Magical houses, made of bamboo | Elora Hardy

Tłumaczenie: Kacper Borowiecki Korekta: Hannah 527

When I was nine years old,

Kiedy miałam dziewięć lat

my mom asked me what I would want my house to look like,

i mama zapytała, w jakim domu chciałabym mieszkać,

and I drew this fairy mushroom.

narysowałam baśniowego muchomora.

And then she actually built it.

A ona go zbudowała.

(Laughter)

(Śmiech)

I don't think I realized this was so unusual at the time,

Nie wiedziałam wtedy, jakie było to niezwykłe

and maybe I still haven't,

i chyba wciąż uważam to za normalne,

because I'm still designing houses.

ponieważ nadal projektuję domy.

This is a six-story bespoke home on the island of Bali.

To sześciopiętrowy dom na zamówienie, na wyspie Bali.

It's built almost entirely from bamboo.

Zbudowany niemal wyłącznie z bambusa.

The living room overlooks the valley from the fourth floor.

Z salonu na czwartym piętrze roztacza się widok na dolinę.

You enter the house by a bridge.

Do domu prowadzi mostek.

It can get hot in the tropics,

W tropikach bywa gorąco,

so we make big curving roofs to catch the breezes.

więc budujemy wysokie, zaokrąglone dachy, aby chwytać wiatr.

But some rooms have tall windows to keep the air conditioning in

Niektóre pokoje mają wysokie okna, aby zatrzymywać chłód wewnątrz,

and the bugs out.

a owady na zewnątrz.

This room we left open.

Ten pokój zostawiliśmy otwarty.

We made an air-conditioned, tented bed.

Zbudowaliśmy klimatyzowane łóżko z baldachimem.

And one client wanted a TV room in the corner of her living room.

Jeden z klientów zamówił salę telewizyjną w rogu salonu.

Boxing off an area with tall walls just didn't feel right,

Nie chcieliśmy odgradzać jej wysokimi ścianami,

so instead, we made this giant woven pod.

zbudowaliśmy więc ogromny pleciony kokon.

Now, we do have all the necessary luxuries, like bathrooms.

Uwzględniamy oczywiście niezbędne udogodnienia, na przykład łazienki.

This one is a basket in the corner of the living room,

Ta jest koszem w rogu salonu.

and I've got tell you, some people actually hesitate to use it.

Muszę przyznać, że niektórzy nie lubią z niej korzystać.

We have not quite figured out our acoustic insulation.

Nie do końca dopracowaliśmy izolację akustyczną.

(Laughter)

(Śmiech)

So there are lots of things that we're still working on,

Wiele rzeczy trzeba dopracować,

but one thing I have learned

ale jedno już wiemy:

is that bamboo will treat you well if you use it right.

bambus odwdzięcza się, jeśli używa się go w odpowiedni sposób.

It's actually a wild grass.

Bambus to dzika trawa.

It grows on otherwise unproductive land --

Rośnie nawet na nieużytkach,

deep ravines, mountainsides.

w głębokich wąwozach lub na zboczach gór.

It lives off of rainwater, spring water, sunlight,

Wystarcza mu deszczówka, strumień wody i słońce.

and of the 1,450 species of bamboo that grow across the world,

Spośród 1450 gatunków bambusa na świecie

we use just seven of them.

wykorzystujemy tylko siedem.

That's my dad.

To mój tata.

He's the one who got me building with bamboo,

Dzięki niemu buduję z bambusa.

and he is standing in a clump

Stoi pośród kępy

of Dendrocalamus asper niger that he planted just seven years ago.

Dendrocalamus asper Niger zasadzonej siedem lat wcześniej.

Each year, it sends up a new generation of shoots.

Co roku wyrastają nowe pędy.

That shoot, we watched it grow a meter in three days just last week,

W zeszłym tygodniu ten pęd urósł o metr w trzy dni.

so we're talking about sustainable timber in three years.

W ciągu 3 lat otrzymujemy w pełni odnawialne drewno.

Now, we harvest from hundreds of family-owned clumps.

Nasz materiał pozyskujemy z setek rodzinnych plantacji.

Betung, as we call it, it's really long,

Bambus betung, jak go zwiemy, jest bardzo długi,

up to 18 meters of usable length.

do 18 metrów użytkowych.

Try getting that truck down the mountain.

Niełatwo prowadzić taką ciężarówkę.

And it's strong: it has the tensile strength of steel,

Ma wytrzymałość na rozciąganie jak stal

the compressive strength of concrete.

i jest odporny na ściskanie jak beton.

Slam four tons straight down on a pole,

Pojedynczy pień może wytrzymać nacisk nawet do czterech ton.

and it can take it.

Because it's hollow, it's lightweight,

Pień jest pusty, więc lekki,

light enough to be lifted by just a few men,

może go unieść kilku mężczyzn,

or, apparently, one woman.

lub - jak widać - jedna kobieta.

(Laughter) (Applause)

(Śmiech) (Brawa)

And when my father built Green School in Bali,

Gdy ojciec budował na Bali szkołę Green School,

he chose bamboo for all of the buildings on campus,

każdy budynek powstawał z bambusa,

because he saw it as a promise.

ponieważ była to jakby jego obietnica.

It's a promise to the kids.

Obietnica złożona dzieciom.

It's one sustainable material that they will not run out of.

Bambus to jedyny odnawialny materiał, którego im nie zabraknie.

And when I first saw these structures under construction about six years ago,

Gdy sześć lat temu po raz pierwszy odwiedziłam tamtą budowę,

I just thought, this makes perfect sense.

od razu stwierdziłam, że to logiczne rozwiązanie.

It is growing all around us.

Bambus rośnie wszędzie wokół nas.

It's strong. It's elegant.

Jest mocny i zgrabny.

It's earthquake-resistant.

Odporny na trzęsienia ziemi.

Why hasn't this happened sooner, and what can we do with it next?

Dlaczego nie używaliśmy go wcześniej i co jeszcze możemy z niego zrobić?

So along with some of the original builders of Green School,

Wraz z kilkoma twórcami Green School

I founded Ibuku.

założyłam Ibuku.

Ibu means "mother," and ku means "mine," so it represents my Mother Earth,

"Ibu" znaczy "matka" a "ku" znaczy "moja", więc mówimy o Matce Ziemi.

and at Ibuku, we are a team of artisans, architects and designers,

Ibuku to grupa rzemieślników, architektów i projektantów

and what we're doing together is creating a new way of building.

wspólnie tworzących nowy rodzaj budownictwa.

Over the past five years together,

Przez ostatnie pięć lat

we have built over 50 unique structures, most of them in Bali.

stworzyliśmy ponad 50 konstrukcji, większość na Bali.

Nine of them are at Green Village --

Dziewięć z nich znajduje się w Zielonej Osadzie -

you've just seen inside some of these homes --

pokazałam dzisiaj zdjęcia kilku z nich.

and we fill them with bespoke furniture,

Tworzymy do nich specjalne meble

we surround them with veggie gardens,

i otaczamy ogrodami warzywnymi.

we would love to invite you all to come visit someday.

Zapraszam, odwiedźcie nas.

And while you're there, you can also see Green School --

Będziecie mogli zobaczyć też Green School -

we keep building classrooms there each year --

co roku budujemy tam nowe sale -

as well as an updated fairy mushroom house.

i najnowszą wersję baśniowego muchomora.

We're also working on a little house for export.

Pracujemy także nad domkiem na eksport.

This is a traditional Sumbanese home that we replicated,

To tradycyjna sundajska chata, którą odtworzyliśmy,

right down to the details and textiles.

uwzględniając najdrobniejsze szczegóły.

A restaurant with an open-air kitchen.

Restauracja z kuchnią na wolnym powietrzu.

It looks a lot like a kitchen, right?

Przypomina zwykłą kuchnię, prawda?

And a bridge that spans 22 meters across a river.

I most rozciągający się nad rzeką szeroką na 22 metry.

Now, what we're doing, it's not entirely new.

Nie jesteśmy jednak prekursorami.

From little huts to elaborate bridges like this one in Java,

Od małych chat po skomplikowane mosty, jak ten na Jawie,

bamboo has been in use across the tropical regions of the world

bambusa używano w rejonach tropikalnych

for literally tens of thousands of years.

od dziesiątek tysięcy lat.

There are islands and even continents that were first reached by bamboo rafts.

Niektóre wyspy i kontynenty odkrywano za pomocą bambusowych tratw.

But until recently,

Jednak do niedawna skuteczna ochrona bambusa przed insektami

it was almost impossible to reliably protect bamboo from insects,

była praktycznie niemożliwa,

and so, just about everything that was ever built out of bamboo is gone.

dlatego prawie żadna z dawnych bambusowych budowli nie przetrwała.

Unprotected bamboo weathers.

Niechroniony bambus szybko się zużywa,

Untreated bamboo gets eaten to dust.

a insekty obracają go w proch.

And so that's why most people, especially in Asia,

Dlatego większość ludzi w Azji jest zdania,

think that you couldn't be poor enough or rural enough to actually want

że tylko najubożsi chcieliby mieszkać w chacie bambusowej.

to live in a bamboo house.

And so we thought,

Dlatego zaczęliśmy się zastanawiać,

what will it take to change their minds,

jak ich przekonać,

to convince people that bamboo is worth building with,

że warto budować z bambusa,

much less worth aspiring to?

a nawet o takim domu marzyć?

First, we needed safe treatment solutions.

Potrzebna jest skuteczna metoda konserwacji.

Borax is a natural salt.

Boraks to naturalna sól.

It turns bamboo into a viable building material.

Zamienia bambus w użyteczny materiał budowlany.

Treat it properly, design it carefully,

Odpowiednio zakonserwowana i zaprojektowana

and a bamboo structure can last a lifetime.

bambusowa konstrukcja wystarczy na całe życie.

Second, build something extraordinary out of it.

Po drugie, trzeba zbudować z niego coś fajnego.

Inspire people.

Musi inspirować ludzi.

Fortunately,

Na szczęście kultura na Bali sprzyja rękodziełu.

Balinese culture fosters craftsmanship.

It values the artisan.

Docenia rzemieślników.

So combine those with the adventurous outliers

Wystarczy dodać przedsiębiorczych śmiałków

from new generations of locally trained architects

z pokolenia lokalnie szkolonych architektów,

and designers and engineers,

konstruktorów i inżynierów

and always remember that you are designing

i pamiętać, że tworzy się

for curving, tapering, hollow poles.

z zakrzywionych, strzelistych, pustych pni.

No two poles alike, no straight lines,

Każdy pień jest inny, nie ma tu linii prostych

no two-by-fours here.

ani belek konstrukcyjnych.

The tried-and-true, well-crafted formulas and vocabulary of architecture

Stare sprawdzone metody i pojęcia architektury

do not apply here.

nie mają tu zastosowania.

We have had to invent our own rules.

Musieliśmy stworzyć własne reguły.

We ask the bamboo what it's good at, what it wants to become,

Zapytany, w czym jest dobry i czym chce zostać, bambus odpowiada:

and what it says is: respect it, design for its strengths,

"Szanuj mnie, wykorzystuj mój potencjał,

protect it from water, and to make the most of its curves.

użyj krzywizn i chroń przed wodą".

So we design in real 3D,

Dlatego projektujemy w trójwymiarze,

making scale structural models

tworząc miniaturowe modele

out of the same material that we'll later use to build the house.

z tych samych materiałów, z których później powstają domy.

And bamboo model-making, it's an art,

Tworzenie modeli z bambusa

as well as some hardcore engineering.

to wielka sztuka i wyzwanie inżynieryjne.

So that's the blueprint of the house.

Tak wygląda model domu.

(Laughter)

(Śmiech)

And we bring it to site,

Zawozimy go na budowę,

and with tiny rulers, we measure each pole,

maleńkimi linijkami mierzymy każdy pień,

and consider each curve, and we choose a piece of bamboo from the pile

analizujemy każdą krzywą i wybieramy ze stosu odpowiedni element,

to replicate that house on site.

aby odtworzyć model w skali rzeczywistej.

When it comes down to the details, we consider everything.

Budując, pilnujemy wszystkich szczegółów.

Why are doors so often rectangular?

Dlaczego drzwi zawsze są prostokątne?

Why not round?

Dlaczego nie okrągłe?

How could you make a door better?

Jak można ulepszyć drzwi?

Well, its hinges battle with gravity,

Skoro zawiasy walczą z grawitacją

and gravity will always win in the end,

i grawitacja zawsze jest górą,

so why not have it pivot on the center

dlaczego nie umieścić ich na środku,

where it can stay balanced?

gdzie zachowana jest równowaga?

And while you're at it, why not doors shaped like teardrops?

A dlaczego nie nadać drzwiom kształtu kropli?

To reap the selective benefits and work within the constraints

Aby wykorzystać specyficzne atuty i uwzględnić ograniczenia materiału,

of this material,

we have really had to push ourselves,

musieliśmy naprawdę ciężko pracować

and within that constraint, we have found space for something new.

i dzięki temu udało nam się odkryć coś nowego.

It's a challenge: how do you make a ceiling

To spore wyzwanie: jak skonstruować sufit,

if you don't have any flat boards to work with?

jeśli nie można użyć płaskich desek?

Let me tell you, sometimes I dream of sheet rock and plywood.

Naprawdę, czasami marzę o płytach gipsowych i sklejce.

(Laughter)

(Śmiech)

But if what you've got is skilled craftsmen

Ale jeśli zatrudnimy doświadczonych rzemieślników

and itsy bitsy little splits,

i użyjemy drobnych pędów,

weave that ceiling together,

możemy upleść sufit,

stretch a canvas over it, lacquer it.

rozciągnąć płótno i je polakierować.

How do you design durable kitchen countertops

Jak zaprojektować trwałe blaty kuchenne,

that do justice to this curving structure you've just built?

które będą zgodne z krzywą strukturą, którą właśnie zbudowaliśmy?

Slice up a boulder like a loaf of bread,

Pokrój głaz jak kawałek chleba,

hand-carve each to fit the other,

wyrzeźb go ręcznie, aby dopasować do krzywizn,

leave the crusts on,

wygładź boki.

and what we're doing, it is almost entirely handmade.

To, co powstało, to prawie w całości robota ręczna.

The structural connections of our buildings

Połączenia strukturalne naszych budynków

are reinforced by steel joints, but we use a lot of hand-whittled bamboo pins.

są wzmacniane stalowymi złączkami, ale używamy wielu szpilek z bambusa.

There are thousands of pins in each floor.

Na każdym piętrze są ich tysiące.

This floor is made of glossy and durable bamboo skin.

Podłoga jest wykonana z połyskującej i wytrzymałej kory bambusa.

You can feel the texture under bare feet.

Możesz poczuć to gołymi stopami.

And the floor that you walk on,

Czy podłoga, po której chodzisz,

can it affect the way that you walk?

może mieć wpływ na sposób chodzenia?

Can it change the footprint that you'll ultimately leave on the world?

Czy może zmienić ślad, który pozostawisz na tym świecie?

I remember being nine years old

Pamiętam, kiedy miałam 9 lat,

and feeling wonder,

widziałam cud,

and possibility,

możliwości

and a little bit of idealism.

i troszkę idealizmu.

And we've got a really long way to go,

Mamy przed sobą długą drogę,

there's a lot left to learn,

wiele zostało do nauczenia.

but one thing I know is that with creativity and commitment,

Wiem jednak, że z kreatywnością i zaangażowaniem

you can create beauty and comfort

można stworzyć piękno i komfort,

and safety and even luxury

bezpieczeństwo, a nawet luksus,

out of a material that will grow back.

używając materiału, który kiedyś odrośnie.

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)