Robert Gupta: Music is medicine, music is sanity

Vertaald door: Ellen Westenbrink Nagekeken door: Annemieke Vanlaer

One day, Los Angeles Times columnist

Een columnist van de Los Angeles Times...

Steve Lopez was walking along

Steve Lopez, liep op een dag...

the streets of downtown Los Angeles

door het centrum van Los Angeles...

when he heard beautiful music.

toen hij prachtige muziek hoorde.

And the source was a man,

Die kwam van een man.

an African-American man,

Een zwarte man.

charming, rugged, homeless,

Charmant, verlopen, dakloos.

playing a violin that only had two strings.

HIj speelde op een viool met maar twee snaren.

And I'm telling a story that many of you know,

Ik vertel nu iets dat velen van u al weten...

because Steve's columns became the basis

want de columns van Steve vormden de basis...

for a book, which was turned into a movie,

voor een boek waarvan een film werd gemaakt.

with Robert Downey Jr. acting as Steve Lopez,

Robert Downey Jr. speelt de rol van Steve Lopez...

and Jamie Foxx as Nathaniel Anthony Ayers,

en Jamie Foxx die van Nathaniel Anthony Ayers...

the Juilliard-trained double bassist

de klassiek geschoolde contrabassist...

whose promising career was cut short

die zijn veelbelovende carrière moest afbreken...

by a tragic affliction with paranoid schizophrenia.

doordat hij leed aan paranoïde schizofrenie.

Nathaniel dropped out of Juilliard, he suffered a complete breakdown,

Nathaniel stopte met het Juilliardconservatorium, stortte in...

and 30 years later he was living homeless

en 30 jaar later zwierf hij dakloos...

on the streets of Skid Row in downtown Los Angeles.

door de armste straten van Los Angeles.

I encourage all of you to read Steve's book or to watch the movie

U zou Steve's boek moeten lezen of de film moeten zien.

to understand not only the beautiful bond

Niet alleen voor de prachtige band...

that formed between these two men,

die ontstond tussen deze twee mannen.

but how music helped shape that bond,

Maar ook om te zien welke rol muziek speelde...

and ultimately was instrumental -- if you'll pardon the pun --

een instrumentele rol, als ik dat zo mag zeggen...

in helping Nathaniel get off the streets.

om Nathaniel van de straat te krijgen.

I met Mr. Ayers in 2008,

Ik ontmoette Ayers in 2008...

two years ago, at Walt Disney Concert Hall.

twee jaar geleden, in een Disney-concertzaal.

He had just heard a performance of Beethoven's First and Fourth symphonies,

Hij had geluisterd naar een uitvoering van de 1e en 4e symfonie van Beethoven...

and came backstage and introduced himself.

en kwam backstage en stelde zich voor.

He was speaking in a very jovial and gregarious way

Hij sprak op een joviale en sociale manier...

about Yo-Yo Ma and Hillary Clinton

over Yo-Yo-Ma en Hillary Clinton.

and how the Dodgers were never going to make the World Series,

HIj zei dat de Dodgers nooit de World Series zouden halen.

all because of the treacherous first violin passage work

Allemaal naar aanleiding van een lastige vioolpassage...

in the last movement of Beethoven's Fourth Symphony.

in het laatste deel van de vierde symfonie van Beethoven.

And we got talking about music, and I got an email from Steve a few days later

We spraken over muziek. Later kreeg ik een mail van Steve...

saying that Nathaniel was interested in a violin lesson with me.

die schreef dat Nathaniel graag een vioolles van me wilde hebben.

Now, I should mention that Nathaniel refuses treatment

U moet weten dat Nathaniel niet wil worden behandeld.

because when he was treated it was with shock therapy

Toen hij wel werd behandeld kreeg hij shocktherapie...

and Thorazine and handcuffs,

chlorpromazine en handboeien...

and that scar has stayed with him for his entire life.

en dat heeft hem voor zijn leven getekend.

But as a result now, he is prone to

Het resultaat is wel dat hij nu...

these schizophrenic episodes,

aanvallen van schizofrenie heeft.

the worst of which can manifest themselves as

Tijdens de ergste aanvallen...

him exploding

ontploft hij...

and then disappearing for days,

en verdwijnt hij dagenlang.

wandering the streets of Skid Row,

Hij zwerft dan over straat...

exposed to its horrors, with the torment of his own mind

en leeft met die narigheid en de wanorde in zijn hoofd...

unleashed upon him.

die volop tekeer gaat.

And Nathaniel was in such a state of agitation

Nathaniel bevond zich in zo'n geagiteerde staat...

when we started our first lesson at Walt Disney Concert Hall --

toen we met onze eerste les begonnen.

he had a kind of manic glint in his eyes,

Hij had een manische gloed in z'n ogen.

he was lost.

Hij was verdwaald.

And he was talking about

Hij praatte over...

invisible demons and smoke,

onzichtbare demonen en rook...

and how someone was poisoning him in his sleep.

en iemand die hem in z'n slaap wilde vergiftigen.

And I was afraid,

Ik was bang.

not for myself, but I was afraid

Niet voor mezelf, Ik was bang...

that I was going to lose him,

dat ik hem kwijt zou raken...

that he was going to sink into one of his states,

dat hij zou wegzakken in zo'n aanval...

and that I would ruin his relationship with the violin

en dat ik zijn relatie met de viool zou verstoren...

if I started talking about scales

als ik begon over toonladders...

and arpeggios and other exciting forms of

en arpeggio's en andere spannende voorbeelden...

didactic violin pedagogy.

van wat je bij vioollessen leert.

(Laughter)

(Gelach)

So, I just started playing.

Ik begon dus maar te spelen.

And I played the first movement of the Beethoven Violin Concerto.

Ik speelde het eerste deel van het vioolconcert van Beethoven.

And as I played,

Terwijl ik speelde...

I understood that there was a profound change

zag ik een duidelijke verandering...

occurring in Nathaniel's eyes.

in de ogen van Nathaniel.

It was as if he was in the grip of some invisible pharmaceutical,

Het was alsof een onzichtbaar medicijn zijn werk deed.

a chemical reaction, for which my playing the music

Een chemische reactie waarvoor mijn spel...

was its catalyst.

de katalysator was.

And Nathaniel's manic rage

De manische opwinding van Nathaniel...

was transformed into understanding,

veranderde in begrip.

a quiet curiosity and grace.

In stille nieuwsgierigheid en gratie.

And in a miracle, he lifted his own violin

Als door een wonder pakte hij z'n eigen viool...

and he started playing, by ear,

en begon op het gehoor te spelen.

certain snippets of violin concertos

Bepaalde fragmenten van vioolconcerten...

which he then asked me to complete -- Mendelssohn,

die ik dan moest afmaken. Mendelssohn...

Tchaikovsky, Sibelius.

Tchaikovsy, Sibelius.

And we started talking about music, from Bach

We begonnen over muziek te praten, van Bach...

to Beethoven and Brahms,

tot Beethoven en Brahms...

Bruckner, all the B's,

Bruckner, alle B's.

from Bartók, all the way up to Esa-Pekka Salonen.

Van Bartók tot aan Esa-Pekka Salonen.

And I understood that he not only

Ik zag in dat hij niet alleen...

had an encyclopedic knowledge of music,

een encyclopedische muzikale kennis had...

but he related to this music at a personal level.

maar dat hij persoonlijk geraakt werd door die muziek.

He spoke about it with the kind of passion

Hij sprak erover met dezelfde passie...

and understanding that I share with my colleagues

en hetzelfde begrip als ik en m'n collega's...

in the Los Angeles Philharmonic.

van het Los Angeles Philharmonic.

And through playing music and talking about music,

Door muziek te maken en over muziek te praten...

this man had transformed

was deze man veranderd...

from the paranoid, disturbed man

van de paranoïde, verwarde man...

that had just come from walking the streets

die rechtstreeks van de straten...

of downtown Los Angeles

van Los Angeles was gekomen...

to the charming, erudite,

in een charmante, erudiete...

brilliant, Juilliard-trained musician.

briljante, klassiek geschoolde musicus.

Music is medicine. Music changes us.

Muziek geneest. Muziek verandert ons.

And for Nathaniel, music is sanity.

Voor Nathaniel is muziek een gezonde geest.

Because music allows him to take his thoughts

Door muziek kan hij zijn gedachten...

and delusions and shape them

en delusies vervormen...

through his imagination and his creativity,

via zijn fantasie en creativiteit...

into reality.

in realiteit.

And that is an escape

Zo ontvlucht hij..

from his tormented state.

zijn getroubleerde aanvallen.

And I understood that this was the very essence of art.

Ik zag in dat dat de essentie van kunst is.

This was the very reason why we made music,

Dat is de reden waarom we muziek maken.

that we take something that exists within all of us

Dat we iets nemen dat in ons allemaal zit...

at our very fundamental core,

diep in onze kern.

our emotions,

Onze emoties.

and through our artistic lens,

En dat we via onze artistieke lens...

through our creativity, we're able to shape those emotions into reality.

via onze crativiteit die emoties kunnen vervormen tot realiteit.

And the reality of that expression

De realiteit van die expressie...

reaches all of us

bereikt ons allemaal.

and moves us, inspires and unites us.

We worden geraakt, geïnspireerd en verenigd.

And for Nathaniel,

Nathaniel...

music brought him back into a fold of friends.

kreeg door muziek een groep vrienden terug.

The redemptive power of music brought him back

De reddende kracht van muziek bracht hem terug...

into a family of musicians

in een familie van musici...

that understood him,

die hem begrepen...

that recognized his talents

die zijn talenten erkenden...

and respected him.

en die hem respecteerden.

And I will always make music with Nathaniel,

Ik zal altijd muziek blijven maken met Nathaniel.

whether we're at Walt Disney Concert Hall

Of het nu in Walt Disney Concert Hall is...

or on Skid Row, because he reminds me

of op straat. Hij herinnert me eraan...

why I became a musician.

waarom ik musicus ben geworden.

Thank you.

Dankuwel.

(Applause)

(Applaus)

Bruno Giussani: Thank you. Thanks.

Dank u. Bedankt.

Robert Gupta.

Robert Gupta.

(Applause)

(Applaus)

Robert Gupta: I'm going to play something that I shamelessly stole from cellists.

Ik wil iets spelen dat ik schaamteloos van cellisten heb gestolen.

So, please forgive me.

Vergeef me.

(Laughter)

(Gelach)

(Music)

(Muziek)

(Applause)

(Applaus)