Turning trash into toys for learning | Arvind Gupta

Translator: Myo Aung Reviewer: sann tint

ကျွန်တော်က Arvind Gupta ပါ၊ ကစားစရာ ထုတ်လုပ်သူပါ။

ကစားစရာတွေကို ကျွန်တော် လုပ်လာခဲ့တာ နှစ် ၃၀ ရှိသွားပါပြီ။

My name is Arvind Gupta, and I'm a toymaker.

၇၀ ပြည့်လွန် အစောပိုင်း ကောလိပ်မှာပါ။

I've been making toys for the last 30 years.

သိပ်ကို တော်လှန်ရေးကာလမျိုး ဖြစ်ခဲ့တယ်။

The early '70s, I was in college.

နိုင်ငံရေး အချဉ်ဖောက်မှုနဲ့ တူခဲ့တယ်

It was a very revolutionary time.

ပါရီမြို့မှာ ကျောင်းသားတွေ လမ်းတွေပေါ်မှာ၊

It was a political ferment, so to say --

အစိုးရကို ပုန်ကန်လာခဲ့ကြတယ်။

students out in the streets of Paris,

အမေရိကလည်း လှုပ်လာတယ်

revolting against authority.

ဗီယက်နမ် ဆန့်ကျင်ရေး လှုပ်ရှားမှု၊ လူ့အခွင့်မရေး လှုပ်ရှားမှု။

America was jolted

အိန္ဒိယမှာက Naxalites လှုပ်ရှားမှု ရှိခဲ့တယ်၊

by the anti-Vietnam movement, the Civil Rights movement.

ကိုယ်ပိုင် လှုပ်ရှားမှုဆိုပါစို့။

In India, we had the Naxalite movement,

လူ့အဖွဲ့အစည်း နိုင်ငံရေး အုံကြွနေချိန်မှာ၊

the [unclear] movement.

စွမ်းအင်တွေ အများကြီး ထွက်ပေါ်လာတတ်ပါတယ်။

But you know, when there is a political churning of society,

အိန္ဒိယအမျိုးသားလှုပ်ရှားမှု ဆိုရင်

it unleashes a lot of energy.

အဲဒါကို သက်သေခံနေတဲ့ အချက်ပါပဲ။

The National Movement of India

လူအများအပြားတို့ဟာ လစာကောင်းတဲ့ အလုပ်တွေမှ ထွက်လာလျက်

was testimony to that.

Lots of people resigned from well-paid jobs

အမျိုးသားလှုပ်ရှားမှုထဲ ခုန်ဝင်ခဲ့ကြတယ်။

ခုနက ပြောတဲ့ ၇၀ ပြည့်လွန် အစောပိုင်းတွင်

and jumped into the National Movement.

အိန္ဒိယအတွက် အရေးကြီဆုံး အစီအစဉ်တစ်ခုက

Now in the early '70s,

ရွာများထဲက ကျောင်းတွေမှာ

one of the great programs in India

မူလတန်း သိပ္ပံပညာကို ပြန်အသက်သွင်းရန်ပါပဲ။

was to revitalize

အဲဒီတုန်းက Anil Sadgopal ဟာ Caltechမှာ Ph.D ဘွဲ့ကိုယူခဲ့တဲ့နောက်

primary science in village schools.

မော်လီကျူး ဇီဝဗေဒပညာရှင် အဖြစ် အိန္ဒိယထဲက

There was a person, Anil Sadgopal, did a Ph.D. from Caltech

ထိပ်ဆုံး TIFR သုတေသနဌာနတွင် စပြီး အမှုထမ်းလာခဲ့တယ်။

and returned back as a molecular biologist

အသက် ၃၁ နှစ်ရှိခဲ့တဲ့ သူဟာ

in India's cutting-edge research institute, the TIFR.

သူ လုပ်ကိုင်နေခဲ့တဲ့ သူ့သုတေသန လုပ်ငန်းကို

At 31, he was not able

သာမန်လူတွေရဲ့ ဘဝတွေနဲ့ ဘယ်လို ဆက်နွှယ်မှန်း မပြောနိုင်ခဲ့ပါ။

to relate the kind of [unclear] research,

အဲဒါနဲ့ သူဟာ ရွာတစ်ရွာကို သွားပြီး သိပ္ပံအစီအစဉ်ကို စတင်ခဲ့တယ်။

which he was doing with the lives of the ordinary people.

လူအတော်များများ အဲဒါကို သိပ်အားကျခဲ့ကြတယ်။

So he designed and went and started a village science program.

၇၀ ပြည့်လွန် အစောပိုင်းရဲ့ ဆောင်ပုဒ်က

Many people were inspired by this.

‘‘ပြည်သူတွေဆီကို သွားကြစို့။

The slogan of the early '70s

သူတို့နှင့်အတူ နေ၊ သူတို့ကို ချစ်ကြပါစို့၊

was "Go to the people.

သူတို့သိတာနဲ့ စတင်၊ သူတို့မှာ ရှိတာကို အ​ခြေခံ ဆောက်ကြပါစို့"။

Live with them; love them.

အရေးကြီးဆုံး ဆောင်ပုဒ်က အဲဒီလို ရှိခဲ့တယ

Start from what they know. Build on what they have."

ကျွန်တော် တစ်နှစ် ခွင့်ယူလိုက်တယ်။

This was kind of the defining slogan.

Telco ရဲ့ Pune အနီးရှိ TATA ကုန်တင်ကားတွေကို ထုတ်လုပ်ခဲ့တယ်။

Well I took one year.

အဲဒီမှာ နှစ်နှစ် လုပ်ကိုင်ခဲ့လို့

I joined Telco, made TATA trucks, pretty close to Pune.

ကုန်တင်ကား ထုတ်လုပ်ရေးဟာ ကိုယ့်အလုပ် မဟုတ်တာကို နားလည်လာတယ်။

I worked there for two years,

ကျွန်တော်တို့ ဘာလုပ်ချင်မှန်း မသိကြပါ၊

and I realized that I was not born to make trucks.

ဒါပေမဲ့ ကိုယ်မလုပ်ချင်တာကို သိတတ်ကြတယ်။

Often one doesn't know what one wants to do,

အဲဒါနဲ့ တစ်နှစ်ခွင့်ယူပြီး ကျေးရွာ သိပ္ပံအစီအစဉ်ကို သွားခဲ့တယ်။

but it's good enough to know what you don't want to do.

အဲဒါက ဘဝကို ပြောင်းလဲပစ်ခဲ့တယ်။

So I took one year off, and I went to this village science program.

အဲဒီရွာဟာ သေးသေးလေးပါ-

And it was a turning point.

အပတ်စဉ်စျေး နေရာပါ၊

It was a very small village --

တစ်ပတ်တစ်ကြိမ် လူတွေက ရောင်းစရာတွေကို ချပြ ရောင်းကြတာပါ။

a weekly bazaar

"ဒီမှာတစ်နှစ်နေရမှာ" စဉ်းစားမိတယ်။

where people, just once in a week, they put in all the vats.

အဲဒါနဲ့ လမ်းဘေးမှာ ရောင်းနေကြတဲ့

So I said, "I'm going to spend a year over here."

ပစ္စည်းတွေ တစ်ခုစီကို ကျွန်တော် ဝယ်ယူတယ်။

So I just bought one specimen

အဲဒီမှာ ကျွန်တော်တွေ့ရှိခဲ့တဲ့ အရာတစ်ခုက

of everything which was sold on the roadside.

အနက်ရောင် ဒီရာဘာပြွန်ပါ။

And one thing which I found

အဲဒါက စက်ဘီး အဆို့ရှင်ပြွန်ပါ။

was this black rubber.

စက်ဘီး ဘီးထဲကို လေထိုးတဲ့အခါမှာ အဲဒါကို သုံးရပါတယ်။

This is called a cycle valve tube.

အဲဒီစက်ဘီး အဆို့ရှင်ပြွန်ကို ယူပြီး--

When you pump in air in a bicycle, you use a bit of this.

ဒီပုံစံအမျိုးမျိုးဟာ စိတ်ဝင်စားစရာကြီးပါ၊

And some of these models --

ပြွန်ထဲ မီးခြစ်ဆံ ထည့်သွင်းလိုက်ရင် ချိုးနိုင်တဲ့ အဆက်ရပါမယ်။

so you take a bit of this cycle valve tube,

ဒါက ပြွန်တွေကို ချိတ်ဆက်ထားတာ။ ထောင့်တွေ အ​ကြောင်း သင်နိုင်ပြီ။

you can put two matchsticks inside this, and you make a flexible joint.

ထောင့်ကျဉ်း၊ ထောင့်မှန်၊ ထောင့်ကျယ်၊ထောင့်​ဖြောင့်

It's a joint of tubes. You start by teaching angles --

အဲဒါက ချိတ်တွဲပေးတဲ့ နည်းလေးပါ။

an acute angle, a right angle, an obtuse angle, a straight angle.

သုံးခုရှိရင် ကွင်းဆက်လို့ ဆက်ပေးလိုက်လို့၊

It's like its own little coupling.

တြိဂံ တစ်ခုကို လုပ်ြပနိုင်တယ်။

If you have three of them, and you loop them together,

လေးခုဆိုရင် စတုရန်းကို လုပ်ြပနိုင်တယ်။

well you make a triangle.

ဆက်ပြီး ပဉ္စဂံ၊ ဆဌဂံ စသဖြင့်

With four, you make a square,

ဒီလိုပုံစံမျိုးစုံကို လုပ်နို​င်ပါတယ်။

you make a pentagon, you make a hexagon,

အားလုံးမှာ အံ့အားသင့်စရာ အချက်တွေ ရှိတယ်။

you make all these kind of polygons.

ဥပမာ၊ ဆဌဂံကို ယူကြည့်မယ်ဆိုရင်၊

And they have some wonderful properties.

အဲဒါ အမီးဗားနဲ့တူပြီး တချိန်လုံး ပုံစံကို ​ပြောင်းလဲနိုင်ပါတယ်။

If you look at the hexagon, for instance,

ဒီလို ဆွဲယူရင် ထောင့်မှန်စတုဂံ ဖြစ်လာတယ်။

it's like an amoeba, which is constantly changing its own profile.

တွန်းလိုက်ရင် အနားပြိုင်စတုဂံ ဖြစ်လာတယ်။

You can just pull this out, this becomes a rectangle.

ဒါပေမဲ့ တုန်နေပြီး မတည်ငြိမ်လှပါ။

You give it a push, this becomes a parallelogram.

ဥပမာအားဖြင့် ပဉ္စဂံကို ယူကြည့်ကြပါစို့၊

But this is very shaky.

ဒီနေရာမှ ဆွဲထုတ်လိုက်ရင် တြာပီဇီယံကို ရမယ်။

Look at the pentagon, for instance,

အထဲကိုတွန်းရင် အိမ်ပုံစံ ပြောင်းသွားတယ်။

pull this out -- it becomes a boat shape trapezium.

ဒါက အနားတူတြိဂံပါ --

Push it and it becomes house shaped.

ဒါကလည်း မတည်ငြိမ်လှပါ။

This becomes an isosceles triangle --

ဒီစတုရန်းက စတုရန်းပုံ ဆောင်တာမှန်ပေမဲ့၊

again, very shaky.

နည်းနည်းလေး တွန်းလိုက်ရင် ရွမ်းဗတ်ပုံပါ။

This square might look very square and prim.

စွန်ရဲ့ ပုံနဲ့ သိပ်တူပါတယ်။

Give it a little push -- this becomes a rhombus.

ဒါပေမဲ့ ကလေးကို တြိဂံကို ပေးကြည့်ပါ၊

It becomes kite-shaped.

သူဟာ အဲဒါကို ဘာမှလုပ် မရနိုင်ပါ။

But give a child a triangle,

တြိဂံကို ဘာလုံ့ သုံးနေကြတာလဲ?

he can't do a thing to it.

တြိဂံတွေဟာ တစ်ခုတည်းသော ကျစ်လစ်တဲ့ ပုံစံပါ။

Why use triangles?

စတုရန်းတွေကို သုံးပြီး တံတား ဆောက်မရနိုင်ပါ။

Because triangles are the only rigid structures.

ရထားမောင်းလာရင်၊ တံတားဟာ လှုပ်ခါလာပါမယ်။

We can't make a bridge with squares

သာမန်လူတွေက အဲဒီအကြောင်းကိုသိကြတယ်၊

because the train would come, it would start doing a jig.

အိန္ဒိယနိုင်ငံထဲက ရွာတွေကို သွားမယ်ဆိုရင်၊

Ordinary people know about this

အဲလူတွေ အင်ဂျင်နီယာ ကောလိပ် မတက်ခဲ့ကြပေမဲ့၊

because if you go to a village in India,

ဒီလိုအမိုးကို ဘသူမှာမှ မဆောက်ကြပါဘူး။

they might not have gone to engineering college,

အုပ်ကြွပ်ကို ဒီလိုထိပ်မှာ တင်ပေးထားရင် ပြိုလဲမှာ သေချာပါတယ်။

but no one makes a roof placed like this.

လူတွေ အမိုးကို အစဉ်ပဲ တြိဂံပုံ ဆောက်ကြတယ်။

Because if they put tiles on top, it's just going to crash.

အဲဒါက ပြည်သူ့သိပ္ပံပညာပါပဲ။

They always make a triangular roof.

ကိုယ်က ဒီနေရာမှာ အပေါက်ဖောက်ပေးလိုက်ပြီး

Now this is people science.

တတိယ မီးခြစ်ဆံကို ထည့်လိုက်ရင်၊

And if you were to just poke a hole over here

T ပုံစံ အဆက်ကို ရရှိပါမယ်။

and put a third matchstick,

တကယ်လို့ ကျွန်တော်က ဒါရဲ့ ထောက်သုံးခုကို

you'll get a T joint.

တြိဂံရဲ့ ထိပ်တွေထဲ ထိုးဖောက်ထည့်ပေးရင်၊

And if I were to poke all the three legs of this

ဒီလို ဖင်လေးဖက်ပါတဲ့ tetrahedron ရလာပါမယ်။

in the three vertices of this triangle,

ဒီတော့ ဒီလို 3Dပုံစံမျိုးစုံ လုပ်နိုင်တယ်။

I would make a tetrahedron.

ဒီလိုပုံရှိတဲ့ tetrahedron ကို ပြုလုပ်နိုင်တယ်။

So you make all these 3D shapes.

အဲဒါတွေကို လုပ်နိုင်တဲ့ နောက်မှာတော့၊

You make a tetrahedron like this.

And once you make these,

အိမ်ကလေးကို ဆောက်နိုင်ပါပြီ။

you make a little house.

အမိုးနေရာမှာ ဒါကို တင်ပေးလိုက်ပါ။

လေးချောင်း ခြောက်ချောင်းပါ အဆက်ကို လုပ်နိုင်တယ်။

Put this on top.

စိတ်ကြိုက် ပုံစံကို လုပ်နိုင်ပါတယ်။

You can make a joint of four. You can make a joint of six.

ခုနက ခြောက်ချောင်းပါတဲ့ အဆက်ကို ယူပြီး

You just need a ton.

ဒီလို icosahedron ကို လုပ်ယူနိုင်တယ်။

Now this was -- you make a joint of six,

အဲဒါကို အမျိုးမျိုး ကစားလို့ ရနိုင်ပါတယ်။

you make an icosahedron.

ဒါက တဲအိမ်ပုံစံ တစ်ခုပါ။

You can play around with it.

ဒါတွေက ၁၉၇၈ ခုနှစ်တုန်းကပါ။

This makes an igloo.

ကျွန်တော်ဟာ အသက် ၂၄ နှစ်ရှိ လူငယ် အင်ဂျင်နီယာ ဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။

Now this is in 1978.

အဲဒါဟာ ကုန်တင်ကားတွေ ထုတ်လုပ်ရတာထက် များစွာမှ ပိုကောင်းပါကလားလို့ ထင်မိပါတယ်။

I was a 24-year-old young engineer.

And I thought this was so much better than making trucks.

(လက်ခုပ်သံများ)

(Applause)

တကယ်လို့များ အထဲမှာ ခဲလုံးလေးတွေ လေးလုံးကို ထည့်ပေးလိုက်ရင်၊

မီသိန်း CH4 ရဲ့ မော်လီကျူး တည်ဆောက်ပုံကို ဖန်တီးနိုင်တယ်။

If you, as a matter of fact, put four marbles inside,

tetrahedron အချွန်က ဟိုက်ဒရိုဂျင် အက်တမ်လေးခုပါ၊

you simulate the molecular structure of methane, CH4.

ကာဗွန် အက်တမ် အသေးကို ဆိုလိုပါတယ်။

Four atoms of hydrogen, the four points of the tetrahedron,

အဲဒီအချိန်ကစလျက်၊

which means the little carbon atom.

ကျွန်တော်ဟာ အတော့်ကို ကံကောင်းခဲ့တယ်လို့ ဆိုနိုင်ပါတယ်။

Well since then,

ကျွန်တော်ရဲ့ နိုင်ငံထဲက ကျောင်းပေါင်း ၂၀၀၀ ကို သွားခဲ့ပါတယ်၊

I just thought that I've been really privileged

to go to over 2,000 schools in my country --

ရွာကျောင်းတွေ၊ အစိုးရကျောင်းတွေ၊

မြူနီစီပယ် ကျောင်း Ivy League ကျောင်း -

village schools, government schools,

အများစုက ကျွန်တော့ကို ဖိတ်ကြားခဲ့ကြတယ်။

municipal schools, Ivy League schools --

ကျောင်းတစ်ကျောင်းကို သွားတိုင်းမှာ၊

I've been invited by most of them.

ကလေးမျက်လုံးတွေ ဝင်းလက်နေတာ သတိထားမိတယ်။

And every time I go to a school,

မျှော်လင့်ချက်ကို၊ သူတို့ရဲ့ မျက်နှာတွေ ရွှင်လန်းနေတာ မြင်ရတယ်။

I see a gleam in the eyes of the children.

ကလေးတွေဟာ ဒါတွေကို ပြုလုပ်လိုကြတယ်။ ဒါတွေကို လုပ်ကိုင်လိုကြတယ်။

I see hope. I see happiness in their faces.

အခုဒါကို ကြည့်ကြပါ၊ ကျွန်တော်တို့ အများကြီးပဲ ပြုလုပ်ကြပါတယ်။

Children want to make things. Children want to do things.

ဒါက လေမှုတ်စက်ကလေးပါ၊

Now this, we make lots and lots of pumps.

အဲဒါဖြင့် ပူဖောင်းကို လေထိုးပေးနိုင်ပါတယ်။

Now this is a little pump

ဒါဟာ တကယ့်လေမှုတ်စက်ပါပဲ။ တကယ် ပူဖောင်းကို လေထိုးပေးနိုင်ပါတယ်။

with which you could inflate a balloon.

ပြီးတော့ ကျွန်ုပ်တို့ရဲ့ ဆောင်ပုဒ်က

It's a real pump. You could actually pop the balloon.

ကလေးက အကောင်းဆုံး လုပ်နိုင်တာက ကစားစရာကို ရိုက်ချိုးမှုပါပဲ။

And we have a slogan

ဒီတော့ ကိုယ်ကလည်း ဒီလို လုပ်နိုင်ပါတယ်--

that the best thing a child can do with a toy is to break it.

ဒီလိုကြေညာမှုဟာ အန္တရာယ်ရှိနိုင်ပါတယ်--

So all you do is --

စက်ဘီး ကျွတ်အဟောင်းနဲ့ ပလပ်စတစ်ပြွန်လေးပါ။

it's a very kind of provocative statement --

ဒီလို သွင်းလို့ရတဲ့ ပြွန်ဟာ စက်ဘီးကျွတ်နဲ့ အံဝင်ခွင်ကျပါပဲ။

this old bicycle tube and this old plastic [unclear]

အဆို့ရှင်ကို ဒီလိုပုံစံ လုပ်နိုင်ပါတယ်။

This filling cap will go very snugly into an old bicycle tube.

တိတ်ပြားကို ကပ်ပေးရုံပါပဲ။

And this is how you make a valve.

You put a little sticky tape.

အဲဒါက လေကို တစ်ဖက်ကိုပဲ သွားခွင့်ပြုပါတယ်။

This is one-way traffic.

လေမှုတ်စက်တွေကို တပုံကြီး ထုတ်လုပ်ကြပါတယ်။

နောက်ပုံစံ တမျိုးကို ပြပါဦးမယ်--

Well we make lots and lots of pumps.

စုပ်တံထဲကို တုတ်ချောင်းကို ထည့်လိုက်ပါ၊

And this is the other one --

ပြီးတော့ အစွန်းနှစ်ဖက် တစ်ဝက်အထိ ဖြတ်ပစ်ပါ။

that you just take a straw, and you just put a stick inside

အဲဒီနောက်မှာ ဒီလို လုပ်ပေးရုံပါပဲ။

and you make two half-cuts.

ထောက်နှစ်ခုကို ကွေးပြီး တြိဂံပုံ လုပ်လိုက်

Now this is what you do,

တိတ်တစ်ခုခုနဲ့ ရစ်ပတ်လိုက်ပါ။

is you bend both these legs into a triangle,

အဲဒီ ရေစုပ်စက်က ဒီလိုမျိုးပါ။

and you just wrap some tape around.

အဲဒီလို ရေစုပ်စက် ကိုယ့်ဆီမှာ ရှိနေရင်၊

And this is the pump.

တကယ့် အံ့အားသင့်စရာ ရေပန်းပါပဲ။

And now, if you have this pump,

ဒါဟာ စက်ဒလက်နဲ့ တူပါတယ်။

it's like a great, great sprinkler.

ကိုယ်က တစ်ခုခုကို ဒီလိုလှည့်ပေးရင် ရေတွေပန်းထွက်လာမှာပါ။

It's like a centrifuge.

(လက်ခုပ်သံများ)

If you spin something, it tends to fly out.

ဒီကစားစရာကို Andhra Pradesh မှာ ဆိုရင်၊

(Applause)

ထန်းရွက်နဲ့ အဲဒါကို လုပ်လို့ရမှာပါ။

Well in terms of -- if you were in Andhra Pradesh,

ရိုးရာကစားစရာ အတော်များများထဲမှာ

you would make this with the palmyra leaf.

သိပ္ပံဆိုင်ရာ အခြေခံမူတွေ ရှိနေပါတယ်။

Many of our folk toys

ကစားစရာကို လှည့်ပေးရင် ဘေးကို ကန်ထွက်မယ်။

have great science principles.

ဒီလို လက်နှစ်ဖက်စလုံးနှင့် လှည့်ပေးရင်၊ လူပျံတော် မြင်ကြရမှာပါ။

If you spin-top something, it tends to fly out.

If I do it with both hands, you can see this fun Mr. Flying Man.

ဟုတ်တယ်နော်။

Right.

ဒါက စက္ကူနဲ့ လုပ်ထားတဲ့ ကစားစရာပါ၊ အံ့ဩစရာပါပဲ။

အဲဒီမှာ ပုံလေးပုံ ပါရှိပါတယ်။

This is a toy which is made from paper. It's amazing.

အင်းဆက်ပိုးမွှားတွေကို မြင်နိုင်တယ်၊

There are four pictures.

ဖားတွေ၊ မြွေတွေ၊ လင်းတ၊ လိပ်ပြာတွေ

You see insects,

ဖားတွေ၊ မြွေတွေ၊ လင်းတတွေ။

you see frogs, snakes, eagles, butterflies,

စက္ကူနဲ့ ခင်ဗျားတို့လည်း လုပ်နိုင်မှာပါ--

frogs, snakes, eagles.

၁၉၂၈ တွင် Harvard သင်္ချာပညာရှင် ဒီဇိုင်းထုတ်ခဲ့တာ၊

Here's a paper which you could [unclear] --

အမည်က Arthur Stone ပါ၊

designed by a mathematician at Harvard in 1928,

Martin Gardner ရဲ့ စာအုပ်တွေထဲမှာ အဲဒါကို မှတ်တမ်းတင်ထားပါတယ်။

Arthur Stone,

ဒါကလေးတွေအတွက် သိပ်ကို စိတ်ဝင်စားစရာပါပဲ။

documented by Martin Gardner in many of his many books.

သူတို့ အစားအစာကွင်းဆက် အကြောင်း သင်ကြရတယ်။

But this is great fun for children.

အင်းဆက်တွေ ဖါးတွေကိုစား၊ ဖားတွေကို မြွေတွေစား၊

They all study about the food chain.

မြွေတွေကို လင်းတငှက်တွေ စားပေါ့။

The insects are eaten by the frogs; the frogs are eaten by the snakes;

ပုံကို စာရွက်ကြီးဖြင့် ရိုက်ယူနိုင်ရင်--

the snakes are eaten by the eagles.

A4 အရွယ်အစားကို လုပ်ယူနိုင်တယ်--

And this can be, if you had a whole photocopy paper --

မြူနီစပါယ်ကျောင်း၊ အစိုးရကျောင်း ဘယ်မှာမဆို လုပ်နိုင်ပါတယ်--

A4 size paper --

စက္ကူတစ်ချပ်၊ ပေတံနဲ့ ခဲတံပဲ လိုတယ်၊ ကော်မလို၊ ကပ်ကျေးမလို။

you could be in a municipal school, you could be in a government school --

သုံးမိနစ် အတွင်းမှာ အခုလို ခေါက်ယူရုံလေးပါပဲ။

a paper, a scale and a pencil -- no glue, no scissors.

ကိုယ့်စိတ်ကူးရှိသလို နည်းအမျိုးမျိုးနဲ့ သုံးလို့ ရနိုင်ပါတယ်။

In three minutes, you just fold this up.

ကိုယ်ယူလိုက်တဲ့ စက္ကူက သေးရင်၊ သေးတဲ့ flexagon ရပါမယ်။

And what you could use it for is just limited by your imagination.

စက္ကူပိုကြီးရင် ကစားစရာဟာလည်း ပိုကြီးလာပါမယ်။

If you take a smaller paper, you make a smaller flexagon.

With a bigger one, you make a bigger one.

နောက်တစ်ခုက မြောင်းလေးတွေ ပါတဲ့ ခဲတံပါ။

အဲဒါရဲ့ ထိပ်မှာ ပန်ကာရွက်ကို တပ်ဆင်ထားတယ်။

Now this is a pencil with a few slots over here.

ဒီကစားစရာဟာ နှစ်တစ်ရာ ရှိပါပြီ

And you put a little fan here.

ဒါကို အခြေခံပြီး သု​တေသန စာတမ်းကြီး ​ခြောက်ခုကို ပြုစုထားတယ်။

And this is a hundred-year-old toy.

ဟောဒီမှာ မြောင်းလေးကို မြင်နိုင်ကြပါတယ်။

There have been six major research papers on this.

တစ်ခုခုကိုယူပြီး ဒီနေရာကို ပွတ်မယ်ဆိုရင်၊

There's some grooves over here, you can see.

မယုံနိုင်ဖွယ်ရာ တစ်ခုခု ဖြစ်ပျက်လာပါမယ်။

And if I take a reed -- if I rub this,

သုတေသန စာတမ်းကြီး ခြောက်ခုတောင်နော်။

something very amazing happens.

Feynman ငယ်စဉ် အဲဒါကို အရမ်းသဘောကျခဲ့တယ်။

Six major research papers on this.

သူလည်း ဒီအကြောင်း စာတမ်းကို ရေးခဲ့တယ်။

As a matter of fact, Feynman, as a child, was very fascinated by this.

စမ်းသပ်ဖို့ ဒေါ်လာ သုံးဘီလျံတန် Hadron Collider

He wrote a paper on this.

မလိုအပ်ပါဘူး။ (ရယ်သံများ) (လက်ခုပ်သံများ)

And you don't need the three billion-dollar Hadron Collider

ဒါကို ကလေးတိုင်း ကစားနိုင်တယ်၊

for doing this. (Laughter) (Applause)

ကလေးတိုင်း အဲဒါကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။

This is there for every child,

ခင်ဗျားတို့က ရောင်စုံ အပြားကို ဒီလို အရောင် ခုနစ်မျိုး

and every child can enjoy this.

စလုံးပါတဲ့ အပြားကို တပ်ပေးကြည့်ပါ။

If you want to put a colored disk,

နယူတန်က လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်ပေါင်း ၄၀၀ တုန်းက ​ပြောခဲ့တာဟာပါ၊

well all these seven colors coalesce.

အဖြူရောင်ဟာ အရောင်ခုနစ်မျိုး ပါဝင်တာကို

And this is what Newton talked about 400 years back,

ဒါကို လှည့်ပေးရင် သိလာရမှာပါ။

that white light's made of seven colors,

ဟောဒါဟာ စုပ်တံပါ။

just by spinning this around.

စုပ်တံရဲ့ အစွန်းနှစ်ခုစလုံး တိတ်ပြားနဲ့ ဆီးပိတ်လိုက်တယ်၊

This is a straw.

ညာဘက်စွန်းနဲ့ ဘယ်ဘက်စွန်း ညှပ်ပိတ်ထားတယ်၊

What we've done, we've just sealed both the ends with tape,

ဒီပြွန်ကျတော့ အစွန်းနှစ်ခုမှာ အပေါက်ပါတယ်၊ အလယ်မှာ အပေါက်ဖောက်ထားတယ်။

nipped the right corner and the bottom left corner,

so there's holes in the opposite corners, there's a little hole over here.

ဒါက လေကိုမှုတ်ရနိုင်တဲ့ စုပ်တံပါ။

ကျွန်တော် အဲဒါ ဒီထဲထည့်သွင်းပေးလိုက်တယ်။

This is a kind of a blowing straw.

ဟောဒီမှာရှိနေတဲ့ အပေါက်ကို ကျွန်တော် ဒီလို ပိတ်လိုက်တယ်။

I just put this inside this.

There's a hole here, and I shut this.

ဒါကို ပြုလုပ်ဖို့ ငွေနည်းနည်းပဲ လိုပါတယ်--

ကလေးတွေအတွက် တကယ့်ပျော်စရာကြီးပါ။

And this costs very little money to make --

ဆက်ပြီး ကျွန်တော်တို့ လုပ်ကြမှာက

great fun for children to do.

သိပ်ရိုးရှင်းတဲ့ လျှပ်စစ်မော်တာ လုပ်ကြမယ်။

What we do

ဟောဒါက ကမ္ဘာပေါ်က အရိုးရှင်းဆုံး မော်တာပါပဲ။

is make a very simple electric motor.

Now this is the simplest motor on Earth.

အထဲမှာ စျေးအကြီးဆုံး အရာကတော့ ဘက်ထရီပါပဲ။

ခင်ဗျားတို့မှာ ဘက်ထရီ ရှိနေရင်၊ ဒါကို ငါးဆင့်နဲ့ လုပ်နိုင်တယ်။

The most expensive thing is the battery inside this.

ဒါက စက်ဘီးထဲက ကျွတ်ဟောင်းပါ၊

If you have a battery, it costs five cents to make it.

၎င်းမှနေပြီး ရော်ဘာအဝိုင်းရမယ်၊ တွယ်အပ်နှစ်ခုလိုတယ်။

This is an old bicycle tube,

ဒါက အမြဲတမ်းသံလိုက် ဖြစ်ပါတယ်။

which gives you a broad rubber band, two safety pins.

ကွိုင်ကို ဖြတ်ပြီး လျှပ်စစ်စီးရင် ဒါလျှပ်စစ်သံလိုက် ဖြစ်လာတယ်။

This is a permanent magnet.

သံလိုက်နှစ်ခုရဲ့ အားတုံ့ပြန်မှုကြောင့်

Whenever current flows through the coil, this becomes an electromagnet.

ဒီမော်တာဟာ လည်လာရတာပါ။

It's the interaction of both these magnets

ကျွန်တော်တို့ အဲဒါ ၃၀၀၀၀ ထုတ်လုပ်ခဲ့ကြပြီ။

which makes this motor spin.

ဆရာတွေဟာ သိပ္ပံကို ပို့ချလာခဲ့ကြတာ နှစ်ပေါင်း များလှပါပြီ၊

We made 30,000.

အဓိပ္ပါယ်ဖွင့်ဆိုချက်တွေကို ရှင်းပြောပြရုံ ​ပြောခဲ့ကြတာပါ။

Teachers who have been teaching science for donkey years,

ဆရာတွေ လုပ်ပြရင် ကလေးတွေလည်း လုပ်နိုင်တယ်။

they just muck up the definition and they spit it out.

ကလေးမျက်လုံး အရောင်လက်လာတာ မြင်နိုင်ပါတယ်။

When teachers make it, children make it.

သူတို့ဟာ သိပ္ပံဆိုတာနဲ့

You can see a gleam in their eye.

ပတ်သက်ပြီး စိတ်တုန်လှုပ်ကြရပါတယ်။

They get a thrill

ဒီသိပ္ပံပညာဟာ သူဌေးတွေရဲ့ ကစားစရာ မဟုတ်ပါ။

of what science is all about.

ဒီမိုကရေစီ နို​င်ငံတစ်နိုင်ငံမှာ

And this science is not a rich man's game.

သိပ္ပံပညာဟာ အဆင်းရဲဆုံးသူတွေ အထိ၊

In a democratic country,

ဘေးပန်းရှိ လေးတွေအထိ ရောက်ရှိသင့်ပါတယ်။

science must reach to our most oppressed,

ဒီပရိုဂရမ်ကို ကျောင်း ၁၆ ကျောင်းနဲ့ စတင်ခဲ့တယ်။

to the most marginalized children.

အခုတော့ အစိုးရကျောင်း ၁၅၀၀ အထိကို ပျံ့နှံ့လာပါပြီ။

This program started with 16 schools

ကလေး ၁၀၀၀၀၀ ကျော်တို့ဟာ ဒီလိုနည်းဖြင့် သိပ္ပံကို သင်ယူနေကြပါတယ်။

and spread to 1,500 government schools.

Over 100,000 children learn science this way.

အလားအလာတွေ မြင်ရရုံပဲ ရှိသေးတယ်။

ကြည့်ကြပါ၊ ဒါက tetrapak ပါ--

And we're just trying to see possibilities.

ပတ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာ အမြင်အရ အရမ်းကို ဆိုးဝါးတဲ့ အရာပါ။

Look, this is the tetrapak --

အဲဒီထဲမှာ ပလပ်စတစ်သုံးလွှာ၊ အလူမီနီယံ ပါပြီး--

awful materials from the point of view of the environment.

အားလုံးကို ချိပ်ပိတ်ထားပါတယ်။

There are six layers -- three layers of plastic, aluminum --

ပေါင်းစပ်ထားလို့ တစ်ခုချင်း ခွဲမရနိုင်ပါ။

which are are sealed together.

အဲဒီထဲကနေပြီး ဒီလိုပုံစံနဲ့ ညှပ်ယူထားပြီး

They are fused together, so you can't separate them.

ခေါက်လျက် အတူတူ ကပ်ပေးလိုက်ရင်

Now you can just make a little network like this

ဒီလို icosahedron ကို ပြုလုပ်နိုင်ပါမယ်။

and fold them and stick them together

ဒီလိုနည်းဖြင့် အမှိုက်သရိုက်ဖြစ်တဲ့ အရာ၊

and make an icosahedron.

ငှက်တွေအတွက် အန္တရာယ်ကြီးဖြစ်တဲ့ အရာကို သုံးပြီး

So something which is trash,

ကျွန်တော်တို့ဟာ သိပ်ကို ပျော်စရာကောင်းပြီး

which is choking all the seabirds,

ဒီလို ချစ်စရာ ကောင်းတဲ့ အရာတွေကို ထုတ်လုပ်ပေးနိုင်ကြပါတယ်။

you could just recycle this into a very, very joyous --

ဒါက စုပ်တံလေး တစ်ခုပါ၊

all the platonic solids can be made with things like this.

ဒီလိုပုံစံမျိုးဖြင့် အစွန်းကို ဒီနေရာမှာ ဖြတ်ပေးပါ၊

This is a little straw,

and what you do is you just nip two corners here,

မိကျောင်း ပါးစပ်နဲ့တူတဲ့ ဒီလိုပုံစံကို ရရှိပါမယ်။

and this becomes like a baby crocodile's mouth.

အဲဒါ ပါးစပ်ထဲ ထည့်လိုက်ပြီး မှုတ်ကြည့်ပါ။

(ဘဲငန်းအော်သံမျိုး)

You put this in your mouth, and you blow.

ဒါကို ကလေးတွေ သဘောကျပေမဲ့၊ ဆရာတွေကတော့ မုန်းကြတယ်။

(Honk)

It's children's delight, a teacher's envy, as they say.

ဒီအသံမျိုး ဘယ်လို ပေါ်လာတာ မြင်မရနိုင်ပါ၊

တုန်ခါတဲ့ အရာက ပါးစပ်ထဲမှာ ရှိနေလို့ပါ။

You're not able to see how the sound is produced,

အဲဒါကြောင့် အဲဒါကို အပြင်မှာထားပြီး မှုတ်ြပမယ်၊ လေကို စုပ်ယူမယ်။

because the thing which is vibrating goes inside my mouth.

(ဘဲငန်းအော်သံမျိုး)

I'm going to keep this outside, to blow out. I'm going to suck in air.

ဒါကြောင့် တုန်ခါမှုအသံကို ဖြစ်ပေါ်လာရန် ခက်ရာခက်ဆစ် အမျှင်တွေကို

(Honk)

အသုံးပြုဖို့ မလိုပါဘူး။

So no one actually needs to muck up the production of sound

နောက် စိတ်ဝင်စားစရာက အဲဒါကို မှုတ်နေစဉ်၊

with wire vibrations.

အသံထွက်အောင် လုပ်ပေးနေရင်းနဲ့၊

The other is that you keep blowing at it,

စုပ်တံကို ဖြတ်တောက် ပစ်ြခင်းပါပဲ။

keep making the sound,

သိပ်ကို အံ့အားသင့်စရာ ဖြစ်လာတာ မြင်ကြရမယ်။

and you keep cutting it.

(ဘဲငန်းအော်သံမျိုး)

And something very, very nice happens.

(Honk)

(လက်ခုပ်သံများ)

အဲဒါဟာ တိုတိုလေးပဲ ကျန်လာချိန်မှာ--

(Applause)

(ဘဲငန်းအော်သံမျိုး)

And when you get a very small one --

ကလေးတွေ သင်သင်ပေးတဲ့ အရာတွေပါ။ ခင်ဗျားတို့ စမ်းကြည့်နိုင်တယ်။

(Honk)

ကျွန်တော် ရှေ့ဆက်မသွားခင်၊

This is what the kids teach you. You can also do this.

မျှဝေပေးချင်တာ တစ်ခု ရှိပါတယ်။

Well before I go any further,

မျက်မမြင်များအတွက် တို့ထိမှု သင်ပုန်းပါ။

this is something worth sharing.

ဟောဒါက ကပ်ခွာအပိုင်းနဲ့ လုပ်ထားတဲ့ ပုံဆွဲရန်သင်ပုန်းပါ၊

This is a touching slate meant for blind children.

ဒါက ပုံဆွဲရန် ကလောင်တံပါ၊

This is strips of Velcro, this is my drawing slate,

ဒီဘူးက ဖလင်ဘူးလေးပါ။

and this is my drawing pen,

အဲဒါက အခြေခံအားဖြင့် ငါးမျှားကြိုးနဲ့တူပါတယ်၊

which is basically a film box.

It's basically like a fisherman's line,

သိုးမွေးလိုင်းလိုဟာမျိုးပါ။

အဲဒီသိုးမွေးကို ဒီမှာ ရစ်ပတ်ထားတယ်။

a fishing line.

လက်ကိုင်ကို လှည့်လိုက်ရင် သိုးမွှေးဟာ အတွင်းကို ဝင်သွားမယ်။

And this is wool over here.

မျက်မမြင်ကလေးကတော့ အဲဒါကို သုံးပြီး ပုံဆွဲနိုင်ပါတယ်။

If I crank the handle, all the wool goes inside.

And what a blind child can do is to just draw this.

သိုးမွေးဟာ ကပ်ခွာပေါ်မှာ ကပ်ကျန်ရစ်ခဲ့မယ်။

Wool sticks on Velcro.

ကျွန်တော်တို့နိုင်ငံမှာ မျက်မမြင်သူ ၁၂ သန်းကျော်ပါတယ်--

(လက်ခုပ်သံများ)

There are 12 million blind children in our country --

မှောင်နေတဲ့ လောကထဲ သူတို့ နေထိုင်ကြရတယ်။

(Applause)

ဒီတီထွင်မှုဟာ သူတို့အတွက် တကယ့်ကောင်းကျိုးကြီးပါ။

who live in a world of darkness.

ကလေးတွေကို မျက်စိကန်း သွားအောင် လုပ်နေတဲ့ စက်ရုံတွေ ရှိတယ်၊

And this has come as a great boon to them.

သူတို့ကို အစားရေစာ ဖြည့်တင်းရန် မလွယ်ပါ၊

There's a factory out there making our children blind,

သူတို့ကို ဗီတာမင်အေ ဖြည့်တင်းမပေးနိုင်ပါ။

not able to provide them with food,

ဒါပေမဲ့ ဒီတီထွင်မှုဟာ သူတို့အတွက် တကယ့်ကို ကောင်းကျိုးကြီးပါ။

not able to provide them with vitamin A.

ဒါ့အတွက် မူပိုင်ခွင့်မရှိပါ၊ ဘယ်သူမဆို ထုတ်လုပ်နို​င်ပါတယ်။

But this has come as a great boon for them.

There are no patents. Anyone can make it.

ဒါဟာ သိပ်ကိုရိုးရှင်းပါတယ်။

ခင်ဗျားတို့ မြင်ကြရသလို ဒါက ဂျင်နရေတာပါ။ လက်လှည့် ဂျင်နရေတာပါ။

This is very, very simple.

ဒါက သံလိုက်နှစ်ခုပါ။

You can see, this is the generator. It's a crank generator.

CD နှစ်ချပ်အကြားမှာ ရော်ဘာ ညှပ်ထည့်ပေးပြီး စက်သီးကို လုပ်ထားတယ်။

These are two magnets.

စက်သီးအသေးနဲ့ အားကောင်းတဲ့ သံလိုက်ရှိတယ်။

This is a large pulley made by sandwiching rubber between two old CDs.

ဟောဒီအမျှင်က LED မီးလုံးနဲ့ ချိတ်ထားတဲ့ ဝါယာကြိုးပါ။

Small pulley and two strong magnets.

စက်သီးကို လှည့်ရင်၊ အသေးဟာ ပိုမြန်စွာ လည်မယ်။

And this fiber turns a wire attached to an LED.

လည်ပတ်မှု သံလိုက်စက်ကွင်း ပေါ်လာမယ်။

If I spin this pulley, the small one's going to spin much faster.

လိုင်းတွေဟာ ပြတ်ချင်ပြတ်နိုင်ပေမဲ့၊ ဓာတ်အား ပေါ်ထွက်လာပါမယ်။

There will be a spinning magnetic field.

ဒီ LED မီးလုံး တောက်လာမှာကို မြင်ကြရပါမယ်။

Lines, of course, would be cut, the force will be generated.

အဲဒါက လက်လှည့်ဂျင်နရေတာ အသေးလေးပါ။

And you can see, this LED is going to glow.

So this is a small crank generator.

ကောင်းပြီ၊ နောက်တစ်ခုကို ပြမယ်၊

ဒါက သံမဏိ ကွင်းတစ်ကွင်းပါ၊ အဲဒီမှာ သံမဏိ အစွပ်တွေရှိပါတယ်။

Well, this is, again,

ဒါနဲ့ ကျွန်တော်တို့ လုပ်ပြနိုင်တာက

it's just a ring, a steel ring with steel nuts.

ကိုယ်က အရှိန်နဲ့ လှုပ်ခါပေးလိုက်ရင်၊

And what you can do

၎င်းတို့ဟာ သူတို့ဘာသာသူတို့ ဆက်ပြီး သွားနေမှာပါ။

is just, if you give it a twirl,

well they just keep going on.

ကလေးတွေ တစ်ပုံကြီးက

ဝိုင်းလျက် စောင့်နေကြတာ စိတ်ကူးကြည့်ပါ

And imagine a bunch of kids

သံမဏိကွင်း သူတို့ဆီရောက်လာမှာ စောင့်ကြတယ်။

standing in a circle

သူတို့ဟာ ဒါနဲ့ ကစားရတာကို အရမ်းကို ပျော်ကြမှာပါ။

and just waiting for the steel ring to be passed on.

And they'd be absolutely joyous playing with this.

နိဂုံးပိုင်းမှာ နောက် ဘာများ လုပ်နိုင်လဲ-

ကျွန်တော်တို့ဟာ သတင်းစာဟောင်းတွေကို အသုံးပြုပြီး

Well in the end, what we can also do:

ဦးုထုပ်တွေ ပြုလုပ်ကြပါတယ်။

we use a lot of old newspapers

ဒါက Sachin Tendulkar နဲ့ ထိုက်တန်တဲ့ဟာပါ။

to make caps.

ခရစ်ကက် ဦးထုပ်ကြီးပါပဲ။ (ရယ်သံများ) (လက်ခုပ်သံများ)

This is worthy of Sachin Tendulkar.

ခင်ဗျားတို့ နေရူးနဲ့ဂန္ဒီကို မြင်မြင်ချင်း

It's a great cricket cap. (Laughter) (Applause)

သတိထားမိမှာက နေရူး ဦးထုပ်ပါ၊ သတင်းစာ တစ်ပိုင်းစာပါ။

When first you see Nehru and Gandhi,

သတင်းစာတွေနဲ့ ပြုလုပ်ကြတဲ့ ကစားစရာတွေ အများကြီးပဲ၊

this is the Nehru cap -- just half a newspaper.

ဒါက တစ်ခုပါ။

We make lots of toys with newspapers,

ဒါကတော့-- ခင်ဗျားတို့ မြင်နိုင်သလို--

and this is one of them.

အတောင်ခပ်တဲ့ ငှက်ပါ။

And this is -- you can see --

သတင်းစာဟောင်းတွေထဲကနေပြီး စတုရန်းပုံစံ အကွက်တွေကို ဖြတ်ယူကြမယ်။

this is a flapping bird.

ဒီလို ငှက်တွေထဲက တစ်ကောင် ရပါမယ်--

All of our old newspapers, we cut them into little squares.

ဒီငှက်ကလေးကို ဂျပန်ကလေးတွေ လုပ်လာခဲ့ကြတာ နှစ်တွေ များစွာ ကြာသွားပါပြီ။

And if you have one of these birds --

children in Japan have been making this bird for many, many years.

ဒီမှာ ခင်ဗျားတို့ မြင်နိုင်တာက

ဒါက ယပ်တောင်ပုံစံ ငှက်မြီးပါ။

And you can see,

this is a little fantail bird.

အဆုံးပိုင်းမှာ ကျွန်တော်ဟာ ပုံပြင်တစ်ခုနဲ့ အဆုံးသတ်ပါမယ်။

"ရေယာဉ်မှူး ဦးထုပ်ပုံပြင်" ပါပဲ။

Well in the end, I'll just end with a story.

ပင်လယ်ကူးသင်္ဘောရဲ့ ရေယာဉ်မှူးပါ။

This is called "The Captain's Hat Story."

နှေးကွေးစွာ ခရီးသွားနေခဲ့တယ်။

The captain was a captain of a sea-going ship.

သင်္ဘောပေါ်မှာ ခရီးသည်တွေ အများကြီးပဲ။

It goes very slowly.

ငြီးငွေ့နေကြသူတွေကို ကုန်းပတ်ပေါ် ခေါ်တယ်။

And there were lots of passengers on the ship,

"ရောင်စုံဝတ်စုံတွေနဲ့ သီချင်းဆိုကခုန်ကြပါ၊

and they were getting bored, so the captain invited them on the deck.

ကျွန်တော်က စားဖွယ်ရာများ သောက်စရာများနဲ့ ဧည့်ခံမယ်။"

"Wear all your colorful clothes and sing and dance,

ရေယာဉ်မှူးက နေ့စဉ် ဦးထုပ်ဆောင်းကာ

and I'll provide you with good food and drinks."

အခမ်းအနားတွေထဲမှာ ပါဝင်မယ်။

And the captain would wear a cap everyday

ပထမဦးဆုံးနေ့မှာ ဧရာမ ထီးဦးထုပ်ပါ။

and join in the regalia.

ရေယာဉ်မှူးရဲ့ ဦးထုပ်မျိုးပါ။

The first day, it was a huge umbrella cap,

ညမှာ ခရီးသည်တွေ အိပ်ချင်လာကြရင်

like a captain's cap.

သူဟာ နောက်တစ်ခါ ခေါက်လိုက်ပါမယ်၊

That night, when the passengers would be sleeping,

ဒုတိယနေ့တွင် မီးသတ်သမား ဦးထုပ်ဝတ်မယ်--

he would give it one more fold,

အထူးဦးထုပ်၊ နောက်မှာ ထိုးထွက်နေတယ်။

and the second day, he would be wearing a fireman's cap --

အဲဒါက ကျောရိုးကို ကာကွယ်ပေးဖို့ပါ။

with a little shoot just like a designer cap,

နောက်တစ်ညမှာ သူဟာ ခုနက ဦးထုပ်ကိုပဲ ယူပြီး

because it protects the spinal cord.

နောက် တစ်ခါ ခေါက်လိုက်ပါမယ်။

And the second night, he would take the same cap

တတိယနေ့မှာ မုဆိုးဖို ဦးထုပ်ဝတ်ဆင်မယ်--

and give it another fold.

စွန့်စားရေး ခရီးထွက်သူနဲ့ တူပါတယ်။

And the third day, it would be a Shikari cap --

အဲဒီနောက်မှာ သူဟာ နှစ်ကြိမ် ခေါက်ပေးမယ်--

just like an adventurer's cap.

ဒါနဲ့ နာမည်ကြီး ဦးထုပ်ကို ရရှိကြပါမယ်။

And the third night, he would give it two more folds --

ကျွန်တော်တို့ရဲ့ Bollywood ရုပ်ရှင်ထဲကပါ၊

and this is a very, very famous cap.

ဒါက ပုလိပ်တွေ ဆောင်တဲ့ ဦးထုပ်ပါပဲ။

If you've seen any of our Bollywood films,

အဲဒါကို zapalu ဦးထုပ်လို့ ခေါ်ပါတယ်။

this is what the policeman wears,

အဲဒါဟာ အခုတော့ နိုင်ငံတကာမှာ နာမည်ကြီးလာပါပြီ။

it's called a zapalu cap.

သင်္ဘောရဲ့ ရေယာဉ်မှူးဖြစ်ခဲ့တာ မမေ့ကြနဲ့နော်။

It's been catapulted to international glory.

ဒါက သင်္ဘောပေါ်မှာ ဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။

And we must not forget that he was the captain of the ship.

အခု အဆုံးသတ်ပါတော့မယ်-

So that's a ship.

ခရီးထွက်ရတာကို လူတိုင်း လွန်စွာ ပျော်နေတယ်။

And now the end:

သူတို့ဟာ သီဆိုကခုန်နေခဲ့ကြတယ်။

everyone was enjoying the journey very much.

ရုတ်တရက် မုန်တိုင်းကြီးကျလာပြီး လှိုင်းကြမ်းလာတယ်။

They were singing and dancing.

အဲဒါနဲ့ သင်္ဘောဟာလည်း လှိုင်းတွေနဲ့အတူ လူးလိမ့် ကခုန်နေခဲ့ရတယ်။

Suddenly there was a storm and huge waves.

လှိုင်းကြီးဝင်တိုက်လို့ ရှေ့ပိုင်း ပြတ်သွား။

And all the ship can do is to dance and pitch along with the waves.

အောက်ဘက်ကို မှောက်လဲသွား။

A huge wave comes and slaps the front

နောက်လှိုင်း တစ်ခုလာခဲ့ရာ နောက်တစ်ဘက်ကို လှဲချလိုက်တယ်။

and knocks it down.

တတိယလှိုင်းလည်း ဝင်ရိုက်လိုက်ပါသေးတယ်။

And another one comes and slaps the aft and knocks it down.

အဲဒါ ကုန်းပတ်တံတားကို ရိုက်ချိုးလိုက်တယ်။

And there's a third one over here.

အဲဒါနဲ့ သင်္ဘောဟာ နစ်မြုပ်ပါတော့တယ်၊

This swallows the bridge and knocks it down.

ရေယာဉ်မှူးဟာ အရာတိုင်းကို ဆုံးရှုံးရပေမဲ့

And the ship sinks,

အသက်ကယ်ရေး အင်္ကျီတော့ ကျန်ရစ်ခဲ့ပါတယ်။

and the captain has lost everything,

ကျေးဇူးအများကြီးတင်ပါတယ်။

but for a life jacket.

(လက်ခုပ်သံများ)

Thank you so much.

(Applause)