Robert Gupta: Music is medicine, music is sanity

Robert Gupta: Âm nhạc là liều thuốc, là sự sáng suốt.

Translator: Alice Tran Reviewer: Nam Nguyen

One day, Los Angeles Times columnist

Vào 1 ngày nhà viết báo Los Angeles Times

Steve Lopez was walking along

Steve Lopez đang đi dọc

the streets of downtown Los Angeles

trên con đường trong khu phố ở Lost Angeles

when he heard beautiful music.

thì nghe 1 bản nhạc tuyệt vời.

And the source was a man,

Và bắt nguồn là từ một người đàn ông,

an African-American man,

một người Mỹ gốc Phi,

charming, rugged, homeless,

thu hút, vạm vỡ, vô gia cư,

playing a violin that only had two strings.

đang chơi vĩ cầm chỉ với 2 sợi dây.

And I'm telling a story that many of you know,

Và câu chuyện này nhiều người ở đây đều biết,

because Steve's columns became the basis

vì các bài báo của Steve trở thành điều cơ bản

for a book, which was turned into a movie,

của 1 cuốn sách, mà được chuyển thể thành phim

with Robert Downey Jr. acting as Steve Lopez,

với Robert Downey Jr đóng vai Steve Lopez,

and Jamie Foxx as Nathaniel Anthony Ayers,

và Jamie Foxx đóng Nathaniel Anthony Ayers,

the Juilliard-trained double bassist

Juilliard - được đào tạo để chơi bass

whose promising career was cut short

khi mà nghề nghiệp bị gián đoạn

by a tragic affliction with paranoid schizophrenia.

bởi một bệnh trạng đau xót với tâm thần phân liệt hoang tưởng.

Nathaniel dropped out of Juilliard, he suffered a complete breakdown,

Nathaniel bỏ Juilliard, ông bị suy nhược hoàn toàn,

and 30 years later he was living homeless

và 30 năm sau ông sống không nhà

on the streets of Skid Row in downtown Los Angeles.

trên những con đường dọc Skid Row ở trung tâm thành phố Los Angeles.

I encourage all of you to read Steve's book or to watch the movie

Tôi khuyến khích các bạn đọc sách của Steve, hay hãy coi phim

to understand not only the beautiful bond

để không chỉ hiểu được sự gắn kết đẹp đẽ

that formed between these two men,

hình thành giữa 2 người đàn ông

but how music helped shape that bond,

mà còn làm thế nào âm nhạc định hướng nó,

and ultimately was instrumental -- if you'll pardon the pun --

và cơ bản là giai điệu, nếu bạn bỏ qua sự chơi chữ,

in helping Nathaniel get off the streets.

đã giúp Nathaniel không đi theo con đường đó.

I met Mr. Ayers in 2008,

Tôi gặp Ayers vào 2008,

two years ago, at Walt Disney Concert Hall.

cách đây 2 năm, tại hội trường Walt Disney.

He had just heard a performance of Beethoven's First and Fourth symphonies,

Ông vừa nghe màn biểu diễn bản giao hưởng số 1 và 4 của Beethoven,

and came backstage and introduced himself.

và ra sau sân khấu và giới thiệu bản thân mình.

He was speaking in a very jovial and gregarious way

Ông ta nói chuyện vui vẻ và thích đàm tiếu

about Yo-Yo Ma and Hillary Clinton

về Yo-Yo Ma và Hillary Clinton,

and how the Dodgers were never going to make the World Series,

và tại sao Dodgers không bao giờ có thể làm được cả một series,

all because of the treacherous first violin passage work

tất cả là vì sự rắc rối của đoạn vĩ cầm đầu tiên

in the last movement of Beethoven's Fourth Symphony.

trong khúc cuối của bản giao hưởng số 4 .

And we got talking about music, and I got an email from Steve a few days later

Và chúng tôi nói về âm nhạc. Tôi nhận được email của Steve vài ngày sau

saying that Nathaniel was interested in a violin lesson with me.

nói rằng Nathaniel rất thích thú học vĩ cầm với tôi.

Now, I should mention that Nathaniel refuses treatment

Bây giờ, tôi cần đề cập rằng Nathaniel từ chối trị liệu

because when he was treated it was with shock therapy

bởi vì anh ta đã từng phải đối mặt với liệu pháp sốc

and Thorazine and handcuffs,

và Thorazine và những cái còng tay,

and that scar has stayed with him for his entire life.

và vết thương lòng đó đã theo anh ấy suốt cuộc đời.

But as a result now, he is prone to

Tuy nhiên,cuối cùng anh ta đã gần như

these schizophrenic episodes,

hoàn toàn bị tâm thần phân liệt.

the worst of which can manifest themselves as

Điều tồi tệ nhất có thể xảy ra ra anh ta

him exploding

như nổ tung,

and then disappearing for days,

và biến mất trong vài ngày,

wandering the streets of Skid Row,

đi lang thang trên con đường Skid Row,

exposed to its horrors, with the torment of his own mind

phơi bày sự sợ hãi cùng với sự đâu khổ trong lý trí

unleashed upon him.

có trong anh ta.

And Nathaniel was in such a state of agitation

Và Nathaniel đang ở trong tâm trạng lo âu

when we started our first lesson at Walt Disney Concert Hall --

khi anh ta bắt đầu tiết học đầu tiên tại hội turờng Walt Disney

he had a kind of manic glint in his eyes,

đôi mắt anh ấy không rõ vui hay buồn,

he was lost.

anh ta lạc lối

And he was talking about

Và anh ấy nói về

invisible demons and smoke,

những con quỷ tàn hình và những làn khói,

and how someone was poisoning him in his sleep.

và những ai cho anh ấy thuốc độc khi anh ấy đang ngủ

And I was afraid,

Và tôi đã sợ hãi,

not for myself, but I was afraid

không phải cho bản thân, mà tôi sợ

that I was going to lose him,

rằng tôi sẽ mất anh ấy,

that he was going to sink into one of his states,

rằng anh ấy sẽ chìm trong thế giới của anh ấy

and that I would ruin his relationship with the violin

và rằng tôi sẽ phá hoại tình cảm giữa anh ấy và violin

if I started talking about scales

nếu tôi bắt đầu nói về những thang âm,

and arpeggios and other exciting forms of

những hợp âm và những dạng tồn tại khác

didactic violin pedagogy.

của khóa học về violin.

(Laughter)

(Tiếng cười)

So, I just started playing.

Vậy nên tôi bắt đầu chơi

And I played the first movement of the Beethoven Violin Concerto.

và tôi chơi phần đầu của một bản côngxectô của Beethoven.

And as I played,

Và khi tôi chơi

I understood that there was a profound change

tôi thấy có 1 sự thay đổi sâu sắc

occurring in Nathaniel's eyes.

trong ánh mắt của Nathaniel.

It was as if he was in the grip of some invisible pharmaceutical,

Giống như thể anh ta đang trong quá trình điều chế một chất tàn hình

a chemical reaction, for which my playing the music

một phản ứng hóa học, mà việc tôi chơi đàn

was its catalyst.

là chất xúc tác.

And Nathaniel's manic rage

Và sự đam mê thất thường của Nathaniel

was transformed into understanding,

đã trở thành sự thấu hiểu,

a quiet curiosity and grace.

sự tò mò im lặng, và đáng yêu.

And in a miracle, he lifted his own violin

Và như một phép màu,anh ta nâng chiếc violin,

and he started playing, by ear,

và bắt đầu chơi, bằng tai,

certain snippets of violin concertos

một số trích đoạn của côngxertô violin

which he then asked me to complete -- Mendelssohn,

khi anh ta nhờ tôi hoàn thành bản của Mendelssohn,

Tchaikovsky, Sibelius.

Tchaikovsky, Sibelius.

And we started talking about music, from Bach

Và chúng ta bắt đầu nói về âm nhạc, về Bach

to Beethoven and Brahms,

đến Beethoven, Brahmns,

Bruckner, all the B's,

Bruckner, tất cả những người tên B đó,

from Bartók, all the way up to Esa-Pekka Salonen.

từ Bartok, và kể cả về Esa Pekka Salonen.

And I understood that he not only

Và tôi hiểu là anh ấy không chỉ

had an encyclopedic knowledge of music,

có kiến thức rộng về âm nhạc,

but he related to this music at a personal level.

mà anh còn giữ âm nhạc ở mức độ cá nhân.

He spoke about it with the kind of passion

Anh nói về nó như một niềm đam mê

and understanding that I share with my colleagues

và sự thấu hiểu mà tôi đã chia sẻ với đồng nghiệp

in the Los Angeles Philharmonic.

tại Los Angeles Philharmonic.

And through playing music and talking about music,

Và qua việc chơi nhạc và nói về âm nhạc

this man had transformed

anh ấy đã biến đổi từ

from the paranoid, disturbed man

một người hoang tưởng, gây phiền phức

that had just come from walking the streets

đến từ những con phố

of downtown Los Angeles

ở trung tâm Los Angeles

to the charming, erudite,

trở thành một nhạc sĩ quyến rũ, uyên bác,

brilliant, Juilliard-trained musician.

thông minh, được đào tạo từ Juilliard.

Music is medicine. Music changes us.

Âm nhạc là thuốc. Âm nhạc thay đổi chúng ta.

And for Nathaniel, music is sanity.

Và về Nathaniel, âm nhạc là sự tỉnh táo.

Because music allows him to take his thoughts

Bởi vì âm nhạc cho phép anh ta dùng suy nghĩ

and delusions and shape them

và ảo giác và rồi gọt dũa nó

through his imagination and his creativity,

bằng trí tưởng tượng và sự sáng tạo,

into reality.

để thành hiện thực.

And that is an escape

Và một cách để trốn thoát

from his tormented state.

khỏi trạng thái đau đớn đó.

And I understood that this was the very essence of art.

Và tôi hiểu đây chính là bản chất của nghệ thuật.

This was the very reason why we made music,

Đây là lý do chúng ta tạo ra âm nhạc,

that we take something that exists within all of us

là để có một chút gì đó tồn tại trong bản thân mỗi người,

at our very fundamental core,

tại điểm quan trọng nhất,

our emotions,

cảm xúc của chúng ta

and through our artistic lens,

và qua lăng kính nghệ thuật,

through our creativity, we're able to shape those emotions into reality.

qua sự sáng tạo, chúng ta có thể biến những cảm xúc thành sự thật.

And the reality of that expression

và tính thực tế của sự biểu hiện đó

reaches all of us

đã chạm đến chúng ta,

and moves us, inspires and unites us.

đã gây xúc động, truyền cảm hứng và hợp nhất ta lại.

And for Nathaniel,

Và cho Nathaniel,

music brought him back into a fold of friends.

âm nhạc đã mang anh ta trở lại cùng với bạn bè

The redemptive power of music brought him back

sức mạnh cứu rỗi của âm nhạc mang anh tra trở lại

into a family of musicians

với gia đình cũa những nhạc sĩ

that understood him,

hiểu anh ta,

that recognized his talents

nhận ra tài năng anh ta

and respected him.

và tôn trọng anh ta.

And I will always make music with Nathaniel,

Và tôi sẽ luôn làm nhạc cùng Nathaniel,

whether we're at Walt Disney Concert Hall

dù rằng chúng tôi ở hội trường Walt Disney,

or on Skid Row, because he reminds me

hay trên đường Skid Row, vì anh ấy gợi tôi nhớ

why I became a musician.

về lý do tôi trở thành một nhạc sĩ.

Thank you.

Xin cảm ơn.

(Applause)

(Vỗ tay)

Bruno Giussani: Thank you. Thanks.

Bruno Giussani: Cám ơn, cám ơn.

Robert Gupta.

Robert Gupta.

(Applause)

(Vỗ tay)

Robert Gupta: I'm going to play something that I shamelessly stole from cellists.

Robert Gupta: Tôi muốn chơi một bài mà tôi đã trộm từ một người chơi viôlông

So, please forgive me.

Vì vậy, tha thứ cho tôi.

(Laughter)

(Tiếng cười)

(Music)

(Nhạc)

(Applause)

(Vỗ tay)