Innovating to zero! | Bill Gates

Translator: Armenuhy Hovakimyan Reviewer: Nareg Seferian

I'm going to talk today about energy and climate.

Այսօր ես պատրաստվում եմ խոսել էներգիայի և կլիմայի մասին:

And that might seem a bit surprising,

Եվ դա կարող է փոքր-ինչ անակնկալ լինել, որովհետև

because my full-time work at the foundation

իմ աշխատանքը հիմնադրամում մեծամասնաբար կապված է պատվաստանյութերի և սերմերի հետ,

is mostly about vaccines and seeds,

about the things that we need to invent and deliver

այն բաների վերաբերյալ, որոնք անհրաժեշտ են ստեղծել և ներմուծել`

to help the poorest two billion live better lives.

օգնելու երկու միլիարդ ամենաաղքատ մարդկանց, որպեսզի առավել լավ ապրեն:

But energy and climate are extremely important to these people;

Բայց էներգիան և կլիման չափազանց կարևոր են այդ մարդկանց համար,

in fact, more important than to anyone else on the planet.

առավել կարևոր, քան որևէ այլ մարդու աշխարհում:

The climate getting worse means that many years, their crops won't grow:

Կլիման ավելի ու ավելի վատանում է, ինչը նշանակում է, որ շատ տարիներ նրանց բերքը չի աճի:

there will be too much rain, not enough rain;

Կլինեն չափից ավելի անձրևներ, կամ՝ ոչ բավարար:

things will change in ways their fragile environment simply can't support.

Իրավիճակը կփոխվի այնպիսի ձևերով,

որ նրանց փխրուն միջավայրը պարզապես չի կարող տանել:

And that leads to starvation, it leads to uncertainty, it leads to unrest.

Դա կբերի սովի, անորոշության, անկարգությունների:

So, the climate changes will be terrible for them.

Այդպիսով, կլիմայի փոփոխությունը ահավոր վատ ազդեցություն կունենա նրանց վրա:

Also, the price of energy is very important to them.

Նաև էներգիայի գնի աճն է շատ կարևոր նրանց համար:

In fact, if you could pick just one thing

Իսկապես, եթե պետք է ընտրվեր միայն մեկ բանի գինը նվազեցնել,

to lower the price of to reduce poverty, by far you would pick energy.

որպեսզի նվազվի աղքատությունը, այն անպայման կլիներ էներգիան:

Now, the price of energy has come down over time.

Հիմա, էներգիայի գինը ժամանակի ընթացքում իջել է:

Really advanced civilization is based on advances in energy.

Իսկապես, զարգացած քաղաքակրթությունը հիմնված է էներգիայի ոլորտի զարգացումների վրա:

Ածուխի հեղափոխությունը նպաստեց արդյունաբերական հեղափոխությանը,

The coal revolution fueled the Industrial Revolution,

and, even in the 1900s, we've seen a very rapid decline

և, նույնիսկ 1900-ականներին, մենք տեսանք էլեկտրաէներգիայի գների կտրուկ նվազում

in the price of electricity,

and that's why we have refrigerators, air-conditioning;

և հենց այդ պատճառով էլ մենք ունենք այսօր սառնարաններ, օդափոխիչներ,

we can make modern materials and do so many things.

մենք կարող ենք պատրաստել ժամանակակից ապրանքներ և շատ ու շատ բաներ:

And so, we're in a wonderful situation with electricity in the rich world.

Այսպիսով, մենք հրաշալի պահ ենք ապրում էլեկտրաէներգիայի հետ կապված հարուստ աշխարհում:

But as we make it cheaper -- and let's say,

Բայց, երբ մենք այն դարձնում ենք էժան՝ ասենք կրկնապատիկ էժան,

let's go for making it twice as cheap --

we need to meet a new constraint,

մենք պետք է հաղթահարենք մի նոր սահմանափակում,

և այդ սահմանափակումը կապված է ածխաթթու գազի հետ:

and that constraint has to do with CO2.

Ածխաթթու գազը տաքացնում է երկիր մոլորակը

CO2 is warming the planet,

և այդ գազի հավասարումը իրականում չափազանց դյուրին է:

and the equation on CO2 is actually a very straightforward one.

If you sum up the CO2 that gets emitted,

Եթե գումարենք արտանետված ածխաթթու գազի քանակը,

that leads to a temperature increase,

այն բերում է ջերմաստիճանի աճի,

and that temperature increase leads to some very negative effects:

իսկ վերջինիս աճը առաջացնում է շատ բացասական հետեւանքներ:

the effects on the weather; perhaps worse, the indirect effects,

Ազդեցություններ կապված եղանակի հետ ու, հավանաբար ավելի վատ, անուղղակի ազդեցությունները,

այն բանով, որ բնության էկոհամակարգը չի կարողանում հարմարվել այդ արագ փոփոխություններին

in that the natural ecosystems can't adjust to these rapid changes,

and so you get ecosystem collapses.

և որպես հետևանք ունենում ենք էկոհամակարգի ավերումներ:

Now, the exact amount of how you map from a certain increase of CO2

Հիմա, ճշգրտորեն հաշվարկել ածխաթթու գազի

քանակի ավելացումը և դրա կապը ջերմաստիճանի հետ

to what temperature will be, and where the positive feedbacks are --

և որտեղ կան դրական արձագանքեր,

there's some uncertainty there, but not very much.

դրա մեջ կա որոշ անորոշություն, բայց ոչ շատ:

And there's certainly uncertainty about how bad those effects will be,

Եվ անպայման մեծ է անորոշությունը, թե ինչքանով վատ կարող են լինել հետեւանքները,

but they will be extremely bad.

բայց դրանք կլինեն չափազանց վատ:

I asked the top scientists on this several times:

Շատ անգամներ լավագույն գիտնականներին դիմեցի հարցով.

Do we really have to get down to near zero?

արդյո՞ք մենք իրապես պետք է հասնենք զրոյին:

Can't we just cut it in half or a quarter?

Չե՞նք կարող այն նվազեցնել կես կամ քառորդ չափի:

And the answer is, until we get near to zero,

Եվ պատասխանն այսպիսին էր. մինչև մենք չմոտենանք զրոյին,

the temperature will continue to rise.

ջերմաստիճանը կշարունակի բարձրանալ:

And so that's a big challenge.

Ուրեմն, դա շատ մեծ մարտահրավեր է:

It's very different than saying,

Դա շատ տարբեր բան է նրանից, որ, ասենք, 12 ոտք բարձր բեռնատարը փորձի անցնել 10 ոտք բարձր կամրջի տակով

"We're a twelve-foot-high truck trying to get under a ten-foot bridge,

և կարելի է հազիվ ճզմվել դրա տակ:

and we can just sort of squeeze under."

This is something that has to get to zero.

Սա մի բան է, որ պետք է հասնի զրոյի:

Now, we put out a lot of carbon dioxide every year --

Հիմա, մենք բավական շատ ածխաթթու գազ ենք արտանետում ամեն տարի,

over 26 billion tons.

ավելի քան 26 միլիարդ տոննա:

For each American, it's about 20 tons.

Յուրաքանչյուր ամերիկացու հաշվարկով՝ այն կազմում է 20 տոննա:

For people in poor countries, it's less than one ton.

Աղքատ երկրների բնակիչների համար, այն մեկ տոննայից ավելի քիչ է:

It's an average of about five tons for everyone on the planet.

Միջինում կազմում է հինգ տոննա առ յուրաքանչյուր մարդ ողջ երկիր մոլորակում:

And somehow, we have to make changes that will bring that down to zero.

Եվ մի կերպ մենք պետք է փոփոխություններ անենք,

որոնք այն պետք է հասցնեն զրոյի:

It's been constantly going up.

Այն մշատպես աճի մեջ է:

Միայն տարբեր տնտեսական փոփոխություններն են, որ դրան մի քիչ կայունացրել են,

It's only various economic changes that have even flattened it at all,

so we have to go from rapidly rising to falling,

ուրեմն, մենք պետք է շարժվենք կտրուկ աճից

դեպի նվազում, և նվազեցնել այն միչև զրո:

and falling all the way to zero.

This equation has four factors, a little bit of multiplication.

Հավասարումն ունի չորս գործոն:

Մի փոքր բազմապատկում:

So you've got a thing on the left, CO2, that you want to get to zero,

Այսպիսով՝ ձախ կողմում ունենք ածխաթթու գազ, որ ցանկանում ենք հասցնել զրոյի,

և դա պետք է հիմնված լինի հետևյալի վրա՝ մարդկանց թվաքանակը,

and that's going to be based on the number of people,

the services each person is using on average,

յուրաքանչյուրին ծառայությունների օգտագործման միջին մակարդակը,

the energy, on average, for each service,

յուրաքանչյուր ծառայության համար էներգիայի միջին քանակը,

and the CO2 being put out per unit of energy.

և ածխաթթու գազի արտնետումն առ էներգիայի միավոր:

So let's look at each one of these,

Եկեք դիտարկենք յուրաքանչյուրը,

and see how we can get this down to zero.

եւ տեսնենք, թե ինչպես կարող ենք այն նվազեցնել մինչև զրո:

Probably, one of these numbers is going to have to get pretty near to zero.

Հավանաբար, այս թվերից որևէ մեկը պետք է հասնի զրոյին շատ մոտ:

(Laughter)

Իսկ դա դպրոցական հանրահաշվից է գալիս,

That's back from high school algebra.

But let's take a look.

բայց եկեք դիտարկենք:

First, we've got population.

Առաջին հերթին մենք ունենք բնակչություն:

The world today has 6.8 billion people.

Աշխարհում այսօր ապրում են 6.8 միլիարդ մարդ:

That's headed up to about nine billion.

Այն մոտենում է ինը միլիարդին:

Now, if we do a really great job on new vaccines,

Հիմա, եթե մենք կատարենք շատ լավ աշխատանք նոր պատվաստանյութերի հետ,

health care, reproductive health services,

առողջապահության, վերարտադրողականության հետ,

մենք այն կարող ենք նվազեցնել, հավանաբար, 10 կամ 15 տոկոսով,

we could lower that by, perhaps, 10 or 15 percent.

But there, we see an increase of about 1.3.

բայց տեսնում ենք մոտավորապես 1.3 անգամի աճ:

The second factor is the services we use.

Երկրորդ գործոնը ծառայությունների օգտագործումն է:

This encompasses everything:

Սա ներառում է ամեն ինչ՝

the food we eat, clothing, TV, heating.

սնունդ, հագուստ, հեռուստացույց, ջեռուցում:

Սրանք շատ լավ բաներ են,

These are very good things.

Getting rid of poverty means providing these services

և աղքատությունից դուրս գալ նշանակում է ապահովել այս ծառայությունները

to almost everyone on the planet.

աշխարհում գրեթե բոլոր մարդկանց համար:

And it's a great thing for this number to go up.

Շատ լավ բան է այսպիսի քանակի աճը:

In the rich world, perhaps the top one billion,

Հարուստ աշխարհում, հավանաբար վերին մակարդակի մեկ միլիարդը,

we probably could cut back and use less,

մենք հավանաբար կարող ենք տնտեսել և օգտագործել ավելի քիչ,

but every year, this number, on average, is going to go up,

բայց ամեն տարի այս թիվը շարունակաբար աճելու է միջինում

և, այդպիսով, այն կարող է ավելի քան կրկնապատկվել

and so, overall, that will more than double

the services delivered per person.

յուրաքանչյուր մարդու հասանելի ծառայությունների մատուցումը:

Here we have a very basic service:

Այստեղ մենք ունենք շատ հիմնական ծառայություն:

Do you have lighting in your house to be able to read your homework?

Դուք ունե՞ք լուսավորություն ձեր տանը՝ տնային առաջադրանքը կարդալու համար,

And, in fact, these kids don't,

իսկ, փաստորեն, այս երեխաները չունեն, և նրանք գնում են դուրս

so they're going out and reading their schoolwork

և կարդում են իրենց դպրոցի դասերը փողոցի լույսերի տակ:

under the street lamps.

Now, efficiency, "E," the energy for each service --

Հիմա, արդյունավետությունը՝ «E», յուրաքանչյուր ծառայության համար օգտագործվող էներգիան,

here, finally we have some good news.

այստեղ վերջապես մենք ունենք որոշ լավ լուրեր:

We have something that's not going up.

Մենք ունենք մի բան, որը չի աճում:

Through various inventions and new ways of doing lighting,

Տարբեր հայտնագործությունների և լուսավորության ստացման տարբեր ձևերի,

through different types of cars, different ways of building buildings --

ավտոմեքենաների տարբեր տեսակների, շենքերի կառուցման տարբեր ձևերի միջոցով,

there are a lot of services

կան բազում ծառայություններ, որտեղ կարելի է

where you can bring the energy for that service down

էներգիայի օգտագործվող ծավալը նկատելիորեն նվազեցնել,

quite substantially.

Some individual services even bring it down by 90 percent.

որոշ ծառայությունների դեպքում՝ նույնիսկ այն նվազեցվում է 90 տոկոսով:

There are other services, like how we make fertilizer,

Կան այլ տարբեր ծառայություններ, օրինակ, ինչպես ենք մենք ստանում պարարտանյութեր,

կամ ինչպես ենք կազմակերպում օդային ճամբորդություն,

or how we do air transport,

where the rooms for improvement are far, far less.

որտեղ զարգացումների շատ, չափազանց շատ քիչ տեղ կա:

And so overall, if we're optimistic, we may get a reduction

Ուրեմն, ընդհանրացնելով, եթե լավատես լինենք,

մենք կարող ենք ունենալ այդ գործոնների երեք, գուցե նաև վեց անգամ նվազում:

of a factor of three to even, perhaps, a factor of six.

But for these first three factors now,

Բայց այս երեք առաջին գործոնների համար

we've gone from 26 billion to, at best, maybe 13 billion tons,

մենք գնում ենք 26 միլիարդից, լավագույն դեպքում՝ 13 միլիարդ տոննա,

and that just won't cut it.

և դա պարզապես բավարար չէ:

So let's look at this fourth factor -- this is going to be a key one --

Այսպիսով, եկեք դիտարկենք այս չորրորդ գործոնը,

սա ամենաառանցքայինն է լինելու,

and this is the amount of CO2 put out per each unit of energy.

այն է ածխաթթու գազի արտանետման քանակը՝ էներգիայի յուրաքանչյուր միավորի դիմաց:

So the question is: Can you actually get that to zero?

Ուրեմն հարցադրումն այսպիսին է. կարո՞ղ ենք իրականում այն հասցնել զրոյի:

If you burn coal, no.

Եթե վառենք ածուխ, ապա` ոչ:

If you burn natural gas, no.

Եթե վառենք բնական գազ, ապա` ոչ:

Almost every way we make electricity today,

Էլեկտրականության ստացման ներկայիս գրեթե բոլոր ձևերը՝

except for the emerging renewables and nuclear, puts out CO2.

բացառությամբ էներգիայի վերարտադրվող տեսակներից և միջուկայինից, արտանետում են ածխաթթու գազ:

And so, what we're going to have to do at a global scale,

Այսպիսով, ինչ որ մենք պատրաստվում ենք անել համաշխարհային մակարդակով

is create a new system.

մի նոր համակարգի ստեղծումն է:

So we need energy miracles.

Ուրեմն մենք կարիքն ունենք էներգիայի հրաշքների:

Now, when I use the term "miracle," I don't mean something that's impossible.

Հիմա՝ օգտագործելով «հրաշք» եզրույթը, ես նկատի չունեմ անհնարին ինչ-որ մի բան:

Միկրոպրոցեսորը հրաշք է: Համակարգիչը հրաշք է:

The microprocessor is a miracle.

The personal computer is a miracle.

The Internet and its services are a miracle.

Համացանցը և նրա ծառայությունները հրաշք են:

So the people here have participated in the creation of many miracles.

Ուրեմն, այստեղ գտնվող մարդիկ շատ հրաշքների ստեղծման գործում մասնակցություն են ունեցել:

Usually, we don't have a deadline

Սովորաբար, մենք չենք ունենում վերջնաժամկետ,

where you have to get the miracle by a certain date.

թե երբ պետք է ստացվի հրաշքը՝ մինչև որոշ թվական:

Usually, you just kind of stand by, and some come along, some don't.

Սովորաբար, մի տեսակ սպասում ենք, և որոշները գալիս են, որոշները` ոչ:

This is a case where we actually have to drive at full speed

Սա այն դեպքն է, որտեղ մենք իրականում պետք է արագություն ցույց տանք

and get a miracle in a pretty tight timeline.

և կազմակերպենք հրաշքը շատ կարճ ժամանակահատվածում:

Now, I thought, "How could I really capture this?

Հիմա, մտածեցի, թե ինչպե՞ս կարելի է այն ներկայացնել:

Is there some kind of natural illustration,

Կա՞ արդյոք որեւէ բնական երևույթ,

some demonstration that would grab people's imagination here?"

ինչ-որ ցուցադրում, որ կաշխատեցներ մարդկանց երևակայությունն այստեղ:

I thought back to a year ago when I brought mosquitoes,

Ես հիշեցի, երբ մեկ տարի առաջ մոծակ էի բերել,

and somehow people enjoyed that.

մարդիկ, չգիտես ինչու, հաճույք ստացան դրանից:

(Laughter)

(Ծիծաղ)

It really got them involved in the idea of, you know,

Ես նրանց իսկապես ներգրավեցի գաղափարի մեջ.

գիտե՞ք կան մարդիկ, ովքեր ապրում են մոծակների հետ:

there are people who live with mosquitoes.

With energy, all I could come up with is this.

Ուրեմն, էներգիայի դեպքում, միայն սա կարողացա անել:

I decided that releasing fireflies

Ես որոշեցի, որ լուսատիտիկներ արձակել

would be my contribution to the environment here this year.

կլինի իմ ներդրումը տվյալ միջավայրում այս տարի:

So here we have some natural fireflies.

Ահա որոշ քանակի բնական լուսատիտիկներ:

I'm told they don't bite; in fact, they might not even leave that jar.

Ինձ ասել էին, որ նրանք չեն խայթում, նրանք նույնիսկ գուցե դուրս չգան այդ անոթից:

(Laughter)

(Ծիծաղ)

Հիմա, կան բազում գովազդային հնարքներ՝ այս մեկի նման,

Now, there's all sorts of gimmicky solutions like that one,

but they don't really add up to much.

բայց նրանք իրականում այդքան էլ արդյունքի չեն հասցնում:

We need solutions, either one or several,

Մեզ անհրաժեշտ են լուծումներ, մեկ կամ մի քանի,

that have unbelievable scale and unbelievable reliability.

որոնք կունենան անհավատալի ծավալ,

և անհավատալի հաստատունություն,

And although there's many directions that people are seeking,

և՝ չնայած կան բազում ուղղություններ, որ մարդիկ փնտրում են,

I really only see five that can achieve the big numbers.

ես իրականում տեսնում եմ դրանցից միան հինգը, որոնք կարող են հասցնել մեծ ծավալի:

I've left out tide, geothermal, fusion, biofuels.

Ես չեմ հաշվում մակընթացություններից, ջերմային աղբյուրներից, միաձուլումներից, բիովառելիքներից էներգիան:

Those may make some contribution,

Դրանք կարող են որոշ ներդրում ունենալ,

and if they can do better than I expect, so much the better.

և եթե նրանք կարող են իմ սպասածից ավելին անել` շատ ավելի լավ,

բայց իմ առանցքային միտքն այն է,

But my key point here is that we're going to have to work on

որ մենք պատրաստվում ենք աշխատել այս հինգից յուրաքանչյուրի հետ

each of these five,

and we can't give up any of them because they look daunting,

և մենք չենք կարող նրանցից ոչ մեկին թողնել, քանի որ դժվար են թվում,

because they all have significant challenges.

քանի որ ունեն նշանակալի մարտահրավերներ:

Let's look first at burning fossil fuels,

Եկեք սկզբում դիտարկենք բնական վառելիքի այրումը,

either burning coal or burning natural gas.

ինչպես, օրինակ, ածուխի կամ բնական գազի վառումը:

What you need to do there seems like it might be simple, but it's not.

Ինչ կարիք կա այստեղ անելու, թվում է` այն պետք է շատ հեշտ լինի, բայց այդպես չէ,

այն է՝ այրումից հետո վերցնել ածխաթթու գազը, որը մտնում է ծխնելույզի մեջ,

And that's to take all the CO2,

after you've burned it, going out the flue,

pressurize it, create a liquid, put it somewhere,

ճնշման տակ մշակել այն, դարձնել հեղուկ, պահել ինչ-որ տեղ

and hope it stays there.

և հուսալ, որ դա այնտեղ էլ կմնա:

Now, we have some pilot things

Այժմ մենք ունենք որոշ փորձնական սարքավորումներ, որոնք դա անում են 60-80 տոկոսով,

that do this at the 60 to 80 percent level.

But getting up to that full percentage -- that will be very tricky.

բայց ամբողջական տոկոսի հասնելու համար բավական բարդ գործընթաց է պահանջվում

And agreeing on where these CO2 quantities should be put will be hard,

և համաձայնության գալ, թե որտեղ պետք է պահվի ածխաթթու գազը բավական բարդ է լինելու,

but the toughest one here is this long-term issue:

բայց ամենախրթին հարցը գալիս է այս երկարաժամյա խնդրից.

Who's going to be sure?

ո՞վ է վստահ լինելու:

Who's going to guarantee

Ո՞վ կերաշխավորի մի բան, որ բառացիորեն միլիարդ անգամ ավելի շատ է,

something that is literally billions of times larger

than any type of waste you think of in terms of nuclear or other things?

քան ցանկացած տիպի՝ միջուկային կամ այլ բաների թափոնը:

This is a lot of volume.

Սա շատ մեծ ծավալ է:

So that's a tough one.

Ուրեմն բավական խրթին հարց է:

Next would be nuclear.

Հաջորդը կլինի միջուկայինը:

It also has three big problems:

Այն նույնպես ունի երեք մեծ խնդիր:

cost, particularly in highly regulated countries, is high;

Ծախսերը՝ հատկապես կառավարման խիստ համակարգ ունեցող երկրներում, բարձր են:

the issue of safety, really feeling good about nothing could go wrong,

Ապահովության խնդիրը, այն վստահությունը, որ սխալ ոչինչ չի պատահի,

that, even though you have these human operators,

որ, եթե նույնիսկ կան մարդու կողմից կատարվող գործողություններ

the fuel doesn't get used for weapons.

որ վառելիքը չի օգտագործվի զենքի համար:

And then what do you do with the waste?

Եվ հետո, ի՞նչ անել թափոնների հետ:

Although it's not very large, there are a lot of concerns about that.

Եվ՝ չնայած այն այդքան էլ ծավալուն չէ, կան բազում հարցեր դրա շուրջ:

Մարդիկ կարիք ունեն, որ դրա հետ կապված հանգիստ զգան:

People need to feel good about it.

So three very tough problems that might be solvable,

Այսպիսով կան երեք լուրջ խնդիրներ, որոնք կարող են լուծելի լինել,

and so, should be worked on.

և ուրեմն, դրանց վրա պետք է աշխատել:

The last three of the five, I've grouped together.

Նշված հինգից վերջին երեքը ես միավորել եմ:

These are what people often refer to as the renewable sources.

Դրանց հաճախ մարդիկ անվանում են էներգիայի վերականգնվող աղբյուրներ:

And they actually -- although it's great they don't require fuel --

Եվ նրանք իսկապես՝ չնայած շատ լավ է, որ կարիք չունեն վառելիքի,

they have some disadvantages.

սակայն ունեն որոշ թերություններ:

One is that the density of energy gathered in these technologies

Դրանցից մեկն այն է, որ այս տեխնոլոգիայի միջոցով էներգիայի խտությունը

is dramatically less than a power plant.

չափազանց քիչ է, քան էլեկտրակայաններում:

This is energy farming,

Սա էներգիայի հնձում է, որը պետք է տեղի ունենա շատ մեծ տարածքում,

so you're talking about many square miles, thousands of times more area

հազարավոր անգամ ավելի մեծ տարածքում, քան երևակայելի է որպես սովորական էլեկտրակայան:

than you think of as a normal energy plant.

Also, these are intermittent sources.

Բացի այդ, այս աղբյուրները հաստատուն չեն:

The sun doesn't shine all day, it doesn't shine every day,

Արևը չի փայլում ողջ օրը, այն չի երևում ամեն օր,

and likewise, the wind doesn't blow all the time.

և նման կերպով, քամին էլ միշտ չի փչում:

And so, if you depend on these sources,

Ուրեմն, եթե կախված լինենք այսպիսի աղբյուրներից,

you have to have some way of getting the energy

ստիպված կլինենք ունենալ էներգիայի ստացման ձևեր,

during those time periods that it's not available.

այն պահերի համար, երբ տվյալ աղբյուրնը հասանելի չէ:

So we've got big cost challenges here.

Ուրեմն այստեղ մենք ունենում ենք շատ մեծ ծախսեր:

We have transmission challenges;

Մենք ունենք փոխանցման խնդիրներ:

for example, say this energy source is outside your country,

Օրինակ, ենթադրենք էներգիայի աղբյուրը գտնվում է ձեր երկրի սահմաններից դուրս,

այդ դեպքում դուք ոչ միայն տեխնոլոգիայի կարիքն ունեք,

you not only need the technology,

այլ նաև գործ ունեք մեկ այլ տեղից էներգիան տեղափոխելու ռիսկի հետ:

but you have to deal with the risk of the energy coming from elsewhere.

And, finally, this storage problem.

Եվ վերջապես, պահեստավորման խնդիրը:

Եվ ողջ պատկերն չափելու համար, ես գնացի և տեսա

To dimensionalize this,

I went through and looked at all the types of batteries made --

պատրաստված մարտկոցների բոլոր տեսակները,

for cars, for computers, for phones, for flashlights, for everything --

մեքենաների, համակարգիչների, հեռախոսների, լուսամփոփների, ամեն ինչի համար,

and compared that to the amount of electrical energy the world uses.

և համեմատեցի աշխարհում օգտագործվող էլեկտրաէներգիայի հետ,

What I found is that all the batteries we make now

և բացահայտեցի, որ այն բոլոր մարտկոցները, որ մենք այսօր պատրաստում ենք

could store less than 10 minutes of all the energy.

կարող են ապահովել էներգիայով 10 րոպեից էլ քիչ:

And so, in fact, we need a big breakthrough here,

Փաստորեն, այստեղ մենք կարիք ունենք շատ մեծ թռիչքի,

something that's going to be a factor of 100 better

ինչ-որ մի բան, որը պետք է լինի հարյուրավոր անգամ ավելի լավ,

than the approaches we have now.

քան այն մոտեցումները, որոնք ունենք հիմա:

It's not impossible, but it's not a very easy thing.

Դա անհնար չէ, բայց շատ հեշտ խնդիր էլ չէ:

Now, this shows up when you try to get the intermittent source

Հիմա, այսպես է ստացվում, երբ փորձվի ոչ-մշտական աղբյուրը

to be above, say, 20 to 30 percent of what you're using.

օգտագործել տալ ավելի քան օգտագործածի, ասենք, 20-30 տոկոսը:

If you're counting on it for 100 percent,

Եթե հույսերը դրվեն 100 տոկոսի վրա,

անհրաժեշտ կլինի անհավատալի, հրաշալի մարտկոց:

you need an incredible miracle battery.

Now, how are we going to go forward on this -- what's the right approach?

Հիմա, ինչպես ենք առաջ գնալու, ո՞րն է ճիշտ մոտեցումը:

Is it a Manhattan Project? What's the thing that can get us there?

Արդյո՞ք Մանհեթնյան ծրագրին նման է: Ի՞նչը կարող է մեզ այնտեղ հասցնել:

Well, we need lots of companies working on this -- hundreds.

Ուրեմն, մեզ պետք են բազում ընկերություններ, որոնք կաշխատեն այս խնդրի վրա՝ հարյուրավորներ:

In each of these five paths, we need at least a hundred people.

Եվ այս հինգ խնդիրներից յուրաքանչյուրի համար մեզ անհրաժեշտ են առ նվազն հարյուր հոգի:

A lot of them, you'll look at and say, "They're crazy."

Եվ նրանց մեծամասնությանը նայելով` դուք կարող եք ասել. նրանք խենթ են: Դա լավ է:

That's good.

And, I think, here in the TED group,

Կարծում եմ այստեղ, «TED»-ի խմբում,

we have many people who are already pursuing this.

մենք ունենք շատ մարդիկ, ովքեր արդեն իրագործում են այդ գաղափարները:

Bill Gross has several companies, including one called eSolar

Բիլ Գրոսն ունի մի քանի ընկերություն, ներառյալ «eSolar»-ը,

that has some great solar thermal technologies.

որն ունի արևային էներգիայի հզոր տեխնոլոգիաներ:

Վինոդ Քոսլան ներդրումներ է կատարում բազմաթիվ ընկերություններում,

Vinod Khosla is investing in dozens of companies

that are doing great things and have interesting possibilities,

որոնք զբաղվում են հրաշալի գործերով և ունեն հետաքրքիր հնարավորություններ,

and I'm trying to help back that.

և ես էլ իմ հերթին փորձում եմ նպաստել այդ գործին:

Nathan Myhrvold and I actually are backing a company

Նաթան Միհրվոլդը և ես պատրաստվում ենք աջակցել մի ընկերության,

that, perhaps surprisingly, is actually taking the nuclear approach.

որը, գուցե անսպասելիորեն, վերցնում է հարցի լուծման միջուկային տարբերակը:

There are some innovations in nuclear: modular, liquid.

Որոշ նորարարություներ են արվել միջուկային էներգետիկայի ոլորտում` մոդուլար, հեղուկային:

Innovation really stopped in this industry quite some ago,

Եվ նորարարություններն այդ ոլորտում կանգ առան բավական ժամանակ առաջ,

so the idea that there's some good ideas laying around

ուրեմն այն միտքը որ որոշ լավ գաղափարներ կան այնտեղ այդքան էլ զարմանալի չէ:

is not all that surprising.

The idea of TerraPower is that, instead of burning a part of uranium --

«Terrapower»-ի գաղափարն այն է, որ ուրանի մի մասի այրման փոխարեն՝

the one percent, which is the U235 --

որը կազմում է մեկ տոկոսը՝ «U-235»-ը,

we decided, "Let's burn the 99 percent, the U238."

որոշեցինք, որ կարելի է այրել 99 տոկոսը՝ «U-238»-ը:

It is kind of a crazy idea.

Սա խենթ մտքերի շարքից է:

In fact, people had talked about it for a long time,

Իրականում, մարդիկ դրա մասին մտորել են շատ երկար ժամանակ,

but they could never simulate properly whether it would work or not,

բայց նրանք երբեք չեն կարողացել հստակ նախագծել, եթե այն կաշխատի, թե` ոչ,

and so it's through the advent of modern supercomputers

իսկ գերժամանակակից համակարգիչների միջոցով,

that now you can simulate and see that, yes,

հեշտությամբ կարելի է փորձարկել և տեսնել, որ, այո,

with the right materials approach, this looks like it would work.

ճիշտ ընտրված հումքի պարագայում, այս ձեւը գուցեև աշխատի:

And because you're burning that 99 percent,

Եվ այն բանի շնորհիվ, որ այրվում է 99 տոկոսը,

you have greatly improved cost profile.

մենք կկարողանանք կրճատել ծախսերը:

You actually burn up the waste, and you can actually use as fuel

Դուք իրականում այրում եք թափոնը, նաև կարող եք օգտագործել

all the leftover waste from today's reactors.

այսօրվա ռեակտորներում մնացած թափոնը որպես վառելիք:

So instead of worrying about them, you just take that, it's a great thing.

Այսպիսով, փոխանակ նրանց մասին անհանգստանալու, պարզապես դրանք վերցվում են: Դա հրաշալի է:

It breeds this uranium as it goes along, so it's kind of like a candle.

Այն շնչում է ուրանը պարզապես անցնելիս: Այն կարծես մոմ լինի:

You see it's a log there, often referred to as a traveling wave reactor.

Ինչպես տեսնում եք, կոճղի նման է, որը հաճախ անվանվում են վազող ալիքի ռեակտոր:

In terms of fuel, this really solves the problem.

Վառելիքի տեսանկյունից, այն ամբողջապես լուծում է խնդիրը:

I've got a picture here of a place in Kentucky.

Ես այստեղ ունեմ Քենթըքի նահանգից մի նկար:

This is the leftover, the 99 percent,

Սա մնացորդն է՝ այն 99 տոկոսը,

where they've taken out the part they burn now,

ուր վերցրած են հիմնականում այրվող մասը,

և այն կոչվում է սպառված ուրան:

so it's called depleted uranium.

That would power the US for hundreds of years.

Սա կարող է հարյուրավոր տարիներով էլեկտրականություն մատակարարել Միացյալ Նահանգներին:

And simply by filtering seawater in an inexpensive process,

Եվ՝ պարզապես մաքրելով ծովի ջուրը շատ քիչ ծախսերով,

կստացվի բավարար վառելիք երկիր մոլորակի ողջ կյանքի համար:

you'd have enough fuel for the entire lifetime of the rest of the planet.

So, you know, it's got lots of challenges ahead,

Ճիշտ է, ապագայում սպասվում են բազում մարտահրավերներ,

but it is an example of the many hundreds and hundreds of ideas

բայց սա հարյուրավոր գաղափարներից ընդամենը մի օրինակ է,

that we need to move forward.

որ մենք կարիք ունենք առաջ տանելու:

So let's think: How should we measure ourselves?

Եկեք մտածենք` ինչպե՞ս պետք է մենք մեզ գնահատենք:

What should our report card look like?

Ի՞նչ պետք է պարունակի մեր վիճակացույցը:

Well, let's go out to where we really need to get,

Լավ, եկեք առաջ գնանք այնտեղ, որտեղ մենք իրականում պետք է հասնենք,

and then look at the intermediate.

և հետո նայենք միջանկյալ օղակներին:

For 2050, you've heard many people talk about this 80 percent reduction.

2050-ի համար, հավանաբար լսած կլինեք, մարդիկ խոսում են 80 տոկոս կրճատման մասին:

Իրականում չափազանց կարևոր է, որ մենք այնտեղ հասնենք:

That really is very important, that we get there.

And that 20 percent will be used up by things going on in poor countries --

Իսկ 20 տոկոսը կօգտագործվի աղքատ երկրների կողմից,

still some agriculture; hopefully, we will have cleaned up forestry, cement.

որոշ չափով էլ գյուղատնտեսության կողմից:

Հուսով եմ մենք մաքրած կլինենք անտառային արդյունաբերությունը, ցեմենտը:

So, to get to that 80 percent,

Այսպիսով, 80 տոկոսին հասնելու համար

the developed countries, including countries like China,

զարգացած երկրները, ներառյալ Չինաստանը և այլ նման երկրներ,

will have had to switch their electricity generation altogether.

ստիպված կլինեն փոխել իրենց ողջ էլեկտրաէներգիայի արտադրության ոլորտը:

The other grade is: Are we deploying this zero-emission technology,

Մյուս գնահատականը. արդյո՞ք մենք իրականացնում ենք զրոյական արտանետումներով տեխնոլոգիաներ,

have we deployed it in all the developed countries

կատարե՞լ ենք արդյոք դրանք բոլոր զարգացած երկրներում

and are in the process of getting it elsewhere?

և մենք ցանկանո՞ւմ ենք տեղադրել դրանք նաև այլ տեղերում:

That's super important.

Սա չափազանց կարևոր է:

That's a key element of making that report card.

Սա մեր վերջնական վիճակացույցի հիմնաքարն է:

Backing up from there, what should the 2020 report card look like?

Այսպիսով, վերադառնալով այդ կետից` ինչպիսի՞ն պետք է լինի 2020-ի մեր վիճակացույցը:

Well, again, it should have the two elements.

Կրկին, այն պետք է ունենա երկու բաղադրիչ:

We should go through these efficiency measures to start getting reductions:

Մենք պետք է անցնենք արդյունավետության գնահատման միջով, որպեսզի սկսենք ունենալ նվազումներ:

The less we emit, the less that sum will be of CO2,

Ինչքան քիչ մենք արտանետենք, այնքան քիչ ածխաթթու գազ կգոյանա,

and therefore, the less the temperature.

և, դրանով պայմանավորված էլ, կունենանք ցածր ջերմաստիճան:

But in some ways, the grade we get there,

Բայց որոշ դեպքերում, այն գնահատականը, որ կունենանք այնտեղ՝

doing things that don't get us all the way to the big reductions,

անելով գործողություններ, որոնք չեն բերում մեզ նկատելի նվազեցումներ,

պարզապես հավասար են, կամ նույնիսկ մի քիչ ավելի քիչ կարեւոր,

is only equally, or maybe even slightly less, important than the other,

which is the piece of innovation on these breakthroughs.

քան այն նորարարությունների ներմուծումները սրանց շուրջ:

These breakthroughs, we need to move those at full speed,

Այդպիսի նորարարությունները մենք պետք է առաջ տանենք ողջ ուժով,

և կարող ենք այն հաշվարկել ըստ ընկերությունների,

and we can measure that in terms of companies,

pilot projects, regulatory things that have been changed.

փորձարկումների, կարգավորման հետ կապված փոխված մոտեցումների:

There's a lot of great books that have been written about this.

Կան բազում հրաշալի գրքեր այս թեմայի շուրջ:

The Al Gore book, "Our Choice,"

Ալ Գորի գիրքը՝ «Մեր ընտրությունը»

and the David MacKay book, "Sustainable Energy Without the Hot Air."

և Դեյվիդ Մըքեյի գիրքը՝ «Հաստատուն էներգիա առանց փչության»:

They really go through it and create a framework

Նրանք իրապես անցնում են խնդրի միջով և հիմք են ստեղծում,

որ այս հարցը քննարկվի առավել մեծ ծավալով,

that this can be discussed broadly,

because we need broad backing for this.

քանի որ մենք լայն աջակցության կարիք ունենք:

There's a lot that has to come together.

Շատ բաներ պետք է միասին համադրվեն:

So this is a wish.

Այնպես որ, սա ցանկություն է:

It's a very concrete wish that we invent this technology.

Սա շատ հստակ ցանկություն է. հայտնաբերել այդ տեխնոլոգիան:

If you gave me only one wish for the next 50 years --

Եթե դուք ինձ ապագա հիսուն տարիների համար մեկ ցանկության տայիք,

I could pick who's president,

ես կարող էի ընտրել, թե ով կլինի մեր նախագահը,

I could pick a vaccine, which is something I love,

ես կարող էի ընտրել մի պատվաստանյութ՝ մի բան, որ ես շատ եմ սիրում,

or I could pick that this thing

կամ կարող էի ընտրել հենց սա,

that's half the cost with no CO2 gets invented --

որ ստեղծվի մի բան, որի ծախսերը կեսը լինեն՝ ածխաթթու գազի բացակայությամբ մեկտեղ,

this is the wish I would pick.

ահա այն ցանկությունը, որ ես կընտրեի:

This is the one with the greatest impact.

Սա ամենամեծ ազդեցություն ունեցողը կլիներ:

If we don't get this wish,

Եթե մենք չստանանք այդ ցանկությունը,

the division between the people who think short term and long term

երկարաժամկետ և կարճաժամկետ մտածողների միջև կգա ահռելի տարբերություն,

will be terrible,

between the US and China, between poor countries and rich,

ինչպես նաև ԱՄՆ-ի և Չինաստանի, հարուստ և աղքատ երկրների միջև,

and most of all,

և՝ ամենակարևորը, այն երկու միլիարդի կյանքը շատ ավելի կվատանա:

the lives of those two billion will be far worse.

So what do we have to do?

Ուրեմն, ի՞նչ պետք է անենք:

What am I appealing to you to step forward and drive?

Ինչո՞վ եմ ես ձեզ դիմում որ հանձն առնեք և առաջնորդեք:

We need to go for more research funding.

Մենք պետք է կատարենք ավելի շատ հետազոտական ծախսեր:

When countries get together in places like Copenhagen,

Երբ երկրները հավաքվում են մի տեղ, ինչպիսին Կոպենհագենն է,

նրանք չպետք է միայն քննարկեն ածխաթթու գազի խնդիրը:

they shouldn't just discuss the CO2.

They should discuss this innovation agenda.

Նրանք պետք է քննարկեն նորարարությունների օրակարգը,

You'd be stunned at the ridiculously low levels of spending

և դուք ապշած կմնաք այդ նորարարույթունների վրա ծախսված

on these innovative approaches.

չնչին գումարներից:

We do need the market incentives -- CO2 tax, cap and trade --

Մենք կարիք ունենք շուկայական խթանների՝ ածխաթթու գազի հարկերի, դրա առևտրի,

something that gets that price signal out there.

ինչ-որ բան, որը կուղարկի գնային ազդակներ:

We need to get the message out.

Մենք պետք է պատգամներ մղենք:

We need to have this dialogue be a more rational,

Մեզ անհրաժեշտ է, որ այդ երկխոսությունը լինի առավել ողջամիտ, հասկանալի՝

more understandable dialogue,

including the steps that the government takes.

ներառելով այն քայլերը, որ կառավարությունն է անում:

This is an important wish, but it is one I think we can achieve.

Սա շատ կարևոր ցանկություն է, բայց ես կարծում եմ, որ այն հասանելի է:

Thank you.

Շնորհակալություն

(Applause)

(Ծափահարություններ)

(Applause ends)

Thank you.

Շնորհակալություն

Chris Anderson: Thank you. Thank you.

Քրիս Անդերսըն. Շնորհակալություն, շնորհակալություն:

(Applause)

(Ծափահարություններ)

CA: Thank you.

Շնորհակալություն: Պարզապես որպեսզի իմանամ ավելին «Terrapower»-ի մասին,

So to understand more about TerraPower.

I mean, first of all, can you give a sense of what scale of investment this is?

նկատի ունեմ, նախ և առաջ, կարո՞ղ եք բացատրել, թե ինչպիսի ծավալի ներդրում է դա պահանջում:

Bill Gates: To actually do the software, buy the supercomputer,

Բիլ Գեյթս. Ծրագրի մշակումը, գերհզոր համակարգչի գնումը,

hire all the great scientists, which we've done,

հավաքել բոլոր հզոր գիտնականներին՝ ինչն արդեն արել ենք,

that's only tens of millions.

դրանք միայն տասնյակ միլիոններ են,

And even once we test our materials out in a Russian reactor

նույնիսկ երբ փորձենք մեր նյութերը ռուսական ռեակտորում,

որպեսզի համոզվենք, որ մեր մշակումները աշխատում են,

to make sure our materials work properly,

then you'll only be up in the hundreds of millions.

դա կհասնի միայն հարյուրավոր միլիոնների:

The tough thing is building the pilot reactor --

Ամենից բարդը փորձնական ռեակտոր պատրաստելն է՝

finding the several billion, finding the regulator, the location

գտնել մի քանի միլիարդ դոլար, վերհասկող, տարածք,

that will actually build the first one of these.

որտեղ պետք է կառուցվի դրանցից առաջինը:

Once you get the first one built, if it works as advertised,

Հենց որ առաջինը կառուցվի և աշխատի այնպես, ինչպես նախատեսված էր,

then it's just clear as day,

ապա դրանից հետո ամեն ինչ շատ է պարզանում, քանզի դրա աշխատելու ոճը, էներգիայի խտությունը,

because the economics, the energy density, are so different

շատ են տարբերվում միջուկային էներգիայի մասին ունեցած մեր գիտելիքներից:

than nuclear as we know it.

CA: So to understand it right,

ՔԱ. Ուրեմն՝ ճիշտ հասկանալու համար, սա ներառում է գետնի տակ շատ խորը փորվածք,

this involves building deep into the ground,

almost like a vertical column of nuclear fuel, of this spent uranium,

որը նման է միջուկային վառելիքի ոնց-որ ուղղահայաց մի սյան՝

այս սպառված ուրանից,

and then the process starts at the top and kind of works down?

իսկ ընթացքը այդտեղ սկսվելու է վերևից և գնում է դեպի ներքև՞:

BG: That's right.

ԲԳ. Ճիշտ այդպես: Այսօր, մենք մշտապես վերալիցքավորում ենք ռեակտորը,

Today, you're always refueling the reactor,

so you have lots of people and lots of controls that can go wrong,

ուրեմն ունենում ենք շատ մարդիկ ու հսկողության համակարգեր, որոնք կարող են սխալ աշխատել,

where you're opening it up and moving things in and out --

այն դեպքն է, որ մի բան ես բացում, անընդհատ շարժ կա:

that's not good.

Դա լավ չէ:

So if you have very --

Եթե լինի շատ էժան վառելիք, որ կարելի է վաթսուն տարի շարունակ լցնել,

(Laughter)

very cheap fuel that you can put 60 years in --

just think of it as a log --

որպես կոճղ պատկերացրեք,

put it down and not have those same complexities.

պարզապես զետեղեք և չեն լինի մնացած բարդությունները:

And it just sits there and burns for the 60 years, and then it's done.

Այն պարզապես մնում է իր տեղում և վառվում է վաթսուն տարի և վերջ:

CA: It's a nuclear power plant that is its own waste disposal solution.

ՔԱ. Փաստորեն սա ատոմակայան է, որն ինքն է լուծում իր թափոնների խնդիրը:

BG: Yeah; what happens with the waste,

ԲԳ. Այո: Իսկ ի՞նչ է կատարվում թափոնների հետ:

you can let it sit there -- there's a lot less waste under this approach --

Կարելի է այն թողնել հենց այնտեղ. այդպիսով թափոնները չափազանց ավելի քիչ են լինում,

then you can actually take that

ապա կարող եք այնտեղից վերցնել,

and put it into another one and burn that.

և տեղադրել մեկ այլի մեջ և այրել:

And we start out, actually, by taking the waste that exists today

Եվ մենք իրականում սկսում ենք հենց հին մնացած թափոններից, որոնք այսօր կան

that's sitting in these cooling pools or dry-casking by reactors --

և նստած են ռեակտորների օդափոխիչ կամ չորացնող համակարգերի մեջ:

that's our fuel to begin with.

Սա մեր սկզբնական վառելիքն է:

So the thing that's been a problem from those reactors

Ռեակտորների հետ կապված խնդիր առաջացնողները

is actually what gets fed into ours,

իրականում մեր հումքն են,

and you're reducing the volume of the waste quite dramatically

և դրանով իսկ կարելի է կտրուկ իջեցնել թափոնների մակարդակը՝

as you're going through this process.

այս գործընթացը կատարելիս:

CA: You're talking to different people around the world

ՔԱ. Բայց Ձեր զրույցներում՝ տարբեր մարդկանց հետ

այստեղի հնարավորությունների վերաբերյալ,

about the possibilities.

Where is there most interest in actually doing something with this?

որտե՞ղ եք տեսել իսկական խանդավառություն այս գործն անելու համար:

BG: Well, we haven't picked a particular place,

ԲԳ. Մենք դեռ չենք ընտրել ստույգ որեւէ վայր,

և կան բազում հետաքրքիր թափանցիկության կանոնները միջուկային վառելիքի մասին,

and there's all these interesting disclosure rules

about anything that's called "nuclear."

So we've got a lot of interest.

այնպես որ, մենք ստացել ենք այնքան շատ հետաքրքրություն,

People from the company have been in Russia, India, China.

որ մեր ընկերությունից մարդիկ եղել են Ռուսաստանում, Հնդկաստանում, Չինաստանում:

I've been back seeing the secretary of energy here,

Ես վերադարձել եմ՝ հանդիպման էներգետիկայի նախարարի հետ

talking about how this fits into the energy agenda.

և զրուցում էինք, թե ինչպես է սա ընդգրկվելու էներգիայի օրակարգում:

So I'm optimistic.

Ես լավատես եմ: Գիտեք, ֆրանսիացիները և ճապոնացիները կատարել են որոշ աշխատանքներ:

The French and Japanese have done some work.

This is a variant on something that has been done.

Սա կատարված աշխատանքի մի տարբերակ է:

It's an important advance, but it's like a fast reactor,

Այն շատ կարևոր առաջխաղացում է, բայց այն չափազանց արագ ռեակտոր է

and a lot of countries have built them,

և այն կառուցվել է շատ երկրների կողմից,

so anybody who's done a fast reactor is a candidate

այնպես որ, ով որ արագ ռեակտոր է պատրաստել, կարող է լինել թեկնածու սրա առաջինն ստեղծելու համար:

to be where the first one gets built.

CA: So, in your mind,

ՔԱ. Այսպիսով, ինչպե՞ս է Ձեր մտքում ժամանակացույցը և հավանականությունը

timescale and likelihood of actually taking something like this live?

այսպիսի մի բան կյանքի կոչելու՝ իրականում:

BG: Well, we need -- for one of these high-scale, electro-generation things

ԲԳ. Մեզ անհրաժեշտ են՝ էլեկտրականության ստացման այդպիսի բարձր մակարդակի սարքեր,

որոնք շատ էժան են,

that's very cheap,

we have 20 years to invent and then 20 years to deploy.

մենք ունենք 20 տարի հայտնաբերման և 20 տարի տարածելու համար:

That's sort of the deadline

Սա կարծես վերջնաժամկետ է բնապահպանական մոդելներով,

that the environmental models have shown us that we have to meet.

որ ցուցադրել են, որ անհրաժեշտ է հաղթահարել:

And TerraPower -- if things go well, which is wishing for a lot --

Եվ, գիտեք, «Terrapower»-ը, եթե ամեն ինչ լավ ընթանա, որը չափից դուրս ցանկալի է,

կարող է շատ հեշտորեն հասցնել այդ նպատակին:

could easily meet that.

And there are, fortunately now, dozens of companies --

Բարեբախտաբար, այժմ կան տասնյակ կազմակերպություններ.

we need it to be hundreds --

մեզ պետք է, որ նրանք դառնան հարյուրավորներ,

who, likewise, if their science goes well,

որոնք, շատ հավանական է, եթե նրանց գիտական մշակումները ճիշտ լինեն,

if the funding for their pilot plants goes well,

եթե իրենց փորձնական փուլերի ֆինանսավորումը բարեհաջող ընթանա,

that they can compete for this.

նրանք կարող են մրցակցել այս խնդրի շուրջ:

And it's best if multiple succeed,

Եվ ամենից լավ տարբերակն է, երբ մի քանիսն են հաջողության հասնում,

because then you could use a mix of these things.

քանի որ կարելի կդառնա օգտագործել տեխնոլոգիաների տարբերակներ:

We certainly need one to succeed.

Մենք իրականում կարիք ունենք, որ մեկը հասնի հաջողության:

CA: In terms of big-scale possible game changers,

ՔԱ. Մեծ ծավալային խաղի հնարավոր փոփոխություններից,

is this the biggest that you're aware of out there?

արդյո՞ք սա ամենից մեծն է, որից Դուք տեղեակ եք:

BG: An energy breakthrough is the most important thing.

ԲԳ. Էներգիայի ոլորտում կատարվող գիտական առաջընթացն ամենակարևոր խնդիրն է:

It would have been, even without the environmental constraint,

Այդպես կլիներ նույնիսկ առանց էկոլոգիական սահմանափակումների,

բայց էկոլոգիական սահմանափակումներն այն դարձնում են առավել նշանակալից:

but the environmental constraint just makes it so much greater.

In the nuclear space, there are other innovators.

Միջուկային ոլորտում այլ նորարարություններ կան:

You know, we don't know their work as well as we know this one,

Մենք չգիտենք նրանց աշխատանքը այնքան լավ, որքան գիտենք այս մեկը,

but the modular people, that's a different approach.

իսկ մոդուլար մարդիկը` սա արդեն այլ մոտեցում է:

Հեղուկային ռեակտոր կա, որը մի քիչ բարդ է թվում,

There's a liquid-type reactor, which seems a little hard,

but maybe they say that about us.

բայց միգուցե նրանք նույնն են ասում նաև մեր մասին:

And so, there are different ones,

Այսպիսով, տարբեր տեսակներ կան,

but the beauty of this is a molecule of uranium

բայց սրա գեղեցկությունն նրանում է, որ ուրանի մոլեկուլն

has a million times as much energy as a molecule of, say, coal.

ունի միլիոն անգամ ավելի շատ էներգիա, քան, ասենք, ածուխինը,

And so, if you can deal with the negatives,

այնպես որ, եթե կարելի լինի աշխատել բացասական կողմերի հետ,

որոնք, ըստ էության, ճառագայթներն են,

which are essentially the radiation, the footprint and cost,

ծավալը և ծախսերը, ներուժը՝

the potential, in terms of effect on land and various things,

երկրի և այլ բաների վրա ունեցած ազդեցության համատեքստում,

is almost in a class of its own.

իրեն յուրահատուկ դասակարգման մեջ է դնում:

ՔԱ. Եթե այս գաղափարը չաշխատի, ապա ի՞նչ է լինելու:

CA: If this doesn't work, then what?

Do we have to start taking emergency measures

Արդյո՞ք մենք պետք է կատարենք անվտանգության միջոցառումներ,

to try and keep the temperature of the earth stable?

որպեսզի փորձենք և կայուն պահենք երկրի ջերմաստիճանը:

BG: If you get into that situation,

ԲԳ. Եթե դուք ուզում եք այն իրավիճակը պատկերացնել,

it's like if you've been overeating, and you're about to have a heart attack.

այն նման է, եթե դուք չափից ավելի կերած լինեք և մոտ լինեք սրտի կաթված ստանալուն:

Then where do you go?

Եվ այդ ժամանակ ո՞ւր կգնաք: Ձեզ անհրաժեշտ կլինի սրտի վիրահատություն կամ ինչ-որ նման բան:

You may need heart surgery or something.

There is a line of research on what's called geoengineering,

Գոյություն ունի հետազոտության մի ճյուղ, որը կոչվում է «geoengineering»,

which are various techniques that would delay the heating

որտեղ կան բազմաթիվ ձեւեր, որոնք հետաձգում են ջեռուցումը

to buy us 20 or 30 years to get our act together.

որպեսզի ստանանք 20 կամ 30 տարի մենք մեզ հավաքելու համար:

Now, that's just an insurance policy; you hope you don't need to do that.

Այժմ, դա ընդամենն ապահովագրություն է:

Հույսը կա, որ դրա կարիքը չի լինի:

Some people say you shouldn't even work on the insurance policy

Որոշ մարդիկ ասում են, որ նույնիսկ անհրաժեշտ չէ աշխատել ապահովագրության վրա,

քանի որ այն մեզ դարձնում է ալարկոտ,

because it might make you lazy,

և որ մարդ կշարունակի ուտել, որովհետև գիտի, որ սրտի վիրահատությունը կա ու կա:

that you'll keep eating because you know heart surgery will be there to save you.

Ես չգիտեմ ինչքանով խելացի մոտեցում է դա՝ հաշվի առնելով խնդրի կարևորությունը,

I'm not sure that's wise, given the importance of the problem,

բայց այսօր ընթանում են քննարկումներ «geoengineering»-ի շուրջ,

but there's now the geoengineering discussion

about: Should that be in the back pocket in case things happen faster,

որ, արդյո՞ք այն պետք է լինի մեր պահուստային գրպանում, եթե իրադարձություններն ավելի արագ ընթանան,

or this innovation goes a lot slower than we expect?

կամ եթե այս նորարարությունն ավելի դանդաղի, քան մենք ակնկալում ենք:

CA: Climate skeptics:

ՔԱ. Կլիմայի նկատմամբ թերահավատների հետ կապված. եթե ունեք մեկ կամ երկու նախադասություն նրանց ասելու,

If you had a sentence or two to say to them,

ինչպե՞ս նրանց կհամոզեիք, որ սխալ են:

how might you persuade them that they're wrong?

BG: Well, unfortunately, the skeptics come in different camps.

ԲԳ. Դժբախտաբար, նրանք գտնվում են տարբեր ճամբարներում:

The ones who make scientific arguments are very few.

Նրանք, որոնք իրականում գիտական փաստարկներ են առաջադրում, շատ քիչ են:

Are they saying there's negative feedback effects

Արդյո՞ք նրանք ասում են, որ կան բացասական հետադարձ կապեր

that have to do with clouds that offset things?

որոնք կապ ունեն ամպերի հետ, որոնք վերացնում են բացասական հետևանքները:

There are very, very few things that they can even say

Քիչ, չափազանց քիչ բաներ նրանք կարող են ասել,

որ դրանց հավանականությունը միլիոնից մեկն է:

there's a chance in a million of those things.

The main problem we have here -- it's kind of like with AIDS:

Հիմնական խնդիրը, որ մենք ունենք, ՁԻԱՀ-ի պես մի բան է:

you make the mistake now, and you pay for it a lot later.

Այս պահուս անում ես մի սխալ և թանկ ես վճարում դրա համար ավելի ուշ:

And so, when you have all sorts of urgent problems,

Ուրեմն երբ կան հրատապ խնդիրների բոլոր տեսակները,

the idea of taking pain now that has to do with a gain later,

այսօր մի փոքր ցավ ունենալու գնով ապագա շահումներ ունենալու տարբերակն է,

և ինչ-որ անորոշ ցավ:

and a somewhat uncertain pain thing.

In fact, the IPCC report -- that's not necessarily the worst case,

ԿՓՄԽ (Կլիմայի փոփոխության միջկառավարական խումբ) զեկույցը գուցե վատագույնը չէ,

and there are people in the rich world who look at IPCC and say,

և կան մարդիկ հարուստ աշխարհում, ովքեր հետևում են ԿՓՄԽ-ին,

և ասում են, լավ, դա այդքան ել մեծ խնդիր չէ:

"OK, that isn't that big of a deal."

The fact is it's that uncertain part that should move us towards this.

Փաստն այն է, որ այդ անորոշ մասն է, որ մեզ պետք է մղի դեպի այս խնդիրը:

But my dream here is that,

Բայց իմ երազանքն է, որ եթե կարելի է այն վերածել տնտեսականի,

if you can make it economic, and meet the CO2 constraints,

և հաղթահարել ածխաթթու գազի սահմանափակումները,

then the skeptics say,

ապա թերահավատները կասեն, լավ,

"OK, I don't care that it doesn't put out CO2,

մեզ այդքան էլ չի մտահոգում ածխաթթու գազի վերացումը,

I kind of wish it did put out CO2.

չնայած մենք դա գուցե կուզեինք,

But I guess I'll accept it,

բայց կարծում եմ ես կընդունեմ այդ տարբերակը, քանի որ այն ավելի էժան է, քան ինչ ունեինք առաջ:

because it's cheaper than what's come before."

(Applause)

(Ծափահարություններ)

ՔԱ. Եվ սա կլինի Ձեր պատասխանը Բյորն Լոմբորգի փաստարկին,

CA: So that would be your response to the Bjørn Lomborg argument,

basically if you spend all this energy trying to solve the CO2 problem,

որ, ըստ էության, եթե դուք ծախսեք այդքան էներգիան` փորձելով լուծել ածխաթթվի խնդիրը,

it's going to take away all your other goals

այն դուրս կմղի ձեր մնացած բոլոր նպատակները,

of trying to rid the world of poverty and malaria and so forth,

որոնք միտված են լուծելու աղքատության հիմնահարցը, մալարիայի խնդիրը և այլն,

it's a stupid waste of the Earth's resources

որ շատ անիմաստ է օգտագործել մոլորակի ռեսուրսներն և փող ներդնել դրանցում,

to put money towards that

when there are better things we can do.

երբ կան առավել լավ բաներ, որ կարող ենք անել:

BG: Well, the actual spending on the R&D piece --

ԲԳ. Իրականում, ծախսերը հետազոտությունների և զարգացման վրա՝

say the US should spend 10 billion a year more than it is right now --

ասենք, ԱՄՆ-ը պետք է ծասխի տարեկան 10 միլիարդ ավելի շատ, քան այսօր,

it's not that dramatic.

այդքան էլ կտրուկ չէ:

It shouldn't take away from other things.

Դա չպետք է արվի այլ բաների հաշվին:

The thing you get into big money on, and reasonable people can disagree,

Երբ շատ ծախս կատարվի մի բանի վրա՝ իսկ գիտակից մարդիկ գուցե չհամաձայնվեն,

is when you have something that's non-economic

այն դեպքի մասին է խոսքը, երբ կա անարդյունավետ մի բան որ ֆինանսավորվում է:

and you're trying to fund that --

Ինձ համար իրականում դա է անիմաստը:

that, to me, mostly is a waste.

Unless you're very close,

Բացի եթե շատ մոտ է հայտնաբերման, և նորությունը սովոր դարձնելու վրա է ծախսը,

and you're just funding the learning curve and it's going to get very cheap,

և այն պատրաստվում է շուտով շատ էժանանալ:

I believe we should try more things

Ես կարծում եմ, որ մենք ավելի շատ ներուժ ունեցող բաներ պետք է փորձենք,

that have a potential to be far less expensive.

որպեսզի այդքան թանկ չլինեն:

If the trade-off you get into is, "Let's make energy super expensive,"

Եթե համաձայնության ենք գալիս, որ շատ թանկ դարձնենք էներգիան,

then the rich can afford that.

ապա հարուստները կկարողանան այն օգտագործել:

I mean, all of us here could pay five times as much for our energy

Նկատի ունեմ, որ այստեղ գտնվողներս կարող ենք վճարել հինգ անգամ ավել էներգիայի համար

and not change our lifestyle.

և չփոխենք մեր կենսաձևը:

The disaster is for that two billion.

Բուն վնասը այդ երկու միլիարդի համար է:

And even Lomborg has changed.

Եվ նույնիսկ Լոմբորգը փոխվել է:

His shtick now is, "Why isn't the R&D getting more discussed?"

Նրա խաղաթուղթը հիմա սա է. ինչու՞ հետազոտություններն ու զարգացումներն այլևս չեն քննարկվում:

He's still, because of his earlier stuff,

Նա առաջվա պես է, իր նախկին աշխատանքների պատճառով,

still associated with the skeptic camp,

մինչև այժմ էլ կապ ունի թերահավատների ճամբարի հետ,

but he's realized that's a pretty lonely camp,

բայց նա հասկացել է, որ այն բավականին միայնակ ճամբար է,

and so, he's making the R&D point.

և դրա պատճառով սկսեց հոլովել հետազոտություններ և զարգացումներ:

And so there is a thread of something that I think is appropriate.

Ահա թե իմ կարծիքով ինչն է նպատակային:

The R&D piece -- it's crazy how little it's funded.

Հետազոտություններ և զարգացումներ. ապշեցուցիչ բան է, թե ինչքան քիչ է ֆինանսավորվում:

CA: Well, Bill, I suspect I speak on behalf of most people here

ՔԱ. Շատ լավ, Բիլ: Կարծում եմ, որ արտահայտած կլինեմ այստեղ գտնվողների մեծ մասի կարծիքը,

ասելով` ես իսկապես հուսով եմ, որ ձեր երազանքները կիրականանան:

to say I really hope your wish comes true.

Thank you so much.

ԲԳ. Շնորհակալություն

BG: Thank you.

(Applause)

(Ծափահարություններ)