Magical houses, made of bamboo | Elora Hardy

Translator: Myo Aung Reviewer: sann tint

When I was nine years old,

ကျွန်မ ကိုးနှစ်အရွယ်တုန်းက၊

my mom asked me what I would want my house to look like,

အမေက ဘယ်လိုပုံစံမျိုး အိမ်ကို ကျွန်မ လိုချင်လဲ မေးကြည့်ခဲ့ရာ၊

and I drew this fairy mushroom.

ကျွန်မက ပုံပြင်ထဲက ဒီလိုမှိုကို ရေးဆွဲပြခဲ့တယ်။

And then she actually built it.

အဲဒီနောက်မှာ သူမဟာ အဲဒါကို တကယ်ဆောက်ခဲ့တယ်။

(Laughter)

(ရယ်မောသံများ)

I don't think I realized this was so unusual at the time,

အဲဒီတုန်းက ဒါဟာ သမရိုးကျ မဟုတ်ခဲ့တာ ကျွန်မ နားမလည်ခဲ့ပါ၊

and maybe I still haven't,

အခုလည်း နားမလည်သေးဘူးနဲ့တူတယ်၊

because I'm still designing houses.

ကျွန်မဟာ အိမ်တွေကို ဆက်ပြီး ဒီဇိုင်းရေးဆွဲနေတုန်း မို့လို့ပါ။

This is a six-story bespoke home on the island of Bali.

ဒါက ဘာလီကျွန်းပေါ်က အော်ဒါပေးခဲ့တဲ့ ခြောက်ထပ် အိမ်ပါ။

It's built almost entirely from bamboo.

အဲဒါကို အားလုံးနီးပါး ဝါးနဲ့ ဆောက်လုပ်ထားတယ်။

The living room overlooks the valley from the fourth floor.

လေးထပ်မှာ ရှိတဲ့ ဧည့်ခန်းထဲကနေပြီး ချိုင့်ဝှမ်းကို မြင်နိုင်ပါတယ်။

You enter the house by a bridge.

Bအိမ်ထဲကို တံတားတခုပေါ်မှ ဝင်ရပါတယ်။

It can get hot in the tropics,

အပူပိုင်းဒေသမှာ တော်တော့ကို ပူနိုင်တာမို့

so we make big curving roofs to catch the breezes.

လေပြည်ကို ဖမ်းယူရန် ကွေးနေတဲ့ အမိုးတွေကို ဆောက်ပေးထားတယ်။

But some rooms have tall windows to keep the air conditioning in

တချို့အခန်းတွေမှာ မြင့်တဲ့ ပြူတင်းပေါက်တွေ တပ်ဆင်ထားခြင်းဖြင့် လေကို ဝင်လာစေလျက်

and the bugs out.

ပိုးကောင်တွေကို အပြင်ကို မောင်းထုတ်ပစ်နိုင်တယ်။

This room we left open.

ဒီအခန်းကို မပိတ်ဘဲ ထားပါတယ်။

We made an air-conditioned, tented bed.

ကျွန်မတို့ဟာ လေသန့်စက်ပါ ရွက်ထည် အိပ်ရာကို ပြုလုပ်ခဲ့ကြပါတယ်။

And one client wanted a TV room in the corner of her living room.

ဖောက်သည် တယောက် သူ့ဧည့်ခန်း ထောင့်မှာ ရုပ်သံ အခန်းကို ပြုလုပ်ချင်ခဲ့တယ်။

Boxing off an area with tall walls just didn't feel right,

နေရာတခုကို နံရံမြင့်များဖြင့် ပိတ်ပေးရင် သိပ်ကောင်းမှာ မဟုတ်လို့၊

so instead, we made this giant woven pod.

အဲဒါ့အစား ကျွန်မတို့ဟာ ယက်ထားတဲ့ စင်လိုဟာမျိုး ပြုလုပ်ခဲ့ပါတယ်။

Now, we do have all the necessary luxuries, like bathrooms.

အခု ကျွန်မတို့ဟာ ဒီမှာ ဇိမ်ခံပစ္စည်းတွေ၊ ရေချိုခန်းလိုဟာမျိုး အားလုံး ရှိနေပါပြီ။

This one is a basket in the corner of the living room,

ဒါက ဧည့်ခန်း ထောင့်တနေရာက ခြင်းတခုပါ၊

and I've got tell you, some people actually hesitate to use it.

လူတချို့တို့ဟာ အဲဒါကို အသုံးပြုဖို့ လက်တုန့်နေတတ်ကြပါတယ်။

We have not quite figured out our acoustic insulation.

ကျွန်မတို့ဟာ အသံဗလံတွေကို လုံနေအောင် မလုပ်တတ်သေးလို့ ဖြစ်ပါတယ်။

(Laughter)

(ရယ်မောသံများ)

So there are lots of things that we're still working on,

ကျွန်မတို့ ဆက်စဉ်းစားနေတုန်း လုပ်ကိုင်ဆဲတွေ များပါတယ်၊

but one thing I have learned

ဒါပေမဲ့ ကျွန်မ နားလည်လိုက်တာ တခုကတော့

is that bamboo will treat you well if you use it right.

ဝါးဟာ ၎င်းကို မှန်ကန်စွာ သုံးတတ်ရင် ကျွန်မတို့ကို ကောင်းမွန်စွာ လုပ်ကျွေးမှာပါ။

It's actually a wild grass.

တကယ်တမ်းမှာ ဝါးဟာ အလေ့ကျပေါက်တဲ့ မြက်ပင်ပါပဲ။

It grows on otherwise unproductive land --

၎င်းဟာ ဘာမှ စိုက်မထားတဲ့ မြေပေါ်မှာ၊

deep ravines, mountainsides.

နက်ရှိုင်းတဲ့ လျှိုတွေမှာ၊ တောင်ဘေးမှာ ပေါက်ပါတယ်။

It lives off of rainwater, spring water, sunlight,

ဝါးပင်အတွက် မိုးရေ၊ စမ်းရေ၊ နေရောင် လိုအပ်ပါတယ်။

and of the 1,450 species of bamboo that grow across the world,

တကမ္ဘာလုံးမှာ ပေါက်ကြတဲ့ ဝါးအမျိုးအစား ၁၄၅၀ ထဲက

we use just seven of them.

ခုနစ်ခုကိုသာ ကျွန်မတို့ အသုံးပြုကြတာပါ။

That's my dad.

ဒါက ကျွန်မ အဖေပါ။

He's the one who got me building with bamboo,

ဝါးတွေဖြင့် ဆောက်လုပ်ဖို့ အားပေးခဲ့တာ သူပါပဲ၊

and he is standing in a clump

သူဟာ လွန်ခဲ့တဲ့ ခုနစ်နှစ်တုန်းက စိုက်ပျိုးခဲ့တဲ့

of Dendrocalamus asper niger that he planted just seven years ago.

Dendrocalamus asper niger ဝါးပျင်တွေ အကြားမှာ ရပ်နေတာပါ။

Each year, it sends up a new generation of shoots.

နှစ်စဉ်နှစ်တိုင်း အဲဒီမှာ ဝါးပင်အတက်တွေ တပုံကြီးကို ပေါက်လာတတ်ပါတယ်။

That shoot, we watched it grow a meter in three days just last week,

ဟိုမှာမြင်ရတဲ့ အတက်ဆိုရင် လွန်ခဲ့တဲ့အပတ် သုံးရက်အတွင်း တမီတာ ရှည်ထွက်လာခဲ့တယ်၊

so we're talking about sustainable timber in three years.

သုံးနှစ်အတွင်း အစားထိုးပေါ်လာနိုင်တဲ့ ဆောက်လုပ်ရေး ပစ္စည်းကို ပြောနေတာပါ။

Now, we harvest from hundreds of family-owned clumps.

အခုတော့ ကျွန်မတို့ဟာ မိသားစုပိုင် ဝါးပင်အုပ်စုများမှ ဝါးတွေကို ရရှိကြပါတယ်။

Betung, as we call it, it's really long,

ကျွန်မတို့က Betung လို့ ခေါ်ကြတဲ့ ဒီဝါးဟာ တကယ့်ကို ရှည်ပါတယ်၊

up to 18 meters of usable length.

သုံးနိုင်တဲ့ အရှည်ဟာ ၁၈ မီတာ ရှိတတ်တယ်။

Try getting that truck down the mountain.

ထရပ်ကားနဲ့ တောင်ပေါ်မှ သွားယူရပါတယ်။

And it's strong: it has the tensile strength of steel,

အဲဒါဝါးဟာ သိပ်ခိုင်ပါတယ်၊ ၎င်းရဲ့ ဆန့်နိုင်အားဟာ သံမဏိ အတိုင်းပါပဲ၊

the compressive strength of concrete.

ဖိနှိပ်ခံအား ကျတော့ ဘိလပ်မြေနဲ့တူတယ်။

Slam four tons straight down on a pole,

ထိုးဝါးဆိုရင် တန်ချိန် လေးတန်အထိကို

and it can take it.

တောင့်ခံနိုင်စွမ်း ရှိပါတယ်။

Because it's hollow, it's lightweight,

၎င်းထဲမှာ အခေါင်းရှိပြီ ပေါ့ပါးလို့ပါ။

light enough to be lifted by just a few men,

လူအနည်းငယ်ဖြင့် မယူနိုင်သလို၊ တခါတရံမှာ အမျိုးသမီး တယောက်တည်းတောင်၊

or, apparently, one woman.

မ’ယူနိုင်အောင်ကို ပေါ့ပါတယ်။

(Laughter) (Applause)

(ရယ်မောသံများ) (လက်ခုပ်သံများ)

And when my father built Green School in Bali,

ကျွန်မ ဖခင်က ဘာလီမှာ Green School ကို ဆောက်လုပ်ခဲ့စဉ်၊

he chose bamboo for all of the buildings on campus,

နယ်မြေတခုလုံးထဲက အဆောက်အဦ အားလုံးအတွက် ဝါးကို ရွေးခဲ့တယ်၊

because he saw it as a promise.

ဝါးဟာ နမိတ်ကောင်း တခုပဲလို့ မြင်ခဲ့လို့ပါ။

It's a promise to the kids.

အဲဒါဟာ ကလေးတွေအတွက် နမိတ်ကောင်းပါ။

It's one sustainable material that they will not run out of.

အဲဒါဟာ ကုန်ခမ်းမှာ မဟုတ်တဲ့ ရေရှည်ခံနိုင်မယ့် ပစ္စည်းမို့လို့ပါ။

And when I first saw these structures under construction about six years ago,

ဒီအဆောက်အဦတွေ ဆောက်လုပ်နေစဉ် လွန်ခဲ့တဲ့ ခြောက်နှစ်တုန်းက ကျွန်မ မြင်လိုက်တော့၊

I just thought, this makes perfect sense.

အဲဒါဟာ သိပ်ဟုတ်မှန်တာကို စဉ်းစားမိတယ်။

It is growing all around us.

ဝါးဟာ ကျွန်မတို့ တဝိုက်မှာ ပေါက်ပါတယ်။

It's strong. It's elegant.

၎င်းဟာ ခိုင်တယ်။ ၎င်းဟာ ကြော့ရှင်းတယ်။

It's earthquake-resistant.

၎င်းဟာ ငလျင်ဒဏ်ခံနိုင်တယ်။

Why hasn't this happened sooner, and what can we do with it next?

ဘာဖြစ်လို့ အရင်တုန်းက မဆောက်ခဲ့ကြတာလဲ၊ နောက်ကော ဘယ်လိုများ သုံးနိုင်ကြအုံးမလဲ?

So along with some of the original builders of Green School,

အဲဒါနဲ့ ကျွန်မဟာ Green School ကို ဆောက်လုပ်ခဲ့ကြသူ အချို့နဲ့အတူ

I founded Ibuku.

Ibuku ကို တည်ထောင်ခဲ့ပါတယ်။

Ibu means "mother," and ku means "mine," so it represents my Mother Earth,

Ibu ရဲ့ အဓိပ္ပါယ်မှာ "မိခင်" ပြီးတော့ ku က "ကျွန်မတို့ရဲ့"ပါ၊ မိခင် ကမ္ဘာ ဆိုလိုတပါ။

and at Ibuku, we are a team of artisans, architects and designers,

အဲဒီ Ibuku ဟာ လက်မှုပညာရှင်တွေ၊ ဗိသုကာ ပညာရှင်တွေ ဒီဇိုင်းရေးဆွဲသူတွေရဲ့ အဖွဲ့ပါ၊

and what we're doing together is creating a new way of building.

ကျွန်မတို့ အားလုံးလက်တွဲလျက် ဆောက်လုပ်ရေး နည်းသစ်ကို တီထွင်နေကြတာပါ။

Over the past five years together,

လွန်ခဲ့တဲ့ ငါးနှစ်ကာလအတွင်းမှာ ကျွန်မတို့ဟာ

we have built over 50 unique structures, most of them in Bali.

လုံးဝမတူကြတဲ့ အဆောက်အဦ ၅၀ ကျော်ကို ဆောက်လုပ်ခဲ့ကြရာ အများစုဟာ ဘာလီမှာပါ။

Nine of them are at Green Village --

၎င်းတို့ထဲက ကိုးခုဟာ Green Village ထဲမှာပါ၊

you've just seen inside some of these homes --

ရှင်တို့ဟာ အိမ်တချို့တို့ရဲ့ အတွင်းပိုင်းကို ခုနက မြင်ခဲ့ကြတယ်၊

and we fill them with bespoke furniture,

အဲဒီမှာ ကျွန်မတို့ အော်ဒါဖြင့် ထုတ်လုပ်တဲ့ ပရိဘောဂများကို တပ်ဆင်ပေးကြပါမယ်၊

we surround them with veggie gardens,

၎င်းတိုကို ဟင်းသီးဟင်းရွက် ခြံများဖြင့် ဝန်းရံပေးကြပါမယ်၊

we would love to invite you all to come visit someday.

တနေ့နေ့မှာ လာပြီးလည်ကြဖို့ ရှင်တို့ အားလုံးကို ဖိတ်ကြားပါတယ်။

And while you're there, you can also see Green School --

အဲဒီကို သွားရင်၊ ရှင်တို့ဟာ Green School ကိုလည်း မြင်နိုင်ကြမှာပါ၊

we keep building classrooms there each year --

ကျွန်မတို့ဟာ အဲဒီမှာ နှစ်စဉ် စာသင်ခန်းတွေကို ဆက်ဆောက်နေတယ်။

as well as an updated fairy mushroom house.

ပြီးတော့ မွမ်းမံထားတဲ့ ပုံပြင်လာ မှိုအိမ်ကိုလည်း ဆောက်လုပ်နေကြသေးတယ်။

We're also working on a little house for export.

ကျွန်မတို့ဟာ နိုင်ငံခြား တင်ပို့ဖို့ အိမ်သေးသေးလေးကို လုပ်ကိုင်နေကြပါတယ်။

This is a traditional Sumbanese home that we replicated,

အဲဒါက အစဉ်အလာ Sumbanese အိမ်ပါ၊ ကျွန်မတို့က အဲဒါကို

right down to the details and textiles.

သုံးထားတဲ့ အထည်အလိပ်မှအစ အသေစိတ် ပုံတူအတိုင်း ထုတ်လုပ်ပေးထားကြပါတယ်။

A restaurant with an open-air kitchen.

ဟင်းလင်းပြင် မီးဖိုခန်းပါတဲ့ စားသောက်ဆိုင်လည်း ပါပါတယ်။

It looks a lot like a kitchen, right?

ဒါဟာ မီးဖိုနဲ့ တော်တော့ကို တူတယ် မဟုတ်လား?

And a bridge that spans 22 meters across a river.

မြစ်ကို ၂၂ မီတာမိုးလျက် ဖြတ်ဆောက်ထားတဲ့ တံတားပါပါတယ်။

Now, what we're doing, it's not entirely new.

အခုတော့ လုံးဝ အသစ် လုပ်ကိုင်နေတာ ရှိပါတယ်။

From little huts to elaborate bridges like this one in Java,

Java တဝှမ်းမှာ မြင်နေကျ တဲအိမ်လေးတွေ ဆီမှနေပြီး ဒီလို တံတာလေးတွေကိုပါ၊,

bamboo has been in use across the tropical regions of the world

ကမ္ဘာပေါ်က အပူပိုင်း ဒေသတွေမှာ ဝါးကို ကျယ်ပြန့်စွာ သုံးလာခဲ့ကြတာ

for literally tens of thousands of years.

နှစ်ပေါင်း ထောင်သောင်း မကတော့ပါ။

There are islands and even continents that were first reached by bamboo rafts.

ကျွန်းတွေ တိုက်တွေဆီကို လူတွေဟာ ဝါးဖောင်တွေကို သုံးပြီး ကူးခဲ့ကြတာပါ။

But until recently,

ဒါပေမဲ့ ဘာမှမကြာသေးခင်အထိကို

it was almost impossible to reliably protect bamboo from insects,

ဝါးကို အင်းဆက်ပိုးတွေမှ စိတ်ချက်လက်ချ ကာကွယ်နိုင်တဲ့ နည်း မရှိခဲ့လို့

and so, just about everything that was ever built out of bamboo is gone.

ဝါးနဲ့ လုပ်ထားတဲ့ အရာမှန်သမျှနီးပါးဟာ ပျက်စီး ဆုံးရှုံးသွားခဲ့ကြရပါတယ်။

Unprotected bamboo weathers.

အကာအကွယ်မဲ့လို့ ဝါးတွေဟာ ပျက်ပြုန်းသွားခဲ့တာပါ။

Untreated bamboo gets eaten to dust.

မွမ်းမံပေးမထားတဲ့ ဝါးကို စားပစ်ခံရမှာပါ။

And so that's why most people, especially in Asia,

အဲဒါကြောင့်မို့လို့ လူတော်တော်များများက၊ အထူးသဖြင့် အာရှတိုက်ထဲမှာ၊

think that you couldn't be poor enough or rural enough to actually want

ဝါးအိမ်ထဲမှာ နေရလောက်အောင်ကိုပဲ ငါဟာ ဆင်းရဲလှတာ မဟုတ်ဘူးလို့

to live in a bamboo house.

ထင်မြင် ယူဆကြတာပါ။

And so we thought,

အဲဒါနဲ့ ကျွန်မတို့ စဉ်းစားမိတာက၊

what will it take to change their minds,

အဲဒီလူတွေရဲ့ အယူအဆတွေကို ပြောင်းလဲပစ်လျက်

to convince people that bamboo is worth building with,

ဝါးဟာ ကောင်းမွန်တဲ့ ဆောက်လုပ်ရေး ပစ္စည်းဖြစ်တာကို

much less worth aspiring to?

ပြီးတော့ အားကျစရာ ကောင်းတာကို ယုံကြည်လက်ခံလာဖို့ ကြိုးပမ်းရင်ကော?

First, we needed safe treatment solutions.

ပထမဦးဆုံးအနေနဲ့၊ ကျွန်မတို့ဟာ လုံခြုံအောင် မွမ်းမံတဲ့နည်း လိုခဲ့တယ်။

Borax is a natural salt.

Borax ဟာ သဘာဝ ဓာတ်ဆား တခုပါ။

It turns bamboo into a viable building material.

ဝါးကို ရှင်သန်ရပ်တည်နိုင်တဲ့ ဆောက်လုပ်ရေး ပစ္စည်းအဖြစ် ပြောင်းပေးလိုက်တယ်။

Treat it properly, design it carefully,

စနစ်တကျ မွမ်းမံပေးမယ်၊ ဒီဇိုင်းကို ဂရုစိုက် ရေးဆွဲပေးမယ် ဆိုရင်

and a bamboo structure can last a lifetime.

ဝါးနဲ့ ဆောက်လုပ်ထားတဲ့ အဆောက်အဦဟာ တသက်တာ တာရှည်ခံမှာပါ။

Second, build something extraordinary out of it.

ဒုတိယအနေနဲ့၊ ၎င်းဖြင့် ထူးထူးဆန်းဆန်း တခုခုကို ဆောက်လုပ်ရန်ပါ။

Inspire people.

လူတွေကို စိတ်ဝင်စားလာအောင် လှုံ့ဆော်ပေးပါ။

Fortunately,

ကံတောင်းချင်တော့၊

Balinese culture fosters craftsmanship.

ဘာလီယဉ်ကျေးမှုဟာ လက်မှုပညာကို အားပေးပါတယ်။

It values the artisan.

ဘာလီမှာ လက်မှုပညာရှင်တွေကို တန်ဖိုးထားကြပါတယ်။

So combine those with the adventurous outliers

ဒီတော့ အဲဒီလိုပညာရှင်တွေကို

from new generations of locally trained architects

ဒေသထဲမှာ လေ့ကျင့် သင်တန်းပေးထားတဲ့ မျိုးဆက်သစ် ဗိသုကာညာရှင်တွေ၊

and designers and engineers,

ဒီဇိုင်းရေးဆွဲသူတွေ နဲ့ အင်ဂျင်နီယာတွေနဲ့ ပေါင်းစပ်ပေးလိုက်ကာ၊

and always remember that you are designing

ကျွန်မတို့ ဒီဇိုင်းရေးဆွဲရမှာက ကွေးကောက်နေတဲ့ ရှူးထွက်နေကြတဲ့

for curving, tapering, hollow poles.

အခေါင်းတွေပါတဲ့ ဝါးအတွက် ဖြစ်တာကို သတိရနေရန် အရေးကြီးတယ်။

No two poles alike, no straight lines,

ဝါးတွေထဲမယ် တူတာနှစ်ခု မရှိုနိုင်ပါ၊ ဖြောင့်တန်းနေတာ မဟုတ်ပါ၊

no two-by-fours here.

နှစ်လက်မ၊ လေးလက်မ အရွယ်အစားတွေ မရှိနိုင်ပါ။

The tried-and-true, well-crafted formulas and vocabulary of architecture

ခေတ်အဆက်ဆက်က သုံးလာခဲ့ကြကာ အများလက်ခံကြတဲ့ ဗိသုကာ နည်းပညာတွေကို

do not apply here.

ဒီမှာ အသုံးပြုမရနိုင်ပါ။

We have had to invent our own rules.

ကျွန်မတို့ ကိုယ်ပိုင် စည်းစနစ်တွေကို တီထွင်ကြရပါမယ်။

We ask the bamboo what it's good at, what it wants to become,

ဝါးဟာ ဘာ့အတွက် ကောင်းတာလဲ၊ ဘာဖြစ်လာချင်တာလဲ ဝါးကို မေးကြရပါတယ်၊

and what it says is: respect it, design for its strengths,

၎င်းက ပြောလိုက်တာကို လေးစားပါ၊ ၎င်းကို ခိုင်ခန့်အောင် ဒီဇိုင်းဆွဲပေးပါ၊

protect it from water, and to make the most of its curves.

၎င်းကို ရေမှကာကွယ်ပေးပါ၊ ပြီးတော့ ကွေးကောက်မှုကို အများဆုံးအသုံးချရန်ပါ။

So we design in real 3D,

ဒါတွေကို ကျွန်မတို့ဟာ တကယ့် 3D ပုံစံ၊

making scale structural models

အဆောက်အဦ ပုံစံကို စကေးဖြင့် နောက်ပိုင်းမှာ အိမ်ကို

out of the same material that we'll later use to build the house.

ဆောက်လုပ်ဖို့ သုံးမယ့် ဆောက်လုပ်ရေး ပစ္စည်းတွေကိုပဲ သုံးပြီး ထုတ်လုပ်ကတယ်။

And bamboo model-making, it's an art,

ဝါးဖြင့် ပုံစံကို ထုတ်လုပ်မှုဟာ အနုပညာ တရပ်ပါ၊

as well as some hardcore engineering.

ပြီးတော့ အင်ဂျင်နီယာ ပညာကိုလည်း ကျွမ်းဖို့ လိုပါသေးတယ်။

So that's the blueprint of the house.

ဒီတော့ အိမ်ရဲ့ မူကြမ်းပဲလို့ ပြောနိုင်တာပေါ့။

(Laughter)

(ရယ်မောသံများ)

And we bring it to site,

ကျွန်မတို့ဟာ အဲဒါကို ဆောက်မယ့် နေရာဆီ ယူလာတယ်၊

and with tiny rulers, we measure each pole,

သေးငယ်တဲ့ ပေတံများဖြင့် ဝါးတိုင်တိုင်ကို တိုင်းကြည့်ကြတယ်၊

and consider each curve, and we choose a piece of bamboo from the pile

ကောက်နေတဲ့ လိုင်းတွေကို စဉ်းစားကြတယ်၊ အပုံကြီးထဲက ဝါးတချောင်းကို ကောက်ယူပြီး

to replicate that house on site.

အဲဒီအိမ်ကို သူ့နေရာမှာ ပုံတူ ဆောက်လုပ်ကြပါတယ်။

When it comes down to the details, we consider everything.

အသေးစိတ် အချက်တွေကို အသေအချာ စဉ်းစားဖို့ လိုအပ်ပါတယ်။

Why are doors so often rectangular?

တံခါးတွေကို ဘာဖြစ်လို့ ထောင့်မှန်စတုဂံပုံ လုပ်ကြတာလဲ?

Why not round?

ဝိုင်းတဲ့ ပုံစံဆိုရင်ကော?

How could you make a door better?

တံခါး ပိုကောင်းဖို့ ဘယ်လိုများ လုပ်ကိုင်နိုင်မလဲ?

Well, its hinges battle with gravity,

ပတ္တာတွေဟာ ကမ္ဘာ့ဆွဲအားနဲ့ တိုက်ပွဲဝင်နေကြရတော့၊

and gravity will always win in the end,

ပြီးတော့ ကမ္ဘာ့ဆွဲအားဟာ အဆုံးမှာ အမြဲတမ်း နိုင်မှာမို့လို့၊

so why not have it pivot on the center

၎င်းအတွက် အလယ်မှာ ဆုံချက်ကို ထားပေးလိုက်ရင်

where it can stay balanced?

၎င်းဟာ ချိန်ခွင်လျှာ မျှလျက် ရှိနေမယ် ဆိုရင်ကော?

And while you're at it, why not doors shaped like teardrops?

ဒါကို စဉ်းစားနေတယ်ဆိုတော့ တံခါးတွေကို မျက်ရည်စက်ပုံစံမျိုး စမ်းကြည့်ရင်ကော?

To reap the selective benefits and work within the constraints

ဒီဆောက်လုပ်ရေး ပစ္စည်းရဲ့ အကန့်အသတ် ဘောင်အတွင်းမှာကို

of this material,

ရရှိုနိုင်တဲ့ အကျိုးစီးပွားတွေကို ရယူနိုင်ဖို့

we have really had to push ourselves,

ကျွန်မတို့ဟာ အဲဒီအကန့်အသတ်တွေထဲမှာကို

and within that constraint, we have found space for something new.

အသစ်အဆန်းတွေအတွက် နယ်ပယ်တွေကို ရှာကြံတွေ့ရှိနိုင်ခဲ့ပါတယ်။

It's a challenge: how do you make a ceiling

စိန်ခေါ်မှုပါပဲ၊ ကျွန်မတို့ ပျဉ်းပြားတွေ မရှိဘဲနဲ့

if you don't have any flat boards to work with?

မျက်နှာကြက်ကို ဘယ်လိုများ ဆောက်ုလုပ်နိုင်မလဲ?

Let me tell you, sometimes I dream of sheet rock and plywood.

ကျွန်မဟာ မကြာခဏဆိုသလို၊ ကျောက်ပြားတွေ၊ ထပ်သားတွေ အကြောင်းကို စဉ်းစားမိတတ်ပါတယ်။

(Laughter)

(ရယ်မောသံများ)

But if what you've got is skilled craftsmen

တကယ်တော့၊ ကျွမ်းကျင်တဲ့ လက်မှုပညာရှင်တွေ ရှိတယ်၊

and itsy bitsy little splits,

ဝါးအမျှင်လေးတွေ ရှိတယ်ဆိုရင်

weave that ceiling together,

အဲဒီမျက်နှာကြက်ကို အတူတူ ရက်ယူလိုက်ရုံပါ၊

stretch a canvas over it, lacquer it.

၎င်းအပေါ်မှာ ပိတ်စကို ဆန့်ဆွဲလိုက်ပြီး သစ်စေးသုတ်ပေးလိုက်ရုံပါပဲ။

How do you design durable kitchen countertops

မီးဖိုခန်းမှာ တွဲဖက်သုံးရန် ရေရှည်ခံမယ့် စားပွဲလို မျက်နှာပြင်တွေကို

that do justice to this curving structure you've just built?

ကျွန်မတို့ရဲ့ ကွေးကောက်နေတဲ့ အဆောက်အဦနဲ့ လိုက်ဖက်အောင် ဘယ်လို ဆောက်လုပ်မလဲ?

Slice up a boulder like a loaf of bread,

ကျောက်တုံးကို ပေါင်မုန့်လှီးသလို အချပ်လိုက် လှီးယူါ၊

hand-carve each to fit the other,

အဲဒါတခုနဲ့တခု အံဝင်ဖို့ လက်နဲ့ လုပ်ယူပါ၊

leave the crusts on,

အလွှားလိုက် အပေါ်မှာ ထားပေးပါ၊

and what we're doing, it is almost entirely handmade.

ကျွန်မတို့ လုပ်ကိုင်ကြတာတွေ အားလုံးလိုလို လက်နဲ့လုပ်ပေးကြတာပါ။

The structural connections of our buildings

ကျွန်မတို့ အဆောက်အဦတွေထဲက ချိတ်ဆက်မှုကို သံမဏိဖြင့် အားဖြည့်ထားပေးမဲ့

are reinforced by steel joints, but we use a lot of hand-whittled bamboo pins.

ကျွန်မ လက်လုပ် ဝါးအတံတွေကို သုံးကြပါတယ်။

There are thousands of pins in each floor.

ကြမ်းပြင်တိုင်းမှာ အဲဒီလို ဝါးအတံတွေ ထောင်ချီ ရှိပါတယ်။

This floor is made of glossy and durable bamboo skin.

ဒီကြမ်းပြင်ကို ပြောင်လက်နေကာ ရေရှည်ခံတဲ့ ဝါးခွံအချက်တွေနဲ့ ခင်းထားတာပါ။

You can feel the texture under bare feet.

ဘာမှ စီးမထားရင် ကြမ်းပြင်အသားကို ခြေနဲ့ ခံစားနိုင်ပါတယ်။

And the floor that you walk on,

ပြီးတော့ ကျွန်မတို့ လျှောက်သွားနေတဲ့ ကြမ်းပြင်ဟာ

can it affect the way that you walk?

ကျွန်မတို့ လမ်းလျှောက်ပုံကို အကျိုးသက်ရောက်နိုင်လား?

Can it change the footprint that you'll ultimately leave on the world?

အဲဒါဟာ ကျွန်မတို့ ကမ္ဘာပေါ်မှာ ချန်ထားမယ့် ခြေရာကို ပြောင်းလဲပစ်နိုင်သလား?

I remember being nine years old

ကျွန်မ ကိုးနှစ်ကလေးငယ်အဖြစ်

and feeling wonder,

အံ့အားသင့်ခဲ့တာကို၊

and possibility,

အလားအလာတွေများတာကို၊

and a little bit of idealism.

ပြီးတော့ နဲနဲလေး စိတ်ကူးယဉ်မိတာကို မှတ်မိပါသေးတယ်။

And we've got a really long way to go,

ကျွန်မတို့ ရှေ့ဆက်သွားရမယ့် ခရီးဟာ ရှည်ပါတယ်၊

there's a lot left to learn,

သင်ယူရမယ့်ဟာတွေ တပုံကြီးပါ၊

but one thing I know is that with creativity and commitment,

ကျွန်မ တခုသေချာပေါက် သိတာက တီထွင်မှုဉာဏ်ဖြင့် ဇောက်ချ လုပ်ကိုင်ရင်

you can create beauty and comfort

လှပကာ သက်သောင့်သက်သာရှိကာ

and safety and even luxury

လုံခြုံရုံသာမက ဇိမ်ခံနိုင်မယ့် အရာတွေကို

out of a material that will grow back.

အသစ်တဖန် ပေါက်လာမယ့် ပစ္စည်းများဖြင့် ဆောက်နိုင်ကြမယ် ဆိုတာကိုပါ။

Thank you.

ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)