Robert Gupta: Music is medicine, music is sanity

Translator: lavin Azwar omar Reviewer: Daban Q. Jaff

ڕۆژێکیان، سەرنووسەری ڕۆژنامەی لۆس ئەنجلۆس تایمز

ستیڤ لۆپێز

کاتێ بەشەقامەکانی لۆس ئەنجلۆسدا پیاسەی دەکرد

گوێی لە میوزیکێکی خۆش بوو.

سەرچاوەکەشی پیاوێک بوو،

One day, Los Angeles Times columnist

پیاوێکی ئەفریقی ئەمریکی،

سەرنجڕاکێشی، بەھێزی، بێلانە،

Steve Lopez was walking along

the streets of downtown Los Angeles

کەمانچەیەکی دەژەنی کە تەنھا دوو تەلی پێوە بوو.

when he heard beautiful music.

چیرۆکێکتان بۆ دەگێڕمەوە کە زۆرێکتان دەیزانن،

And the source was a man,

چونکە ستیڤ دەبێتە بە سەرچاوەی نووسینی

an African-American man,

charming, rugged, homeless,

کتێبێک کە دواتر ئەویش کرا بە فیلمێک،

کە ڕۆبێرت داونی جونیەر ڕۆڵی ستیڤ لۆپێزی دەبینی و

playing a violin that only had two strings.

جەیمی فۆکسیش ڕۆڵی ناتانیل ئەنتۆنی ئایەرس دەبینی،

And I'm telling a story that many of you know,

جەیمی فۆکسیش ڕۆڵی ناتانیل ئەنتۆنی ئایەرس دەبینی

because Steve's columns became the basis

وازی لە پیشەکەی ھێنا

for a book, which was turned into a movie,

بەھۆی تووشبوون بە نەخۆشی شیزۆفرینیا.

with Robert Downey Jr. acting as Steve Lopez,

and Jamie Foxx as Nathaniel Anthony Ayers,

ناتانیال وازی لە قوتابخانەی جولیارد ھێنا و تووشی شکستبوو،

و٣٠ ساڵ دواتر بە بێلانە

the Juilliard-trained double bassist

لەشەقامەکانی سکید ڕۆوی ناوەندی شاری لۆس ئەنجلۆس دا دەژیا.

whose promising career was cut short

by a tragic affliction with paranoid schizophrenia.

پێشنیار دەکەم کتێبەکەی ستیڤ بخوێننەوە یان تەماشایی فیلمەکەی بکەن

تا تێبگەن لەوەی کە نەک تەنھا پەیوەندییکی جوان

Nathaniel dropped out of Juilliard, he suffered a complete breakdown,

and 30 years later he was living homeless

لەنێوان ئەم دوو پیاوەدا ھەیە ،

on the streets of Skid Row in downtown Los Angeles.

بەڵکو ئەوەی چۆن میوزیک ئەم پەیوەندییەی دروست کردووە.

و لەکۆتایشدا ھەر مۆسیقاژەنیەکەی بوو - بمبوورن بۆ ئەم قسەیەشم

I encourage all of you to read Steve's book or to watch the movie

کە یارمەتی ناتانێلی دا چیتر لەسەر شەقامەکان نەمێنێتەوە.

to understand not only the beautiful bond

that formed between these two men,

لەساڵی ٢٠٠٨ دا بەڕێز ئەیرسم بینی،

but how music helped shape that bond,

٢ساڵ لەمەوپێش،لە ھۆڵی کۆنسێرتی واڵت دیزنی.

کەگوێی لە ژەنینێکی ئاوازی ژمارە یەکەم و چوارەمی بێتھۆڤن بووبوو،

and ultimately was instrumental -- if you'll pardon the pun --

ھاتە پشتی شانۆ و خۆی ناساند.

in helping Nathaniel get off the streets.

بە ڕووخۆشی و سادەییەکی زۆرەوە

I met Mr. Ayers in 2008,

قسەی لەسەر یۆیۆما و ھیلاری کلینتن دەکرد

two years ago, at Walt Disney Concert Hall.

ولەسەرتیمی دۆدجێرناگەن بە پاڵەوانی بەیسبۆڵ

He had just heard a performance of Beethoven's First and Fourth symphonies,

ھەمووشی لەبەرئەو ئەدایەی کەمانچەژەنەکە بوو

and came backstage and introduced himself.

لەکۆتا ژەنینی ئاوازی چوارەمی بیتھۆڤن دا.

He was speaking in a very jovial and gregarious way

about Yo-Yo Ma and Hillary Clinton

قسەمان لەسەر میوزیک کرد،وچەند ڕۆژێک دواتر ئیمەیڵێکم لەلایەن ستیڤەوە پێگەشت

and how the Dodgers were never going to make the World Series,

کە نووسرابوو ناتانێڵ حەزی بە وەرگرنی وانەی کەمانچە بوو لەگەڵ من.

all because of the treacherous first violin passage work

in the last movement of Beethoven's Fourth Symphony.

، پێویستە ئاماژەبدەم کەناثانیال چارەسەرییەکانی ڕەت دەکردەوە

چونکە چارەسەرییەکانی بە کارەبا و

And we got talking about music, and I got an email from Steve a few days later

دەرمانی ثۆرۆزاین و کەلپچە لەدەست کردن بوو،

saying that Nathaniel was interested in a violin lesson with me.

و ئەو برینە بۆ ھەمووتەمەنی لەگەڵی ماوەتەوە.

Now, I should mention that Nathaniel refuses treatment

بەڵام لەئەنجامدا ئێستا ئەگەری تووشبوونی

بە نیشانەکانی شیزۆفرینیا ھەیە.

because when he was treated it was with shock therapy

خراپترین حاڵەتیش کە تیای دەربکەوێت بریتییە

and Thorazine and handcuffs,

توڕەبوونێکی لەحەد بەدەری

and that scar has stayed with him for his entire life.

پاشان دیارنەمانی بۆ چەند ڕۆێک،

سەرگەردانی شەقامەکانی سکید ڕۆو دەبوو،

But as a result now, he is prone to

ڕووبەڕووی ترسەکانی دەبوویەوە ، لەگەڵ ئازارەکانی مێشکی خۆی

these schizophrenic episodes,

the worst of which can manifest themselves as

کە بەسەریا دەھات.

him exploding

ناتانیال لە حاڵەتێکی ئەوەندە خراپدا بوو

and then disappearing for days,

کاتێک دەستمان بە یەکەم وانە کرد لە ھۆڵی کۆنسێرتی واڵت دیزنی

wandering the streets of Skid Row,

exposed to its horrors, with the torment of his own mind

جۆرە درەوشانەوەیەکی شێتانە لە چاویەکانیادا بوو،

ونبوو بوو

unleashed upon him.

قسەی لەسەر ئەھریمەنێکی نادیارو

And Nathaniel was in such a state of agitation

و دواکەڵ دەکرد،

when we started our first lesson at Walt Disney Concert Hall --

و کەچۆن یەکێک لە کاتی خەوتنیدا ژەھراوی دەکرد.

he had a kind of manic glint in his eyes,

منیش ترسابووم،

he was lost.

لەخۆم نا ، بەڵام دەترسام

And he was talking about

لەوەی ئەو لەدەست دەدەم،

invisible demons and smoke,

کە لە نێو یەکێک لە حەڵەتەکانیدا نقوم ببێت،

and how someone was poisoning him in his sleep.

و منیش پەیوەندی ئەو لەگەڵ کەمانچەدا تێک بدەم

And I was afraid,

ئەگەر باسی نۆتەی سکاڵس

not for myself, but I was afraid

و ئارپیجیۆس و شێوەکانی تری

زانستی فێرکاری کەمانچە بکەم.

that I was going to lose him,

«پێکەنین»

that he was going to sink into one of his states,

بۆیە دەستم بە ژەنین کرد.

and that I would ruin his relationship with the violin

وە یەکەم ئاوازی کۆنسێرتی کەمانچەی بیتھۆڤنم ژەنی.

if I started talking about scales

and arpeggios and other exciting forms of

ئەوکاتەی کە خەریکی ژەنین بووم،

didactic violin pedagogy.

تێگەشم کە گۆڕانكارییەکی گەورە

(Laughter)

So, I just started playing.

لە چاوی ناتانیال دا دروست دەبوو.

وەک ئەوە بوو دەرمانێکی نادیاری پێبدەیت،

And I played the first movement of the Beethoven Violin Concerto.

کارلێکێکی کیمیایی، کە ژەنینی میوزیکەکەی من

And as I played,

I understood that there was a profound change

کارلێکەرەکەی بووبێت.

occurring in Nathaniel's eyes.

و ئەو توڕەییەی ناتانیال

It was as if he was in the grip of some invisible pharmaceutical,

گۆڕا بۆ تێگەیشتنێک،

a chemical reaction, for which my playing the music

حەزێکی زۆری زانین ومیھرەبانی.

was its catalyst.

And Nathaniel's manic rage

لە پڕێکدا کەمانچەکەی ھەڵگرت و

was transformed into understanding,

لەڕێی گوێگرتنیەوە، دەستی کرد بە ژەنینی،

ھەندێک پارچەی کۆنسێرتی کەمانچەکە

a quiet curiosity and grace.

داوایکردئاوازی موزیکژەنەکانی وەکـ،مەندلسن،

چێکۆڤسکی وسیبلیەس بژەنم.

And in a miracle, he lifted his own violin

ودەستمان کرد بە باسکردنی میوزیک لە باخەوە

بۆ میوزیک ژەنەکانی بیتھۆڤن و برامس،

and he started playing, by ear,

بڕۆکنەر وئەوانەی بە پیتی بی دەستی پێدەکرد.

certain snippets of violin concertos

لە بارتۆکەوە، بۆ ئێسا پێکا سالۆنێن.

which he then asked me to complete -- Mendelssohn,

و تێگەیشتم ئەو تەنها

Tchaikovsky, Sibelius.

زانیاری تەواوی لەسەر میوزیک نەبوو.

And we started talking about music, from Bach

ئەوەندە بە ئەم میوزیکەوە پەیوەست بوو، گەیشتبووە ئاستێکی تاکەکەسی

to Beethoven and Brahms,

Bruckner, all the B's,

بە جۆرێک پەرۆشی و

from Bartók, all the way up to Esa-Pekka Salonen.

تێگەشتنەوە قسە دەکرد کەلەگەڵ ھاوپۆلەکانم

And I understood that he not only

لە ئۆکێسترای لۆس ئەنجلۆس باسم دەکرد.

had an encyclopedic knowledge of music,

لەڕێی ژەنینی میوزیک و باسکردنی میوزیکەوە،

but he related to this music at a personal level.

ئەم پیاوە گۆڕا

He spoke about it with the kind of passion

لە پیاوێکی بە گومان و تێکچووەوە

and understanding that I share with my colleagues

کەلە شەقامەکانی لۆس ئەنجلسەوە ھاتووە

in the Los Angeles Philharmonic.

بۆ ژەنیارێکی مەشقکپێکراوی

And through playing music and talking about music,

بەڕێز و پسپۆڕ،

زیرەکی قوتابخانەی جولیارد

this man had transformed

from the paranoid, disturbed man

میوزیک دەرمانە . میوزیک دەمانگۆڕێت.

that had just come from walking the streets

of downtown Los Angeles

وبۆ ناتانیال، میوزیک ژیرییە.

to the charming, erudite,

brilliant, Juilliard-trained musician.

موزیک وای لێدەکا لەڕێی خەیاڵەوە بیری بگۆڕێ

وەهمەکان و شێوەیان

Music is medicine. Music changes us.

لەڕێگەی خەیاڵ و داهێنانەکانیەوە.

بۆ ڕاستی .

And for Nathaniel, music is sanity.

ئەمەش هەڵهاتنێکە

لە ئازارەکانی.

Because music allows him to take his thoughts

تێگەشتم ئەمە کرۆکی ھونەرە.

and delusions and shape them

لەبەر ئەم ھۆکارە ئێمە میوزیکمان دروست کرد،

through his imagination and his creativity,

کە شتێکە لە دەرەوە وەریدەگرین

into reality.

کە لەناخی هەمووماندا هەیە.

And that is an escape

هەستەکانمان،

from his tormented state.

ولەڕێی هونەرەوە،

And I understood that this was the very essence of art.

لەڕێی داھێنانەکانمانەوە ، ئەو ھەستانەمان دەکەین بە ڕاستی.

This was the very reason why we made music,

that we take something that exists within all of us

و ڕاستی ئەو دەربڕینەش

at our very fundamental core,

دەگات بە هوموومان

our emotions,

دەمانجوڵێنێت، ھانماندەدات، کۆماندەکاتەوە.

and through our artistic lens,

through our creativity, we're able to shape those emotions into reality.

بۆ ناتنال،

میوزیک گەڕانیەوە نێو ھاوڕێکانی.

And the reality of that expression

reaches all of us

ھێزە ڕزگارکەرەکەی میوزیک گەڕانیەوە

and moves us, inspires and unites us.

نێو خێزانی میوزیک ژەنەکان

کە لێی تێدەگەشتن،

تواناکانیان دەزانی

And for Nathaniel,

و ڕێزیان لێدەگرت.

music brought him back into a fold of friends.

و من ھەمیشە لەگەڵ ناتانیال میوزیک دروست دەکەم،

The redemptive power of music brought him back

into a family of musicians

جا لە ھۆڵی کۆنسێرتی واڵت دیزنی بین

that understood him,

یان لە شەقامی سکیدڕۆو،ئەوم بیردەخاتەوە

that recognized his talents

کە بۆچی من بووم بە میوزیک ژەن.

and respected him.

سوپاس

And I will always make music with Nathaniel,

«چەپڵە»

whether we're at Walt Disney Concert Hall

or on Skid Row, because he reminds me

why I became a musician.

بڕۆنۆ جیوسانی : سوپاس

Thank you.

ڕۆبەر گوپتا.

(Applause)

«چەپڵە»

Bruno Giussani: Thank you. Thanks.

Robert Gupta.

(Applause)

ڕۆبەرت گوپتا: ئێستا ئاوازێک دەژەنم کەلە شەلۆژەنەکانم وەرگرتووە

بۆیە بمبوورم.

«پێکەنین»

«موزیک»

Robert Gupta: I'm going to play something that I shamelessly stole from cellists.

So, please forgive me.

(Laughter)

(Music)

(Applause)