What's so funny about mental illness? | Ruby Wax

Translator: Joseph Geni Reviewer: Morton Bast

Vertaald door: Els De Keyser Nagekeken door: Rik Delaet

One in four people suffer from some sort of mental illness,

Eén op vier mensen lijden aan een of andere geestesziekte.

so if it was one, two, three, four, it's you, sir.

Eén, twee, drie, vier, u bent 'm, mijnheer.

You. Yeah. (Laughter)

U. Jazeker. (Gelach)

With the weird teeth. And you next to him. (Laughter)

Met die rare tanden. En u daarnaast. (Gelach)

You know who you are.

U weet wie u bent.

Actually, that whole row isn't right. (Laughter)

Die hele rij is niet goed snik. (Gelach)

That's not good. Hi. Yeah. Real bad. Don't even look at me. (Laughter)

Dat gaat fout. Hallo. Echt fout. Niet naar me kijken. (Gelach)

I am one of the one in four. Thank you.

Ik ben één van de één op vier. Bedankt.

I think I inherit it from my mother, who,

Volgens mij heb ik het van mijn moeder,

used to crawl around the house on all fours.

die op handen en voeten door het huis kroop.

She had two sponges in her hand, and then she had two

Ze had twee sponzen in haar hand, en twee

tied to her knees. My mother was completely absorbent. (Laughter)

aan haar knieën vastgemaakt. Mijn moeder zoog alles op. (Gelach)

And she would crawl around behind me going,

Ze kroop achter me aan en zei:

"Who brings footprints into a building?!"

"Wie komt er met vuile voeten een gebouw binnen?!"

So that was kind of a clue that things weren't right.

Ik kreeg door dat er iets niet pluis was.

So before I start, I would like to thank

Voor ik begin, bedank ik graag

the makers of Lamotrigine, Sertraline, and Reboxetine,

de makers van Lamotrigine, Sertraline en Reboxetine,

because without those few simple chemicals, I would not be vertical today.

want zonder die chemische stofjes zou ik vandaag niet rechtop staan.

So how did it start?

Hoe begon het?

My mental illness -- well, I'm not even going to talk about my mental illness.

Mijn geestesziekte -- daar ga ik het niet eens over hebben.

What am I going to talk about? Okay.

Waarover ga ik het hebben?

I always dreamt that, when I had my final breakdown,

Ik droomde altijd dat mijn finale depressie

it would be because I had a deep Kafkaesque

te wijten zou zijn aan een diepe Kafkaiaanse

existentialist revelation,

existentialistische openbaring,

or that maybe Cate Blanchett would play me and she would win an Oscar for it. (Laughter)

of dat Cate Blanchett mij zou spelen en er een Oscar voor zou winnen. (Gelach)

But that's not what happened. I had my breakdown

Maar het draaide anders uit. Ik stortte in

during my daughter's sports day.

tijdens de sportdag van mijn dochter.

There were all the parents sitting in a parking lot

De ouders zaten op een parkeerplaats

eating food out of the back of their car -- only the English --

te picknicken vanuit hun auto -- alleen Engelsen --

eating their sausages. They loved their sausages. (Laughter)

en worstjes te eten. Worstjes. Waren ze dol op. (Gelach)

Lord and Lady Rigor Mortis were nibbling on the tarmac,

Lord en Lady Rigor Mortis zaten te knabbelen op de tarmac

and then the gun went off and all the girlies started running,

toen het schot afging en de meisjes begonnen te rennen,

and all the mummies went, "Run! Run Chlamydia! Run!" (Laughter)

en alle mama's riepen: "Rennen, Chlamydia!" (Gelach)

"Run like the wind, Veruca! Run!"

"Snel als de wind, Veruca!"

And all the girlies, girlies running, running, running,

En de meisjes maar rennen, en rennen,

everybody except for my daughter, who was just standing

allemaal, behalve mijn dochter: die stond gewoon

at the starting line, just waving,

aan de startlijn te wuiven,

because she didn't know she was supposed to run.

omdat ze niet wist dat ze moest rennen.

So I took to my bed for about a month, and when I woke up

Ik hield dus een maand het bed, en toen ik wakker werd,

I found I was institutionalized, and when I saw the other inmates,

was ik opgenomen. Toen ik de andere patiënten zag,

I realized that I had found my people, my tribe. (Laughter)

besefte ik dat ik mijn volk gevonden had, mijn stam. (Gelach)

Because they became my only friends, they became my friends,

Ze werden mijn enige vrienden.

because very few people that I knew -- Well, I wasn't

Weinigen van mijn kennissen --

sent a lot of cards or flowers. I mean, if I had had a broken leg

Ik kreeg niet zoveel kaartjes of bloemen. Had ik mijn been gebroken

or I was with child I would have been inundated,

of een kind gekregen, dan was ik eronder bedolven geweest,

but all I got was a couple phone calls telling me to perk up.

maar ik kreeg alleen een paar telefoontjes dat ik moest opkikkeren.

Perk up.

Opkikkeren.

Because I didn't think of that. (Laughter)

Dat ik daar niet zelf op was gekomen. (Gelach)

(Laughter) (Applause)

(Gelach) (Applaus)

Because, you know, the one thing, one thing that you get with this disease,

Want één ding dat je er gratis bijkrijgt, bij deze ziekte

this one comes with a package, is you get a real sense of shame,

-- het is een pakketje -- is een gevoel van schaamte.

because your friends go, "Oh come on, show me the lump,

Je vrienden zeggen: "Toon me de knobbel,

show me the x-rays," and of course you've got nothing to show,

de röntgenfoto's!" Maar er is niets te zien.

so you're, like, really disgusted with yourself because you're thinking,

Je haat jezelf en je denkt:

"I'm not being carpet-bombed. I don't live in a township."

"Ik krijg geen bommentapijt over me heen. Ik woon niet in een township."

So you start to hear these abusive voices, but you don't hear one abusive voice,

Je begint scheldende stemmetjes te horen, niet één, maar wel

you hear about a thousand -- 100,000 abusive voices,

duizend, honderdduizend,

like if the Devil had Tourette's, that's what it would sound like.

alsof de duivel Tourette had, zo klinkt dat.

But we all know in here, you know, there is no Devil,

Maar wij hier weten allemaal dat de duivel niet bestaat.

there are no voices in your head.

Er zijn geen stemmen in je hoofd.

You know that when you have those abusive voices,

Je weet dat door die scheldstemmetjes

all those little neurons get together and in that little gap

al die kleine neurons verzamelen blazen,

you get a real toxic "I want to kill myself" kind of chemical,

en in die afgrond krijg je toxische chemie: "Ik wil zelfmoord plegen!"

and if you have that over and over again on a loop tape,

Als je dat telkens opnieuw hoort, in een lus,

you might have yourself depression.

dan heb je wellicht een depressie.

Oh, and that's not even the tip of the iceberg.

En dat is zelfs nog niet de top van de ijsberg.

If you get a little baby, and you abuse it verbally,

Als je een klein baby'tje verbaal geweld aandoet,

its little brain sends out chemicals that are so destructive

sturen zijn hersenen chemicaliën uit die zo destructief zijn

that the little part of its brain that can tell good from bad just doesn't grow,

dat het deeltje van zijn brein dat goed van kwaad onderscheidt, niet groeit.

so you might have yourself a homegrown psychotic.

Zo krijg je een zelfgekweekte psychoticus.

If a soldier sees his friend blown up, his brain goes into

Als een soldaat zijn vriend ziet ontploffen, is zijn brein zo gealarmeerd

such high alarm that he can't actually put the experience into words,

dat hij de ervaring niet kan verwoorden.

so he just feels the horror over and over again.

Dus voelt hij de gruwel steeds opnieuw.

So here's my question. My question is, how come

Mijn vraag is dus: hoe komt het

when people have mental damage, it's always an active imagination?

dat mentale schade altijd een kwestie is van levendige verbeelding?

How come every other organ in your body can get sick

Waarom krijg je bij ziekte van elk ander orgaan

and you get sympathy, except the brain?

sympathie, behalve bij het brein?

I'd like to talk a little bit more about the brain,

Ik wil wat meer vertellen over het brein,

because I know you like that here at TED,

want bij TED houden jullie daarvan,

so if you just give me a minute here, okay.

dus graag nog een minuutje.

Okay, let me just say, there's some good news.

Er is goed nieuws.

There is some good news. First of all, let me say,

Ten eerste moet ik zeggen:

we've come a long, long way.

we hebben al een hele weg afgelegd.

We started off as a teeny, teeny little one-celled amoeba,

We zijn begonnen als piepkleine eencellige amoebe,

tiny, just sticking onto a rock, and now, voila, the brain.

gewoon op een rots geplakt, en voilà, hier is het brein.

Here we go. (Laughter)

Daar gaan we. (Gelach)

This little baby has a lot of horsepower.

Dit kleintje heeft heel wat paardenkracht.

It comes completely conscious. It's got state-of-the-art lobes.

Hij is volledig bewust. Hij heeft eersteklas kwabben.

We've got the occipital lobe so we can actually see the world.

Met de achterhoofdskwab zien we de wereld.

We got the temporal lobe so we can actually hear the world.

Met de slaapkwab horen we de wereld.

Here we've got a little bit of long-term memory,

Hier hebben we wat langetermijngeheugen.

so, you know that night you want to forget, when you got really drunk? Bye-bye! Gone. (Laughter)

Die nacht die je wil vergeten, toen je ladderzat was? Bye-bye! Weg! (Gelach)

So actually, it's filled with 100 billion neurons

Het is gevuld met 100 miljard neuronen

just zizzing away, electrically transmitting information,

die over-en-weer-zoeven en informatie elektrisch doorsturen.

zizzing, zizzing. I'm going to give you a little side view here.

Zoef, zoef. Dit is een zijaanzicht.

I don't know if you can get that here. (Laughter)

Ik weet niet of je dat hier ziet. (Gelach)

So, zizzing away, and so — (Laughter) —

Ze zoeven en dus -- (Gelach) --

And for every one — I know, I drew this myself. Thank you.

Ik weet het, ik heb het zelf getekend. Hartelijk dank.

For every one single neuron, you can actually have

Voor elk neuron op zich kan je

from 10,000 to 100,000 different connections

tussen 10.000 en 100.000 verschillende connecties hebben,

or dendrites or whatever you want to call it, and every time

of dendrieten, of hoe je ze ook wil noemen.

you learn something, or you have an experience,

Telkens als je iets leert of ervaart,

that bush grows, you know, that bush of information.

groeit dat bos van informatie.

Can you imagine, every human being is carrying

Kan je je voorstellen dat elke mens

that equipment, even Paris Hilton? (Laughter)

die uitrusting heeft, zelfs Paris Hilton? (Gelach)

Go figure.

Kun je nagaan.

But I got a little bad news for you folks. I got some bad news.

Maar ik heb ook wat slecht nieuws voor jullie.

This isn't for the one in four. This is for the four in four.

Dit is niet voor die één op vier, maar voor alle vier.

We are not equipped for the 21st century.

We zijn niet uitgerust voor de 21e eeuw.

Evolution did not prepare us for this. We just don't have the bandwidth,

De evolutie heeft ons hier niet op voorbereid. We hebben de bandbreedte niet.

and for people who say, oh, they're having a nice day,

De mensen die zeggen dat ze een leuke dag hebben,

they're perfectly fine, they're more insane than the rest of us.

die zijn nog gekker dan wij.

Because I'll show you where there might be a few glitches

Want er zijn wel wat haken en ogen aan de evolutie.

in evolution. Okay, let me just explain this to you.

Ik leg het even uit.

When we were ancient man — (Laughter) —

Toen we een oermens waren -- (Gelach) --

millions of years ago, and we suddenly felt threatened

miljoenen jaren geleden, en we ons plots bedreigd voelden

by a predator, okay? — (Laughter) —

door een roofdier -- (Gelach) --

we would — Thank you. I drew these myself. (Laughter)

Dankuwel. Zelf getekend. (Gelach)

Thank you very much. Thank you. Thank you. (Applause)

Veel dank. (Gelach)

Thank you. Anyway, we would fill up with our own adrenaline

Toen lieten we ons vollopen met onze eigen adrenaline

and our own cortisol, and then we'd kill or be killed,

en cortisol, en dan doodden we of werden we gedood,

we'd eat or we'd be eaten, and then suddenly we'd de-fuel,

aten we of werden we gegeten, en dan ontlaadden we

and we'd go back to normal. Okay.

en deden we weer normaal.

So the problem is, nowadays, with modern man— (Laughter) —

Het probleem met de moderne mens is -- (Gelach --

when we feel in danger, we still fill up with our own chemical

als we in gevaar zijn, laden we ons nog steeds vol met onze chemicaliën,

but because we can't kill traffic wardens — (Laughter) —

maar omdat we geen agenten kunnen doden -- (Gelach) --

or eat estate agents, the fuel just stays in our body

of immobiliënagenten kunnen opeten, blijft de brandstof in ons lichaam,

over and over, so we're in a constant state of alarm,

de hele tijd. Het alarm staat permanent op rood.

a constant state. And here's another thing that happened.

Er is nog iets gebeurd.

About 150,000 years ago, when language came online,

150.000 jaar geleden, toen de taal in beeld kwam,

we started to put words to this constant emergency,

begonnen we die constante nood te verwoorden,

so it wasn't just, "Oh my God, there's a saber-toothed tiger,"

niet alleen "Help, daar is een sabeltandtijger!"

which could be, it was suddenly, "Oh my God, I didn't send the email. Oh my God, my thighs are too fat.

maar plots "Help! Ik heb de mail niet verstuurd! Help! Ik heb dikke billen!

Oh my God, everybody can see I'm stupid. I didn't get invited to the Christmas party!"

Help! Iedereen ziet dat ik dom ben! Ik ben niet gevraagd voor het kerstfeest!"

So you've got this nagging loop tape that goes

Je hoort doorlopend datzelfde liedje,

over and over again that drives you insane, so,

altijd weer, je wordt er gek van.

you see what the problem is? What once made you safe

Zie je het probleem? Wat eerst voor je veiligheid zorgde,

now drives you insane.

maakt je nu gek.

I'm sorry to be the bearer of bad news, but somebody has to be.

Het spijt me dat ik een nare tijding breng, maar iemand moet het doen:

Your pets are happier than you are. (Laughter)

je huisdieren zijn gelukkiger dan jij. (Gelach)

(Applause)

(Applaus)

So kitty cat, meow, happy happy happy, human beings, screwed. (Laughter)

Poesje mauw, lekker gelukkig, mensen zijn de klos. (Gelach)

Completely and utterly -- so, screwed.

Helemaal en volledig -- de klos.

But my point is, if we don't talk about this stuff,

Mijn punt is: als we hier niet over praten

and we don't learn how to deal with our lives, it's not going

en niet met ons leven leren omgaan,

to be one in four. It's going to be four in four

dan zal het niet één op vier zijn. Het wordt vier op vier

who are really, really going to get ill in the upstairs department.

die helemaal ziek worden in de bovenkamer.

And while we're at it, can we please stop the stigma?

Nu we er toch zijn, kunnen we stoppen met stigmatiseren?

Thank you. (Applause)

Dankuwel. (Applaus)

(Applause) Thank you.

(Applaus) Dankuwel.