Why the universe seems so strange | Richard Dawkins

1,847,496 views ・ 2007-01-16

TED


Dubbelklik op de Engelse ondertitels hieronder om de video af te spelen.

Vertaald door: Peter van de Ven Nagekeken door: Rik Delaet
00:25
My title: "Queerer than we can suppose: the strangeness of science."
0
25000
5976
Mijn titel: "Raarder dan we kunnen veronderstellen:
Het vreemde van wetenschap."
"Raarder dan we kunnen veronderstellen" komt van J. B. S. Haldane,
00:31
"Queerer than we can suppose" comes from J.B.S. Haldane, the famous biologist,
1
31416
4142
de beroemde bioloog, die zei: "Ik denk dat het universum
00:35
who said, "Now, my own suspicion is that the universe is not only queerer
2
35582
4778
niet alleen raarder is dan we veronderstellen,
00:40
than we suppose, but queerer than we can suppose.
3
40384
4059
maar raarder dan we kunnen veronderstellen.
00:44
I suspect that there are more things in heaven and earth
4
44848
2731
Ik vermoed dat er in de hemel en op aarde meer dingen zijn
00:47
than are dreamed of, or can be dreamed of, in any philosophy."
5
47603
4790
dan we dromen of zelfs kunnen dromen in eender welke filosofie."
00:54
Richard Feynman compared the accuracy of quantum theories --
6
54213
4815
Richard Feynman vergeleek de nauwkeurigheid
van de experimentele voorspellingen
van de kwantumtheorie met het bepalen van de breedte van Noord Amerika
00:59
experimental predictions --
7
59052
1826
01:00
to specifying the width of North America to within one hair's breadth of accuracy.
8
60902
6287
met de nauwkeurigheid van één haarbreedte.
01:07
This means that quantum theory has got to be, in some sense, true.
9
67649
4069
Dit betekent dat op de een of andere manier
de kwantumtheorie waar moet zijn.
01:11
Yet the assumptions that quantum theory needs to make
10
71742
2935
Maar de aannames waarop ze gebaseerd is
01:14
in order to deliver those predictions are so mysterious
11
74701
3439
om deze voorspellingen te kunnen maken, zijn zo mysterieus
01:18
that even Feynman himself was moved to remark,
12
78164
3754
dat het zelfs Feynman ertoe bracht deze opmerking te maken:
01:21
"If you think you understand quantum theory,
13
81942
2839
"Als je denkt dat je de kwantumtheorie begrijpt,
01:24
you don't understand quantum theory."
14
84805
2627
dan begrijp je de kwantumtheorie niet."
Het is zo raar dat fysici altijd moeten terugvallen
01:28
It's so queer that physicists resort to one or another
15
88670
3406
op de een of andere paradoxale interpretatie.
01:32
paradoxical interpretation of it.
16
92100
2722
01:35
David Deutsch, who's talking here, in "The Fabric of Reality,"
17
95378
4493
David Deutsch, die hierover spreekt in "Het Weefsel van de Realiteit"
01:39
embraces the many-worlds interpretation of quantum theory,
18
99895
5081
omarmt de vele werelden-interpretatie van de kwantumtheorie,
01:45
because the worst that you can say about it
19
105000
2021
omdat het ergste wat je ervan kan zeggen is
01:47
is that it's preposterously wasteful.
20
107045
2253
dat ze belachelijk verkwistend is.
01:49
It postulates a vast and rapidly growing number of universes existing in parallel,
21
109322
6405
Ze postuleert een uitgebreid en snel aangroeiend aantal universa
parallel bestaand -- en onderling onwaarneembaar
01:55
mutually undetectable,
22
115751
1811
01:57
except through the narrow porthole of quantum mechanical experiments.
23
117586
6419
behalve door het smalle kijkgat van kwantummechanisch experimenteren.
02:05
And that's Richard Feynman.
24
125268
1708
Dat voor Richard Feynman.
02:08
The biologist Lewis Wolpert believes
25
128395
2374
De bioloog Lewis Wolpert
02:10
that the queerness of modern physics
26
130793
1715
gelooft dat de raarheid van moderne fysica
02:12
is just an extreme example.
27
132532
1686
slechts een extreem voorbeeld is.
Wetenschap, in tegenstelling tot technologie,
02:14
Science, as opposed to technology,
28
134242
2300
02:16
does violence to common sense.
29
136566
2673
doet ons gezond verstand geweld aan.
02:19
Every time you drink a glass of water, he points out,
30
139787
3103
Wanneer je een glas water drinkt, zegt hij,
02:22
the odds are that you will imbibe at least one molecule
31
142914
3481
wijst kansberekening uit dat er tenminste één molecule bij is
02:26
that passed through the bladder of Oliver Cromwell.
32
146419
2958
die ooit door de blaas van Oliver Cromwell passeerde.
(Gelach)
02:29
(Laughter)
33
149401
1807
Een kwestie van elementaire statistiek.
02:31
It's just elementary probability theory.
34
151232
2227
(Gelach)
02:33
(Laughter)
35
153483
1176
02:34
The number of molecules per glassful is hugely greater
36
154683
3217
Het aantal moleculen in een glas water is enorm veel keer groter
02:37
than the number of glassfuls, or bladdersful, in the world.
37
157924
3786
dan het aantal glazen, of 'blazen', water in deze wereld -
02:41
And of course, there's nothing special about Cromwell or bladders --
38
161734
3210
en er is natuurlijk niks speciaals aan Cromwell of zijn blaas.
02:44
you have just breathed in a nitrogen atom
39
164968
2429
Zojuist heb je een stikstofatoom ingeademd,
02:47
that passed through the right lung of the third iguanodon
40
167421
3555
dat ooit passeerde door de rechterlong van de derde iguanodon
02:51
to the left of the tall cycad tree.
41
171000
2709
links van die grote reuzenvaren.
02:56
"Queerer than we can suppose."
42
176555
2323
"Raarder dan we ons kunnen voorstellen."
02:59
What is it that makes us capable of supposing anything,
43
179807
3519
Wat geeft ons de mogelijkheid om iets te veronderstellen,
03:03
and does this tell us anything about what we can suppose?
44
183350
3540
en zegt dat iets over wat we kunnen veronderstellen?
03:07
Are there things about the universe that will be forever beyond our grasp,
45
187724
5358
Zijn er dingen in het heelal die voor altijd
ons begrip te boven zullen gaan, maar niet boven het begrip van
03:13
but not beyond the grasp of some superior intelligence?
46
193106
3367
een superieure intelligentie?
03:16
Are there things about the universe
47
196497
1689
Zijn er zaken in het heelal
03:18
that are, in principle, ungraspable by any mind,
48
198210
4247
die, in principe, onvatbaar zijn voor elke intelligentie,
03:22
however superior?
49
202481
1519
hoe superieur ook?
03:25
The history of science has been one long series of violent brainstorms,
50
205422
4737
De geschiedenis van de wetenschap is een lange reeks
botsende ideeën, als nieuwe generaties
03:30
as successive generations have come to terms with
51
210183
3100
in het reine moeten zien te komen met toenemende niveaus
03:33
increasing levels of queerness in the universe.
52
213307
2843
van vreemdheid van het heelal.
03:36
We're now so used to the idea that the Earth spins,
53
216863
3050
Dat onze aarde ronddraait, is ons nu zoveel meer vertrouwd
03:39
rather than the Sun moves across the sky,
54
219937
2331
dan dat de zon rond de aarde draait.
We kunnen ons moeilijk voorstellen
03:42
it's hard for us to realize
55
222292
1309
03:43
what a shattering mental revolution that must have been.
56
223625
3482
wat een verpletterende mentale revolutie dat moet geweest zijn.
03:47
After all, it seems obvious that the Earth is large and motionless,
57
227631
3203
Tenslotte lijkt het vanzelfsprekend dat de aarde uitgestrekt en onbeweeglijk,
03:50
the Sun, small and mobile.
58
230858
1779
en de zon klein en beweeglijk is.
03:52
But it's worth recalling Wittgenstein's remark on the subject:
59
232661
4585
Daarom moeten we hierover
Wittgensteins opmerking erbij halen.
03:57
"Tell me," he asked a friend, "why do people always say
60
237270
3979
"Zeg eens," vroeg hij een vriend, "waarom zegt men dat het
04:01
it was natural for man to assume that the Sun went 'round the Earth,
61
241273
4075
voor de hand lag dat de mens aannam dat de zon rond de aarde draaide
eerder dan dat het de aarde was die rond draaide?"
04:05
rather than that the Earth was rotating?"
62
245372
2659
04:08
And his friend replied, "Well, obviously,
63
248878
1993
Zijn vriend antwoordde: "Nogal duidelijk, omdat het lijkt
04:10
because it just looks as though the Sun is going round the Earth."
64
250895
3594
dat de zon rond de aarde gaat."
04:15
Wittgenstein replied, "Well, what would it have looked like
65
255114
3762
Wittgenstein antwoordde: "Wel, hoe zou het er hebben uitgezien
04:18
if it had looked as though the Earth was rotating?"
66
258900
3512
als het er had uitgezien alsof de aarde draaide?"
04:22
(Laughter)
67
262436
3975
(Gelach)
04:27
Science has taught us, against all intuition,
68
267000
3027
Wetenschap heeft ons geleerd dat, tegen alle intuïtie in,
04:30
that apparently solid things, like crystals and rocks,
69
270051
3401
ogenschijnlijk massieve zaken, zoals kristallen en rotsen,
04:33
are really almost entirely composed of empty space.
70
273476
3881
in feite bijna volledig uit lege ruimte bestaan.
04:37
And the familiar illustration is the nucleus of an atom
71
277706
4295
De bekende illustratie hiervan is de kern van het atoom als een vlieg
04:42
is a fly in the middle of a sports stadium,
72
282025
3115
in het midden van een sportstadion.
04:45
and the next atom is in the next sports stadium.
73
285164
3027
Het volgend atoom is dan het volgende sportstadion.
04:48
So it would seem the hardest, solidest, densest rock
74
288897
3187
Zelfs de hardste, massiefste, dichtste rots
04:52
is really almost entirely empty space,
75
292108
3589
is in werkelijkheid bijna volledig lege ruimte
04:55
broken only by tiny particles so widely spaced they shouldn't count.
76
295721
4574
met hier en daar kleine deeltjes
zo ver uit elkaar dat ze eigenlijk niet zouden moeten meetellen.
05:00
Why, then, do rocks look and feel solid and hard and impenetrable?
77
300835
4135
Waarom ogen en voelen rotsen
dan zo solide, hard en ondoordringbaar?
05:06
As an evolutionary biologist, I'd say this: our brains have evolved
78
306199
4675
Als evolutionair bioloog zou ik het zo stellen:
onze hersenen zijn geëvolueerd
05:10
to help us survive within the orders of magnitude, of size and speed
79
310898
6078
om ons te helpen overleven binnen de grenzen van grootte en snelheid
waarbinnen onze lichamen functioneren.
05:17
which our bodies operate at.
80
317000
1740
We zijn nooit geëvolueerd
05:19
We never evolved to navigate in the world of atoms.
81
319185
2883
om te navigeren in de wereld van de atomen.
05:22
If we had, our brains probably would perceive rocks
82
322092
3325
Indien dat wel het geval was dan zouden onze hersenen rotsen
05:25
as full of empty space.
83
325441
1446
vooral als lege ruimte zien.
05:26
Rocks feel hard and impenetrable
84
326911
2444
Rotsen voelen hard en ondoordringbaar aan
05:29
to our hands, precisely because objects like rocks and hands
85
329379
4597
voor onze handen precies omdat voorwerpen als rotsen en handen
05:34
cannot penetrate each other.
86
334000
1877
niet in elkaar kunnen doordringen.
05:36
It's therefore useful
87
336537
1792
Het is daarom nuttig voor onze hersenen
05:38
for our brains to construct notions like "solidity" and "impenetrability,"
88
338353
6126
om begrippen als 'vastheid' en 'ondoordringbaarheid' te construeren
05:44
because such notions help us to navigate our bodies
89
344503
3473
omdat zulke begrippen ons helpen om onze lichamen te sturen
05:48
through the middle-sized world in which we have to navigate.
90
348000
4247
in de middelgrote wereld waarin we onze weg moeten vinden.
05:52
Moving to the other end of the scale,
91
352644
1777
Aan het andere uiteinde van de schaal zien we dat onze voorouders
05:54
our ancestors never had to navigate through the cosmos
92
354445
3390
nooit door de kosmos bewogen met bijna de lichtsnelheid.
05:57
at speeds close to the speed of light.
93
357859
2364
06:00
If they had, our brains would be much better at understanding Einstein.
94
360247
4606
Als dat wel het geval was
dan zouden onze breinen beter geschikt zijn
om Einstein te begrijpen.
06:05
I want to give the name "Middle World" to the medium-scaled environment
95
365765
4501
Ik wil de naam 'Middelwereld' toekennen
aan de middelgrote omgeving waarin we geëvolueerd zijn
06:10
in which we've evolved the ability to take act --
96
370290
2398
om te functioneren --
06:12
nothing to do with "Middle Earth" --
97
372712
1727
niks te maken met 'Middelaarde'. --
06:14
Middle World.
98
374463
1151
Middelwereld dus.
06:15
(Laughter)
99
375638
1338
(Gelach)
We zijn geëvolueerd tot bewoners van Middelwereld
06:17
We are evolved denizens of Middle World,
100
377000
3009
en dat begrenst onze mogelijkheden tot verbeelding.
06:20
and that limits what we are capable of imagining.
101
380033
3476
06:23
We find it intuitively easy to grasp ideas like,
102
383533
2781
Je zal het intuïtief makkelijk vinden
om je voor te stellen hoe een konijn voortbeweegt met de soort
06:26
when a rabbit moves at the sort of medium velocity
103
386338
2765
gemiddelde snelheid waarmee konijnen en andere Middelwereldvoorwerpen bewegen
06:29
at which rabbits and other Middle World objects move,
104
389127
2849
06:32
and hits another Middle World object like a rock, it knocks itself out.
105
392000
3852
en botst tegen een ander Middelwereld voorwerp, zoals een rots.
06:37
May I introduce Major General Albert Stubblebine III,
106
397846
5762
Mag ik hier even majoor generaal Albert Stubblebine III voorstellen?
06:43
commander of military intelligence in 1983.
107
403632
4333
Hij was in 1983 commandant van de militaire inlichtingendienst.
06:48
"...[He] stared at his wall in Arlington, Virginia, and decided to do it.
108
408651
5072
Hij staarde naar de muur van zijn kantoor
in Arlington, Virginia, en nam zijn besluit.
06:54
As frightening as the prospect was, he was going into the next office.
109
414445
4859
Hoe beangstigend het project ook was, hij zou naar het volgend kantoor gaan.
07:00
He stood up and moved out from behind his desk.
110
420238
3770
Hij stond op en kwam achter zijn bureel vandaan.
07:05
'What is the atom mostly made of?' he thought, 'Space.'
111
425088
3832
"Waaruit bestaat het atoom voornamelijk?" dacht hij.
"Lege ruimte."
07:09
He started walking. 'What am I mostly made of? Atoms.'
112
429428
5166
Hij begon te stappen.
"Waarvan ben ik gemaakt?
Atomen!"
07:15
He quickened his pace, almost to a jog now.
113
435340
2158
Hij versnelde zijn pas tot bijna een loopje.
07:18
'What is the wall mostly made of?'
114
438181
2345
"Waarvan is de muur gemaakt?
(Gelach)
07:20
(Laughter)
115
440550
1001
07:21
'Atoms!'
116
441575
1150
Atomen!"
07:23
All I have to do is merge the spaces.
117
443588
3262
Het enige wat me te doen staat, is die ruimtes te laten samenvallen.
07:28
Then, General Stubblebine banged his nose hard on the wall of his office.
118
448056
5600
Toen knalde generaal Stubblebine
met zijn neus tegen de muur van zijn kantoor.
07:34
Stubblebine, who commanded 16,000 soldiers,
119
454339
3939
Stubblebine, aan het hoofd van 16.000 manschappen
07:38
was confounded by his continual failure to walk through the wall.
120
458302
3927
was in de war omdat het maar niet wou lukken
om door een muur te lopen.
07:42
He has no doubt that this ability will one day be a common tool
121
462253
3068
Hij twijfelde er niet aan dat dit ooit een alledaags middel
07:45
in the military arsenal.
122
465345
1627
in het militaire arsenaal zou zijn.
07:46
Who would screw around with an army that could do that?"
123
466996
3815
Als we dat zouden kunnen
wie zou ons leger nog kunnen verslaan?
07:50
That's from an article in Playboy,
124
470835
1969
Dit komt uit een Playboy
waarin ik gisteren nog zat te lezen.
07:52
which I was reading the other day.
125
472828
1715
07:54
(Laughter)
126
474567
1607
(Gelach)
07:56
I have every reason to think it's true;
127
476198
1896
Ik heb geen redenen om hieraan te twijfelen.
07:58
I was reading Playboy because I, myself, had an article in it.
128
478118
3488
Ik las de Playboy
omdat er een artikel van mezelf in stond.
08:01
(Laughter)
129
481630
5861
(Gelach)
08:07
Unaided human intuition, schooled in Middle World,
130
487515
4650
Niet ondersteunde menselijke intuïtie, geschoold in Middelwereld,
08:12
finds it hard to believe Galileo when he tells us
131
492189
3307
vindt het moeilijk om Galileo te geloven als hij beweert
08:15
a heavy object and a light object, air friction aside,
132
495520
3394
dat een zwaar en een licht voorwerp, als je luchtwrijving negeert,
08:18
would hit the ground at the same instant.
133
498938
1976
samen losgelaten, tegelijkertijd neerkomen.
08:20
And that's because in Middle World, air friction is always there.
134
500938
3554
Omdat er in Middelwereld altijd luchtwrijving is.
08:24
If we'd evolved in a vacuum,
135
504516
1349
Als we in een vacuüm geëvolueerd waren, zouden we verwachten
08:25
we would expect them to hit the ground simultaneously.
136
505889
2806
dat ze tegelijkertijd neerkwamen.
Als we bacteriën waren,
08:29
If we were bacteria,
137
509106
1513
08:30
constantly buffeted by thermal movements of molecules,
138
510643
3315
voortdurend bestookt
door de thermische bewegingen van moleculen,
08:33
it would be different.
139
513982
1151
dan zou het anders zijn,
08:35
But we Middle-Worlders are too big to notice Brownian motion.
140
515157
3278
maar wij Middelwerelders zijn te groot om de Brownse beweging te voelen.
08:38
In the same way, our lives are dominated by gravity,
141
518856
3350
Op dezelfde manier beheerst de zwaartekracht onze levens,
08:42
but are almost oblivious to the force of surface tension.
142
522230
3295
maar zijn we zo goed als ongevoelig voor oppervlaktespanning.
08:45
A small insect would reverse these priorities.
143
525851
2825
Een klein insect zou deze prioriteiten omkeren.
08:50
Steve Grand -- he's the one on the left,
144
530067
2453
Steve Grand - die van links,
08:52
Douglas Adams is on the right.
145
532544
1555
rechts staat Douglas Adams -– Steve Grand is in zijn boek,
08:54
Steve Grand, in his book, "Creation: Life and How to Make It,"
146
534123
3698
"Schepping: Leven en Hoe het te Maken"
08:57
is positively scathing about our preoccupation with matter itself.
147
537845
4803
vernietigend over onze obsessie met materie.
09:03
We have this tendency to think that only solid, material things
148
543698
3639
We hebben de neiging om alleen, vaste, stoffelijke zaken
09:07
are really things at all.
149
547361
1881
echte zaken te noemen. Golven van elektromagnetische fluctuatie
09:09
Waves of electromagnetic fluctuation in a vacuum seem unreal.
150
549811
4431
in een vacuüm lijken niet echt te bestaan.
09:14
Victorians thought the waves had to be waves in some material medium:
151
554750
4846
Negentiende-eeuwers dachten dat golven altijd
golven in het een of ander materieel midden,
09:19
the ether.
152
559620
1150
de ether, moesten zijn. Maar echte materie voelt zo vertrouwd
09:21
But we find real matter comforting
153
561380
2367
09:23
only because we've evolved to survive in Middle World,
154
563771
3967
omdat we in Middelwereld zijn geëvolueerd,
09:27
where matter is a useful fiction.
155
567762
2746
waar materie een nuttige illusie is.
09:31
A whirlpool, for Steve Grand, is a thing with just as much reality
156
571000
4238
Een draaikolk is voor Steve Grand een ding met een even grote realiteit
09:35
as a rock.
157
575262
1150
als een rots.
09:37
In a desert plain in Tanzania,
158
577978
2650
In een woestijnvlakte van Tanzania,
in de schaduw van de vulkaan Ol Donyo Lengai
09:40
in the shadow of the volcano Ol Doinyo Lengai,
159
580652
3190
09:43
there's a dune made of volcanic ash.
160
583866
2057
vind je een duin van vulkaanas.
09:46
The beautiful thing is that it moves bodily.
161
586651
3000
Het mooie eraan is dat ze voortbeweegt.
09:50
It's what's technically known as a "barchan,"
162
590000
2207
De technische naam ervan is een barchan en de hele duin
09:52
and the entire dune walks across the desert in a westerly direction
163
592231
4204
wandelt door de woestijn in westelijke richting
09:56
at a speed of about 17 meters per year.
164
596459
3000
met een snelheid van 17 meter per jaar.
09:59
It retains its crescent shape and moves in the direction of the horns.
165
599825
4491
Ze behoudt haar maanvorm en beweegt in de richting van haar hoorns.
10:04
What happens is that the wind blows the sand up the shallow slope
166
604340
3976
Wat er gebeurt is dat de wind het zand
tegen de glooiende helling op blaast.
10:08
on the other side,
167
608340
1208
10:09
and then, as each sand grain hits the top of the ridge, it cascades down
168
609572
3745
Elke zandkorrel die de top bereikt,
valt neer aan de binnenkant van de halve maan,
10:13
on the inside of the crescent,
169
613341
1458
10:14
and so the whole horn-shaped dune moves.
170
614823
2996
en zo beweegt de hele duin voort.
10:19
Steve Grand points out that you and I are, ourselves,
171
619803
3490
Steve Grand wijst erop dat jij en ik ons meer gedragen
10:23
more like a wave than a permanent thing.
172
623317
2932
als een golf dan als een blijvend iets.
10:26
He invites us, the reader,
173
626877
1851
Hij nodigt ons, de lezers, uit om te denken aan een ervaring
10:28
to think of an experience from your childhood,
174
628752
2405
uit onze kindertijd, iets dat je je duidelijk herinnert,
10:31
something you remember clearly,
175
631181
1558
10:32
something you can see, feel, maybe even smell,
176
632763
3034
iets dat je nog kan zien, voelen, en misschien zelfs ruiken,
10:35
as if you were really there.
177
635821
1715
alsof je er nog echt was.
10:37
After all, you really were there at the time, weren't you?
178
637560
3773
Je was daar toen, toch?
10:41
How else would you remember it?
179
641357
2104
Hoe kon je het je anders herinneren?
10:43
But here is the bombshell: You weren't there.
180
643485
2658
Maar nu komt het: jij was daar niet.
10:46
Not a single atom that is in your body today
181
646167
2417
Geen enkel atoom in je huidige lichaam was daar toen bij.
10:48
was there when that event took place.
182
648608
2510
10:51
Matter flows from place to place
183
651142
2143
Materie zwerft rond
10:53
and momentarily comes together to be you.
184
653309
2928
en komt een tijdje samen om 'jou' samen te stellen.
10:56
Whatever you are, therefore,
185
656261
1352
Wat je dan nu ook mag zijn, je bent niet gemaakt van de stof
10:57
you are not the stuff of which you are made.
186
657637
4082
waaruit je toen bestond.
11:01
If that doesn't make the hair stand up on the back of your neck,
187
661743
3048
Als dat je haren niet ten berge doet rijzen,
11:04
read it again until it does, because it is important.
188
664815
3316
lees dit dan eens opnieuw, omdat het belangrijk is."
11:09
So "really" isn't a word that we should use with simple confidence.
189
669283
4094
"Werkelijk" is geen woord dat we zomaar zouden mogen gebruiken.
11:14
If a neutrino had a brain,
190
674000
2272
Als een neutrino hersenen had,
11:16
which it evolved in neutrino-sized ancestors,
191
676296
2742
geëvolueerd in neutrino-achtige voorouders,
11:19
it would say that rocks really do consist of empty space.
192
679062
4001
dan zou het zeggen dat rotsen lege ruimte zijn.
11:23
We have brains that evolved in medium-sized ancestors
193
683833
2793
Onze hersenen zijn geëvolueerd in middelgrote voorouders
11:26
which couldn't walk through rocks.
194
686650
2000
die niet door rotsen konden lopen.
11:29
"Really," for an animal, is whatever its brain needs it to be
195
689030
4620
"Werkelijk", is voor een dier datgene wat zijn brein nodig heeft
11:33
in order to assist its survival.
196
693674
2000
om het te helpen overleven.
En omdat verschillende soorten in verschillende werelden leven,
11:36
And because different species live in different worlds,
197
696075
2747
11:38
there will be a discomforting variety of "reallys."
198
698846
4087
bestaat er een ontstellende variëteit van 'werkelijken'.
11:45
What we see of the real world is not the unvarnished world,
199
705370
4237
Wat we zien van de echte wereld is niet de onverbloemde wereld
11:49
but a model of the world, regulated and adjusted by sense data,
200
709631
4281
maar een model van de wereld, gereguleerd en aangepast door waarnemingsgegevens,
11:53
but constructed so it's useful for dealing with the real world.
201
713936
3983
maar dan zo dat het nuttig is om erin te overleven.
11:58
The nature of the model depends on the kind of animal we are.
202
718459
3158
De aard van het model hangt af van het soort dier dat we zijn.
12:02
A flying animal needs a different kind of model
203
722000
3633
Een vliegend dier heeft een ander model nodig
12:05
from a walking, climbing or swimming animal.
204
725657
2700
dan een lopend, klimmend of zwemmend dier.
12:08
A monkey's brain must have software capable of simulating
205
728381
4420
Een apenbrein moet over software beschikken
12:12
a three-dimensional world of branches and trunks.
206
732825
3295
om de driedimensionale wereld van takken en stammen te simuleren.
12:16
A mole's software for constructing models of its world will be customized
207
736144
4377
De software van een mol zal dan weer moeten dienen
voor gebruik onder de grond.
12:20
for underground use.
208
740545
1952
12:22
A water strider's brain doesn't need 3D software at all,
209
742521
3867
Het brein van een schaatsenrijder kan 3D-software missen,
want hij beweegt alleen over de oppervlakte van een vijver.
12:26
since it lives on the surface of the pond,
210
746412
2150
12:28
in an Edwin Abbott flatland.
211
748586
2320
als in een Edwin Abbott-Platland.
12:32
I've speculated that bats may see color with their ears.
212
752652
4029
Het is misschien mogelijk dat vleermuizen kleuren zien met hun oren.
Het wereldmodel dat een vleermuis nodig heeft
12:37
The world model that a bat needs in order to navigate
213
757390
3194
om te kunnen vliegen in drie dimensies
12:40
through three dimensions catching insects
214
760608
1977
om insecten te kunnen pakken
12:42
must be pretty similar to the world model that any flying bird --
215
762609
3073
moet nogal lijken op dat van een vliegende vogel,
12:45
a day-flying bird like a swallow -- needs to perform the same kind of tasks.
216
765706
3878
zoals een overdag vliegende vogel als een zwaluw,
om dezelfde soort taken uit te voeren.
12:50
The fact that the bat uses echoes in pitch darkness
217
770000
3290
Het feit dat een vleermuis echo's gebruikt
om in duisternis de nodige variabelen
12:53
to input the current variables to its model,
218
773314
2767
voor haar model samen te brengen,
12:56
while the swallow uses light, is incidental.
219
776105
2769
zoals de zwaluw dat overdag doet met licht, is bijkomstig.
12:59
Bats, I've even suggested, use perceived hues, such as red and blue,
220
779456
5278
Ik suggereerde ook dat ze waargenomen tinten als rood en blauw
13:04
as labels, internal labels, for some useful aspect of echoes --
221
784758
6115
gebruiken als inwendige merken voor een of ander nuttig kenmerk van echo's
13:10
perhaps the acoustic texture of surfaces, furry or smooth and so on --
222
790897
4547
zoals de akoestische textuur van oppervlakken, harig of glad of zo,
13:15
in the same way as swallows or indeed, we, use those perceived hues --
223
795468
4563
net zoals waarop zwaluwen, of wij, waargenomen tinten
-- roodheid of blauwheid enzovoort --
13:20
redness and blueness, etc. --
224
800055
1604
13:21
to label long and short wavelengths of light.
225
801683
2872
gebruiken om onderscheid te maken tussen de golflengten van licht.
13:24
There's nothing inherent about red that makes it long wavelength.
226
804579
3327
Er is niets eigen aan "rood" dat het moet staan voor "lange golflengte".
13:28
The point is that the nature of the model is governed by how it is to be used,
227
808747
4224
Het gaat erom dat de aard van het model bepaald wordt
door hoe het wordt aangewend, eerder dan door de sensorische modaliteit ervan.
13:32
rather than by the sensory modality involved.
228
812995
3887
13:37
J.B.S. Haldane himself had something to say about animals
229
817871
2820
J. B. S. Haldane zelf vertelt iets dergelijks over dieren
13:40
whose world is dominated by smell.
230
820715
2285
wier wereld gedomineerd wordt door de reuk.
13:43
Dogs can distinguish two very similar fatty acids, extremely diluted:
231
823535
5834
Honden kunnen onderscheid maken tussen twee extreem verdunde vetzuren:
13:49
caprylic acid and caproic acid.
232
829393
2684
caprylzuur en capronzuur.
13:52
The only difference, you see,
233
832101
1398
Het enige verschil tussen deze moleculen is een extra paar
13:53
is that one has an extra pair of carbon atoms in the chain.
234
833523
3284
koolstofatomen in de keten.
13:56
Haldane guesses that a dog would probably be able to place the acids
235
836831
4488
Haldane vermoedt dat de hond zelfs in staat zou zijn om door de geur
14:01
in the order of their molecular weights by their smells,
236
841343
3444
de zuren te rangschikken volgens molecuulmassa,
14:04
just as a man could place a number of piano wires
237
844811
3122
net zoals een mens een aantal pianosnaren
14:07
in the order of their lengths by means of their notes.
238
847957
3205
naar lengte zou kunnen sorteren afgaande op hun geproduceerde noten.
14:11
Now, there's another fatty acid, capric acid,
239
851726
3787
Nu is er nog een ander vetzuur, namelijk caprinezuur,
14:15
which is just like the other two,
240
855537
1612
dat ook op de anderen lijkt,
14:17
except that it has two more carbon atoms.
241
857173
2554
behalve dat het nog twee koolstofatomen meer heeft.
14:20
A dog that had never met capric acid would, perhaps,
242
860481
2823
Een hond die nog nooit caprinezuur heeft geroken,
14:23
have no more trouble imagining its smell
243
863328
2953
zou misschien niet meer moeite hebben zich die geur voor te stellen
14:26
than we would have trouble imagining a trumpet, say,
244
866305
3156
dan wij met een hogere noot dan we eerder ooit hebben gehoord.
14:29
playing one note higher than we've heard a trumpet play before.
245
869485
4390
14:36
Perhaps dogs and rhinos and other smell-oriented animals smell in color.
246
876549
6282
Misschien ruiken honden en neushoorns
en andere op geur georiënteerde dieren wel in kleur.
14:43
And the argument would be exactly the same as for the bats.
247
883268
2865
En de redenering zou precies dezelfde zijn als voor vleermuizen.
14:48
Middle World -- the range of sizes and speeds
248
888253
3687
Middelwereld -- het gebied van afmetingen en snelheden
14:51
which we have evolved to feel intuitively comfortable with --
249
891964
3588
waarin we zijn geëvolueerd dat we er intuïtief vertrouwd mee zijn --
14:55
is a bit like the narrow range of the electromagnetic spectrum
250
895576
3768
is een beetje zoals het nauwe gebied van het elektromagnetisch spectrum
14:59
that we see as light of various colors.
251
899368
2828
waarin we de verschillende kleuren licht zien.
15:02
We're blind to all frequencies outside that,
252
902220
2320
Voor alle andere frequenties zijn we gewoon blind
15:04
unless we use instruments to help us.
253
904564
2504
behalve als we gebruik maken van instrumenten.
15:09
Middle World is the narrow range of reality
254
909000
3142
Zo is Middelwereld het nauwe gebied van realiteit
15:12
which we judge to be normal, as opposed to the queerness
255
912166
3254
dat we als normaal ervaren, in tegenstelling tot de raarheid
15:15
of the very small, the very large and the very fast.
256
915444
3560
van het extreem kleine, het extreem grote en het extreem snelle.
15:20
We could make a similar scale of improbabilities;
257
920000
2849
We kunnen een gelijkaardige schaal van onwaarschijnlijkheden maken.
15:22
nothing is totally impossible.
258
922873
2611
Niets is totaal onwaarschijnlijk.
15:25
Miracles are just events that are extremely improbable.
259
925508
3261
Mirakels zijn slechts extreem onwaarschijnlijke gebeurtenissen.
15:29
A marble statue could wave its hand at us;
260
929230
2829
Een marmeren beeld zou naar ons kunnen wuiven.
15:32
the atoms that make up its crystalline structure
261
932083
2863
De atomen in zijn kristalstructuur trillen toch al naar alle kanten.
15:34
are all vibrating back and forth anyway.
262
934970
2217
15:37
Because there are so many of them,
263
937211
1658
Omdat er zo veel zijn
15:38
and because there's no agreement among them
264
938893
2083
en omdat ze geen onderlinge afspraken hebben
over een voorkeursrichting van beweging, zien we het marmer
15:41
in their preferred direction of movement,
265
941000
2076
15:43
the marble, as we see it in Middle World, stays rock steady.
266
943100
4065
in de Middelwereld stokstijf stilstaan.
Maar de atomen van de hand zouden eens toevallig
15:47
But the atoms in the hand could all just happen to move
267
947189
2610
15:49
the same way at the same time, and again and again.
268
949823
2624
dezelfde kant kunnen opgaan en dat telkens opnieuw.
15:52
In this case, the hand would move,
269
952471
1649
In dat geval zouden we de hand naar ons zien wuiven in de Middelwereld.
15:54
and we'd see it waving at us in Middle World.
270
954144
3783
15:57
The odds against it, of course, are so great
271
957951
2586
Maar de kans dat dat zou gebeuren, is zo klein
16:00
that if you set out writing zeros at the time of the origin of the universe,
272
960561
4480
dat als je begonnen was met nullen te schrijven
bij het ontstaan van het universum
16:05
you still would not have written enough zeros to this day.
273
965065
3015
je er nu nog niet mee klaar zou zijn.
16:09
Evolution in Middle World has not equipped us
274
969206
3028
Evolutie in de Middelwereld heeft ons niet toegerust
16:12
to handle very improbable events; we don't live long enough.
275
972258
3627
voor zeer onwaarschijnlijke voorvallen.
We leven te kort.
16:16
In the vastness of astronomical space and geological time,
276
976497
4691
Maar gelet op de omvang
van astronomische ruimte en geologische tijd
16:21
that which seems impossible in Middle World
277
981212
2798
zou dat wat onmogelijk is in Middelwereld,
wel eens onvermijdelijk kunnen zijn.
16:24
might turn out to be inevitable.
278
984034
2249
16:28
One way to think about that is by counting planets.
279
988135
3565
Eén manier om daarover na te denken, is door planeten te tellen.
16:31
We don't know how many planets there are in the universe,
280
991724
2682
We weten niet hoeveel planeten het heelal telt,
16:34
but a good estimate is about 10 to the 20, or 100 billion billion.
281
994430
3451
maar een goede schatting is 10^20, of 100 miljard miljard.
16:38
And that gives us a nice way to express our estimate of life's improbability.
282
998374
4949
Daardoor kunnen we op een handige manier
de onwaarschijnlijkheid van het leven inschatten.
16:44
We could make some sort of landmark points along a spectrum of improbability,
283
1004710
3693
We kunnen merktekens aanbrengen
langs dit spectrum van onwaarschijnlijkheid,
16:48
which might look like the electromagnetic spectrum we just looked at.
284
1008427
4276
zoals zojuist bij het elektromagnetisch spectrum.
16:53
If life has arisen only once on any --
285
1013568
2841
Indien het leven slechts éénmaal
op elke planeet zou zijn ontstaan, dan zou het zeer algemeen voorkomen.
16:57
life could originate once per planet, could be extremely common
286
1017850
5223
17:03
or it could originate once per star
287
1023097
2564
Of het zou maar éénmaal per ster
17:05
or once per galaxy or maybe only once in the entire universe,
288
1025685
4992
of per melkweg of zelfs in het hele universum kunnen voorkomen,
17:10
in which case it would have to be here.
289
1030701
2185
wat dan hier geweest zou moeten zijn.
17:12
And somewhere up there would be the chance
290
1032910
2051
En ergens daarboven
17:14
that a frog would turn into a prince,
291
1034985
1801
is er misschien een kikker veranderd in een prins
17:16
and similar magical things like that.
292
1036810
2881
en nog wat gelijkaardige magische zaken.
17:20
If life has arisen on only one planet in the entire universe,
293
1040207
3868
Als het leven slechts op één planeet in het hele universum is ontstaan
17:24
that planet has to be our planet, because here we are talking about it.
294
1044099
3996
dan moet dat op deze zijn geweest, omdat wij hier zijn om erover te praten.
17:28
And that means that if we want to avail ourselves of it,
295
1048119
2652
Als we dat willen aannemen
17:30
we're allowed to postulate chemical events in the origin of life
296
1050795
3837
dan mogen we bij het ontstaan van het leven
chemische gebeurtenissen postuleren
17:34
which have a probability as low as one in 100 billion billion.
297
1054656
3880
met een waarschijnlijkheid van één kans op 100 miljard miljard.
17:39
I don't think we shall have to avail ourselves of that,
298
1059036
2633
Maar ik denk niet dat we dat hoeven aan te nemen,
17:41
because I suspect that life is quite common in the universe.
299
1061693
2967
want ik vermoed dat leven nogal algemeen zal voorkomen in het heelal.
17:44
And when I say quite common, it could still be so rare
300
1064684
3038
Als ik zeg vrij algemeen dan zou het nog zo zeldzaam kunnen zijn
17:47
that no one island of life ever encounters another,
301
1067746
4125
dat geen eiland van leven ooit in contact zal komen met een ander,
17:51
which is a sad thought.
302
1071895
1580
wat een deprimerende gedachte is.
17:54
How shall we interpret "queerer than we can suppose?"
303
1074665
3263
Hoe interpreteren we "raarder dan we kunnen voorstellen"?
17:58
Queerer than can in principle be supposed,
304
1078397
2255
Raarder dan in principe kan worden voorgesteld,
18:00
or just queerer than we can suppose, given the limitations
305
1080676
3438
of alleen maar raarder dan we ons kunnen voorstellen, gegeven de beperkingen
18:04
of our brain's evolutionary apprenticeship in Middle World?
306
1084138
4262
van de evolutionaire ontwikkeling van ons brein in Middelwereld?
18:09
Could we, by training and practice,
307
1089000
1854
Kunnen we, door training en praktijk,
18:10
emancipate ourselves from Middle World
308
1090878
2190
ons uit de Middelwereld wegemanciperen om te komen tot een soort zowel intuïtief
18:13
and achieve some sort of intuitive as well as mathematical understanding
309
1093092
4643
als mathematisch begrijpen van het extreem kleine
18:17
of the very small and the very large?
310
1097759
2139
en het extreem grote?
18:19
I genuinely don't know the answer.
311
1099922
2112
Ik zou het echt niet weten.
18:22
I wonder whether we might help ourselves to understand, say, quantum theory,
312
1102058
3634
Zouden we onszelf kunnen helpen aan begrip van de kwantumtheorie,
18:25
if we brought up children to play computer games
313
1105716
3260
als we kinderen zouden grootbrengen met computerspellen
vanaf hun vroege jeugd,
18:29
beginning in early childhood,
314
1109000
1582
18:30
which had a make-believe world of balls going through two slits on a screen,
315
1110606
3921
met een soort virtuele wereld van ballen die door 2 spleten in een scherm gaan,
18:34
a world in which the strange goings-on of quantum mechanics were enlarged
316
1114551
3988
een wereld waar de vreemde gebeurtenissen van de kwantummechanica
door de computer geloofwaardig worden uitvergroot,
18:38
by the computer's make-believe,
317
1118563
1894
18:40
so that they became familiar on the Middle-World scale of the stream.
318
1120481
3845
zodat ze net zo vertrouwd aanvoelen als de schaal van de Middelwereld.
18:44
And similarly, a relativistic computer game,
319
1124350
2554
En op dezelfde manier een relativistisch computerspel
18:46
in which objects on the screen manifest the Lorentz contraction, and so on,
320
1126928
5316
waarin voorwerpen op het scherm Lorentzcontractie ondergaan
18:52
to try to get ourselves -- to get children into the way of thinking about it.
321
1132268
4424
om onszelf op weg te helpen
om kinderen die denkwijze aan te leren.
18:57
I want to end by applying the idea of Middle World
322
1137124
3881
Ik wil eindigen door het idee van Middelwereld
19:01
to our perceptions of each other.
323
1141029
1971
op onze waarneming van elkaar toe te passen.
19:03
Most scientists today subscribe to a mechanistic view of the mind:
324
1143735
4287
De meeste wetenschappers onderschrijven een mechanistisch idee van de geest:
19:08
we're the way we are because our brains are wired up as they are,
325
1148046
3404
we zijn zoals we zijn door de 'bedrading' van onze hersenen;
19:11
our hormones are the way they are.
326
1151474
1652
omdat onze hormonen zijn wat ze zijn.
19:13
We'd be different, our characters would be different,
327
1153150
2511
Wij zouden anders zijn en onze karakters zouden anders zijn,
19:15
if our neuro-anatomy and our physiological chemistry were different.
328
1155685
3863
als onze neuro-anatomie en onze fysiologische chemie anders zouden zijn.
19:19
But we scientists are inconsistent.
329
1159868
2016
Maar we zijn inconsequent. Waren we consequent,
19:22
If we were consistent,
330
1162424
1381
19:23
our response to a misbehaving person, like a child-murderer,
331
1163829
3313
dan zou onze reactie op iemand die zich misdraagt, een kindermoordenaar,
19:27
should be something like:
332
1167166
1334
iets zijn als: dit apparaat heeft een fout onderdeel,
19:28
this unit has a faulty component; it needs repairing.
333
1168524
3246
het moet worden gerepareerd.
19:31
That's not what we say.
334
1171794
1182
Maar zo reageren we niet.
19:33
What we say -- and I include the most austerely mechanistic among us,
335
1173000
4163
Wat we wel zeggen -- ook de meest streng mechanistisch ingestelden,
19:37
which is probably me --
336
1177187
1214
waartoe ik mezelf ook reken --
19:38
what we say is, "Vile monster, prison is too good for you."
337
1178425
3810
wat we zeggen is: "Smerig monster, de gevangenis is nog te goed voor je."
19:42
Or worse, we seek revenge, in all probability thereby triggering
338
1182259
3717
Of erger, we zoeken wraak, daarbij met alle waarschijnlijkheid
19:46
the next phase in an escalating cycle of counter-revenge,
339
1186000
3570
een cyclus van escalerende tegen-wraak startend.
19:49
which we see, of course, all over the world today.
340
1189594
2458
Kijk naar onze wereld van vandaag om daarvan getuige te zijn.
19:52
In short, when we're thinking like academics,
341
1192496
2276
Om het kort te maken, als we als academici denken,
19:54
we regard people as elaborate and complicated machines,
342
1194796
3299
dan zien we mensen als ingewikkelde machines
19:58
like computers or cars.
343
1198119
2145
zoals computers en auto's, maar vanuit een menselijk standpunt
20:00
But when we revert to being human,
344
1200663
2014
20:02
we behave more like Basil Fawlty, who, we remember,
345
1202701
3711
reageren we meer als Basil Fawlty, die, zoals we weten,
20:06
thrashed his car to teach it a lesson,
346
1206436
1839
zijn auto te lijf ging omdat hij niet wou starten
20:08
when it wouldn't start on "Gourmet Night."
347
1208299
2275
op de gourmetavond.
20:10
(Laughter)
348
1210598
1353
(Gelach)
20:12
The reason we personify things like cars and computers
349
1212308
3984
De reden dat we zaken als auto's en computers personifiëren
20:16
is that just as monkeys live in an arboreal world
350
1216316
3368
komt doordat we net zoals apen in een boomwereld,
20:19
and moles live in an underground world
351
1219708
2662
mollen in een gangenwereld
20:22
and water striders live in a surface tension-dominated flatland,
352
1222394
3814
en schaatsenrijders
op een door oppervlaktespanning gedomineerd Platland,
20:26
we live in a social world.
353
1226232
2129
in een sociale wereld leven. We zwemmen door een zee van mensen -
20:28
We swim through a sea of people --
354
1228385
2186
20:30
a social version of Middle World.
355
1230595
2333
een sociale versie van Middelwereld.
20:33
We are evolved to second-guess the behavior of others
356
1233562
3715
Wij zijn geëvolueerd om meer achter het gedrag van anderen te zoeken,
20:37
by becoming brilliant, intuitive psychologists.
357
1237301
3727
door briljante, intuïtieve psychologen te worden.
20:41
Treating people as machines
358
1241464
1392
Mensen zien als machines
20:42
may be scientifically and philosophically accurate,
359
1242880
3515
is misschien wetenschappelijk en filosofisch interessant,
20:46
but it's a cumbersome waste of time
360
1246419
1913
maar het is omslachtig tijdverlies
20:48
if you want to guess what this person is going to do next.
361
1248356
3161
als je de volgende handeling van een persoon wil raden.
20:52
The economically useful way to model a person
362
1252000
2976
De economisch nuttige manier om een persoon te modelleren
20:55
is to treat him as a purposeful, goal-seeking agent
363
1255000
3611
is hem te zien als een doelgericht agens
20:58
with pleasures and pains, desires and intentions,
364
1258635
2416
met genot en pijn, verlangens en intenties,
21:01
guilt, blame-worthiness.
365
1261075
1682
schuld, aansprakelijheid.
21:03
Personification and the imputing of intentional purpose
366
1263456
4110
Personificatie en het toekennen van gerichte doelen
21:07
is such a brilliantly successful way to model humans,
367
1267590
3643
is zo'n briljant en succesvol systeem voor mensen
21:11
it's hardly surprising the same modeling software
368
1271257
3121
het wekt nauwelijks verbazing dat dezelfde software
21:14
often seizes control when we're trying to think about entities
369
1274402
3574
soms de controle overneemt als we trachten te denken over entiteiten
21:18
for which it's not appropriate, like Basil Fawlty with his car
370
1278000
3371
waarop het niet van toepassing is: Basil Fawlty met zijn auto
21:21
or like millions of deluded people, with the universe as a whole.
371
1281395
4941
of miljoenen misleide mensen met het hele universum.
21:26
(Laughter)
372
1286717
2259
(Gelach)
21:29
If the universe is queerer than we can suppose,
373
1289000
3141
Als het heelal raarder is dan we kunnen denken
komt dat dan alleen doordat we natuurlijk geselecteerd zijn om te denken
21:32
is it just because we've been naturally selected
374
1292165
2502
21:34
to suppose only what we needed to suppose
375
1294691
2969
wat we moesten denken om te kunnen overleven
21:37
in order to survive in the Pleistocene of Africa?
376
1297684
2316
in het Pleistoceen in Afrika?
21:40
Or are our brains so versatile and expandable that we can train ourselves
377
1300863
5700
Of zijn onze hersenen zo flexibel en uitbreidbaar
dat we onszelf kunnen trainen
21:46
to break out of the box of our evolution?
378
1306587
2655
om uit de doos van onze evolutie te ontsnappen?
21:49
Or finally, are there some things in the universe so queer
379
1309909
4413
Of zijn er ten langen leste sommige zaken in het universum zo raar
21:54
that no philosophy of beings, however godlike, could dream them?
380
1314346
5867
dat geen filosofie van wezens, hoe goddelijk ook, ze zou kunnen bedenken?
22:00
Thank you very much.
381
1320737
1152
22:01
(Applause)
382
1321913
2499
Dank u wel.
(Applaus)
Over deze website

Deze site laat u kennismaken met YouTube-video's die nuttig zijn om Engels te leren. U ziet Engelse lessen gegeven door topdocenten uit de hele wereld. Dubbelklik op de Engelse ondertitels op elke videopagina om de video af te spelen. De ondertitels scrollen synchroon met het afspelen van de video. Heeft u opmerkingen of verzoeken, neem dan contact met ons op via dit contactformulier.

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7