bir dalda bize 20-30 yıl kazandırabilecek

which are various techniques that would delay the heating

ısınmayı geciktirip, bize kendimizi toplamamız için 20-30 yıl

to buy us 20 or 30 years to get our act together.

kazandıracak değişik teknikler konusunda çalışıyorlar.

Now, that's just an insurance policy; you hope you don't need to do that.

Bu sadece bir sigorta poliçesi.

Umarım bunu yapmamıza gerek kalmaz.

Some people say you shouldn't even work on the insurance policy

Bazı insanlar, sigorta poliçesi üzerinde çalışmamanız bile gerekir, diyor

çünkü bu sizi tembelleştirebilir,

because it might make you lazy,

kalp ameliyatının size kurtaracağına inanırsanız yemeye devam edersiniz.

that you'll keep eating because you know heart surgery will be there to save you.

Problemin önemine bakınca bunun çok bilgece olduğunu düşünmüyorum.

I'm not sure that's wise, given the importance of the problem,

ama işte şimdi bu jeomühendislik tartışması sürüyor,

but there's now the geoengineering discussion

about: Should that be in the back pocket in case things happen faster,

eğer olaylar hızlı gelişirse diye ya da bu buluş beklediğimizden

or this innovation goes a lot slower than we expect?

daha yavaş giderser diye bunu arka cepte mi tutmalı?

CA: Climate skeptics:

İklim şüphecilerine söyleyeceğiniz 1-2 cümle olsaydı

If you had a sentence or two to say to them,

onları yanlış olduklarına dair nasıl ikna ederdiniz?

how might you persuade them that they're wrong?

BG: Well, unfortunately, the skeptics come in different camps.

Malesef, şüpheciler değişik yönlerden geliyor.

The ones who make scientific arguments are very few.

Bilimsel argümanlarda bulunanlar çok az.

Are they saying there's negative feedback effects

Bulutların telafi ettiği negatif geri dönüşüm

that have to do with clouds that offset things?

etkileri var mı diyorlar?

There are very, very few things that they can even say

Söyleyebilecekleri o kadar az şey var ki

her birinin de sadece milyonda bir ihtimali var.

there's a chance in a million of those things.

The main problem we have here -- it's kind of like with AIDS:

Burda asıl porblemimiz AIDS gibi olması.

you make the mistake now, and you pay for it a lot later.

Hatayı şimdi yaparsınız ama bedelini çok sonra ödersiniz.

And so, when you have all sorts of urgent problems,

Tüm bu acil problemleriniz varken,

the idea of taking pain now that has to do with a gain later,

daha sonraki bir kazanç için şimdiden acıya katlanmak,

belirsiz bir acı gibi.

and a somewhat uncertain pain thing.

In fact, the IPCC report -- that's not necessarily the worst case,

Aslında, IPCC raporları,

and there are people in the rich world who look at IPCC and say,

ve zengin dünyada birçok insan bu IPCC ye bakıyor

hadi diyelim bu çok da önemli değil.

"OK, that isn't that big of a deal."

The fact is it's that uncertain part that should move us towards this.

Gerçek şu ki, o belirsiz olan kısmını bizi bu yol boyunca götürmesi gerekli.

But my dream here is that,

Ama benim hayalim, eğer bunu ekonomik yapabilirsniz

if you can make it economic, and meet the CO2 constraints,

ve CO2 kısıtlarını karşılayabilirseniz

then the skeptics say,

o zaman süpheciler de ok derler

"OK, I don't care that it doesn't put out CO2,

CO2 yaymaması umrumda değil

I kind of wish it did put out CO2.

hatta istersim ki CO2 yaysın

But I guess I'll accept it,

ama sanırım bunu kabul etmem gerecek cünkü bir öncekinden daha ucuz.

because it's cheaper than what's come before."

(Applause)

...alkışlar...

O zaman Bjorn Lomborg'un argümanına cevabınız bu olacak, demişti ki;

CA: So that would be your response to the Bjørn Lomborg argument,

basically if you spend all this energy trying to solve the CO2 problem,

basitçe tüm bu enerjisi CO2 sorununu çözmeye harcarsanız

it's going to take away all your other goals

sizin dünyayı fakirlikten sıtmadan vesaireden kurtarma

of trying to rid the world of poverty and malaria and so forth,

amaçlarınızın önüne geçecek

it's a stupid waste of the Earth's resources

daha iyi yapabileceğimiz şeyler varken, para koyabileceğimiz dünyanın

to put money towards that

when there are better things we can do.

kaynaklarının aptalca bir ziyanı bu.

BG: Well, the actual spending on the R&D piece --

ArGe için yapılan gerçek harcama

say the US should spend 10 billion a year more than it is right now --

diyelim ABD şu anda harcadığından senelik 10 milyar dolar daha fazla harcıyor.

it's not that dramatic.

Bu çok dramatik değil.

It shouldn't take away from other things.

Diğer şeylerden çalıyor olmamalı.

The thing you get into big money on, and reasonable people can disagree,

Gerçeten ekonomik olmayan ve fon bulmaya çalıştığınız

is when you have something that's non-economic

ve çok para yatırdğınız birşey varsa mantıklı insanlar bununla aynı fikirde olmayabilir

and you're trying to fund that --

Bu bence çoğunlukla ziyandır.

that, to me, mostly is a waste.

Unless you're very close,

Eğer çok yakın değilseniz, ve öğrenme eğrisini fonlamıyorsanız

and you're just funding the learning curve and it's going to get very cheap,

ve çok ucuz olmayacaksa

I believe we should try more things

Bence çok daha az pahalı olma potansiyeli olan

that have a potential to be far less expensive.

daha çok şey denemeliyiz.

If the trade-off you get into is, "Let's make energy super expensive,"

Eğer bu işe girmek için ticari denge noktan, hadi enerjiyi süper pahalı yapalımsa

then the rich can afford that.

o zaman buna zenginlerin gücü yeter.

I mean, all of us here could pay five times as much for our energy

Burda hepimizin hayat stilimizi değiştirmeden enerjimiz için

and not change our lifestyle.

5 kat fazla para ödeyebileceğini söylüyorum.

The disaster is for that two billion.

Felaket 2 milyar insanın başında.

And even Lomborg has changed.

Lomborg bile değişti.

His shtick now is, "Why isn't the R&D getting more discussed?"

Şimdiki dalaveresi, neden ArGe daha çok tartışılmıyor üzerine

He's still, because of his earlier stuff,

Önceki işlerinden dolayı

still associated with the skeptic camp,

hala şüpheci tayfası ile bağlı

but he's realized that's a pretty lonely camp,

ama farketti ki şüpheciler tayfası baya yalnız bir tayfa

and so, he's making the R&D point.

o yüzden şimdi bu ArGe konusunu çıkardı.

And so there is a thread of something that I think is appropriate.

Burda alakadar olduğunu düşündüğümüz bir iplik var.

The R&D piece -- it's crazy how little it's funded.

ArGe, bu kadar az fon ayrılması çok çılgınca.

CA: Well, Bill, I suspect I speak on behalf of most people here

Bill, sanırım burdaki çoğu insanın adına konuşuyorum

Gerçekten dileğinin gerçekleşmesini umuyorum. Çok teşekkürler.

to say I really hope your wish comes true.

Thank you so much.

Teşekkürler

BG: Thank you.

(Applause)

...Alkışlar...