New thinking on the climate crisis | Al Gore

Translator: Altansuvd Bold Reviewer: Gereltuya Erdenejargal

I have given the slide show that I gave here two years ago about 2,000 times.

2 жилийн өмнө энд тавьсан илтгэлээ би ойролцоогоор 2,000 удаа илтгэсэн байх.

I'm giving a short slide show this morning

Өнөөдөр та бүхэнд танилцуулах богино хэмжээний слайдаар

that I'm giving for the very first time, so --

би анхны удаагаа илтгэл тавьж байгаа юм.

well it's -- I don't want or need to raise the bar,

Энэ удаад стандартаа дээшлүүлэхийг хүссэнгүй, тэгэх хэрэг ч алга.

I'm actually trying to lower the bar.

Үнэндээ стандартаа доошлуулахаар чармайж байна.

Because I've cobbled this together

Яагаад вэ гэвэл илтгэлээ бэлдэх үедээ

to try to meet the challenge of this session.

энэ удаагийн уулзалтын шаардлагыг хангахыг хичээсэн.

And I was reminded by Karen Armstrong's fantastic presentation

Карэн Армстронг гайхамшигт илтгэлдээ

that religion really properly understood

зөвөөр ойлговол шашин нь итгэл үнэмшилийн тухай бус,

is not about belief, but about behavior.

зан араншингийн тухай байдаг гэж надад сануулсан юм.

Perhaps we should say the same thing about optimism.

Магадгүй өөдрөг үзлийн талаар мөн адил зүйлийг хэлэх хэрэгтэй болов уу.

How dare we be optimistic?

Бид яаж өөдрөг үзэлтэй байж чадаж байна аа?

Optimism is sometimes characterized as a belief, an intellectual posture.

Өөдрөг үзлийг заримдаа итгэл үнэмшил, оюун ухааны хэлбэр гэдэг.

As Mahatma Gandhi famously said,

Махатма Гандигийн алдартай үг байдаг,

"You must become the change you wish to see in the world."

"Дэлхий дээр өөрчлөхийг хүссэнээ чи өөрөө хийх ёстой".

And the outcome about which

Энэ нь зан араншинг шинэчилдэггүй л юм бол

we wish to be optimistic is not going to be created

өөдрөг сэтгэлийн үр дүн нь

by the belief alone, except to the extent that the belief

зөвхөн итгэж үнэмшсэнээр илрэхгүй.

Гэхдээ заримдаа зан араншин гэдэг үг нь

brings about new behavior. But the word "behavior"

is also, I think, sometimes misunderstood in this context.

иймэрхүү нөхцөлд буруугаар ойлгогдох нь олонтаа.

I'm a big advocate of changing

Би дараах зүйлүүдийг дэмждэг:

the lightbulbs and buying hybrids,

чийдэнгийн шилээ солих, гибрид зүйлс худалдан авах,

and Tipper and I put 33 solar panels on our house,

Типпэр эхнэртэйгээ хамт байшин дээрээ

33 нарны эрчим хүч цуглуулагч авч тавих, геотермэн худаг ухах, гэх мэт.

and dug the geothermal wells, and did all of that other stuff.

But, as important as it is to change the lightbulbs,

Хэдий чийдэнгийн шилээ солих нь чухал боловч

it is more important to change the laws.

хууль дүрмийг өөрчилөх нь илүү чухал юм.

And when we change our behavior in our daily lives,

Бид өдөр бүрийн зуршилаа өөрчлөхдөө

хааяа иргэний хувьд хийх өөрчлөлтөө, мөн ардчиллын хэсгийг алгасдаг.

we sometimes leave out the citizenship part

and the democracy part. In order to be optimistic about this,

Энэ асуудалд өөдрөгөөр хандахын тулд,

we have to become incredibly active as citizens in our democracy.

бид өөрсдөө ардчиллын идэвхтэй иргэд болох хэрэгтэй.

In order to solve the climate crisis,

Цаг уурын асуудлыг шийдэхийн тулд

we have to solve the democracy crisis.

бид эхлээд ардчилалын асуудлуудаа шийдэх ёстой.

And we have one.

Бидэнд ардчилалтай холбоотой асуудлууд бий.

I have been trying to tell this story for a long time.

Би энэ тухай ярихыг их удаан бодсон.

I was reminded of that recently, by a woman

Үүнийг надад ширээний минь хажуугаар өнгөрөхдөө

who walked past the table I was sitting at,

над руу сонирхон харж байсан нэгэн эмэгтэй санагдуулсан юм.

just staring at me as she walked past. She was in her 70s,

Тэр 70 орчим насны болов уу гэмээр бөгөөд

looked like she had a kind face. I thought nothing of it

эелдэгдүү царайтай байв.

until I saw from the corner of my eye

Эхлээд миний санаанд ч ороогүй л дээ.

Тэгээд тэр эмэгтэй над руу ширтсээр ирж байхыг хардаг юм байна.

she was walking from the opposite direction,

also just staring at me. And so I said, "How do you do?"

Тэгэхээр нь би "Сайн байна уу?" гэлээ.

And she said, "You know, if you dyed your hair black,

Хариу болгож тэр "Та хэрвээ үсээ хараар будвал

you would look just like Al Gore." (Laughter)

Аль Гортой маш адилхан харагдах юм байна" гэсэн.

(Инээд)

Many years ago, when I was a young congressman,

Олон жилийн өмнө конгрессийн залуухан гишүүн байхдаа

I spent an awful lot of time dealing with the challenge

цөмийн зэвсэгийн хяналттай холбоотой

of nuclear arms control -- the nuclear arms race.

асуудлууд дээр би маш их цаг зарцуулсан.

And the military historians taught me,

Цэргийн түүхчдийн тухайн үед надад зааснаар бол

during that quest, that military conflicts are typically

цэргийн зөрчилдөөнийг үндсэндээ

put into three categories: local battles,

3 төрөлд хуваана: орон нутгийн мөргөдөөн,

regional or theater wars, and the rare but all-important

бүс нутгийн дайн, мөн ховор боловч хамгийн чухал дэлхийн дайн буюу

global, world war -- strategic conflicts.

стратегийн зөрчилдөөн.

And each level of conflict requires a different allocation of resources,

Дайны түвшин болгон нь өөр өөр нөөц хуваарилалт,

a different approach,

өөр бодлого,

a different organizational model.

өөр зохион байгуулалтын загвар шаардана.

Environmental challenges fall into the same three categories,

Байгаль орчны асуудлууд мөн адил 3 төрөлд хуваагдах ба

and most of what we think about

бидний хамгийн их анхаардаг төрөл нь

are local environmental problems: air pollution, water pollution,

орон нутгийн байгаль орчны асуудлууд: агаар, усны бохирдол,

hazardous waste dumps. But there are also

аюултай хог хаягдал.

Мөн түүнчилэн бүс нутгийг хамарсан байгаль орчны асуудлууд байна.

regional environmental problems, like acid rain

from the Midwest to the Northeast, and from Western Europe

Үүнд Дундад өрнөдөөс Хойд дорнод руу,

to the Arctic, and from the Midwest

баруун Европоос хойд туйл руу, АНУ-ын төвийн баруун хэсгээс

out the Mississippi into the dead zone of the Gulf of Mexico.

Мексикийн булан руу нүүх хүчлийн бороо.

And there are lots of those. But the climate crisis

Ийм олон жишээг өгч болно.

is the rare but all-important

Гэвч цаг уурын дулаарал нь ховор боловч маш чухалд орох

global, or strategic, conflict.

дэлхийн болон стратегийн зөрчилдөөн юм.

Everything is affected. And we have to organize our response

Бүх зүйл нэрвэгдэж байна.

Бид өөрсдийн хариу үйлдлээ нэгтгэн зохицуулах хэрэгтэй.

appropriately. We need a worldwide, global mobilization

Нөхөн сэргээгдэх эрчим хүч, хэмнэлт, зохистой хэрэглээг дэмжих,

for renewable energy, conservation, efficiency

бага нүүрстөрөгчийн эдийн засагт нийтээрээ шилжих

and a global transition to a low-carbon economy.

дэлхийг хамарсан хөдөлгөөн бидэнд хэрэгтэй.

We have work to do. And we can mobilize resources

Бидэнд хийх ажил зөндөө байна.

Бид улс төрийн эрмэлзлэлийг өөрчилж чадна.

and political will. But the political will

Гэхдээ нөөцийг хөдөлгөхийн тулд эхлээд улс төрийн эрмэлзлэлийг өөрчилөх хэрэгтэй.

has to be mobilized, in order to mobilize the resources.

Let me show you these slides here.

Та бүхэнд энэ слайдуудыг үзүүлье.

I thought I would start with the logo. What's missing here,

Логоноос эхэлье гэж бодлоо.

Энд юу дутаж байна вэ гэвэл мэдээж хойд мөсөн туйлын мөсөн хучилга.

of course, is the North Polar ice cap.

Greenland remains. Twenty-eight years ago, this is what the

Гренланд үлдсэн байна.

28 жилийн өмнө Хойдтуйлын мөсөн хучлага

polar ice cap -- the North Polar ice cap -- looked like

зуны сүүл намрын эхэн үеэр ингэж харагддаг байсан.

at the end of the summer, at the fall equinox.

This last fall, I went to the Snow and Ice Data Center

Өнгөрсөн намар би Колорадо, Болдерь дахь

in Boulder, Colorado, and talked to the researchers

Цас Мөсний Мэдээлэлийн Төвд очсон ба мөн энд Монтерей дахь

here in Monterey at the Naval Postgraduate Laboratory.

Тэнгисийн Цэргийн Аспирантын Лабораторийн судлаачидтай уулзсан.

This is what's happened in the last 28 years.

Өнгөрсөн 28 жилд болж өнгөрсөн нь энд байна.

To put it in perspective, 2005 was the previous record.

Харьцуулж харвал түрүүчийх 2005 оных байсан.

Here's what happened last fall

Өнгөрсөн намар гарсан өөрчлөлт энэ бөгөөд

that has really unnerved the researchers.

энэ өөрчлөлт нь эртэмтдийг ихээр цочроосон.

The North Polar ice cap is the same size geographically --

Газар зүйн хэмжээгээрээ хойд мөсөн туйлын мөсөн хучлага нь АНУ-тай ойролцоо.

doesn't look quite the same size --

Хэмжээгээрээ ойролцоо харагдахгүй байгаа ч үнэндээ АНУ-ын нутаг дэвсгэрээс

but it is exactly the same size as the United States,

Аризона мужийг хассантай тэнцүү.

minus an area roughly equal to the state of Arizona.

The amount that disappeared in 2005

2005 онд алга болсон хэсэг нь

was equivalent to everything east of the Mississippi.

Миссисипигээс зүүн талд орших нутаг дэвсгэртэй тэнцүү.

The extra amount that disappeared last fall

Өнгөрсөн намар алга болсон газрын хэмжээ нь үүнтэй тэнцүү.

was equivalent to this much. It comes back in the winter,

Өвөл болохоор буцаад хөлддөг,

but not as permanent ice, as thin ice --

гэвч энэ мөс нь тогтонги бус нимгэхэн, хэврэг мөс юм.

vulnerable. The amount remaining could be completely gone

Үлдсэн хэсэг нь магадгүй

тавхан жилийн дараах зун гэхэд байхгүй болсон байх болов уу.

in summer in as little as five years.

That puts a lot of pressure on Greenland.

Энэ нь Гринландад маш их дарамт учруулж байгаа.

Already, around the Arctic Circle --

Хойд туйлд аль хэдийнээ болж буй зүйлс...

this is a famous village in Alaska. This is a town

Энэ бол Аляскад байдаг нэгэн алдартай тосгон.

in Newfoundland. Antarctica. Latest studies from NASA.

Энэ хот Ньюфаундландад байдаг хот.

НАСА-аас гаргасан сүүлийн үеийн судалгаагаар

The amount of a moderate-to-severe snow melting

Антарктидад цас нь дундаас ноцтой хүртэлх түвшинд хайлсан газрын хэмжээ нь

of an area equivalent to the size of California.

Калифорнийн нутаг дэвсгэрийн хэмжээтэй дүйцэхүйц байна.

"They were the best of times,

"Сайн ч үеүүд байлаа, муу ч үеүүд байлаа"

they were the worst of times": the most famous opening sentence

Английн уран зохиолд дахь хамгийн алдартай эхлэл.

in English literature. I want to share briefly

Би та бүхэнд "Хоёр Гаригийн Үлгэр"-ийг товчхон ярьж өгье.

a tale of two planets. Earth and Venus

Дэлхий, Сугар гариг 2 хэмжээгээрээ адилхан.

are exactly the same size. Earth's diameter

Дэлхийн диаметр 400 км-ээр илүү ч

is about 400 kilometers larger, but essentially the same size.

гэвч энэ 2 гаригийг адил хэмжээний гэж үзэж болно.

They have exactly the same amount of carbon.

2 гариг маань яг ижил хэмжээний нүүрстөрөгчтэй.

But the difference is, on Earth, most of the carbon

Ялгаа нь гэвэл, дэлхий дээрх нүүрстөрөгчийн ихэнх нь

has been leeched over time out of the atmosphere,

цаг хугацааны эрхээр агаар мандлаас хамагдан

deposited in the ground as coal, oil,

хөрсөнд нүүрс, нефть, байгалийн хий хэлбэрээр хадгалагдах болсон.

natural gas, etc. On Venus, most of it

Сугар гариг дээр нүүрстөрөгчийн ихэнх нь агаар мандалдаа байдаг.

is in the atmosphere. The difference is that our temperature

Өөр ялгаа гэвэл манай дэлхийн агаарын хэм

is 59 degrees on average. On Venus,

дунджаар 15 градус байхад Сугар гариг дээр 457 градус байна.

it's 855. This is relevant to our current strategy

Энэ нь хөрснөөс аль болох их хэмжээний нүүрстөрөгчийг

of taking as much carbon out of the ground as quickly as possible,

түргэн гарган авч агаар мандалд цацах гэсэн

and putting it into the atmosphere.

одоогийн бидний стратегитэй холбоотой.

It's not because Venus is slightly closer to the Sun.

Сугар гариг наранд илүү ойрхон болоод халуун байдаг юм биш.

It's three times hotter than Mercury,

Сугар гариг нь наранд хамгийн ойр байдаг.

which is right next to the Sun. Now, briefly,

Буд гаригаас 3 дахин халуун.

here's an image you've seen, as one of the only old images,

Энэ дүрсийг та бүхэн олон удаа харсан байх.

but I show it because I want to briefly give you CSI: Climate.

Гэхдээ үүнийг үзүүлж байгаагийн учир нь

уур амьсгалын өөрчлөлтийг харуулах гэсэн юм.

The global scientific community says:

Дэлхийн эрдэмтдийн үзэж байгаагаар дэлхийн дулаарлыг үүсгэгч нь

man-made global warming pollution, put into the atmosphere,

агаар мандалд гарснаараа улам зузааран,

улмаар гадагш гарах хэт улаан туяаг саатуулан барьж байдаг.

thickening this, is trapping more of the outgoing infrared.

You all know that. At the last

Та бүгд үүнийг мэдэж байгаа.

IPCC summary, the scientists wanted to say,

Нэмж хэлэхэд хамгийн сүүлийн Олон Улсын Цаг Уурын Өөрчилөлтийн Kоммис дээр

"How certain are you?" They wanted to answer that "99 percent."

эрдэмтэдээс "Хэр итгэлтэй байна вэ?" гэж асуухад

The Chinese objected, and so the compromise was

99% гэсэн боловч Хятадын тал эсэргүүцсэнээр

"more than 90 percent."

90%-аас илүү болж хувирсан.

Now, the skeptics say, "Oh, wait a minute,

Дэлхийн дулааралд эргэлзэгчид

this could be variations in this energy

"Нарнаас ирж буй энергийн өөрчлөлтөөс болж

coming in from the sun." If that were true,

дэлхийн хэм өөрчлөгдөж байж болно" гэх нь бий.

Хэрвээ энэ үнэн бол стратосфер мөн агаар мандлын доод хэсэгтэй

the stratosphere would be heated as well as the

lower atmosphere, if it's more coming in.

адил хэмжээгээр халах ёстой байсан.

If it's more being trapped on the way out, then you would

Харин эсрэгээр гарах замдаа саатуулагдсан бол

expect it to be warmer here and cooler here. Here is the lower atmosphere.

энэ хэсэгт илүү халуун, энэ хэсэгт арай сэрүүн байх байсан.

Энд агаар мандалын доод хэсэг байна.

Here's the stratosphere: cooler.

Энд стратосфер байна: илүү сэрүүн.

CSI: Climate.

Уур амьсгалын өөрчлөлт.

Now, here's the good news. Sixty-eight percent of Americans now believe

Одоо сайн мэдээг дуулгая.

Америкчуудын 68% нь дэлхийн дулааралд хүний үйлдлүүд буруутай гэж үзэж байна.

that human activity is responsible

for global warming. Sixty-nine percent believe that the Earth is heating up

69% нь дэлхий маш хурдтайгаар дулаарч байгааг зөвшөөрч байна.

in a significant way. There has been progress,

but here is the key: when given a list

Дэвшил гарсан байна,

гэвч шийдэх ёстой асуудлуудыг жагсаахад

of challenges to confront, global warming is still listed at near the bottom.

дэлхийн дулаарлын асуудал сүүл хавиар бичигдсэн хэвээрээ байна.

What is missing is a sense of urgency.

Юу дутаад байна вэ гэвэл яаралтай чухал гэдгийг мэдрэхгүй байна.

If you agree with the factual analysis,

Хэрвээ асуудлыг хүлээн зөвшөөрч байгаа хэрнээ

but you don't feel the sense of urgency,

шийдэх гэж нэг их яарч чухалчилахгүй байгаа бол

where does that leave you?

энэ юу гэсэн үг вэ?

Well, the Alliance for Climate Protection, which I head

Миний удирддаг "Уур Амьсгал Хамгааллын Холбоо"

in conjunction with Current TV -- who did this pro bono --

CurrentTV тэй холбоотой ажилладаг бөгөөд хамтдаа

did a worldwide contest to do commercials on how to communicate this.

дэлхийн дулаарлыг мэдрүүлэх сурталчилгааны уралдаан зохион байгуулсан.

This is the winner.

Ялагч нь энэ байна.

NBC -- I'll show all of the networks here -- the top journalists

NBC-ийн шилдэг сэтгүүлчид

2007 онд ерөнхийлөгчид нэр дэвшигчдээс

for NBC asked 956 questions in 2007

956 асуулт тавьснаас 2 нь л

of the presidential candidates: two of them were about

дэлхийн дулаарлын талаар байсан.

the climate crisis. ABC: 844 questions, two about the climate crisis.

ABC, 844 асуултын 2 нь дэлхийн дулаарлын талаар.

Fox: two. CNN: two. CBS: zero.

Fox: 2. CNN: 2. CBS: 0.

From laughs to tears -- this is one of the older

Инээж байснаа уйлах мэт.

Энэ бол хуучны тамхины сурталчилгаануудын нэг.

tobacco commercials.

So here's what we're doing.

Энэ бидний хийж буй зүйл.

This is gasoline consumption in all of these countries. And us.

Энэ бол эдгээр орнуудын шатахууны хэрэглээ.

Бидний хэрэглээ.

But it's not just the developed nations.

Зөвхөн хөгжингүй орнууд ч бус.

The developing countries are now following us

Хөгжиж буй орнууд ч мөн адил биднийг дагаад

and accelerating their pace. And actually,

хурдаа ихэсгэж байна.

their cumulative emissions this year are the equivalent

Үнэндээ тэдний энэ жилийн нийт ялгаруулалт нь

to where we were in 1965. And they're catching up

1965 онд бидний байсантай адил байна.

very dramatically. The total concentrations:

Тэд маш хурдтай биднийг гүйцэж байна.

2025 он гэхэд 1985 онд бидний байсантай дүйцэхнэ.

by 2025, they will be essentially where we were in 1985.

If the wealthy countries were completely missing

Чинээлэг улсууд байхгүй байсан ч

from the picture, we would still have this crisis.

дэлхийн дулаарлын асуудал байсаар л байх болно.

But we have given to the developing countries

Гэвч бид хөгжиж буй орнуудад энэ дэлхийн дулаарлын

the technologies and the ways of thinking

асуудлыг бий болгож буй технологи болон сэтгэлгээг өвлүүлсэн.

that are creating the crisis. This is in Bolivia --

Энэ бол Боливи.

over thirty years.

30 жилийн турш.

This is peak fishing in a few seconds. The '60s.

Хэдэн секундын дотор уул овоо болж байна.

'70s. '80s. '90s. We have to stop this. And the good news is that we can.

60-аад онд 70, 80, 90-ээд онуудад. Бид энийгээ болих хэрэгтэй.

We have the technologies.

Сайн мэдээ гэвэл бид больж чадна. Бидэнд технологи нь байгаа.

We have to have a unified view of how to go about this:

Үүнтэй хэрхэн тэмцэх талаар нэгдсэн үзэл бодол хэрэгтэй.

the struggle against poverty in the world

Дэлхий дээрх ядуурлын эсрэг тэмцэх,

and the challenge of cutting wealthy country emissions,

чинээлэг орнуудын хаягдлын хэмжээг багасгах асуудалтай тэмцэх,

all has a single, very simple solution.

энэ бүгдэд цорын ганц бөгөөд маш энгийн шийдэл бий.

People say, "What's the solution?" Here it is.

"Шийдэл нь юу вэ?" гэвэл хариулт нь энд байна.

Put a price on carbon. We need a CO2 tax, revenue neutral,

Нүүрстөрөгчийг үнэлэх.

Бидэнд хөдөлмөрийн татварыг орлуулах CO2 татвар хэрэгтэй.

to replace taxation on employment, which was invented by Bismarck --

Хөдөлмөрийн татварыг 19-р зуунд Бисмарк нээснээс хойш

and some things have changed

since the 19th century.

их зүйл өөрчлөгдсөн.

In the poor world, we have to integrate the responses

Ядуу орнуудад, ядууралтай тэмцэхэд нь тусламж үзүүлэхдээ

to poverty with the solutions to the climate crisis.

дэлхийн дулааралтай тэмцэх шийдлүүдийг ашиглах нь зүйтэй.

Plans to fight poverty in Uganda

Угандагийн ядууралтай тэмцэх хөтөлбөр нь

are mooted, if we do not solve the climate crisis.

дэлхийн дулаарлыг шийдэхгүй л бол үр дүнгүй хэвээр байна.

But responses can actually make a huge difference

Гэхдээ энэ өөрчлөлт нь ядуу орнуудад их нөлөөлдөг.

in the poor countries. This is a proposal

that has been talked about a lot in Europe.

Европт энэ тухай их яригдсан.

Үүнийг "Nature" сэтгүүлээс авсан юм.

This was from Nature magazine. These are concentrating

Эдгээр нь нөхөн сэргээгдэх нарны энергийн станцууд бөгөөд бүх

solar, renewable energy plants, linked in a so-called "supergrid"

Европийг цахилгаан хүчээр хангах супергридтэй холбогдсон байгаа.

to supply all of the electrical power

to Europe, largely from developing countries -- high-voltage DC currents.

Эдний ихэнх нь хөгжиж буй орнуудад байрлах юм.

Өндөр хүчдэлийн тогтмол гүйдлүүд.

This is not pie in the sky; this can be done.

Энэ бол хоосон мөрөөдөл биш юм. Хийж болохоор зүйл.

We need to do it for our own economy.

Бид үүнийг эдийн засгийнхаа төлөө хийх хэрэгтэй байна.

The latest figures show that the old model

Хамгийн сүүлийн үеийн мэдээллээс харахад хуучин загварууд ашиггүй болж.

is not working. There are a lot of great investments

Та бүгдийн хөрөнгө оруулж болох их олон боломж бий.

that you can make. If you are investing in tar sands

Та хэрвээ газрын тос агуулсан элс эсвэл занарт тосонд

or shale oil, then you have a portfolio

хөрөнгө оруулалт хийсэн бол таны үнэт цаасны портфель

that is crammed with sub-prime carbon assets.

нүүрсний төрлийн хөрөнгө оруулалтаас бүрдэх болно.

And it is based on an old model.

Энэ нь хуучирсан загвар юм.

Junkies find veins in their toes when the ones

Хар тамхичид гар, хөлийн судаснууд нь хагарахад

in their arms and their legs collapse. Developing tar sands

хөлийн хурууны судсаа ашигладаг.

Газрын тостой элс болон занарт тосонд хөрөнгө оруулах нь үүнтэй адил юм.

and coal shale is the equivalent. Here are just a few of the investments

Эдгээр нь илүү ач холбогдолтой хөрөнгө оруулалтууд байна.

that I personally think make sense.

I have a stake in these, so I'll have a disclaimer there.

Эдгээрт миний өөрийн хувь байгаа.

But geothermal, concentrating solar,

Гэхдээ геотерм, баяжуулсан нарны эрчим хүч,

advanced photovoltaics, efficiency and conservation.

дэвшилтэт фотоволтайк аргууд, хэмнэлт болон бүтээмж.

You've seen this slide before, but there's a change.

Та бүхэн энэ слайдыг урьд нь харсан байх, гэхдээ энд өөрчлөлтүүд бий.

The only two countries that didn't ratify

Гарын үсэг зураагүй 2 орон байсан бол одоо зөвхөн нэг орон үлдсэн байна.

-- and now there's only one. Australia had an election.

Австрали улсад сонгууль болж өнгөрсөн.

And there was a campaign in Australia

Австралид зурагт, интернэт болон радиог хамруулсан

that involved television and Internet and radio commercials

кампанит үйл ажиллагаа явагдаж байсан бөгөөд

хүмүүст энэ нь хойшлуулашгүй гэдгийг ойлгуулахыг хичээсэн юм.

to lift the sense of urgency for the people there.

And we trained 250 people to give the slide show

Австралийн бүх хот, тосгон энэ слайдыг танилцуулуулахаар

in every town and village and city in Australia.

бид 250 хүнийг сургасан.

Lot of other things contributed to it,

Үүнд бусад хүчин зүйлүүд тусалсан ч гэлээ

but the new Prime Minister announced that

шинээр сонгогдсон Ерөнхий Сайд мэдэгдэхдээ

his very first priority would be to change Australia's position

эн түрүүнд Австрали улсын Киотогийн Протокольд хандах хандлагыг

on Kyoto, and he has. Now, they came to an awareness

өөрчлөнө гэсэн бөгөөд өөрчилсөн юм.

Тэд саяхан нэрвэгдсэн айхтар гангийн улмаас

partly because of the horrible drought that they have had.

үүнд илүү соргог болсон.

This is Lake Lanier. My friend Heidi Cullen

Энэ бол Ланиер нуур.

Миний найз Хайди Куллинсийн хэлснээр бол

said that if we gave droughts names the way we give hurricanes names,

хэрвээ бид ган гачиг бүрийг хар салхи шиг нэрлэдэг байсан бол

we'd call the one in the southeast now Katrina,

одоо зүүн хойд зүгт байгааг Катрина гэж нэрлээд

and we would say it's headed toward Atlanta.

түүнийг Атланта руу зүглэж байна гэх байсан.

We can't wait for the kind of drought

Бид ган гачигийн хаан ирж ноёлохыг хүлээж болохгүй.

Australia had to change our political culture.

Австрали улс төрийн хандлагаа өөрчилөх хэрэгтэй.

Here's more good news. The cities supporting Kyoto in the U.S.

Өшөө сайн мэдээг дуулгая.

Киотог дэмжиж буй АНУ-ын хотууд 780 хүрсэн байна.

are up to 780 -- and I thought I saw one go by there,

Xэн нэг нь тэнд үүнийг мэдрүүлэхээр очсон мэт байлаа. Энэ бол маш сайн мэдээ.

just to localize this -- which is good news.

Now, to close, we heard a couple of days ago

Хамгийн сүүлд нэмээд хэлэхэд, хэдэн өдрийн өмнө

about the value of making individual heroism so commonplace

хувь хүний баатарлаг үйл явдлыг жирийн үйл шиг

that it becomes banal or routine.

хэвийн, өдөр тутмын зуршил болгох санааг сонссон юм.

What we need is another hero generation. Those of us who are alive

Бидэнд дахиад нэг баатруудын эрин цаг хэрэгтэй байна.

in the United States of America

Ялангуяа АНУ-д өнөөдөр амьдрах иргэд,

today especially, but also the rest of the world,

мөн дэлхийн бусад улс оронд буй хүмүүс

have to somehow understand that history

дэлхийн түүхээс бидэнд олгож буй

has presented us with a choice -- just as Jill [Bolte] Taylor was figuring out

энэ боломжийг ойлгох хэрэгтэй. Жилл Болт Тэйлор

how to save her life while she was distracted

амьдралынхаа тэр гайхалт үйл явдалд сатааралгүй

by the amazing experience that she was going through.

амиа аврахын тулд юу хийхээ шийдэх хэрэгтэй байсан үе шиг.

We now have a culture of distraction.

Бидний анхаарал энэ үед дэндүү их сарниулагдаад байна.

But we have a planetary emergency.

Бидэнд дэлхийн хэмжээний онц байдал үүсээд байна.

And we have to find a way to create,

Ямар нэгэн байдлаар одоо цагийн хүмүүсийг

in the generation of those alive today, a sense of generational mission.

хамарсан зорилго бий болгох хэрэгтэй байна.

I wish I could find the words to convey this.

Энийг чаддаг бол илүү тодоор илэрхийлмээр л байна.

This was another hero generation

Нэгэн үеийн баатрууд энэ гариг дээр

that brought democracy to the planet.

ардчилсан үзлийг авчирсан.

Another that ended slavery. And that gave women the right to vote.

Өөр нэг нь боолчилолыг халсан. Бас эмэгтэйчүүдэд сонгох эрхийг олгосон.

We can do this. Don't tell me that we don't have the capacity to do it.

Бид үүнийг хийж чадна. Бидэнд энийг хийх чадвар байхгүй гэж бүү хэл.

If we had just one week's worth of what we spend on the Iraq War,

Хэрвээ Иракын дайны долоо хоногийнхтой тэнцэх зардал бидэнд байсан бол

we could be well on the way to solving this challenge.

энийг аль хэдийн шийдээд эхэлчихсэн байх байсан юм.

We have the capacity to do it.

Бидэнд үүнийг хийх чадвар бий.

One final point: I'm optimistic, because I believe

Эцэст нь хэлэхэд би өөдрөг үзэлтэй хүн, учир нь би

we have the capacity, at moments of great challenge,

шаардлагатай үед анхаарлаа сарниулахгүйгээр

to set aside the causes of distraction and rise to the challenge

түүхийн бидэнд даалгаж буй асуудлыг шийдэх

that history is presenting to us.

чадвар бидэнд бий гэдэгт итгэдэг.

Sometimes I hear people respond to the disturbing facts of the climate crisis

Би заримдаа хүмүүсийн дэлхийн дулаарлын талаар сонсоод

by saying, "Oh, this is so terrible.

"Ямар аймшигтай юм бэ. Бидэнд их хэцүү ачаа ногдож"

What a burden we have." I would like to ask you

гэж хэлж байхыг сонсдог. Би та бүхнээс үүнийг

to reframe that. How many generations

дахин бодож үзэхийг хүсч байна. Хүн төрөлхтний

in all of human history have had the opportunity

түүхийн турш хэдэн үед нь хамаг хүч бололцоогоо шавхан тэмцэх

to rise to a challenge that is worthy of our best efforts?

боломж олдож байсан билээ?

A challenge that can pull from us

Бидэнд бид өөрсдөө ч мэдэхгүй их хүч чадал

more than we knew we could do? I think we ought to approach

байгааг харуулж чадах тийм тэмцэл? Энэ тэмцлийг хийхдээ

this challenge with a sense of profound joy

баяр хөөртэйгөөр

and gratitude that we are the generation

талархсан сэтгэлээр хандах хэрэгтэй гэж бодож байна,

about which, a thousand years from now,

учир нь одоогоос мянган жилийн дараа

philharmonic orchestras and poets and singers will celebrate

найрал хөгжимчид, яруу найрагчид, дуучид бидний үеийнхнийг магтан дуулахдаа

by saying, they were the ones that found it within themselves

бид гамшгийг шийдэх гарцыг олсон ба

to solve this crisis and lay the basis

хүн төрөлхтний гэгээн, өөдрөг ирээдүйн

for a bright and optimistic human future.

суурийг тавьсан гэцгээх болно.

Let's do that. Thank you very much.

Үүнийг хийцгээе! Маш их баярлалаа.

Chris Anderson: For so many people at TED, there is deep pain

Крис Андерсон: TED-д оролцож буй олон хүмүүс нэгэн зүйлд их гонсгор байдаг нь

that basically a design issue

загварын асуудал юм,

on a voting form --

сонгуульд санал өгөх загварын асуудал,

one bad design issue meant that your voice wasn't being heard

энэ загварын асуудлаас болоод хэлж байгаа зүйлс маань бусад хүмүүст хүрэхгүй байна гэж.

like that in the last eight years in a position

8 жилийн өмнө үүрэгт ажилдаа байх үедээ

where you could make these things come true.

энэ бүхнийг хийж чадах байсан ч хэлж буй зүйлүүд нь бусдад хүрч чадаагүйн адил.

That hurts.

Гомдмоор ч юм шиг.

Al Gore: You have no idea. (Laughter)

Ал Гор: Өө, хэлэх ч юм биш (Инээв)

CA: When you look at what the leading candidates

КА: Та намаасаа нэр дэвшигчдийг хараад

in your own party are doing now -- I mean, there's --

юу гэмээр байна..

are you excited by their plans on global warming?

Дэлхийн дулаарлын асуудалд тэдний хандах хандлага сэтгэлд тань хүрч байна уу?

AG: The answer to the question is hard for me

АГ: Хариулахад хэцүү асуулт байна.

because, on the one hand, I think that

Учир нь нэг талаас харахад

we should feel really great about the fact

бид баярлах ёстой зүйл бол

that the Republican nominee -- certain nominee --

БНН-аас нэр дэвшигч,

John McCain, and both of the finalists

Жон МкКэйн болон АН-ын 2 нэр дэвшигчид

for the Democratic nomination -- all three have a very different

3-уулаа дэлхийн дулаарлын талаар маш ялгаатай,

and forward-leaning position

3 өөр дэвшилттэй үзэл бодолтой байгаа.

on the climate crisis. All three have offered leadership,

Тэр 3 гурвуулаа одоогийн Засгийн Газрын мөрдөж

and all three are very different from the approach taken

буй зарчмаас маш өөр 3

by the current administration. And I think

удирдлагыг санал болгосон. Миний бодлоор

that all three have also been responsible in

тэд 3-уулаа төлөвлөгөө болон

putting forward plans and proposals. But the campaign dialogue that --

төсөл боловсруулах үүргээ сайн гүйцэтгэсэн. Гэвч кампанит ажлын лоозонг

as illustrated by the questions --

Консерватив Сонгогчдын Эвлэл асуулт тавьсанаар...

that was put together by the

гол гайхшруулаад байгаа юм нь

League of Conservation Voters, by the way, the analysis of all the questions --

нээлттэй хэлэлцүүлгүүд Орвелийн Лоозон гэгдээд байгаа

and, by the way, the debates have all been

"Цэвэр Нүүрс"-ээр ивээн

sponsored by something that goes by the Orwellian label,

тэтгэгдсэн байгаа.

"Clean Coal." Has anybody noticed that?

Үүнийг анзаарсан хүн байна уу?

Every single debate has been sponsored by "Clean Coal."

Нээлттэй хэлэлцүүлэг бүрийг "Цэвэр Нүүрс" ивээн тэтгэсэн.

"Now, even lower emissions!"

"Илүү бага ялгаруулцгаая!"

The richness and fullness of the dialogue

Бид бүгдийн Ардчилалын үзэл санаа

in our democracy has not laid the basis

бидэнд чухал болоод буй

for the kind of bold initiative that is really needed.

санаачлага болон идэвхийг бий болгож чадахгүй байна.

So they're saying the right things and they may --

Тэд бүгд зөв зүйтэй зүйлийг ярьж байна мөн

whichever of them is elected -- may do the right thing,

аль нь ч сонгогдлоо гэхэд зөв зүйл хийх ч байх.

but let me tell you: when I came back from Kyoto

Гэхдээ та нарт хэлчихье: 1997 онд би Киотогоос

in 1997, with a feeling of great happiness

хийсэн алхамдаа баяр хөөртэй нь аргагүй эргэж ирээд

that we'd gotten that breakthrough there,

АНУ-ын Сенаттай тулгарлаа.

and then confronted the United States Senate,

Сенатад 100 гишүүнээс зөвхөн 1 нь л

only one out of 100 senators was willing to vote

протоколыг дэмжихээр

to confirm, to ratify that treaty. Whatever the candidates say

гарын үсэг зурахыг зөвшөөрсөн. Нэр дэвшигчид

has to be laid alongside what the people say.

сонгогчдын юу хүсч байгааг илэрхийлэх ёстой.

This challenge is part of the fabric

Манай иргэншлийн

of our whole civilization.

салшгүй нэг утга нь тэр юм.

CO2 is the exhaling breath of our civilization, literally.

CO2 нь соёл иргэншлийн амьсгалж гаргасан хий юм.

And now we mechanized that process. Changing that pattern

Бид дээр нь энэ үйлдлийг механикжуулсан. Энэ дадлыг өөрчлөхөд

requires a scope, a scale, a speed of change

бидний түүхэнд хэрэглэж байгаагүй илүү

that is beyond what we have done in the past.

өргөн цар хүрээ, илүү их хурд хэрэгтэй.

So that's why I began by saying,

Иймээс яриагаа эхлэхдээ

be optimistic in what you do, but be an active citizen.

хийж буй зүйлдээ өөдрөг үзэлтэй бай гэхдээ үүний хажуугаар идэвхтэй иргэд байцгаая гэсэн юм.

Demand -- change the light bulbs,

Шаардлага: чийдэнгийн шилээ соль,

but change the laws. Change the global treaties.

хуулиа ч мөн өөрчил. ОУ-ын хэлэлцээрүүдээ ч өөрчилье.

We have to speak up. We have to solve this democracy -- this --

Бид үгээ хэлэх хэрэгтэй. Бид энэ ардчилалыг засах хэрэгтэй.

We have sclerosis in our democracy. And we have to change that.

Бидний ардчилал зүрх-судасны өвчнөөр өвдчихөөд байна. Бид үүнийг өөрчлөх хэрэгтэй.

Use the Internet. Go on the Internet.

Интернэтийг ашигла. Интернэт рүү ор.

Connect with people. Become very active as citizens.

Хүмүүстэй холбогд, Иргэн хүний хувьд идэвхтэй бай.

Have a moratorium -- we shouldn't

Бүх зүйлээ хойш нь тавиад бодоод үз -- CO2-оо шүүгээд

have any new coal-fired generating plants

хадгалах чадваргүй нүүрс хэрэглэгч үйлдвэрүүдийг

that aren't able to capture and store CO2, which means we have to

шинээр бий болгож болохгүй. Энэ юу гэсэн үг вэ гэвэл

quickly build these renewable sources.

бид нөхөн сэргээгдэх эх сурвалжийг хурдан барьж бүтээх хэрэгтэй гэсэн үг.

Now, nobody is talking on that scale. But I do believe

Одоогийн байдлаар хэн ч энэ түвшинд хүртэл ярихгүй байна.

that between now and November, it is possible.

Гэвч би 11 сар хүрэхэд хэн нэг нь ярьж эхэлж магадгүй гэж итгэж байна.

This Alliance for Climate Protection

Дэлхийн Дулаарлаас Хамгаалах Холбоо нь

is going to launch a nationwide campaign --

улсын хэмжээнд кампанит ажил зохиох гэж байгаа.

grassroots mobilization, television ads, Internet ads,

Хөдөлгөөнүүдийг зохион байгуулж, зурагт, интернэт,

radio, newspaper -- with partnerships with everybody

радио, сонин сэтгүүлээр сурталчилгаа явуулна. Мөн охидын скаутаас,

from the Girl Scouts to the hunters and fishermen.

анчид загасчидын холбоо гээд бүгдтэй хамтран ажиллана.

We need help. We need help.

Бидэнд тусламж хэрэгтэй байна.

CA: In terms of your own personal role going forward,

КА: Аль танд Энэ асуудлаар таны өөрийн үүргээ гүйцэтгэхээс өөр

Al, is there something more than that

нэмж хийхийг хүсч байгаа

you would like to be doing?

зүйл байгаа юу?

AG: I have prayed that I would be able to find the answer

АГ: Энэ асуултын хариуг олохын тулд

to that question. What can I do?

их залбирсан. Би юу хийж чадах билээ дээ?

Buckminster Fuller once wrote, "If the future

Бакминстэр Фуллер нэгэн цагт бичихдээ: " Хэрвээ бүх хүн төрөлхтний

of all human civilization depended on me, what would I do?

соёл иргэншлийн ирээдүй надаас хамаарч байсан бол би юу хийх байсан бэ?

How would I be?" It does depend on all of us,

Би ямар байх байсан бэ?" гэж. Энэ бид бүгдээс хамаарна.

but again, not just with the light bulbs.

Гэхдээ энэ нь зөвхөн чийдэнгийн шилээр хязгаарлагдах ёсгүй.

We, most of us here, are Americans. We have a democracy.

Энд буй хүмүүсийн ихэнх нь Америкчууд байна. Бидэнд ардчилал бий.

We can change things, but we have to actively change.

Бид өөрчилөлт хийж чадна. Гэхдээ илэвхитэйгээр өөрчилөх хэрэгтэй байна.

What's needed really is a higher level of consciousness.

Илүү ухамсартай болох хэрэгтэй байна.

And that's hard to --

Энэ нь хэцүү,

that's hard to create -- but it is coming.

хийхэд хэцүү гэхдээ дээрдэж байгаа.

There's an old African proverb that some of you know

Зарим нь мэдэж магадгүй, нэг Африк зүйр үгэнд :

that says, "If you want to go quickly, go alone;

"Хурдан явъя гэвэл ганцаараа яв,

if you want to go far, go together." We have to go far, quickly.

Хол явъя гэвэл олуулаа яв" гэсэн байдаг. Бид хол замыг хурдан туулах хэрэгтэй байна.

So we have to have a change in consciousness.

Иймээс ухамсраа өөрчилцгөөе.

A change in commitment. A new sense of urgency.

Хариуцлагадаа гаргах өөрчлөлт. Юу илүү зайлшгүй вэ гэдгийг мэдрэх.

A new appreciation for the privilege

Энэ асуудлыг шийдэх давуу эрхэд

that we have of undertaking this challenge.

талархах сэтгэл хэрэгтэй.

CA: Al Gore, thank you so much for coming to TED.

КА: Аль Гор таныг TED-д ирсэнд баярлалаа.

AG: Thank you. Thank you very much.

АГ: Баярлалаа. Маш их баярлалаа.