Innovating to zero! | Bill Gates

Tłumaczenie: Michal Lasota Korekta: Piotr Gołofit

I'm going to talk today about energy and climate.

Będę dziś mówił o energii i klimacie.

And that might seem a bit surprising,

I może wydać się to zaskakujące,

because my full-time work at the foundation

gdyż moja codzienna praca w fundacji skupia się na szczepionkach i nasionach,

is mostly about vaccines and seeds,

about the things that we need to invent and deliver

na rzeczach, które trzeba wynaleźć i dostarczyć

to help the poorest two billion live better lives.

by poprawić życie dwóch miliardów najuboższych ludzi.

But energy and climate are extremely important to these people;

Ale energia i klimat są dla nich również niezwykle ważne.

in fact, more important than to anyone else on the planet.

W istocie, ważniejsze niż dla pozostałych ludzi.

The climate getting worse means that many years, their crops won't grow:

Pogorszający się klimat oznacza wiele lat nieurodzaju.

there will be too much rain, not enough rain;

Za dużo deszczu -- za mało deszczu.

things will change in ways their fragile environment simply can't support.

Dościgną nas przemiany

jakim nie podoła wrażliwe środowisko.

And that leads to starvation, it leads to uncertainty, it leads to unrest.

A to prowadzi do głodu. Do niepewności.Do buntu.

So, the climate changes will be terrible for them.

Tak więc zmiany klimatyczne będą dla nich znamienne.

Also, the price of energy is very important to them.

Również cena energii jest dla nich bardzo ważna.

In fact, if you could pick just one thing

Jeśli moglibyśmy zmniejszyć cenę tylko jednej rzeczy,

to lower the price of to reduce poverty, by far you would pick energy.

by ukrócić biedę, byłaby nią energia.

Now, the price of energy has come down over time.

Cena energii spadła na przestrzeni lat.

Really advanced civilization is based on advances in energy.

W rzeczywistości postęp cywilizacyjny bazuje na osiągnięciach w generacji energii.

Gwałtowny rozwój paliw kopalnych napędzał rewolucję przemysłową.

The coal revolution fueled the Industrial Revolution,

and, even in the 1900s, we've seen a very rapid decline

Już na początku XX wieku obserwowaliśmy gwałtowny spadek cen elektryczności.

in the price of electricity,

and that's why we have refrigerators, air-conditioning;

Dzięki temu mamy lodówki, klimatyzacje,

we can make modern materials and do so many things.

możemy produkować nowoczesne materiały i robić tyle innych rzeczy.

And so, we're in a wonderful situation with electricity in the rich world.

W bogatym świecie mamy więc wspaniałą sytuację z elektrycznością.

But as we make it cheaper -- and let's say,

Ale w miarę jak obniżamy jej cenę -- niech będzie o połowę tańsza --

let's go for making it twice as cheap --

we need to meet a new constraint,

musimy sprostać kolejnemu ograniczeniu,

które związane jest z dwutlenkiem węgla.

and that constraint has to do with CO2.

Dwutlenek węgla ogrzewa planetę

CO2 is warming the planet,

i opisuje to bardzo prosta zależność.

and the equation on CO2 is actually a very straightforward one.

If you sum up the CO2 that gets emitted,

Jeśli zsumujemy dwutlenek węgla emitowany do atmosfery,

that leads to a temperature increase,

to prowadzi do wzrostu temperatury,

and that temperature increase leads to some very negative effects:

który z kolei przynosi bardzo negatywne efekty.

the effects on the weather; perhaps worse, the indirect effects,

Odzwierciedla się w pogodzie i, co gorsze, pośrednio --

nie pozwalając ekosystemom na dostosowanie się do gwałtownych zmian

in that the natural ecosystems can't adjust to these rapid changes,

and so you get ecosystem collapses.

i przyczyniając się do ich upadku.

Now, the exact amount of how you map from a certain increase of CO2

Wskazanie relacji ilościowej

pomiędzy wzrostem CO2 i wzrostem temperatury

to what temperature will be, and where the positive feedbacks are --

oraz wskazanie dodatniego sprzężenia zwrotnego

there's some uncertainty there, but not very much.

niesie znamiona niepewności, ale nie do końca.

And there's certainly uncertainty about how bad those effects will be,

Również nie łatwo stwierdzić jak szkodliwe będą te efekty.

but they will be extremely bad.

Z pewnością będą jednak bardzo złe.

I asked the top scientists on this several times:

Wielokrotnie pytałem najlepszych naukowców,

Do we really have to get down to near zero?

czy naprawdę musimy zejść do blisko zera?

Can't we just cut it in half or a quarter?

Czy nie możemy obciąć emisji w połowie lub ¼?

And the answer is, until we get near to zero,

Odpowiedź brzmi -- dopóki nie zbliżymy się do zera,

the temperature will continue to rise.

temperatura nadal będzie wzrastać.

And so that's a big challenge.

Jest to więc duże wyzwanie.

It's very different than saying,

Nie jesteśmy 4 metrową ciężarówką, która chce przejechać pod niewiele niższym mostem

"We're a twelve-foot-high truck trying to get under a ten-foot bridge,

i jakoś się przeciśnie.

and we can just sort of squeeze under."

This is something that has to get to zero.

Tutaj trzeba zejść do zera.

Now, we put out a lot of carbon dioxide every year --

Każdego roku emitujemy dużo dwutlenku węgla --

over 26 billion tons.

ponad 26 miliardów ton.

For each American, it's about 20 tons.

To około 20 ton na jednego Amerykanina.

For people in poor countries, it's less than one ton.

Poniżej jednej tony na mieszkańca najbiedniejszych krajów.

It's an average of about five tons for everyone on the planet.

Średnio jest to 5 ton na jednego mieszkańca planety.

And somehow, we have to make changes that will bring that down to zero.

Musimy jednak wprowadzić jakieś zmiany,

które zmniejszą emisję do zera.

It's been constantly going up.

Emisji tej towarzyszył nieustający wzrost

i tylko różne przemiany ekonomiczne chwilowo go stopowały.

It's only various economic changes that have even flattened it at all,

so we have to go from rapidly rising to falling,

Musimy więc sprawić aby w miejsce szybkiego wzrostu

otrzymać spadek emisji CO2 i zmniejszyć ją do zera.

and falling all the way to zero.

This equation has four factors, a little bit of multiplication.

Są cztery składniki tego równania,

które należy przemnożyć.

So you've got a thing on the left, CO2, that you want to get to zero,

Po lewej stronie CO2, które chcemy sprowadzić do zera,

na które składa się: liczba ludzi,

and that's going to be based on the number of people,

the services each person is using on average,

usługi z jakich korzystają w uśrednieniu,

the energy, on average, for each service,

średnia energia im towarzysząca

and the CO2 being put out per unit of energy.

oraz ilość CO2 emitowana na jednostkę energii.

So let's look at each one of these,

Spójrzmy więc na każdy z elementów

and see how we can get this down to zero.

i poszukajmy jak sprowadzić całość do zera.

Probably, one of these numbers is going to have to get pretty near to zero.

Prawdopodobnie jedna z tych liczb musi się znacząco zbliżyć do zera.

(Laughter)

Jak zresztą wynika ze szkolnej algebry.

That's back from high school algebra.

But let's take a look.

Ale spójrzmy.

First, we've got population.

Na początek -- populacja.

The world today has 6.8 billion people.

Dziś na świecie żyje 6,8 mld ludzi.

That's headed up to about nine billion.

Z perspektywą wzrostu do około 9 miliardów.

Now, if we do a really great job on new vaccines,

Jeśli uda nam się osiągnąć duży sukces z nowymi szczepionkami,

health care, reproductive health services,

służbą zdrowia i działaniami w sferze urodzeń,

będziemy w stanie obniżyć tę liczbę o 10 do 15 procent.

we could lower that by, perhaps, 10 or 15 percent.

But there, we see an increase of about 1.3.

Ale nawet wtedy populacja wzrośnie o około 1,3 mld.

The second factor is the services we use.

Kolejny czynnik to usługi i dobra, z których korzystamy.

This encompasses everything:

Tu zawarte jest wszystko:

the food we eat, clothing, TV, heating.

jedzenie, ubrania, telewizja, ogrzewanie.

Wszystko bardzo dobre rzeczy.

These are very good things.

Getting rid of poverty means providing these services

Ucieczka od ubóstwa oznacza dostarczenie tych dóbr

to almost everyone on the planet.

prawie każdej osobie na ziemi.

And it's a great thing for this number to go up.

Jest więc bardzo ważne aby ta liczba się zwiększyła.

In the rich world, perhaps the top one billion,

W bogatym świecie, być może miliarda najbogatszych ludzi,

we probably could cut back and use less,

moglibyśmy oszczędzić na tych rzeczach,

but every year, this number, on average, is going to go up,

ale każdego roku ta liczba będzie rosnąć

i globalnie spowoduje więcej niż podwojenie

and so, overall, that will more than double

the services delivered per person.

dóbr dostarczanych jednej osobie.

Here we have a very basic service:

Oto jedno z bardziej podstawowych dóbr.

Do you have lighting in your house to be able to read your homework?

Czy mamy oświetlenie w domu by czytać, uczyć się do szkoły?

And, in fact, these kids don't,

W istocie, te dzieci nie mają,

so they're going out and reading their schoolwork

więc czytają swoją pracę domową w świetle latarni ulicznych.

under the street lamps.

Now, efficiency, "E," the energy for each service --

Wydajność, E - energia wykorzystywana przez wspomniane usługi i dobra.

here, finally we have some good news.

Wreszcie dobre wieści.

We have something that's not going up.

Jest coś co nie idzie w górę.

Through various inventions and new ways of doing lighting,

Dzięki licznym wynalazkom, nowym technologiom oświetleniowym,

through different types of cars, different ways of building buildings --

różnym typom samochodów, metodom konstrukcji budynków --

there are a lot of services

jest wiele produktów, gdzie możemy znacząco

where you can bring the energy for that service down

obniżyć ilość zużywanej energii.

quite substantially.

Some individual services even bring it down by 90 percent.

Niektóre szczególne produkty zmniejszają zużycie energii nawet o 90 procent.

There are other services, like how we make fertilizer,

W innych dziedzinach, jak produkcja nawozów,

czy transport lotniczy,

or how we do air transport,

where the rooms for improvement are far, far less.

jest bardzo niewiele miejsca na ulepszenia.

And so overall, if we're optimistic, we may get a reduction

Ostatecznie więc, przy odrobinie optymizmu,

możemy uzyskać trzykrotną, a może nawet sześciokrotną, redukcję.

of a factor of three to even, perhaps, a factor of six.

But for these first three factors now,

Jednak uwzględniają wszystkie trzy elementy

we've gone from 26 billion to, at best, maybe 13 billion tons,

obniżymy emisję z 26 mld do 13 mld ton w najlepszym przypadku.

and that just won't cut it.

A to nam nie wystarczy.

So let's look at this fourth factor -- this is going to be a key one --

Spójrzmy więc na czwarty element --

w tym przypadku kluczowy --

and this is the amount of CO2 put out per each unit of energy.

określający ilość CO2 wydzielaną do atmosfery na jednostkę energii.

So the question is: Can you actually get that to zero?

Czy można sprowadzić ją do zera?

If you burn coal, no.

Gdy spalamy węgiel -- nie.

If you burn natural gas, no.

Gdy spalamy naturalne gazy -- też nie.

Almost every way we make electricity today,

Prawie każda z obecnych metod generacji energii,

except for the emerging renewables and nuclear, puts out CO2.

za wyjątkiem źródeł odnawialnych, wytwarza CO2.

And so, what we're going to have to do at a global scale,

Tak więc będziemy musieli na dużą skalę

is create a new system.

stworzyć nowym system.

So we need energy miracles.

Potrzebujemy energetycznych cudów.

Now, when I use the term "miracle," I don't mean something that's impossible.

Mówiąc "cudo" nie mam na myśli czegoś niemożliwego.

Cudem jest mikroprocesor, komputer PC.

The microprocessor is a miracle.

The personal computer is a miracle.

The Internet and its services are a miracle.

Internet i usługi, które oferuje to cuda.

So the people here have participated in the creation of many miracles.

Tak więc obecni tutaj brali udział w tworzeniu wielu cudów.

Usually, we don't have a deadline

Zwykle termin realizacji nie jest określony.

where you have to get the miracle by a certain date.

Aby ukończyć dzieło przed upływem pewnej daty.

Usually, you just kind of stand by, and some come along, some don't.

Zwykle to życie przynosi te cuda, a nie my za nimi gonimy.

This is a case where we actually have to drive at full speed

W tym jednak przypadku nasz pełny wysiłek jest konieczny,

and get a miracle in a pretty tight timeline.

aby zrealizować to zadanie w dość krótkim czasie.

Now, I thought, "How could I really capture this?

Zastanawiałem się jak mógłbym was zainteresować.

Is there some kind of natural illustration,

Czy jest jakieś odwołanie do natury,

some demonstration that would grab people's imagination here?"

które mogłoby poruszyć ludzką wyobraźnię?

I thought back to a year ago when I brought mosquitoes,

Przypomniałem sobie, że rok temu przyniosłem na TED komary,

and somehow people enjoyed that.

co ludziom, nie wiedzieć czemu, się spodobało.

(Laughter)

(Śmiech)

It really got them involved in the idea of, you know,

Mogli łatwo wczuć się w perspektywę

życia w otoczeniu komarów.

there are people who live with mosquitoes.

With energy, all I could come up with is this.

W przypadku energii wymyśliłem to.

I decided that releasing fireflies

Zdecydowałem uwolnić trochę świetlików

would be my contribution to the environment here this year.

jako mój tegoroczny wkład w ochronę środowiska.

So here we have some natural fireflies.

Mamy więc trochę prawdziwych świetlików.

I'm told they don't bite; in fact, they might not even leave that jar.

Podobno nie gryzą i mogą nawet nie opuścić słoika.

(Laughter)

(Śmiech)

Jest wiele sprytnych sposobów tego typu,

Now, there's all sorts of gimmicky solutions like that one,

but they don't really add up to much.

które jednak nie dają za dużo dobrego.

We need solutions, either one or several,

Potrzeba rozwiązań -- jednego lub kilku --

that have unbelievable scale and unbelievable reliability.

na niewiarygodnie dużą skalę

i niesamowicie niezawodnych.

And although there's many directions that people are seeking,

Pomimo, że ludzie szukają w wielu kierunkach,

I really only see five that can achieve the big numbers.

dla mnie tylko pięć może przynieść konkretne liczby.

I've left out tide, geothermal, fusion, biofuels.

Nie będę mówił o energii z pływów wodnych, geotermii, syntezie termojądrowej czy biopaliwach.

Those may make some contribution,

One mogą się przyczynić do poprawy sytuacji

and if they can do better than I expect, so much the better.

i jeśli ich udział będzie większy niż przewiduję -- tym lepiej.

Chodzi mi jednak o to,

But my key point here is that we're going to have to work on

że będziemy musieli pracować nad każdym z wspomnianych pięciu kierunków.

each of these five,

and we can't give up any of them because they look daunting,

i nie możemy się poddawać gdy zadanie jawić się będzie ponad nasze siły.

because they all have significant challenges.

Istotne wyzwania leżą przed nami wszędzie.

Let's look first at burning fossil fuels,

Przyjrzyjmy się spalaniu paliw kopalnych.

either burning coal or burning natural gas.

Węgiel czy też gaz ziemny.

What you need to do there seems like it might be simple, but it's not.

To co trzeba osiągnąć może wydawać się proste ale takie nie jest.

Należy zebrać wyemitowane w wyniku spalania CO2,

And that's to take all the CO2,

after you've burned it, going out the flue,

pressurize it, create a liquid, put it somewhere,

skroplić pod ciśnieniem, odłożyć gdzieś

and hope it stays there.

i mieć nadzieję, że tam pozostanie.

Now, we have some pilot things

Mamy projekty pilotujące, które osiągają 60-80 procent,

that do this at the 60 to 80 percent level.

But getting up to that full percentage -- that will be very tricky.

ale zgromadzenie CO2 w całości będzie bardzo kłopotliwe.

And agreeing on where these CO2 quantities should be put will be hard,

Podobnie trudno będzie określić miejsce przechowywania takiej ilości CO2.

but the toughest one here is this long-term issue:

Przede wszytkim jest to jednak proces długoterminowy.

Who's going to be sure?

Kto będzie miał pewność?

Who's going to guarantee

Kto zagwarantuje, że znajdzie się miejsce na odpady, których objętość przewyższa miliardy razy

something that is literally billions of times larger

than any type of waste you think of in terms of nuclear or other things?

rozmiar dotychczas magazynowanych odpadów nuklearnych i innych.

This is a lot of volume.

To bardzo dużo miejsca.

So that's a tough one.

To trudne zadanie.

Next would be nuclear.

Dalej, energia jądrowa.

It also has three big problems:

Tu również są trzy duże problemy.

cost, particularly in highly regulated countries, is high;

Koszt, szczególnie w krajach o silnym nadzorze energetyki jądrowej, jest wysoki.

the issue of safety, really feeling good about nothing could go wrong,

Bezpieczeństwo -- prawdziwe poczucie że nic złego się nie stanie,

that, even though you have these human operators,

że pomimo obecnego czynnika ludzkiego

the fuel doesn't get used for weapons.

paliwo nie posłuży do budowy broni.

And then what do you do with the waste?

I wreszcie, co robić z odpadami?

Although it's not very large, there are a lot of concerns about that.

Choć nie jest ich tak dużo, ludzie mają obawy,

chcą odczuwać komfort w tej kwestii.

People need to feel good about it.

So three very tough problems that might be solvable,

Mamy więc trzy bardzo trudne, lecz wykonalne, zadania.

and so, should be worked on.

Musimy nad nimi pracować.

The last three of the five, I've grouped together.

Pozostałe trzy z omawianej piątki zgrupowałem razem.

These are what people often refer to as the renewable sources.

Są to czesto tak określane -- źródła odnawialne.

And they actually -- although it's great they don't require fuel --

I pomimo, że nie wymagają paliwa,

they have some disadvantages.

mają one pewne wady.

One is that the density of energy gathered in these technologies

Jedną z nich jest fakt, że gęstość energii w nich gromadzona

is dramatically less than a power plant.

jest radykalnie mniejsza niż w elektrowni.

This is energy farming,

Są to farmy energetyczne na obszarach wielu kilometrów kwadratowych,

so you're talking about many square miles, thousands of times more area

tysiące razy większych niż zajmuje typowa elektrownia.

than you think of as a normal energy plant.

Also, these are intermittent sources.

Ponadto, źródła te nie są stabiline.

The sun doesn't shine all day, it doesn't shine every day,

Słońce nie świeci cały dzień, nie każdego dnia.

and likewise, the wind doesn't blow all the time.

Podobnie wiatr nie wieje bez przerwy.

And so, if you depend on these sources,

Jeśli jesteś uzależniony od tych źródeł,

you have to have some way of getting the energy

musisz również mieć możliwość zdobycia energii,

during those time periods that it's not available.

gdy źródła zmniejszają swą efektywność.

So we've got big cost challenges here.

Mamy więc duże wyzwania w kwestii wydatków

We have transmission challenges;

oraz przesyłu energii.

for example, say this energy source is outside your country,

Załóżmy, że źródło energii leży poza naszym krajem.

Nie tylko potrzeba technologii,

you not only need the technology,

ale również należy liczyć się z ryzykiem, że energia przypływa z innych miejsc.

but you have to deal with the risk of the energy coming from elsewhere.

And, finally, this storage problem.

I wreszcie, problem z magazynowaniem.

By nadać temu wymiar określiłem pojemność

To dimensionalize this,

I went through and looked at all the types of batteries made --

wszystkich rodzajów wytworzonych baterii.

for cars, for computers, for phones, for flashlights, for everything --

Samochodowych, komputerowych, w telefonach, latarkach - wszystkich.

and compared that to the amount of electrical energy the world uses.

Porównałem tę liczbę z energią elektryczną jaka jest zużywana na świecie

What I found is that all the batteries we make now

i uzyskałem wynik, według którego wszystkie produkowane baterie

could store less than 10 minutes of all the energy.

mogą zmagazynować w sumie niecałe 10 minut światowego zużycia energii.

And so, in fact, we need a big breakthrough here,

Potrzeba nam więc znaczącego wynalazku --

something that's going to be a factor of 100 better

czegoś sto razy lepszego,

than the approaches we have now.

niż obecne rozwiązania.

It's not impossible, but it's not a very easy thing.

Nie jest to niemożliwe, ale nie jest też łatwe.

Now, this shows up when you try to get the intermittent source

Problem ten pojawia się gdy chcemy bazować na niestabilnych źródłach

to be above, say, 20 to 30 percent of what you're using.

w ponad 20-30 procentach zużywanej energii.

If you're counting on it for 100 percent,

Gdybyśmy chcieli dojść do 100 procent,

potrzebny nam cud w dziedzinie magazynowania energii.

you need an incredible miracle battery.

Now, how are we going to go forward on this -- what's the right approach?

Jak sobie z tym poradzić: jakie jest właściwe podejście?

Is it a Manhattan Project? What's the thing that can get us there?

Nowy projekt Manhattan? (projekt budowy bomby atomowej) Jak osiągnąć cel?

Well, we need lots of companies working on this -- hundreds.

Wiele firm musi się tym zająć -- setki firm.

In each of these five paths, we need at least a hundred people.

Potrzeba przynajmniej stu ludzi w każdym z tych pięciu problemów.

A lot of them, you'll look at and say, "They're crazy."

Patrząc na wielu z nich powiemy, że są szaleni -- to dobrze.

That's good.

And, I think, here in the TED group,

Sądzę, że tutaj, w gronie TED,

we have many people who are already pursuing this.

jest wielu już podążających w tym kierunku.

Bill Gross has several companies, including one called eSolar

Bill Gross ma kilka firm, włączając eSolar,

that has some great solar thermal technologies.

które rozwinęły świetne technologie solarno-termalne.

Vinod Khosla inwestuje w bardzo wiele firm

Vinod Khosla is investing in dozens of companies

that are doing great things and have interesting possibilities,

robiących świetne rzeczy, mających ciekawe możliwości

and I'm trying to help back that.

i ja staram się go wspierać.

Nathan Myhrvold and I actually are backing a company

Właściwie, wraz z Nathanem Myhrvoldem wspieram firmę,

that, perhaps surprisingly, is actually taking the nuclear approach.

która poszła w stronę energii nuklearnej.

There are some innovations in nuclear: modular, liquid.

Są również innowacje w energii nuklearnej: modułowa, ciekła.

Innovation really stopped in this industry quite some ago,

Już jakiś czas temu skończyły się innowacje w tej branży,

so the idea that there's some good ideas laying around

więc fakt istnienia nowych pomysłów nie jest tak zaskakujący.

is not all that surprising.

The idea of TerraPower is that, instead of burning a part of uranium --

Terrapower polega na tym, że zamiast spalania części uranu,

the one percent, which is the U235 --

jednego procenta, który stanowi U235,

we decided, "Let's burn the 99 percent, the U238."

zdecydowaliśmy spalać pozostałe 99 procent -- U238.

It is kind of a crazy idea.

Jest to dość szalony pomysł.

In fact, people had talked about it for a long time,

Jednak mówiono o tym już przez długi czas,

but they could never simulate properly whether it would work or not,

ale nigdy nie mogliśmy zasymulować skuteczności tego pomysłu.

and so it's through the advent of modern supercomputers

Tylko dzięki pojawieniu się nowoczesnych superkomputerów

that now you can simulate and see that, yes,

możemy przeprowadzić symulacje i stwierdzić: tak,

with the right materials approach, this looks like it would work.

przy odpowiednim doborze materiałów idea wydaje się działać.

And because you're burning that 99 percent,

I ponieważ spalane jest 99 procent substancji,

you have greatly improved cost profile.

znacznie spadają wydatki.

You actually burn up the waste, and you can actually use as fuel

Odpady zostają spalane i w zasadzie paliwem stają się

all the leftover waste from today's reactors.

wszelkie pozostałości po dzisiejszych reaktorach.

So instead of worrying about them, you just take that, it's a great thing.

Więc zamiast się o nie martwić po prostu je wykorzystamy. Świetne rozwiązanie.

It breeds this uranium as it goes along, so it's kind of like a candle.

Uran jest spalany wraz z postępem procesu -- trochę jak świeca.

You see it's a log there, often referred to as a traveling wave reactor.

Tak wygląda zapis procesu, często nazywanego reaktorem postępującej fali.

In terms of fuel, this really solves the problem.

To rozwiązuje problem paliwa.

I've got a picture here of a place in Kentucky.

Mam tu zdjęcie miejsca w Kentucky.

This is the leftover, the 99 percent,

Oto pozostałe odpadki -- te 99 procent,

where they've taken out the part they burn now,

które przy obecnej technologii można spalić.

Nazywamy je zubożonym uranem.

so it's called depleted uranium.

That would power the US for hundreds of years.

To wystarczy by zagwarantować energię dla USA na setki lat.

And simply by filtering seawater in an inexpensive process,

Zwyczajnie, poprzez tanie odfiltrowanie wody morskiej,

możnaby otrzymać dość paliwa na resztę istnienia całej naszej planety.

you'd have enough fuel for the entire lifetime of the rest of the planet.

So, you know, it's got lots of challenges ahead,

Należy sprostać wielu wyzwaniom,

but it is an example of the many hundreds and hundreds of ideas

ale jest to przykład tych wielu setek pomysłów,

that we need to move forward.

które musimy popychać do przodu.

So let's think: How should we measure ourselves?

Zastanówmy się jaką miarą oceniać nasze działania.

What should our report card look like?

Jak powinien wyglądać raport naszych osiągnięć?

Well, let's go out to where we really need to get,

Wyjdźmy od stanu gdzie naprawdę musimy się dostać

and then look at the intermediate.

i spójrzmy na etap pośredni.

For 2050, you've heard many people talk about this 80 percent reduction.

Na rok 2050 wielu ludzi mówi o 80-procentowym zmniejszeniu emisji CO2.

Jest bardzo ważne, aby tego dokonać.

That really is very important, that we get there.

And that 20 percent will be used up by things going on in poor countries --

Te pozostałe 20 procent będzie dotyczyło krajów słabo rozwiniętych,

still some agriculture; hopefully, we will have cleaned up forestry, cement.

rolniczych.

Miejmy nadzieję, że uda się oczyścić przemysł drzewny, cementowy.

So, to get to that 80 percent,

Więc, aby osiągnąć te 80 procent,

the developed countries, including countries like China,

kraje rozwinięte, również takie jak Chiny,

will have had to switch their electricity generation altogether.

będą musiały całkowicie odmienić sposoby generacji elektryczności.

The other grade is: Are we deploying this zero-emission technology,

Patrząc z innej strony, czy stosujemy już technologie bezemisyjne?

have we deployed it in all the developed countries

Czy wszystkie kraje rozwinięte już je wprowadziły?

and are in the process of getting it elsewhere?

Czy proces wprowadzania dalej postępuje?

That's super important.

To niezwykle ważne.

That's a key element of making that report card.

Jest to kluczowy element w raporcie osiągnięć.

Backing up from there, what should the 2020 report card look like?

Cofnijmy się i zastanówmy jak taki raport ma wyglądać na rok 2020.

Well, again, it should have the two elements.

Znowu, powinien mieć dwa elementy.

We should go through these efficiency measures to start getting reductions:

Należy postawić na wydajność by osiągnać redukcję emisji.

The less we emit, the less that sum will be of CO2,

Mniejsza emisja, to mniej nagromadzonego CO2.

and therefore, the less the temperature.

Również temperatura będzie niższa.

But in some ways, the grade we get there,

W pewien sposób jednak ocena jaką dostaniemy

doing things that don't get us all the way to the big reductions,

robiąc rzeczy, które nie prowadzą do znaczących redukcji

jest może nawet mniej ważna niż ta,

is only equally, or maybe even slightly less, important than the other,

which is the piece of innovation on these breakthroughs.

którą otrzymamy za wszelkie innowacje i odkrycia.

These breakthroughs, we need to move those at full speed,

Odkrycia, które muszą postępować błyskwicznie.

Możemy je mierzyć poprzez liczbę firm,

and we can measure that in terms of companies,

pilot projects, regulatory things that have been changed.

projektów pilotujących, wprowadzonych zmian i regulacji.

There's a lot of great books that have been written about this.

Napisano wiele świetnych książek na ten temat.

The Al Gore book, "Our Choice,"

"Nasz wybór" Ala Gore'a

and the David MacKay book, "Sustainable Energy Without the Hot Air."

i "Energia odnawialna bez gorącego powietrza" Davida McKaya.

They really go through it and create a framework

Opisują to wszystko i tworzą zarys,

dla dalszej dyskusji w szerokim gronie.

that this can be discussed broadly,

because we need broad backing for this.

Tu trzeba szerokiego wsparcia.

There's a lot that has to come together.

Wiele rzeczy musi się złożyć.

So this is a wish.

Jest to więc życzenie.

It's a very concrete wish that we invent this technology.

Bardzo konkretne życzenie -- wynaleźć taką technologię.

If you gave me only one wish for the next 50 years --

Gdybym miał wybrać tylko jedno życzenie na następne 50 lat,

I could pick who's president,

mógłbym wybrać kto zostanie prezydentem,

I could pick a vaccine, which is something I love,

mógłbym wybrać szczepionkę -- bardzo bym chciał,

or I could pick that this thing

mógłbym wybrać wynalazek,

that's half the cost with no CO2 gets invented --

który przyniesie energię za pół ceny i bez CO2.

this is the wish I would pick.

To właśnie bym wybrał.

This is the one with the greatest impact.

To przyniosłoby najkorzystniejsze następstwa.

If we don't get this wish,

Jeśli nie spełnimy tego życzenia,

the division between the people who think short term and long term

podział między krótko- i długoterminowym myśleniem będzie znamienny.

will be terrible,

between the US and China, between poor countries and rich,

Pomiędzy USA i Chinami, biednymi i bogatymi krajami.

and most of all,

Przede wszystkim, życie tych dwóch najbiedniejszych milionów będzie o wiele gorsze.

the lives of those two billion will be far worse.

So what do we have to do?

Co więc trzeba zrobić?

What am I appealing to you to step forward and drive?

Do czego was namawiam i proszę o wsparcie?

We need to go for more research funding.

Musimy zwiększyć wsparcie finansowe badań naukowych.

When countries get together in places like Copenhagen,

Gdy narody zbierają się w miejscach jak Kopenhaga

nie powinny tylko dyskutować o CO2.

they shouldn't just discuss the CO2.

They should discuss this innovation agenda.

Powinni omawiać programy dotyczące innowacji.

You'd be stunned at the ridiculously low levels of spending

Bylibyście zdumieni jak śmiesznie małe wydatki są planowane

on these innovative approaches.

na tego typu innowacje.

We do need the market incentives -- CO2 tax, cap and trade --

Potrzeba stymulacji ze strony rynku, podatku na CO2, handlu poziomami emisji,

something that gets that price signal out there.

czegoś co cenowo skłoni do działania.

We need to get the message out.

Musimy upowszechnić ten problem.

We need to have this dialogue be a more rational,

Ten dialog musi stać się bardziej racjonalny, bardziej zrozumiały.

more understandable dialogue,

including the steps that the government takes.

Włączając w to działania podejmowane przez rządy.

This is an important wish, but it is one I think we can achieve.

To ważne życzenie, ale sądze, że możliwe do osiągnięcia.

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)

(Applause ends)

Thank you.

Dziękuję.

Chris Anderson: Thank you. Thank you.

Chris Anderson: Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)

CA: Thank you.

Dziękuję. Chciałbym trochę uściślić odnośnie Terrapower.

So to understand more about TerraPower.

I mean, first of all, can you give a sense of what scale of investment this is?

Mógłbyś w jakiś sposób nakreślić skalę tej inwestycji?

Bill Gates: To actually do the software, buy the supercomputer,

Napisać program i uruchomić go na superkomputerze,

hire all the great scientists, which we've done,

zatrudnić świetnych naukowców -- to już zrobiliśmy --

that's only tens of millions.

to tylko kilkadziesiąt milionów dolarów

And even once we test our materials out in a Russian reactor

i nawet gdy już przetestujemy materiały na rosyjskim reaktorze,

by upewnić się, że wszystko działa prawidłowo,

to make sure our materials work properly,

then you'll only be up in the hundreds of millions.

wtedy osiągniemy koszt tylko kilkuset milionów.

The tough thing is building the pilot reactor --

Trudnym zadaniem będzie budowa reaktora pilotowego,

finding the several billion, finding the regulator, the location

zgromadzenie kilku miliardów, nadzór nad obiektem, lokalizację

that will actually build the first one of these.

odpowiednią dla zbudowania takiego reaktora.

Once you get the first one built, if it works as advertised,

Gdy już postawimy pierwszy, i będzie on dział zgodnie z planem,

then it's just clear as day,

jest jasne jak słońce, że z uwagi na względy ekonomiczne, gęstość energii --

because the economics, the energy density, are so different

są one dużo lepsze od tych, które znamy obecnie.

than nuclear as we know it.

CA: So to understand it right,

By dobrze zrozumieć, to wymaga budowy głęboko pod ziemią

this involves building deep into the ground,

almost like a vertical column of nuclear fuel, of this spent uranium,

swoistej pionowej kolumny nuklearnego paliwa

zbudowanej ze zużytego uranu.

and then the process starts at the top and kind of works down?

Proces rozpocznie się od góry i będzie postępował w dół?

BG: That's right.

Zgadza się. W dzisiejszych czasach trzeba napełniać reaktor,

Today, you're always refueling the reactor,

so you have lots of people and lots of controls that can go wrong,

jest więc wiele czynników, które mogą przyczynić sie do błędu,

where you're opening it up and moving things in and out --

sytuacje, w których otwierasz reaktor i przemieszczasz zawartość.

that's not good.

To nie jest dobre.

So if you have very --

Jeśli zatem jest tanie paliwo, które można zakopać na 60 lat --

(Laughter)

very cheap fuel that you can put 60 years in --

just think of it as a log --

jak żarzącą się kłodę --

put it down and not have those same complexities.

i pozostawić bez dodatkowych złożonych zabiegów.

And it just sits there and burns for the 60 years, and then it's done.

Paliwo pozostaje w ziemi i spala się przez 60 lat po czym proces się kończy.

CA: It's a nuclear power plant that is its own waste disposal solution.

Jest to więc elektrownia atomowa, która sama likwiduje własne odpady.

BG: Yeah; what happens with the waste,

Co dzieje się z odpadami:

you can let it sit there -- there's a lot less waste under this approach --

można je tam pozostawić -- dużo mnie odpadów powstaje w tym procesie --

then you can actually take that

można je również zebrać

and put it into another one and burn that.

i spalić w innej elektrowni.

And we start out, actually, by taking the waste that exists today

Rozpoczynamy wykorzystując obecne odpady nuklearne,

that's sitting in these cooling pools or dry-casking by reactors --

spoczywające w basenach chłodzących i kontenerach do suchego przechowywania.

that's our fuel to begin with.

Od tego paliwa zaczynamy.

So the thing that's been a problem from those reactors

To co było niekorzystnym produktem starych reaktorów

is actually what gets fed into ours,

zasila nasze nowe elektrownie

and you're reducing the volume of the waste quite dramatically

i znacznej redukcji ulega ilość odpadów

as you're going through this process.

gdy proces postępuje.

CA: You're talking to different people around the world

Rozmawiałeś z wieloma ludźmi na świecie

o możliwościach jakie to stwarza.

about the possibilities.

Where is there most interest in actually doing something with this?

Gdzie spotkało się to z największym zainteresowaniem?

BG: Well, we haven't picked a particular place,

Nie wybraliśmy jeszcze konkretnego miejsca

i jest wiele ciekawych zasad upubliczniania wszystkiego co nazywa się "nuklearne".

and there's all these interesting disclosure rules

about anything that's called "nuclear."

So we've got a lot of interest.

Nasze prace przyciągają zainteresowanie,

People from the company have been in Russia, India, China.

nasi przedstawiciele byli w Rosji, Indiach, Chinach.

I've been back seeing the secretary of energy here,

Ja sam rozmawiałem z ministrem energetyki USA

talking about how this fits into the energy agenda.

na temat włączenia tego projektu do jego agendy.

So I'm optimistic.

Jestem pełen optymizmu. Francuzi i Japończycy też wykonali pewne prace.

The French and Japanese have done some work.

This is a variant on something that has been done.

Jest to wariant tego co już zostało zrobione.

It's an important advance, but it's like a fast reactor,

Znaczy krok naprzód, ale jest to rodzaj szybkiego reaktora,

and a lot of countries have built them,

które wiele krajów już zbudowało.

so anybody who's done a fast reactor is a candidate

Więc każdy kto już ma szybki reaktor jest potencjalnym kandydatem do zbudowania tego pierwszego w nowym wariancie.

to be where the first one gets built.

CA: So, in your mind,

Jakie są według Ciebie ramy czasowe i szanse,

timescale and likelihood of actually taking something like this live?

że coś takiego ujrzy światło dzienne?

BG: Well, we need -- for one of these high-scale, electro-generation things

Odnosząc się do wynalazku na duża skalę w dziedzienie generacji energii --

to jest bardzo tanie,

that's very cheap,

we have 20 years to invent and then 20 years to deploy.

20 lat aby wynaleźć i jeszcze 20 lat na wdrożenie.

That's sort of the deadline

Tego rodzaju termin ostateczny wynika z modeli

that the environmental models have shown us that we have to meet.

i musimy przed nim zdążyć.

And TerraPower -- if things go well, which is wishing for a lot --

Odnośnie Terrapower -- jeśli wszystko pójdzie dobrze, a to może nie być łatwe --

powinien sprostać temu z łatwością.

could easily meet that.

And there are, fortunately now, dozens of companies --

Jest już kilkadziesiąt firm,

we need it to be hundreds --

choć potrzeba ich kilkaset,

who, likewise, if their science goes well,

które w podobny sposób, przy sukcesach naukowych

if the funding for their pilot plants goes well,

i środkach na projekty pilotowe,

that they can compete for this.

będą w stanie rywalizować w tej walce.

And it's best if multiple succeed,

Najlepiej będzie gdy wielu z nich się uda,

because then you could use a mix of these things.

ponieważ wtedy będzie można porównać i wybrać najlepsze rozwiązania.

We certainly need one to succeed.

Oczywiście wystarczy sukces jednego projektu.

CA: In terms of big-scale possible game changers,

Mówiąc o wielkich przemianach w naszym życiu,

is this the biggest that you're aware of out there?

sądzisz, że ta byłaby tą najistotniejszą?

BG: An energy breakthrough is the most important thing.

Wynalazek w dziedzinie energii będzie najważniejszym odkryciem.

It would have been, even without the environmental constraint,

Byłby takim nawet gdyby nie ograniczenia środowiskowe,

które tym bardziej zwiększają jego rangę.

but the environmental constraint just makes it so much greater.

In the nuclear space, there are other innovators.

Są też inni innowatorzy w dziedzinie energii atomowej.

You know, we don't know their work as well as we know this one,

Nie znamy ich prac tak dobrze jak ten projekt,

but the modular people, that's a different approach.

ale podejście modularne to już coś innego.

Jest też reaktor ciekły, na pozór dość trudny,

There's a liquid-type reactor, which seems a little hard,

but maybe they say that about us.

ale może oni mówią to samo o nas.

And so, there are different ones,

Jest więc wiele pomysłów,

but the beauty of this is a molecule of uranium

ale piękno wszystkiego leży w cząsteczne uranu,

has a million times as much energy as a molecule of, say, coal.

która ma milion razy tyle energii co na przykład węgiel.

And so, if you can deal with the negatives,

Jeśli więc możemy sprostać problemom,

jak w tym wypadku promieniowanie,

which are essentially the radiation, the footprint and cost,

pozostałości i cena -- potencjał

the potential, in terms of effect on land and various things,

związany z wpływem na ziemię i inne rzeczy

is almost in a class of its own.

jest niezrównany.

Jeśli to nie zadziała, co wtedy?

CA: If this doesn't work, then what?

Do we have to start taking emergency measures

Czy będziemy musieli użyć środków awaryjnych

to try and keep the temperature of the earth stable?

i próbować utrzymać stabilną temperaturę na ziemi?

BG: If you get into that situation,

W takiej sytuacji

it's like if you've been overeating, and you're about to have a heart attack.

to jak atak serca w wyniku przejedzenia.

Then where do you go?

Co wtedy poradzić? Operować serce, coś w tym stylu?

You may need heart surgery or something.

There is a line of research on what's called geoengineering,

Istnieje kierunek badań zwany geoinżynierią.

which are various techniques that would delay the heating

Są to pewne techniki umożliwiające opóźnienie grzania,

to buy us 20 or 30 years to get our act together.

które mogą nam kupić 20, 30 lat abyśmy zdążyli.

Now, that's just an insurance policy; you hope you don't need to do that.

Jest to jednak swoiste ubezpieczenie.

Mamy nadzieję, że nie będzie konieczne.

Some people say you shouldn't even work on the insurance policy

Niektórzy mówią, że nie powinniśmy nad tym pracować,

bo ubezpieczenie takie nas rozleniwi

because it might make you lazy,

i będziemy jeść wiedząc, że operacja serca nas uratuje.

that you'll keep eating because you know heart surgery will be there to save you.

To chyba nie jest mądre zważywszy na wagę problemu.

I'm not sure that's wise, given the importance of the problem,

Ludzie spekulują jednak czy powinniśmy liczyć na ratunek

but there's now the geoengineering discussion

about: Should that be in the back pocket in case things happen faster,

ze strony geoinżynierii, gdyby sytuacja rozwijała się szybciej

or this innovation goes a lot slower than we expect?

lub innowacje nie postępowały dość szybko.

CA: Climate skeptics:

Klimatyczni sceptycy -- co byś im powiedział w jednym lub dwóch zdaniach?

If you had a sentence or two to say to them,

Jakbyś ich przekonał, że się mylą?

how might you persuade them that they're wrong?

BG: Well, unfortunately, the skeptics come in different camps.

Niestety oni też między sobą mają różne poglądy.

The ones who make scientific arguments are very few.

Niewielu przytacza naukowe argumenty.

Are they saying there's negative feedback effects

Mówią, że jest negatywne sprzężenie zwrotne od chmur,

that have to do with clouds that offset things?

które daje odwrotny efekt.

There are very, very few things that they can even say

Mają bardzo mało do powiedzienia i szansa jest

jeden na milion że mogą mieć rację.

there's a chance in a million of those things.

The main problem we have here -- it's kind of like with AIDS:

Główny nasz problem jest podobny do AIDS.

you make the mistake now, and you pay for it a lot later.

Zrobisz mały błąd teraz i płacisz za niego dużo później.

And so, when you have all sorts of urgent problems,

Więc gdy masz wiele różnych nagłych problemów,

the idea of taking pain now that has to do with a gain later,

przyjąć na siebie ból, który później przyniesie korzyści --

też nie do końca wiadomo co to za ból.

and a somewhat uncertain pain thing.

In fact, the IPCC report -- that's not necessarily the worst case,

Raport IPCC (Międzyrządowy zespół ds. zmian klimatu) mówi o nie najczarniejszym scenariuszu.

and there are people in the rich world who look at IPCC and say,

Ludzie w krajach rozwiniętych, którzy śledzą te raporty

mówią, w porządku, problem nie jest tak poważny.

"OK, that isn't that big of a deal."

The fact is it's that uncertain part that should move us towards this.

Właśnia ta niepewność powinna jednak nas mobilizować.

But my dream here is that,

Moje marzenie jest takie: jeśli zdołamy osiągnąć rozsądne wyniki finansowe

if you can make it economic, and meet the CO2 constraints,

i sprostamy ograniczeniom emisji CO2,

then the skeptics say,

wtedy również sceptycy się zgodzą.

"OK, I don't care that it doesn't put out CO2,

"Nie obchodzi mnie, że nie emituje CO2"

I kind of wish it did put out CO2.

"Nawet mogłoby sobie emitować"

But I guess I'll accept it,

"Ale mogę to zaakceptować bo jest tańsze, niż poprzednie rozwiązania"

because it's cheaper than what's come before."

(Applause)

(Brawa)

W ten sposób odpierasz argument Bjorna Lomborga,

CA: So that would be your response to the Bjørn Lomborg argument,

basically if you spend all this energy trying to solve the CO2 problem,

że cała energia przeznaczona na rozwiązanie problemu CO2

it's going to take away all your other goals

odbierze możliwości realizowania pozostałych celów:

of trying to rid the world of poverty and malaria and so forth,

oczyszczenia świata z biedy, malarii i innych,

it's a stupid waste of the Earth's resources

że jest to głupie marnowanie ziemskich zasobów w przypadku,

to put money towards that

when there are better things we can do.

gdy są lepsze rzeczy do robienia.

BG: Well, the actual spending on the R&D piece --

Właściwe wydatki na badania i rozwój w tym temacie --

say the US should spend 10 billion a year more than it is right now --

dla USA byłoby to 10 mld $ rocznie więcej niż obecnie --

it's not that dramatic.

nie są aż tak dramatyczne.

It shouldn't take away from other things.

Nie powinny odebrać środków na inne rzeczy.

The thing you get into big money on, and reasonable people can disagree,

Zaczynamy mówić o dużych sumach -- tutaj rozsądni ludzie mogą się sprzeciwiać --

is when you have something that's non-economic

kiedy staramy się finansować coś co nie gwarantuje ekonomicznych sukcesów.

and you're trying to fund that --

Dla mnie to w dużej mierze jest strata.

that, to me, mostly is a waste.

Unless you're very close,

Chyba, że jesteśmy bardzo blisko i płacimy na poczet dalszej nauki.

and you're just funding the learning curve and it's going to get very cheap,

Sukces wtedy przyniesie bardzo tanią energię.

I believe we should try more things

Wierzę, że powinniśmy próbować rzeczy, które mają potencjał

that have a potential to be far less expensive.

na duże obniżenie kosztów.

If the trade-off you get into is, "Let's make energy super expensive,"

Jeśli z drugiej strony zaproponujemy energię bardzo drogą --

then the rich can afford that.

bogaci będą mogli sobie na nią pozwolić.

I mean, all of us here could pay five times as much for our energy

Wszyscy z nas obecnych mogliby płacić pięciokrotnie więcej za energię

and not change our lifestyle.

bez konieczności zmiany stylu życia.

The disaster is for that two billion.

Katastrofa nadeszłaby dla tych dwóch milionów.

And even Lomborg has changed.

Nawet Lomborg się zmienił.

His shtick now is, "Why isn't the R&D getting more discussed?"

Teraz mówi już: "Czemu tak mało opowiada się o badaniach i rozwoju?"

He's still, because of his earlier stuff,

Z powodu wcześniejszych wypowiedzi

still associated with the skeptic camp,

jest kojarzony z obozem sceptyków,

but he's realized that's a pretty lonely camp,

ale uświadomił sobie, że ten obóz jest dość samotny,

and so, he's making the R&D point.

więc zmienił swoje podejście.

And so there is a thread of something that I think is appropriate.

Mówi więc o czymś z czym się zgodzę.

The R&D piece -- it's crazy how little it's funded.

Niewiarygodne jak mało środków inwestuje się w badania i rozwój.

CA: Well, Bill, I suspect I speak on behalf of most people here

Bill, podejrzewam, że mówię w imieniu większości osób na sali:

Mam szczerą nadzieję, że to życzenie się spełni. Dziękuję bardzo.

to say I really hope your wish comes true.

Thank you so much.

Dziękuję.

BG: Thank you.

(Applause)

(Brawa)