Turning trash into toys for learning | Arvind Gupta

Translator: Gayane Vardanyan Reviewer: Kristine Sargsyan

My name is Arvind Gupta, and I'm a toymaker.

Իմ անունը Առվին Գուպտա է, և ես պատրաստում եմ խաղալիքներ։

I've been making toys for the last 30 years.

Արդեն 30 տարի է, ինչ խաղալիքներ եմ պատրաստում։

The early '70s, I was in college.

70ականների սկզբում դպրոցում էի։

It was a very revolutionary time.

Շատ հեղափոխական ժամանակներ էին։

It was a political ferment, so to say --

Քաղաքական հուզումներ էին. ինչպես ասում են

students out in the streets of Paris,

Փարիզում ուսանողները դուրս էին եկել փողոց

revolting against authority.

ապստամբելու իշխանության դեմ։

America was jolted

Ամերիկան ցնցվում էր

by the anti-Vietnam movement, the Civil Rights movement.

հակավիետնամական շարժումից, Քաղաքացիական իրավունքների շարժումից։

In India, we had the Naxalite movement,

Հնդկաստանում մենք ունեինք Նաքսալայթ շարժումը,

the [unclear] movement.

(անհստակ) շարժումը։

But you know, when there is a political churning of society,

Բայց դե գիտեք, երբ հասարակությունում խժդժություն է,

it unleashes a lot of energy.

շատ էներգիա է գոյանում։

The National Movement of India

Հնդկաստանի ազգային շարժումը

was testimony to that.

դրա ապացույցն էր։

Lots of people resigned from well-paid jobs

Շատ մարդիկ թողեցին իրենց բարձր վճարվող աշխատանքները

and jumped into the National Movement.

և միացան Ազգային շարժմանը։

Now in the early '70s,

Եվ ահա, 70-ականների սկզբում

one of the great programs in India

Հնդկաստանում իրականացվող լավագույն ծրագրերից մեկը

was to revitalize

գյուղական դպրոցներում առաջնային գիտության

primary science in village schools.

վերակենդանացումն էր։

There was a person, Anil Sadgopal, did a Ph.D. from Caltech

Մի մարդ կար, Անիլ Սադգոպալ անունով, որ դոկտորականը պաշտպանեց Քալթեքում

and returned back as a molecular biologist

և վերադարձավ որպես մոլեկուլյար կենսաբան

in India's cutting-edge research institute, the TIFR.

Հնդկաստանի առաջատար հետազոտական ինստիտուտներից մեկը՝ Տատայի հիմնարար հետազոտությունների ինստիտուտ։

At 31, he was not able

31 տարեկանում նա չկարողացավ

to relate the kind of [unclear] research,

կապել իր կողմից իրականացվող հետազոտության (անհստակ) տեսակը,

which he was doing with the lives of the ordinary people.

հասարակ մարդկանց կյանքերի հետ։

So he designed and went and started a village science program.

Արդյունքում, նա նախագծեց, գնաց ու սկսեց դասավանդել գյուղական գիտության մի ծրագիր։

Many people were inspired by this.

Շատ մարդիկ ոգեշնչվեցին դրանից։

The slogan of the early '70s

Վաղ 70-ականների կարգախոսն էր

was "Go to the people.

<<Գնա մարդկանց մոտ։

Live with them; love them.

Ապրիր նրանց հետ, սիրիր նրանց։

Start from what they know. Build on what they have."

Սկսիր նրանից, ինչ նրանք գիտեն։ Կառուցիր այն հիմքի վրա, որ ունեն>>։

This was kind of the defining slogan.

Սա կարծես որոշիչ կարգախոս էր։

Well I took one year.

Ես ծախսեցի մեկ տարի։

I joined Telco, made TATA trucks, pretty close to Pune.

Միացա Տելկոյին, որ բավական մոտ էր Պունին, պատրաստում էի ՏԱՏԱ բեռնատար մեքենաներ։

I worked there for two years,

Այնտեղ աշխատեցի երկու տարի,

and I realized that I was not born to make trucks.

և հասկացա, որ բեռնատար ավտոմեքենա պատրաստելն իմ գործը չէ։

Often one doesn't know what one wants to do,

Հաճախ մարդ չգիտի, թե ինչ է ուզում անել,

but it's good enough to know what you don't want to do.

բայց բավական լավ գիտակցում է, թե ինչ չի ուզում անել։

So I took one year off, and I went to this village science program.

Եվ այսպես, ես մեկ տարի հանգիստ առա և միացա գյուղական գիտության այս ծրագրին։

And it was a turning point.

Դա շրջադարձային պահ էր։

It was a very small village --

Շատ փոքրիկ մի գյուղ էր.

a weekly bazaar

շաբաթական շուկա

where people, just once in a week, they put in all the vats.

որտեղ մարդիկ շաբաթը մեկ անգամ բերում էին բոլոր տակառները։

So I said, "I'm going to spend a year over here."

Եվ ես ասացի.<<Այստեղ անցկացնելու եմ մեկ տարի>>։

So I just bought one specimen

Գնեցի մեկ օրինակ

of everything which was sold on the roadside.

այն ամենից, ինչ վաճառվում էր ճամփեզրին։

And one thing which I found

Եվ մի բան, որ գտա

was this black rubber.

այս սև ռեզինն էր։

This is called a cycle valve tube.

Սա կոչվում է փաթաթված ռետինե խողովակ։

When you pump in air in a bicycle, you use a bit of this.

Հեծանվի մեջ օդ մղելու համար կիրառում են հենց սրանից։

And some of these models --

Այս մոդելներից որոշները...

so you take a bit of this cycle valve tube,

վերցնում եք մի կտոր այս ռետինե խողովակից

you can put two matchsticks inside this, and you make a flexible joint.

դրա մեջ տեղադրում երկու լուցկու հատիկ և արդյունքում ստանում ճկուն հանգույց։

It's a joint of tubes. You start by teaching angles --

Սա խողովակների հանգույց է։ Սկսում եք անկյունները սովորեցնելիս.

an acute angle, a right angle, an obtuse angle, a straight angle.

սուր անկյուն, ուղղանկյուն, բութ անկյուն, փռված անկյուն։

It's like its own little coupling.

Այն կարծես փոքրիկ հանգույց լինի:

If you have three of them, and you loop them together,

Եթե ունեք դրանից երեք հատ և միացնում եք իրար,

well you make a triangle.

ապա ստանում եք եռանկյուն։

With four, you make a square,

Չորսով՝ քառակուսի,

you make a pentagon, you make a hexagon,

կարող եք ստանալ հնգանկյուն, վեցանկյուն,

you make all these kind of polygons.

և բոլոր նման բազմանկունները։

And they have some wonderful properties.

Նրանք ունեն մի քանի հիանալի հատկություններ։

If you look at the hexagon, for instance,

Օրինակ երբ նայում եք վեցանկյանը,

it's like an amoeba, which is constantly changing its own profile.

այն նման է ամեոբայի, որը մշտապես փոխում է իր կերպարը։

You can just pull this out, this becomes a rectangle.

Դուք կարող եք սա պարզապես ձգել, և այն դառնում է ուղղանկյուն։

You give it a push, this becomes a parallelogram.

Թեքում եք, դառնում է շեղանկյուն։

But this is very shaky.

Բայց այն շատ ճոճվող է։

Look at the pentagon, for instance,

Օրինակ նայեք հնգանկյանը,

pull this out -- it becomes a boat shape trapezium.

ձգեք այն, և այն կդառնա նավականման սեղան։

Push it and it becomes house shaped.

Սեղմեք այն, և այն կնմանվի տան։

This becomes an isosceles triangle --

Սա դառնում է ուղղանկյուն եռանկյունի,

again, very shaky.

կրկին շատ ճոճվող է։

This square might look very square and prim.

Այս քառակուսին կարող է շատ քառակուսի և կոկիկ տեսք ունենալ։

Give it a little push -- this becomes a rhombus.

Մի փոքր թեքեք, և այն դառնում է շեղանկյուն։

It becomes kite-shaped.

Այն դառնում է օդապարուկաձև։

But give a child a triangle,

Բայց փոքրիկին տուր եռանկյուն,

he can't do a thing to it.

նա դրա հետ ոչինչ անել չի կարող։

Why use triangles?

Ինչի՞ համար են պետք եռանկյունները։

Because triangles are the only rigid structures.

Որովհետև եռանկյունները միակ չթեքվող կառուցվածքներն են։

We can't make a bridge with squares

Մենք չենք կարող կառուցել կամուրջներ քառակուսիներով,

because the train would come, it would start doing a jig.

որովհետև երբ գնացքը գա, այն կսկսի պարել։

Ordinary people know about this

Հասարակ մարդիկ գիտեն սա.

because if you go to a village in India,

երբ Հնդկաստանում գյուղ գնաք,

they might not have gone to engineering college,

նրանք գուցե ճարտարագիտական դպրոց գնացած չլինեն,

but no one makes a roof placed like this.

բայց ոչ մեկն այս տեսքով տանիք չի կառուցի։

Because if they put tiles on top, it's just going to crash.

Որովհետև եթե կղմինդրները դնեն վրան, այն կփլուզվի։

They always make a triangular roof.

Նրանք միշտ կառուցում են եռանկյունաձև տանիքներ։

Now this is people science.

Սա ժողովրդի գիտությունն է։

And if you were to just poke a hole over here

Եթե այստեղ մի ծակ անենք

and put a third matchstick,

և մտցնենք երրորդ լուցկու հատիկը

you'll get a T joint.

կստանանք Т-նման հանգույց։

And if I were to poke all the three legs of this

Եվ եթե միացնեմ սրա երեք ոտքերը

in the three vertices of this triangle,

այս եռանկյան երեք գագաթներին,

I would make a tetrahedron.

ապա կստանամ քառանիստ։

So you make all these 3D shapes.

Այսպիսիով, ստանում եք այս բոլոր 3D պատկերները։

You make a tetrahedron like this.

Պատրաստում եք սրա նման քառանիստ։

And once you make these,

Եվ հենց սրանք պատրաստեցիք

you make a little house.

կառուցում եք փոքրիկ տնակ։

Put this on top.

Դիր գլխին։

You can make a joint of four. You can make a joint of six.

Կարող եք միացնել չորսը։ Կարող եք միացնել վեցը։

You just need a ton.

Միայն ձևն է պետք։

Now this was -- you make a joint of six,

Ուրեմն սա.... - հիմա միացնում ենք վեցը,

you make an icosahedron.

և ստանում քսանանկյուն։

You can play around with it.

Սրանով կարելի է խաղալ։

This makes an igloo.

Այսպես դառնում է իգլու, կանադական էսկիմոսների հյուղակ։

Now this is in 1978.

1978-ին էր։

I was a 24-year-old young engineer.

Ես 24 տարեկան երիտասարդ ինժեներ էի։

And I thought this was so much better than making trucks.

Եվ մտածում էի, որ սա շատ ավելի լավ է, քան բեռնատարներ պատրաստելը։

(Applause)

(Ծափահարություններ)

If you, as a matter of fact, put four marbles inside,

Ըստ էության, եթե չորս մարմար դնեք ներսում,

you simulate the molecular structure of methane, CH4.

կստացվի մեթանի՝ CH4, մոլեկուլյար կառուցվածքի ձևը։

Four atoms of hydrogen, the four points of the tetrahedron,

Ջրածնի չորս ատոմները քառանկյան չորս կետերն են,

which means the little carbon atom.

ինչը նշանակում է փոքրիկ ածխածնային ատոմ։

Well since then,

Այդ ժամանակվանից

I just thought that I've been really privileged

ես կարծում էի, որ ես իսկապես արտոնություն ունեմ

to go to over 2,000 schools in my country --

իմ երկրում 2,000 դպրոցներով գնալ՝

village schools, government schools,

գյուղական դպրոցներ, կառավարական դպրոցներ,

municipal schools, Ivy League schools --

մունիցիպալ դպրոցներ, բաղեղի լիգայի դպրոցներ.

I've been invited by most of them.

նրանցից շատերն ինձ հրավիրել էին։

And every time I go to a school,

Ամեն անգամ, երբ գնում եմ դպրոց,

I see a gleam in the eyes of the children.

երեխաների աչքերում փայլ եմ տեսնում։

I see hope. I see happiness in their faces.

Տեսնում եմ հույս։ Տեսնում եմ երջանկություն նրանց դեմքերին։

Children want to make things. Children want to do things.

Երեխաներն ուզում են իրեր պատրաստել։ Երեխաներն ուզում են մի բան անել։

Now this, we make lots and lots of pumps.

Ահա, մենք պատրաստում ենք շատ ու շատ նման պոմպեր։

Now this is a little pump

Սա փոքրիկ պոմպ է,

with which you could inflate a balloon.

որով կարելի է փուչիկ փչել։

It's a real pump. You could actually pop the balloon.

Սա իրական պոմպ է։ Փուչիկն անգամ կարող է պայթել։

And we have a slogan

Մենք նաև կարգախոս ունենք

that the best thing a child can do with a toy is to break it.

Ամենալավ բանը, որ փոքրիկը կարող է անել խաղալիքի հետ, այն կոտրելն է։

So all you do is --

Այսպիսով, այն ինչ պետք է անել....

it's a very kind of provocative statement --

սա մի տեսակ սադրիչ հայտարարություն է.

this old bicycle tube and this old plastic [unclear]

այս հին հեծանվի խողովակը և այս հին պլաստիկ (անհստակ)...

This filling cap will go very snugly into an old bicycle tube.

Այս լրացնող հատվածը ամուր կմտնի հեծանվի հին խողովակի մեջ։

And this is how you make a valve.

Ահա, թե ինչպես է պատրաստվում սա։

You put a little sticky tape.

Դնում եք մի փոքր սկոչ։

This is one-way traffic.

Սա մեկ ուղղությամբ շարժում է:

Well we make lots and lots of pumps.

Մենք կպատրաստենք բազում պոմպեր։

And this is the other one --

Ահա և մյուսը,

that you just take a straw, and you just put a stick inside

պարզապես վերցնում ենք ձողիկ և դրան ամրացնում լուցկու հատիկ,

and you make two half-cuts.

և ստանում երկու կես։

Now this is what you do,

Այժմ

is you bend both these legs into a triangle,

թեքում եք երկու ոտքերը՝ վերածելով եռանկյան

and you just wrap some tape around.

և շուրջը փաթաթում մի ժապավեն։

And this is the pump.

Եվ սա պոմպ է։

And now, if you have this pump,

Հիմա, երբ ունենք այս պոմպը,

it's like a great, great sprinkler.

այն նման է հիանալի, հիանալի ցնցուղի։

It's like a centrifuge.

Այն նման է կենտրոնաձիգի։

If you spin something, it tends to fly out.

Եթե մի բան պտտեցնեք, այն դուրս կթռչի։

(Applause)

(Ծափահարություններ)

Well in terms of -- if you were in Andhra Pradesh,

Այլ կերպ ասած, եթե դուք լինեիք Անդհրա Պրադեշում,

you would make this with the palmyra leaf.

դուք սա կպատրաստեիք փալմիրայի տերևով։

Many of our folk toys

Մեր շատ ժողովրդական խաղալիքներ

have great science principles.

ունեն հիանալի գիտական հիմքեր։

If you spin-top something, it tends to fly out.

Եթե մի բան պտտեցնեք, այն դուրս կթռչի։

If I do it with both hands, you can see this fun Mr. Flying Man.

Եթե ես դա անեմ երկու ձեռքով, դուք կտեսնեք այս զվարճալի պարոն Թռչող Մարդուն

Right.

Լավ։

This is a toy which is made from paper. It's amazing.

Սա թղթից պատրաստված խաղալիք է։ Այն հիասքանչ է։

There are four pictures.

Այստեղ չորս նկարներ են։

You see insects,

Երևում են միջատներ,

you see frogs, snakes, eagles, butterflies,

գորտեր, օձեր, արծիվներ, թիթեռներ,

frogs, snakes, eagles.

գորտեր, օձեր, արծիվներ։

Here's a paper which you could [unclear] --

Ահա մի թուղթ, որը կարող եք (անհստակ)

designed by a mathematician at Harvard in 1928,

ստեղծված 1928 թվականին Արթուր Սթոուն անունով

Arthur Stone,

մի մաթեմատիկոսի կողմից,

documented by Martin Gardner in many of his many books.

և արձանագրված Մարթին Գարդների կողմից իր բազում գրքերում։

But this is great fun for children.

Սա մեծ զվարճանք է երեխաների համար։

They all study about the food chain.

Նրանք սովորում են սննդի շղթայի մասին։

The insects are eaten by the frogs; the frogs are eaten by the snakes;

Միջատներին ուտում են գորտերը, գորտերին՝ օձերը,

the snakes are eaten by the eagles.

օձերին՝ արծիվները.

And this can be, if you had a whole photocopy paper --

Սա կստանաք, եթե ունենաք մի ամբողջական տպագրական թուղթ,

A4 size paper --

A4 չափսի թուղթ.

you could be in a municipal school, you could be in a government school --

կարող եք լինել մունիցիպալ դպրոցում, կարող եք լինել կառավարական դպրոցում,

a paper, a scale and a pencil -- no glue, no scissors.

մի թուղթ, մի քանոն և մի մատիտ, ոչ սոսինձ, ոչ էլ մկրատ։

In three minutes, you just fold this up.

Ընդամենը երեք րոպեում կարող եք պատրաստել սա։

And what you could use it for is just limited by your imagination.

Թե ինչի համար կարող եք սա օգտագործել, միայն ձեր երևակայության հարցն է։

If you take a smaller paper, you make a smaller flexagon.

Եթե ավելի փոքր թուղթ վերցնեք, ավելի փոքր ֆլեքսագոն կստանաք։

With a bigger one, you make a bigger one.

Մեծ թղթով՝ ավելի մեծը։

Now this is a pencil with a few slots over here.

Սա մի քանի անցքերով մատիտ է։

And you put a little fan here.

Այստեղ տեղադրում եք փոքրիկ հովհար։

And this is a hundred-year-old toy.

Սա հարյուր տարեկան խաղալիք է։

There have been six major research papers on this.

Սրա վերաբերյալ վեց մեծ հետազոտական աշխատանք է գրվել։

There's some grooves over here, you can see.

Այստեղ մի քանի բացվածքներ կան, կարող եք տեսնել։

And if I take a reed -- if I rub this,

Եթե վերցնեմ եղեգ, եթե շփեմ սրան,

something very amazing happens.

հիասքանչ մի բան է կատարվում։

Six major research papers on this.

Վեց մեծ հետազոտություն սրա վերաբերյալ։

As a matter of fact, Feynman, as a child, was very fascinated by this.

Իրականում, Ֆեյնմանը որպես երեխա, շատ հիացած էր սրանով։

He wrote a paper on this.

Նա մի աշխատություն գրեց սրա վերաբերյալ։

And you don't need the three billion-dollar Hadron Collider

Սրա համար պետք չէ երեք միլիարդ դոլարանոց Հադրոնի

for doing this. (Laughter) (Applause)

արագացուցիչ։

This is there for every child,

Սա յուրաքանչյուր երեխայի համար է,

and every child can enjoy this.

և յուրաքանչյուր երեխա կարող է օգտվել սրանից։

If you want to put a colored disk,

Եթե գունավոր սկավառակ դնեք վրան,

well all these seven colors coalesce.

այս բոլոր յոթ գույները կձուլվեն։

And this is what Newton talked about 400 years back,

Հենց սրա մասին էր խոսում Նյուտոնը 400 տարի առաջ,

that white light's made of seven colors,

այդ սպիտակ լույսը ստացվում է յոթ գույներից,

just by spinning this around.

պարզապես պտտելիս։

This is a straw.

Սա ձողիկ է։

What we've done, we've just sealed both the ends with tape,

Երկու եզրերն ամրացրեցնում ենք ժապավենով,

nipped the right corner and the bottom left corner,

կտրում ենք աջ անկյունը և ներքևի ձախ անկյունը,

so there's holes in the opposite corners, there's a little hole over here.

այնպես, որ լինեն անցքեր հակառակ անկյուններում, և մի փոքր անցք էլ այստեղ։

This is a kind of a blowing straw.

Սա փչելու ձողիկ է։

I just put this inside this.

Ես պարզապես ամրացնում եմ սա սրա մեջ։

There's a hole here, and I shut this.

Այստեղ անցք կա, որը ես փակում եմ։

And this costs very little money to make --

Սա շատ չնչին գումար արժե,

great fun for children to do.

բայց պատրաստելը երեխաների համար մեծ զվարճանք է։

What we do

Մենք

is make a very simple electric motor.

պատրաստում ենք շատ պարզ էլեկտրական շարժիչ։

Now this is the simplest motor on Earth.

Սա աշխարհի ամենապարզ շարժիչն է։

The most expensive thing is the battery inside this.

Սրա ամենաթանկ մասը ներսում տեղադրված մարտկոցն է։

If you have a battery, it costs five cents to make it.

Եթե մարտկոց ունեք, սրա պատրաստելը կարժենա հինգ ցենտ։

This is an old bicycle tube,

Սա հեծանվի հին խողովակ է,

which gives you a broad rubber band, two safety pins.

որից ստացվում է ռետինե լայն երիզ, երկու անգլիական քորոց:

This is a permanent magnet.

Սա մշտական մագնիս է։

Whenever current flows through the coil, this becomes an electromagnet.

Երբ հոսանքն անցնում է պարանով, այն դառնում է էլեկտրամագնիս։

It's the interaction of both these magnets

Երկու մագնիսների փոխազդեցությունն է,

which makes this motor spin.

որ ստիպում է շարժիչին աշխատել։

We made 30,000.

Մենք պատրաստեցինք 30.000 հատ։

Teachers who have been teaching science for donkey years,

Ուսուցիչները, որ շատ տարիներ առաջ գիտություն էին ուսուցանում,

they just muck up the definition and they spit it out.

պարզապես փչացնում էին այդ հասկացությունը և դուրս տալիս։

When teachers make it, children make it.

Երբ ուսուցիչները պատրաստում են, երեխաներն էլ են պատրաստում։

You can see a gleam in their eye.

Նրանց աչքերը սկսում են փայլել։

They get a thrill

Նրանք ոգևորվում են

of what science is all about.

գիտության էությամբ։

And this science is not a rich man's game.

Եվ այս գիտությունը հարուստ մարդու խաղ չէ։

In a democratic country,

Ժողովրդավար երկրում

science must reach to our most oppressed,

գիտությունը պետք է հասնի մեր ամենաճնշված,

to the most marginalized children.

ամենամեկուսացված երեխաներին։

This program started with 16 schools

Այս ծրագիրը մեկնարկել է 16 դպրոցներում

and spread to 1,500 government schools.

և տարածվել դեպի 1500 կառավարական դպրոցներ։

Over 100,000 children learn science this way.

Ավելի քան 100.000 երեխա գիտություն սովորում է այս եղանակով։

And we're just trying to see possibilities.

Մենք պարզապես փորձում ենք հնարավորություններ բացահայտել։

Look, this is the tetrapak --

Տեսեք, սա տետրապակ է՝

awful materials from the point of view of the environment.

սարսափելի նյութ բնապահպանական տեսանկյունից։

There are six layers -- three layers of plastic, aluminum --

Վեց շերտեր ունի. պլաստիկի երեք շերտ, ալյումինիում,

which are are sealed together.

որոնք ամրացված են իրար։

They are fused together, so you can't separate them.

Նրանք այնպես են հալեցված, որ հնարավոր չէ իրարից անջատել։

Now you can just make a little network like this

Կարող եք նմանատիպ շղթա պատրաստել

and fold them and stick them together

ծալել և սոսնձել իրար

and make an icosahedron.

և ստանալ քսանանկյուն։

So something which is trash,

Այսպիսով, մի բան, որ աղբ է,

which is choking all the seabirds,

որը խեղդում է ծովաթռչուններին,

you could just recycle this into a very, very joyous --

կարելի է վերամշակել շատ, շատ ուրախ բաների.

all the platonic solids can be made with things like this.

պլատոնյան բոլոր մարմինները գիտության մեջ կարելի է ստանալ նմանատիպ առարկաներից։

This is a little straw,

Սա փոքրիկ ձողիկ է,

and what you do is you just nip two corners here,

որի վրա պարզապես երկու անկյուն եք կտրում,

and this becomes like a baby crocodile's mouth.

և այն դառնում է կարծես փոքրիկ կոկորդիլոսի երախ։

You put this in your mouth, and you blow.

Դնում եք այն ձեր բերանը և փչում։

(Honk)

(Կռնչյուն)

It's children's delight, a teacher's envy, as they say.

Ինչպես ասում են, սա երեխայի հաճույքն է, ուսուցչի՝ նախանձը։

You're not able to see how the sound is produced,

Դուք չեք տեսնում, թե ձայնն ինչպես է ստեղծվում,

because the thing which is vibrating goes inside my mouth.

որովհետև այն ինչ թրթռում է, բերանիս մեջ է։

I'm going to keep this outside, to blow out. I'm going to suck in air.

Ես հիմա այն պահելու եմ դրսում, փչելու եմ դուրս։ Օդ եմ ներս քաշելու։

(Honk)

(Կռնչյուն)

So no one actually needs to muck up the production of sound

Այսպիսով, կարիք չկա փչացնել ձայնի ստեղծումը

with wire vibrations.

լարերի թրթռոցներով։

The other is that you keep blowing at it,

Մյուս բանն էլ այն է, որ պետք է շարունակել փչել դրա վրա,

keep making the sound,

շարունակել ձայն հանել,

and you keep cutting it.

և շարունակել կտրել այն։

And something very, very nice happens.

Եվ մի շատ գեղեցիկ բան է լինում։

(Honk)

(Կռնչյուն)

(Applause)

(Ծափահարություններ)

And when you get a very small one --

Երբ արդեն մնում է շատ փոքր մաս...

(Honk)

(Կռնչյուն)

This is what the kids teach you. You can also do this.

Սա երեխաներն են սովորեցրել։ Դուք էլ կարող եք անել։

Well before I go any further,

Լավ, մինչ առաջ անցնելը.

this is something worth sharing.

սրա մասին արժե խոսել։

This is a touching slate meant for blind children.

Սա մի ցնցող թերթաքար է, ստեղծված կույր երեխաների համար։

This is strips of Velcro, this is my drawing slate,

Սրանք կպչուն ամրակի շերտեր են, սա իմ նկարելու թերթաքարն է,

and this is my drawing pen,

և սա իմ նկարելու գրիչն է,

which is basically a film box.

որն հիմնականում ժապավենի տուփ է։

It's basically like a fisherman's line,

Այն նման է ձկնորսի թելի,

a fishing line.

ձկնորսական թելի։

And this is wool over here.

Սա էլ բուրդ է։

If I crank the handle, all the wool goes inside.

Եթե ես պտտեմ բռնակը, բուրդը կգնա ներս։

And what a blind child can do is to just draw this.

Կույր երեխան կարող է պարզապես նկարել սրանով։

Wool sticks on Velcro.

Բուրդը մնում է կպչուն ամրակի վրա։

There are 12 million blind children in our country --

Մեր երկրում 12 միլիոն կույր երեխա կա,

(Applause)

(Ծափահարություններ)

who live in a world of darkness.

ովքեր ապրում են մթության աշխարհում։

And this has come as a great boon to them.

Սա նրանց համար մեծ բարիք է։

There's a factory out there making our children blind,

Մի գործարան կա, որ կուրացնում է մեր երեխաներին,

not able to provide them with food,

որն անկարող է սնունդ տրամադրել,

not able to provide them with vitamin A.

անկարող է վիտամին A տրամադրել։

But this has come as a great boon for them.

Բայց սա մեծ բարիք է նրանց համար։

There are no patents. Anyone can make it.

Արտոնագրեր չկան։ Յուրաքանչյուր ոք կարող է պատրաստել։

This is very, very simple.

Սա շատ, շատ պարզ է։

You can see, this is the generator. It's a crank generator.

Սա գեներատորն է, ծնկաձև գեներատոր։

These are two magnets.

Սրանք երկու մագնիսներ են։

This is a large pulley made by sandwiching rubber between two old CDs.

Սա մեծ ճախարակ է, պատրաստված երկու հին սկավառակների միջև ռետինի շերտավորմամբ։

Small pulley and two strong magnets.

Փոքրիկ ճախարակ և երկու ուժեղ մագնիս։

And this fiber turns a wire attached to an LED.

Եվ այս մանրաթելը պտտում է ԼԵԴ-ին ամրացված լարը։

If I spin this pulley, the small one's going to spin much faster.

Եթե ես պտտեմ այս ճախարակը, փոքրիկն ավելի արագ կպտտվի։

There will be a spinning magnetic field.

Այստեղ կլինի պտտման մագնիսական դաշտ։

Lines, of course, would be cut, the force will be generated.

Լարերն, իհարկե, կպոկվեն, ուժ կգոյանա։

And you can see, this LED is going to glow.

Եվ կտեսնեք, որ այս ԼԵԴ-ը լուսարձակում է։

So this is a small crank generator.

Այսպիսով, սա փոքրիկ ծնկաձև գեներատոր է։

Well, this is, again,

Լավ, սա կրկին,

it's just a ring, a steel ring with steel nuts.

սա պարզապես օղակ է, պողպատյա օղակ պոպատյա գնդիկներով։

And what you can do

Եվ այն ինչ կարող եք անել

is just, if you give it a twirl,

պարզապես պտտելն է,

well they just keep going on.

և դրանք շարունակաբար կշարժվեն։

And imagine a bunch of kids

Եվ պատկերացրեք մի խումբ երեխաներ

standing in a circle

կանգնած շրջանով

and just waiting for the steel ring to be passed on.

սպասում են, թե երբ պետք է պոպատյա օղակը իրենց փոխանցվի։

And they'd be absolutely joyous playing with this.

Նրանք շատ ուրախ կլինեն խաղալ դրանով։

Well in the end, what we can also do:

Լավ, և վերջում. էլ ինչ կարող ենք անել.

we use a lot of old newspapers

մենք օգտագործում ենք հին շատ թերթեր

to make caps.

գլխարկներ պատրաստելու համար։

This is worthy of Sachin Tendulkar.

Սա Սաչին Թենդուլկարին արժանի գլխարկ է։

It's a great cricket cap. (Laughter) (Applause)

Կրիկետի հիանալի գլխարկ է։

When first you see Nehru and Gandhi,

Երբ առաջին անգամ տեսնում եք Ներուին և Գանդիին

this is the Nehru cap -- just half a newspaper.

սա Ներուի գլխարկն է, պարզապես կես թերթ։

We make lots of toys with newspapers,

Մենք թերթից բազում խաղալիքներ ենք պատրաստում

and this is one of them.

և սա դրանցից մեկն է։

And this is -- you can see --

Սա, կարող եք տեսնել,

this is a flapping bird.

սա շարժվող թռչուն է։

All of our old newspapers, we cut them into little squares.

Հին թերթերից մենք կտրատում ենք փոքրիկ քառակուսիներ։

And if you have one of these birds --

Եվ եթե ունեք այս թռչուններից...

children in Japan have been making this bird for many, many years.

Ճապոնիայի երեխաներն արդեն շատ ու շատ տարիներ պատրաստում են այս թռչուններից։

And you can see,

Եվ կարող եք տեսնել

this is a little fantail bird.

սա փոքրիկ .... թռչուն է։

Well in the end, I'll just end with a story.

Վերջում, ես կավարտեմ մի պատմությամբ։

This is called "The Captain's Hat Story."

Այն կոչվում է <<Նավապետի գլխարկի պատմությունը>>։

The captain was a captain of a sea-going ship.

Նավապետը ծովային նավի նավապետ էր։

It goes very slowly.

Նավը գնում է շատ դանդաղ։

And there were lots of passengers on the ship,

Շատ ուղևորներ կան վրան,

and they were getting bored, so the captain invited them on the deck.

նրանք ձանձրանում են, և նավապետը նրանց հրավիրում է տախտակամած։

"Wear all your colorful clothes and sing and dance,

<<Հագեք ձեր գույնզգույն հագուստները, երգեք ու պարեք,

and I'll provide you with good food and drinks."

ես ձեզ կհյուրասիրեմ լավ ուտեստներով ու խմիչքներով>>։

And the captain would wear a cap everyday

Նավապետն ամեն օր մի գլխարկ էր դնում

and join in the regalia.

և միանում զվարճանքին։

The first day, it was a huge umbrella cap,

Առաջին օրը մեծ հովանոցային գլխարկ էր,

like a captain's cap.

նման նավապետի գլխարկի։

That night, when the passengers would be sleeping,

Այդ գիշեր, երբ ուղևորները քնած էին,

he would give it one more fold,

նա մեկ անգամ ծալեց գլխարկը,

and the second day, he would be wearing a fireman's cap --

և երկրորդ օրը հագավ հրշեջի գլխարկ՝

with a little shoot just like a designer cap,

փոքրիկ իջվածքով ինչպես շինարարի գլխարկը,

because it protects the spinal cord.

քանի որ այն պաշտպանում է ողնուղեղը։

And the second night, he would take the same cap

Երկրորդ գիշերը նա վերցրեց նույն գլխարկը

and give it another fold.

և ևս մեկ անգամ ծալեց։

And the third day, it would be a Shikari cap --

Եվ երրորդ օրն այն Շիկարի (որսորդի) գլխարկ էր՝

just like an adventurer's cap.

արկածախնդրի գլխարկի նման։

And the third night, he would give it two more folds --

Երրորդ գիշերը նա ևս երկու անգամ ծալեց

and this is a very, very famous cap.

և սա շատ-շատ հայտնի գլխարկ է,

If you've seen any of our Bollywood films,

եթե Բոլիվուդի ֆիլմերից որևէ մեկը տեսել եք,

this is what the policeman wears,

սա այն է, ինչ ոստիկանները հագնում են,

it's called a zapalu cap.

այն կոչվում է զապալու գլխարկ։

It's been catapulted to international glory.

Այն հասել է միջազգային փառքի։

And we must not forget that he was the captain of the ship.

Իհարկե չպետք է մոռանանք, որ նա նավապետ էր։

So that's a ship.

Սա նավ է։

And now the end:

Եվ ահա վերջը։

everyone was enjoying the journey very much.

Բոլորը վայելում էին ճամփորդությունը։

They were singing and dancing.

Երգում ու պարում էին։

Suddenly there was a storm and huge waves.

Հանկարծ փոթորիկ սկսվեց և հսկայական ալիքներ առաջացան։

And all the ship can do is to dance and pitch along with the waves.

Նավը պարում և օրորվում էր ալիքների հետ։

A huge wave comes and slaps the front

Մի մեծ ալիք եկավ և հարվածեց դիմացին

and knocks it down.

և կոտրեց այն։

And another one comes and slaps the aft and knocks it down.

Մեկ ուրիշն եկավ, հարվածեց հետևի կողմից և կոտրեց այն։

And there's a third one over here.

Ահա նաև երրորդը։

This swallows the bridge and knocks it down.

Սա կուլ տվեց կամուրջը և կոտրեց այն։

And the ship sinks,

Նավը սուզվեց

and the captain has lost everything,

և նավապետը կորցրեց ամեն ինչ

but for a life jacket.

փրկարար բաճկոնից բացի։

Thank you so much.

Շատ շնորակալ եմ։

(Applause)

Ծափահարություններ