Robert Gupta: Music is medicine, music is sanity

Translator: Hiwa Foundation Reviewer: hiwa foundation

One day, Los Angeles Times columnist

ڕۆژێکیان، رۆژنامەنووسی لۆس ئەنجلس تایمز

Steve Lopez was walking along

ستیڤ لۆپێز دەڕۆشت

the streets of downtown Los Angeles

بە شەقامەکانی ناوبازاڕی لۆس ئەنجلس دا

when he heard beautiful music.

کاتێک گوێی لە موزیکێکی خۆش بوو.

And the source was a man,

سەرچاوەکەشی پیاوێک بوو،

an African-American man,

پیاوێکی ئەفریقی ئەمریکی،

charming, rugged, homeless,

سەرنجڕاکێش،جلدڕاو، بێلانە،

playing a violin that only had two strings.

کەمانچەیەکی دەژەنی کە تەنها دوو تاڵی پێوە بوو.

And I'm telling a story that many of you know,

چیرۆکێکتان پێ دەڵێم کە زۆربەتان دەیزانن،

because Steve's columns became the basis

لەبەرئەوەی دێڕەکانی ستیڤ بوون بە سەرچاوە بۆی

for a book, which was turned into a movie,

بۆ کتێبێک، کە دوایش کرا بە فلیم،

کە ڕۆبەرت داونی جونیەر ڕۆڵی ستیڤ لۆپێزی دەبینی،

with Robert Downey Jr. acting as Steve Lopez,

and Jamie Foxx as Nathaniel Anthony Ayers,

جەیمی فۆکس وەک ناثانیال ئەنتۆنی ئایەرس،

the Juilliard-trained double bassist

ژەنیارە گیتاری باسە ڕاهێنراوەکەی جولیارد

whose promising career was cut short

کە کارە پرشنگدارەکەی لە دەست دا

by a tragic affliction with paranoid schizophrenia.

بەهۆی توشبوونی بە شیزۆفرینیا.

ناثانیال وازی لە جولیارد هێنا، توشی شکانی تەواو بوو،

Nathaniel dropped out of Juilliard, he suffered a complete breakdown,

and 30 years later he was living homeless

دوای ٣٠ ساڵ بەبێ لانە دەژیا

on the streets of Skid Row in downtown Los Angeles.

لەسەر شەقامەکانی سکید لە ناو لۆس ئەنجلس.

I encourage all of you to read Steve's book or to watch the movie

من دەڵێم کە کتێبەکەی ستیڤ بخوێننەوە یان تەماشای فلیمەکە بکەن

to understand not only the beautiful bond

بۆ ئەوەی تێبگەن بە تەنها بەندێکی جوان

that formed between these two men,

کە لە نێوان ئەم دوو پیاوە دروست بوو،

but how music helped shape that bond,

بەڵام موزیک چۆن شێوەی ئەم بەندەی کرد،

and ultimately was instrumental -- if you'll pardon the pun --

لە کۆتاییدا هەمووی ئامێر بوو-- ئەگەر بمبورن-

in helping Nathaniel get off the streets.

کە یارمەتی ناثانیالی دا لەسەر شەقام نەمێنێت.

I met Mr. Ayers in 2008,

من بەڕێز ئایەرسم ٢٠٠٨ ناسی.

two years ago, at Walt Disney Concert Hall.

دوو ساڵ لەمەوپێش، لە هۆڵی کۆنسێرتی واڵت دیسنی.

He had just heard a performance of Beethoven's First and Fourth symphonies,

تازە گوێی لە ژەنینێکی یەکەم و چوارەمی سیمفۆنی بێتهۆڤن بووبوو،

and came backstage and introduced himself.

هاتە پشتی شانۆ و خۆی ناساند.

He was speaking in a very jovial and gregarious way

زۆر ڕووخۆش و سادە و ساکار قسەی دەکرد

about Yo-Yo Ma and Hillary Clinton

دەربارەی هیلاری کلینتۆن و یۆیۆما

and how the Dodgers were never going to make the World Series,

کە چۆن دۆدجەرس ناگەنە پاڵەوانیەتی جیهانی،

all because of the treacherous first violin passage work

هەمووشی لەبەرئەوەی کەمانچە خراپەکە کاری کرد

in the last movement of Beethoven's Fourth Symphony.

لە کۆتا جوڵەی سیمفۆنی چوارەمی بێتهۆڤن.

And we got talking about music, and I got an email from Steve a few days later

باسی موزیکمان کرد، چەند ڕۆژێک دواتریش ئیمەیڵێکم لە ستیڤەوە بۆ هات

saying that Nathaniel was interested in a violin lesson with me.

نوسرابوو کە ناثانیال حەزی لە وانەی کەمانچەبوو من پێی بڵێم.

Now, I should mention that Nathaniel refuses treatment

ئینجا، پێویستە بڵێم ناثانیال چارەسەر ڕەت دەکاتەوە

because when he was treated it was with shock therapy

لەبەر ئەوەی بە کارەبا چارەسەر دەکرا

and Thorazine and handcuffs,

لەگەڵ ثۆرازین و کەلەپچە،

and that scar has stayed with him for his entire life.

وە ئەو برینە لەگەڵی ماوەتەوە بۆ هەموو تەمەنی.

But as a result now, he is prone to

بەڵام لە ئەنجامدا، لەوانەیە توشی

these schizophrenic episodes,

حاڵەتێکی شیزۆفرینی ببێت،

the worst of which can manifest themselves as

لە خراپترین حاڵەتدا دەبێتە هۆی

him exploding

تەقینەوەی و

and then disappearing for days,

ونبوونی بۆ ماوەی چەند ڕۆژێک

wandering the streets of Skid Row,

لەسەر شەقامەکانی سکید ڕۆو دەکەوت،

exposed to its horrors, with the torment of his own mind

توشی ئەو ترسناکییەی مێشکی خۆی دەبوو

unleashed upon him.

بەردەبوو لەسەری

And Nathaniel was in such a state of agitation

ناثانیال لە حاڵەتێکی تێکچووندا بوو

when we started our first lesson at Walt Disney Concert Hall --

کە یەکەم وانەمان دەستپێکرد لە هۆڵی کۆنسێرتی واڵت دیسنی--

he had a kind of manic glint in his eyes,

لە چاویدا شتێکی شێتبووی تێدابوو،

he was lost.

ونبوو بوو.

And he was talking about

قسەی دەکرد لەسەر

invisible demons and smoke,

ئەهریمەنی نادیار و دوکەڵێك،

and how someone was poisoning him in his sleep.

کە چۆن یەکێک لە خەویدا ژەهراوی دەکەن.

And I was afraid,

منیش ترسابووم،

not for myself, but I was afraid

نەک بۆ خۆم، بەڵام دەترسام

that I was going to lose him,

کە نەوەک لەدەستی بدەم،

that he was going to sink into one of his states,

کە نوقم دەبێ لە یەكێک لە حاڵەتەکانی،

and that I would ruin his relationship with the violin

کە ئەو پەیوەندیەی لەگەڵ کەمانچە تێکچێت

if I started talking about scales

ئەگەر باسی تۆنەکان بکەم

and arpeggios and other exciting forms of

یان ئاڕپێچ و ئەو شێوە بێوێنانەی تری

didactic violin pedagogy.

زانستی کەمانچە وەک مامۆستایەک.

(Laughter)

(پێکەنین)

So, I just started playing.

بۆیە، دەستم کرد بە ژەنین.

And I played the first movement of the Beethoven Violin Concerto.

یەکەم جوڵەکانی سیمفۆنی بێتهۆڤنی کۆنسێرتۆی کەمانچەم ژەنی.

And as I played,

کاتێک ژەنیم،

I understood that there was a profound change

تێگەیشتم کە گۆڕانێکی گەورە هەیە

occurring in Nathaniel's eyes.

لە ناو چاوەکانی ناثانیاڵدا.

It was as if he was in the grip of some invisible pharmaceutical,

وەکو وابێت دەرمانێکی نادیاری بدەیتێ،

a chemical reaction, for which my playing the music

کارلێکیکی کیمیایی، کە بەهۆی ژەنینی موزیکەکەمەوە بوو

was its catalyst.

ئەمە کارای یاریدەدەرەکەی بوو.

And Nathaniel's manic rage

وە ئەو توڕەییە شێتانەیەی ناثانیاڵ

was transformed into understanding,

گۆڕا بۆ تێگەیشتنێک،

a quiet curiosity and grace.

حەزێکی زۆر و دڵخۆشییەک،

And in a miracle, he lifted his own violin

لە موعجیزەیەکدا، کەمانچەکەی خۆی هەڵگرت

and he started playing, by ear,

دەستی کرد بە ژەنینی، بە گوێ،

certain snippets of violin concertos

هەندێک پارچەی کۆنسێرتۆی کەمانچە

which he then asked me to complete -- Mendelssohn,

ئینجا پێی وتم کە مەندلسن تەواوکەم

Tchaikovsky, Sibelius.

لەگەڵ چێکۆڤسکی، سیبلەس.

And we started talking about music, from Bach

دەستمان کرد بە باسکردنی موزیک، لە باخەوە

to Beethoven and Brahms,

بۆ بێتهۆڤن و برامس،

Bruckner, all the B's,

برۆکنەر، و هەموو ئەوانەی بە ب دەستی پێدەکرد

from Bartók, all the way up to Esa-Pekka Salonen.

لە بارتۆکەوە بۆ ئیسا پێککا سالۆنێن.

And I understood that he not only

وە تێگەیشتم کە ئەو نەک تەنها

had an encyclopedic knowledge of music,

زانیارییەکی تەواوی موزیکی هەبوو،

but he related to this music at a personal level.

بەڵام بە کەسایەتی پەیوەندی لەگەڵ موزیک هەبوو.

He spoke about it with the kind of passion

وەکو ئاواتێک باسی موزیکی دەکرد

and understanding that I share with my colleagues

وە تێگەیشتنێک کە من لەگەڵ هاوکارەکانم هەمبوو

in the Los Angeles Philharmonic.

لە فیلهارمۆنیکی لۆس ئەنجلس.

And through playing music and talking about music,

لە ڕێگەی ژەنینی موزیک و باسکردنی موزیک،

this man had transformed

ئەم پیاوە گۆڕا

from the paranoid, disturbed man

لە پیاوێکی بەگومانی، تێکچوو

that had just come from walking the streets

کە ئێستا هاتووە لەسەر شەقامەکانی

of downtown Los Angeles

ناوجەرگەی لۆس ئانجلسەوە

to the charming, erudite,

بوو بە شارەزایەکی جوانی،

brilliant, Juilliard-trained musician.

زیرەک، موزیکژەنێکی ڕاهێنراوی جولیارد.

Music is medicine. Music changes us.

موزیک دەرمانە. موزیک دەمانگۆڕێت.

And for Nathaniel, music is sanity.

بۆ ناثانیال ، موزیک ژیریە.

Because music allows him to take his thoughts

چونکە موزیک ڕێگەی دەدات بیرۆکەکانی بگرێت

and delusions and shape them

وە خەیاڵەکانی و شێوەیان دەداتێ

through his imagination and his creativity,

لە ڕێگەی خەیاڵی و داهێنانەکانی،

into reality.

بۆ ڕاستی.

And that is an escape

ئەوەش دەرچەیەکە

from his tormented state.

لە حاڵەتێکی ڕووخاوەوە.

And I understood that this was the very essence of art.

وە تێگەیشتم ئەمە بریتییە لە ناخی هونەر.

This was the very reason why we made music,

لەبەر ئەم هۆکارە موزیکمان دروست کرد،

that we take something that exists within all of us

کە ئەوەیە شتێک لە ناوماندا هەیە بیبەین

at our very fundamental core,

لە ناو ناخماندا

our emotions,

لە ناو سۆزماندا

and through our artistic lens,

لە ڕێگەی هونەرەوە،

through our creativity, we're able to shape those emotions into reality.

بەهۆی داهێنانەوە، ئەو هەستانە دەکەینە راستی.

And the reality of that expression

وە راستی ئەو دەربڕینەش

reaches all of us

دەگات بە هەموومان

and moves us, inspires and unites us.

دەمانجوڵێنێت، کۆماندەکاتەوە.

And for Nathaniel,

بۆ ناثانیاڵیش،

music brought him back into a fold of friends.

موزیک هێنایەوە بۆ ناو هاوڕێکانی.

The redemptive power of music brought him back

هێزە زۆرەکەی موزیک هێنایەوە

into a family of musicians

بۆ ناو خێزانێکی موزیکی

that understood him,

کە لێی تێدەگەیشتن،

that recognized his talents

تواناکانیان دەزانی

and respected him.

ڕێزیان لێدەگرت.

And I will always make music with Nathaniel,

من هەمیشە لەگەڵ ناثانیاڵ موزیک دروست دەکەم،

whether we're at Walt Disney Concert Hall

ئیتر ئەگەر لە هۆڵی کۆنسێرتی واڵت دیزنی بێت

or on Skid Row, because he reminds me

یان لە سکید ڕۆو، چونکە ئەو بیرم دەهێنێتەوە

why I became a musician.

بۆچی بووم بە موزیسیان.

Thank you.

سوپاس.

(Applause)

(چەپڵە)

Bruno Giussani: Thank you. Thanks.

برونۆ جیوسانی: سوپاس.

Robert Gupta.

ڕۆبەرت گوپتا

(Applause)

(چەپڵە)

ڕۆبەرت گوپتا: ئێستاش شتێکتان بۆ دەژەنم کە بێشەرمانە لە چەلۆژەنەکانم دزیوە.

Robert Gupta: I'm going to play something that I shamelessly stole from cellists.

So, please forgive me.

بۆیە، بمبورن.

(Laughter)

(پێکەنین)

(Music)

(موزیک)

(Applause)

(چەپڵە)