The world needs all kinds of minds | Temple Grandin

Translator: Georgi Stanojevski Reviewer: Zvezdana Moneva

I think I'll start out and just talk a little bit

Мислам дека ќе почнам со збор два за тоа

што точно е аутизам.

about what exactly autism is.

Autism is a very big continuum

Аутизам е голем дијазапон што

that goes from very severe -- the child remains nonverbal --

оди од многу тешки случаи, кога детето не зборува,

all the way up to brilliant scientists and engineers.

па сѐ до брилијатни научници и инжињери.

And I actually feel at home here,

И всушност тука се чувствувам како дома.

because there's a lot of autism genetics here.

Бидејќи тука има многу аутистичка генетика.

(Laughter)

Се надевам дека немате...

You wouldn't have any --

(Аплауз)

(Applause)

It's a continuum of traits.

Тоа е континиум од карактерни особини.

When does a nerd turn into Asperger, which is just mild autism?

Кога бубалица се претвара

во Аспрегер, што е само блага форма на аутизам?

I mean, Einstein and Mozart and Tesla would all be probably diagnosed

Сакам да кажам дека Ајнштајн и Моцарт

и Тесла, денеска најверојатно би биле

as autistic spectrum today.

дијагностицирани во аутистички спектар.

And one of the things that is really going to concern me

И една од работите со кои ќе се занимавам

е да ги потикнам овие деца да бидат оние кои ќе ја измислат

is getting these kids to be the ones

that are going to invent the next energy things

новата енергетска технологија,

за која утрово зборуваше Бил Гејтс.

that Bill Gates talked about this morning.

OK, now, if you want to understand autism: animals.

Добро. Значи, ако сакате да го разберете

аутизмот, животни.

I want to talk to you now about different ways of thinking.

Сега сакам да ви зборувам за различните начини на размислување.

You have to get away from verbal language.

Мора да се одалечите од вербалниот јазик.

I think in pictures. I don't think in language.

Јас размислувам во слики.

Не размислувам во јазик.

Now, the thing about the autistic mind is it attends to details.

Тоа што е специфично за аутистичкиот мозок

е штo обрнува внимание на детали.

This is a test where you either have to pick out the big letters

Ова е тест во кој треба или

да ги изберете големите или малите букви.

or the little letters,

and the autistic mind picks out the little letters more quickly.

Аутистичкиот мозок побрзо ги забележува

малите букви.

And the thing is, the normal brain ignores the details.

И работата е во тоа што нормалниот мозок игнорира детали.

Well, if you're building a bridge, details are pretty important

Па добро, ако градите мост, деталите се особено значајни,

бидејќи ќе се сруши ако ги игнорирате деталите.

because it'll fall down if you ignore the details.

Тоа што најмногу ме загрижува со работите денеска

And one of my big concerns with a lot of policy things today

е што работите стануваат премногу абстрактни.

is things are getting too abstract.

People are getting away from doing hands-on stuff.

Луѓето избегнуваат да прават

практични работи.

I'm really concerned that a lot of the schools

Навистина сум загрижена што многу од училиштата ги укинаа

have taken out the hands-on classes, because art, and classes like that --

практичните предмети,

бидејќи ликовно и сличните предмети

those are the classes where I excelled.

се предметите во кои јас се истакнував.

In my work with cattle,

Добро, во мојата работа со добиток

I noticed a lot of little things that most people don't notice

забележував многу од малите работи, кои повеќе од луѓето не ги гледаат,

would make the cattle balk.

и кои го тераат добитокот да застанува. Како, на пример,

For example, this flag waving right in front of the veterinary facility.

тоа што знамето се вееше баш пред ветеринарната клиника.

This feed yard was going to tear down their whole veterinary facility;

Во план им беше да ја срушат целата клиника,

all they needed to do was move the flag.

но сѐ што требаа да направат е да го мрднат знамето.

Rapid movement, contrast.

Нагли движења, контраст.

In the early '70s when I started, I got right down in the chutes

Во раните седумдесети кога започнував, Се спуштив

долу во водилките за да видам што гледаше добитокот.

to see what cattle were seeing.

People thought that was crazy.

Луѓето мислеа дека сум луда. Јакна на оградата ги заплашуваше.

A coat on a fence would make them balk, shadows would make them balk,

Сенки или јаже на подот ги тераа да застануваат.

a hose on the floor -- people weren't noticing these things.

Луѓето не ги забележуваа овие работи,

A chain hanging down ...

ланец што виси,

And that's shown very, very nicely in the movie.

и тоа е прикажано многу, многу убаво во филмот.

In fact, I loved the movie, how they duplicated all my projects.

Всушност го обожавам филмот, како тие успееа

да ги реплицираат сите мои проекти. Тоа е поради мојата гиковска страна.

That's the geek side.

И моите цртежи добија можност да играат во филмот.

My drawings got to star in the movie, too.

And, actually, it's called "Temple Grandin,"

И насловот на филмот е „Темпл Грандин“,

not "Thinking in Pictures."

а не „Мислење во слики“.

So what is thinking in pictures?

А што е размислување во фотографии? Тоа се буквално

It's literally movies in your head.

филмови во твојата глава.

My mind works like Google for images.

Мојот мозок работи како пребарувањето слики на Гугл.

Кога бев мала немав претстава дека моето размислување е различно.

When I was a young kid, I didn't know my thinking was different.

Мислев дека сите размислуваат во слики.

I thought everybody thought in pictures.

И додека ја пишував мојата книга „Размислување во слики“,

Then when I did my book, "Thinking in Pictures,"

правев интервјуа на луѓе за тоа како тие размислуваат.

I started interviewing people about how they think.

And I was shocked to find out that my thinking was quite different.

И бев шокирана кога дознав дека моето размислување

моето размислување е поприлично различно. Така,

Like if I say, "Think about a church steeple,"

ако кажам „замисли си камбанарија“

most people get this sort of generalized generic one.

повеќе од луѓето ќе замислат општа, генерализирана слика.

Now, maybe that's not true in this room,

Добро, можеби не е така во оваа просторија

but it's going to be true in a lot of different places.

но така е во повеќето места.

I see only specific pictures.

Јас гледам само специфични фотографии.

They flash up into my memory, just like Google for pictures.

Тие ми се појавуваат во паметот, исто како во Гугл за слики.

And in the movie, they've got a great scene in there,

И во филмот, направија одлична сцена

кога се спомна зборот „кондура“ и еден куп кондури од педесетите и шеесетите

where the word "shoe" is said, and a whole bunch of '50s and '60s shoes

pop into my imagination.

излегуваат од мојата фантазија.

OK, there's my childhood church; that's specific.

Ова е црквата од моето детство.

Баш специфично. Има и уште, Тврдината Колинс.

There's some more, Fort Collins.

OK, how about famous ones?

Добро, а што е со познатите?

And they just kind of come up, kind of like this.

И тие некако ми излегуваат, нешто вака.

Just really quickly, like Google for pictures.

Само многу брзо, како пребарувањето фотографии на Гугл.

And they come up one at a time,

И излегуваат една по една.

and then I think, "OK, well, maybe we can have it snow,

И си помислувам, добро можеби може да заврне снег,

or we can have a thunderstorm,"

или да имаме грмотевици,

and I can hold it there and turn them into videos.

и јас можам таквите фотографии да ги претворам во видеа.

Now, visual thinking was a tremendous asset

Визуелното размислување ми беше огромна предност

in my work designing cattle-handling facilities.

при дизајнирањето фабрики за одгледување добиток.

And I've worked really hard on improving how cattle are treated

И работев многу напорно во подобрување

на односот кон добитокот во кланиците.

at the slaughter plant.

Нема да ви покажам неудобни слајдови од кланици.

I'm not going to go into any gucky slaughter slides.

I've got that stuff up on YouTube, if you want to look at it.

Ако сакате да ги погледнете, ги имам ставено тие работи на Јутјуб.

Но една од работите кои можев да ги правам дизајнирајќи

(Laughter)

But one of the things that I was able to do in my design work

е што можев буквално да тестирам

is I could test-run a piece of equipment in my mind,

дел од опремата во мислите,

just like a virtual reality computer system.

баш како компјутерски систем за виртуелна реалност.

And this is an aerial view of a recreation of one of my projects

Ова е птичја перспектива

од модел на еден од моите проекти што беше користен во филмот.

that was used in the movie.

That was like just so super cool.

Тоа беше баш супер.

And there were a lot of, kind of, Asperger types and autism types

И имаше многу Аспергер типови,

и аутистички типови кои работеа на снимањето на филмот.

working out there on the movie set, too.

(Смеа)

(Laughter)

But one of the things that really worries me is:

Но една од работите која навистина ме загрижува

е каде оди младата верзија на овие деца.

Where's the younger version of those kids going today?

They're not ending up in Silicon Valley,

Тие не завршуваат во Силиконската долина, каде им е местото,

where they belong.

(Смеа)

(Laughter)

(Applause)

(Аплауз)

One of the things I learned very early on because I wasn't that social,

Една од работите кои ги научив многу млада, бидејќи не бев баш друштвена,

is I had to sell my work, and not myself.

е дека морам да ја продадам мојата работа, а не себеси.

And the way I sold livestock jobs is I showed off my drawings,

А начинот на кој ги продавав проектите со добитокот

е што ги покажував моите цртежи и цртежи на работи.

I showed off pictures of things.

Another thing that helped me as a little kid

Друга работа што како мало дете ми помогна,

is, boy, in the '50s, you were taught manners.

е, човече, во 50-тите те учеа на манири.

You were taught you can't pull the merchandise off the shelves

Те учеа дека неможеш да ги земаш намирниците од полиците

во продавница и да ги фрлаш наоколу.

in the store and throw it around.

Кога децата се во трето или четврто одделение

When kids get to be in third or fourth grade,

you might see that this kid's going to be a visual thinker,

може да се забележи дека ова дете ќе биде визуелен мислител,

drawing in perspective.

цртајќи во перспектива. Но сакам

Now, I want to emphasize

да потенцирам дека не секое дете аутист

that not every autistic kid is going to be a visual thinker.

ќе биде визуелен мислител.

Now, I had this brain scan done several years ago,

Ја имам направено оваа снимка на мозокот пред неколку години,

and I used to joke around about having a gigantic Internet trunk line

и често се шегував дека имам

огромен интернет кабел

going deep into my visual cortex.

кој оди длабоко во мојот визуелен кортекс.

This is tensor imaging.

Ова е тензорски приказ.

And my great big Internet trunk line is twice as big as the control's.

И мојот голем интернет кабел

е двапати поголем од оној на контролната фотографија.

The red lines there are me,

Црвените линии се мои,

and the blue lines are the sex and age-matched control.

а сините линии се на личност од ист пол и возраст.

And there I got a gigantic one,

Еве, ова е мојата огромна,

and the control over there, the blue one, has got a really small one.

а ова е просечната, сина,

која е навистина мала.

And some of the research now is showing

Некои од истражувањата денеска покажуваат

that people on the spectrum actually think with the primary visual cortex.

дека луѓето од спектарот во суштина размислуваат со својот примарен визуелен кортекс.

Now, the thing is, the visual thinker is just one kind of mind.

Работата е во тоа, дека визуелен мислител е само еден тип на ум.

You see, the autistic mind tends to be a specialist mind --

Видете, аутистичкиот ум има тенденција да биде специјализиран ум.

good at one thing, bad at something else.

Добар во една работа, лош во нешто друго.

And where I was bad was algebra.

А јас бев лоша во алгебра. И никогаш не ми беше дозволено

And I was never allowed to take geometry or trig.

да учам геомтрија или тригонометрија.

Gigantic mistake.

Огромна грешка. Сретнувам многу деца кои треба да прескокнат учење

I'm finding a lot of kids who need to skip algebra,

go right to geometry and trig.

алгебра и да учат директно геометрија и тригонометрија.

Now, another kind of mind is the pattern thinker.

Друг тип на ум е мислителот во шаблони.

More abstract.

По абстрактен. Тоа се инжењерите,

These are your engineers, your computer programmers.

компјутерските програмери.

This is pattern thinking.

Ова е размислување во шаблони. Оваа богомолка

That praying mantis is made from a single sheet of paper --

е направена од едно парче хартија,

no scotch tape, no cuts.

без лепење, без сечење.

And there in the background is the pattern for folding it.

И во позадина е шаблонот за виткање.

Here are the types of thinking:

Ова се типовите на размислување,

photo-realistic visual thinkers, like me;

фотореалистични визуелни мислители, како мене.

pattern thinkers, music and math minds.

Мислители во шаблони, музички и математички умови.

Some of these oftentimes have problems with reading.

Некои од нив често имаат проблеми со читање.

You also will see these kind of problems with kids that are dyslexic.

Такви проблеми исто така ќе видите и

кај деца кои се дислексични.

You'll see these different kinds of minds.

Ќе ги сретнете сите овие различни типови на умови.

And then there's a verbal mind, they know every fact about everything.

А има и вербален ум. Тие ги знаат сите факти за сѐ.

Е сега, прашањето со сетилата е нешто друго.

Now, another thing is the sensory issues.

Навистина без загрижена што ќе морам да ја носам оваа направа на моето лице.

I was really concerned about having to wear this gadget on my face.

And I came in half an hour beforehand

И дојдов половина час порано

so I could have it put on and kind of get used to it,

за да ја ставам и да имам време да се навикнам.

and they got it bent so it's not hitting my chin.

Ја свиткаа за да не ми удира во брадата.

But sensory is an issue.

Но осетливоста е прашање. На некои деца им пречат флуоресцентни светла;

Some kids are bothered by fluorescent lights;

others have problems with sound sensitivity.

други пак се преосетливи на звуци.

You know, it's going to be variable.

Знаете, тоа ќе биде променлива.

Now, visual thinking gave me a whole lot of insight

Визуелното мислење ми овозможи голем увид

into the animal mind.

во умот на животните.

Because think about it: an animal is a sensory-based thinker,

Бидејќи размислете - животното размислува со сетилата,

not verbal -- thinks in pictures, thinks in sounds, thinks in smells.

не вербално. Размислува во слики.

Размислува во звуци. Размислува во мириси.

Think about how much information there is on the local fire hydrant.

Размислете колку многу информации има на еден уличен хидрант.

He knows who's been there --

Животното знае кој бил таму, кога биле таму,

(Laughter)

When they were there.

дали се пријатели или непријатели, дали има некој за парење.

Are they friend or foe? Is there anybody he can go mate with?

There's a ton of information on that fire hydrant.

Има тон информации на тој хидрант.

It's all very detailed information.

Сѐ се тоа многу детални информации.

And looking at these kind of details gave me a lot of insight into animals.

И набљудувањето на тие детали

ми даде голем увид во животните.

Now, the animal mind, and also my mind,

И животинскиот ум и мојот ум

puts sensory-based information into categories.

ги става информациите од сетилата

во категории.

Man on a horse,

Маж на коњ

and a man on the ground --

и маж на земја,

that is viewed as two totally different things.

се перципираат како две сосема различни работи.

You could have a horse that's been abused by a rider.

Може да имате коњ кој бил злоупотребуван од јавачот.

They'll be absolutely fine with the veterinarian

Коњот нема да има никаков проблем со ветеринарот,

and with the horseshoer, but you can't ride him.

ниту со чевларот за коњи, но не ќе може да го јавате.

You have another horse, where maybe the horseshoer beat him up,

Имате уште еден коњ, кој можеби бил тепан од чевларот

and he'll be terrible for anything on the ground with the veterinarian,

и тој ќе биде ужасен за било што на земја,

па и со ветеринарот, но човек ќе може да го јава.

but a person can ride him.

Добитокот е сосема ист.

Cattle are the same way.

Man on a horse, a man on foot -- they're two different things.

Човек на коњ,

човек кој е пешки, тоа се сосема различни работи.

You see, it's a different picture.

Гледате, тоа се различни фотографии.

See, I want you to think about just how specific this is.

Сакам да размислите колку е тоа специфично.

Now, this ability to put information into categories,

Значи, наоѓам дека оваа способност да се ставаат информации

I find a lot of people are not very good at this.

во категории, на многу луѓе не им оди баш лесно.

When I'm out troubleshooting equipment

Кога поправам некое парче опрема

or problems with something in a plant,

или некаков проблем со нешто во фабрика,

they don't seem to be able to figure out:

тие неможат да откријат: „Имам ли проблем со обуката на луѓето?

"Do I have a training-people issue?

Or do I have something wrong with the equipment?"

или имам проблем со опремата?“

In other words, categorize equipment problem from a people problem.

Со други зборови, категоризација на проблеми со опремата,

од проблеми со луѓето.

I find a lot of people have difficulty doing that.

Наоѓам дека многу луѓе имаат проблем да го сторат тоа.

Now, let's say I figure out it's an equipment problem.

Да речеме наоѓам дека е проблем со опремата.

Is it a minor problem, with something simple I can fix?

Дали е незначителен проблем, нешто што може да го поправам едноставно?

Или дизајнот на целиот систем е погрешен?

Or is the whole design of the system wrong?

People have a hard time figuring that out.

Луѓето тешко се снаоѓаат во тоа.

Let's just look at something like, you know,

На пример, да погледнеме нешто друго како

solving problems with making airlines safer.

решавање на проблемот да се направат авионите побезбедни.

Yeah, I'm a million-mile flier.

Да, имам пролетано над милион километри.

I do lots and lots of flying,

Многу летам со авиони,

and if I was at the FAA,

и да бев од Федералната агенција за воздухопловство,

what would I be doing a lot of direct observation of?

што би набљудувала многу внимателно?

It would be their airplane tails.

Тоа се опашките на авионите.

You know, five fatal wrecks in the last 20 years,

Знаете, има пет фатални несреќи во последните 20 години,

the tail either came off,

каде опашката или едноставно паднала, или елементите за управување

or steering stuff inside the tail broke in some way.

во опашката се расипале на некој начин.

It's tails, pure and simple.

Проблемот се опашките, јасно и гласно.

And when the pilots walk around the plane, guess what?

А кога пилотите ги обиколуваат авионите, погодете што?

They can't see that stuff inside the tail.

Неможе да видат што има во опашките.

Now as I think about that,

Кога ќе размислам околу ова,

I'm pulling up all of that specific information.

јас ги собирам сите овие специфични информации.

It's specific.

Специфични се. Моето размислување е од дното нагоре.

See, my thinking's bottom-up.

I take all the little pieces and I put the pieces together like a puzzle.

Јас ги собирам сите тие мали парчиња и ги склопувам како сложувалка.

Now, here is a horse that was deathly afraid of black cowboy hats.

Ова е коњ кој беше смртно преплашен

од црни каубојски шешири.

He'd been abused by somebody with a black cowboy hat.

Бил малтретиран од некој што носел црн каубојски шешир.

White cowboy hats, that was absolutely fine.

Бели каубоски шешири, тоа беше сосема во ред.

Now, the thing is, the world is going to need

Работата е во тоа што на светот ќе му требаат

all of the different kinds of minds to work together.

сите различни умови

да работат заедно.

We've got to work on developing all these different kinds of minds.

Мора да работиме на развивање на сите овие типови на умови.

And one of the things that is driving me really crazy

И една од работите што ме излудува,

as I travel around and I do autism meetings,

на моите патувања и средбите со аутисти,

is I'm seeing a lot of smart, geeky, nerdy kids,

е дека гледам многу од овие паметни но чудни неприлагодени деца.

and they just aren't very social,

И тие едноставно не се многу друштвени,

and nobody's working on developing their interest

и никој не се труди да ги развие нивните интереси

во нешто како наука.

in something like science.

And this brings up the whole thing of my science teacher.

Ова не носи на работите околу мојот учител по природни науки.

My science teacher is shown absolutely beautifully in the movie.

Мојот учител во филмот е преставен апсолутно прекрасно.

I was a goofball student when I was in high school.

Бев забушант како ученик. Кога бев во средно училиште

едноставно не ми беше грижа за учење,

I just didn't care at all about studying,

until I had Mr. Carlock's science class.

се додека не почнав да учав во одделението на г-дин. Карлок.

He was now Dr. Carlock in the movie.

Тој во филмот е преставен како Др. Карлок.

And he got me challenged to figure out an optical illusion room.

Тој ме предизвика да протолкувам

како работи соба со оптичка илузија.

This brings up the whole thing of you've got to show kids

На децата мора да им покажувате

interesting stuff.

интересни работи.

You know, one of the things that I think maybe TED ought to do

Една од работите што мислам дека TED треба да го прави е

is tell all the schools about all the great lectures that are on TED,

да им укаже на училиштата за сите супер предавања на TED,

а има и тон интересни работи на интернет,

and there's all kinds of great stuff on the Internet

кои можат да ги заинтигрираат овие деца.

to get these kids turned on.

Бидејќи сретнувам многу од овие неприлагодени деца,

Because I'm seeing a lot of these geeky, nerdy kids,

and the teachers out in the Midwest and other parts of the country

и наставници на средниот запад, а и во другите делови од земјата,

when you get away from these tech areas,

кога ќе се одалечите од технолошките центри,

they don't know what to do with these kids.

не знаат што треба да прават со овие деца.

And they're not going down the right path.

И тие не одат по вистинската патека.

The thing is, you can make a mind

Работата е во тоа што, можете еден ум

to be more of a thinking and cognitive mind,

да го изградите да биде мисловен и когнитивен.

or your mind can be wired to be more social.

Или твојот ум може да е ожичен за да бидеш подруштвен.

And what some of the research now has shown in autism

Она што покажаа некои нови истражувања за аутизмот,

is there may by extra wiring back here in the really brilliant mind,

е дека може да има некакво дополнително ожичување тука позади

во навистина брилијаниот ум, а да изгуби неколку жички за социјализација тука.

and we lose a few social circuits here.

Тоа доаѓа како трговија помеѓу размислување и социјализација.

It's kind of a trade-off between thinking and social.

And then you can get to the point where it's so severe,

Така може да дојдете до состојба која е толку тешка

you're going to have a person that's going to be non-verbal.

што ќе имате личност која воопшто не зборува.

In the normal human mind,

Во нормалниот човечки ум

language covers up the visual thinking we share with animals.

јазикот го покрива визуелното размислување кое го делиме со животните.

This is the work of Dr. Bruce Miller.

Ова е работата на Др. Брус Милер.

Тој проучуваше пациенти со Алцхајмерска болест

He studied Alzheimer's patients that had frontal temporal lobe dementia.

кои имаа деменција на предниот дел од мозокот.

And the dementia ate out the language parts of the brain.

И деменцијата ги „изела“ деловите од мозокот одговорни за говор,

And then this artwork came out of somebody

а ова е уметничко дело на личност кој порано монтирал радио во автомобили.

who used to install stereos in cars.

Now, Van Gogh doesn't know anything about physics,

Ван Гог незнаел ништо за физика.

but I think it's very interesting that there was some work done

Но мислам дека е многу интересно

дека се правени истражувања кои покажале

to show that this eddy pattern in this painting

дека шаблонов во сликава

followed a statistical model of turbulence,

следи статистички модел на турбуленција.

which brings up the whole interesting idea

Така доаѓаме до многу интересната идеја

of maybe some of this mathematical patterns is in our own head.

дека можеби некои од овие математчки шаблони

се во нашите глави.

And the Wolfram stuff --

А за Волфрам Алфа фаќав забелешки

I was taking notes and writing down all the search words I could use,

и ги запишував сите можни

зборови за пребарување кои можев да ги користам

because I think that's going to go on in my autism lectures.

бидејќи мислам тоа да влезе во моите предавања за аутизам.

We've got to show these kids interesting stuff.

Мора да им покажуваме на овие деца интересни работи.

And they've taken out the auto-shop class

А ги исфрлаат часовите за поправки на автомобили

and the drafting class and the art class.

и моделарство, и часовите по уметност.

I mean, art was my best subject in school.

Сакам да кажам, уметност беше мојот најдобар предмет во училиште

We've got to think about all these different kinds of minds,

Мораме да мислиме за сите овие различни типови на умови.

Со нив апсолутно мора да се работи,

and we've got to absolutely work with these kind of minds,

because we absolutely are going to need

бидејќи во иднина несомнено ќе

these kinds of people in the future.

ни требаат овие типови на личности.

And let's talk about jobs.

Ајде да зборуваме за работни места.

OK, my science teacher got me studying,

Мојот учител по наука ме мотивираше да учам

because I was a goofball that didn't want to study.

бидејќи бев забушант кој нејќеше да учи.

But you know what? I was getting work experience.

Но знаете што? Стекнував работно искуство.

I'm seeing too many of these smart kids who haven't learned basic things,

Гледам премногу од овие паметни деца кои ги немаат научени основните работи,

како на пример да доаѓаат на време.

like how to be on time -- I was taught that when I was eight years old.

Тоа ме научија кога бев осум години.

Го знаете тоа, да се однесувате пристојно кога одите на неделен ручек кај баба.

How to have table manners at granny's Sunday party.

Тоа ме научија кога бев многу многу млада.

I was taught that when I was very, very young.

And when I was 13, I had a job at a dressmaker's shop sewing clothes.

А кога бев 13 имав работа во кројачница

шиејќи облека.

I did internships in college,

Додека бев на факултет одев на пракса.

I was building things,

Градев работи.

and I also had to learn how to do assignments.

И исто така морав да научам како да извршувам задолженија.

You know, all I wanted to do was draw pictures of horses when I was little.

Знаете, единственото нешто што ме интересираше како мала беше да цртам слики на коњи.

My mother said, "Well let's do a picture of something else."

Мајка ми ми рече: „Ајде да нацртаме слика од нешто друго.“

Тие мора да научат како да прават нешто друго.

They've got to learn how to do something else.

Да речеме дека детето е фиксирано на Лего коцки.

Let's say the kid is fixated on Legos.

Да го натераме да гради различни работи.

Let's get him working on building different things.

The thing about the autistic mind is it tends to be fixated.

Работата со аутистичкиот ум

е што тежнее кон фиксирање.

Like if the kid loves race cars, let's use race cars for math.

Како кога дете обожава тркачки автомобили,

да ги искористиме тркачките коли за математика.

Let's figure out how long it takes a race car to go a certain distance.

Да пресметаме колку долго ѝ треба на тркачка кола да помине одредено растојание.

In other words, use that fixation

Со други зборови, да ја искористиме таа фиксација

in order to motivate that kid, that's one of the things we need to do.

за да го мотивираме тоа дете, тоа е една од работите кои треба да ги направиме.

I really get fed up when the teachers,

Навистина ми е преку глава од учителите

especially when you get away from this part of the country,

особено кога ќе се отидете во другите делови од земјава,

they don't know what to do with these smart kids.

кои незнаат што да прават со овие паметни деца.

Едноставно ме излудува.

It just drives me crazy.

What can visual thinkers do when they grow up?

Што може да работат визуелните мислители кога ќе пораснат?

They can do graphic design, all kinds of stuff with computers,

Може да работат графички дизајн, секакви работи поврзани со компјутери,

photography, industrial design.

фотографија, индустриски дизајн.

The pattern thinkers -- they're the ones that are going to be your mathematicians,

Мислителите во шаблони, тие се оние кои ќе бидат

вашите математичари, вашите софтверски инжињери,

your software engineers, your computer programmers,

вашите компјутерски програмери, сите овие типови на професии.

all of those kinds of jobs.

And then you've got the word minds; they make great journalists,

А потоа ги имате вербалните умови. Тие се одлични новинари.

and they also make really, really good stage actors.

Тие исто така се одлични театарски актери.

Because the thing about being autistic is,

Бидејќи проблемот во тоа да си аутист,

I had to learn social skills like being in a play.

е што морав да ги учам социјалните вештини како да ги глумам.

You just kind of ... you just have to learn it.

Тоа мора едноставно да го учите.

And we need to be working with these students.

И мора да работиме со таквите ученици.

And this brings up mentors.

Така доаѓаме до прашањето на ментори.

You know, my science teacher was not an accredited teacher.

Знаете, мојот учител по наука не беше акредитиран учител.

He was a NASA space scientist.

Тој беше научник во НАСА.

Some states now are getting it to where, if you have a degree in biology

Во поново време, некои од државите дојдоа до тоа

да ако имате диплома по биологија или диплома по хемија,

or in chemistry,

you can come into the school and teach biology or chemistry.

можете да предавате биологија или хемија во училиште.

We need to be doing that.

Треба да го правиме тоа.

Because what I'm observing is,

Бидејќи тоа што сум го забележала е дека

the good teachers, for a lot of these kids,

квалитетните учители, за многу од овие деца,

are out in the community colleges.

им се недостапни бидејќи предаваат на факултетите.

But we need to be getting some of these good teachers

Треба некои од тие квалитетни учители да ги донесеме во средните училишта.

into the high schools.

Друга работа, која може да биде многу, многу многу успешна е,

Another thing that can be very, very, very successful is:

дека има многу луѓе кои можеби се пензионирале

there's a lot of people that may have retired

from working in the software industry,

од работата во софтверската индустрија, и тие може да го учат вашето дете.

and they can teach your kid.

И воопшто не е битно ако материјата што ја предаваат е застарена,

And it doesn't matter if what they teach them is old,

because what you're doing is you're lighting the spark.

бидејќи тоа што го правите е палење на искра.

You're getting that kid turned on.

Го будите тоа дете.

And you get him turned on, then you'll learn all the new stuff.

И ако го пробудите, тогаш ќе ги научи сите тие нови работи.

Mentors are just essential.

Менторите се неопходни.

I cannot emphasize enough what my science teacher did for me.

Неможам доволно силно да потенцирам

што направи мојот учител по наука за мене.

And we've got to mentor them, hire them.

Мора да ги подучувате, вработете ги.

And if you bring them in for internships in your companies,

И ако го земете на пракса во вашите компании,

спецификата со аутистичкиот, Аспрегер тип на ум,

the thing about the autism, Asperger-y kind of mind,

you've got to give them a specific task.

е што мора да им дадете специфична задача. Немојте само да речете: „Дизајнирај нов софтвер.“

Don't just say, "Design new software."

Мора да им кажете нешто многу поспецифично.

You've got to tell them something more specific:

„Дизајнираме софтвер за мобилните телефони

"We're designing software for a phone

and it has to do some specific thing,

и мора да ја прави оваа и оваа специфична работа.

and it can only use so much memory."

И мора да користи само толку меморија.“

That's the kind of specificity you need.

Ви треба такво ниво на детали.

Well, that's the end of my talk.

Па тоа е крајот на мојот говор.

And I just want to thank everybody for coming.

Сакам да им се заблагодарам на сите што дојдоа.

It was great to be here.

Беше одлично што сум тука.

(Applause)

(Aплауз)

(Applause ends)

Аха, имате прашање за мене?

Oh -- you have a question for me? OK.

(Applause)

(Aплауз)

Крис Андeрсон: Многу Ви благодарам за ова.

Chris Anderson: Thank you so much for that.

You know, you once wrote -- I like this quote:

Знаeте, еден пат имате напишано, ми се допаѓа овој цитат,

"If by some magic, autism had been eradicated from the face of the Earth,

„Ако аутизмот магично

исчезне од лицето на Планетата,

then men would still be socializing in front of a wood fire

тогаш човекот сеуште ќе се социјализираше околу огништето

at the entrance to a cave."

на влезот во пештерата.“

(Laughter)

Temple Grandin: Because who do you think made the first stone spear?

Темпл Грандин: Па што мислите кој ги има измислено првите камени копја?

Тип со Аспергер. И ако ги поправите сите аутистички гени

It was the Asperger guy,

and if you were to get rid of all the autism genetics,

нема повеќе да постои Силиконската долина,

there'd be no more Silicon Valley, and the energy crisis would not be solved.

и нема да се реши енергетската криза.

(Aплауз)

(Applause)

CA: I want to ask you a couple other questions,

КА: Сакав да Ве прашам уште неколку прашања.

И ако било кој од нив Ви се чини непримерно,

and if any of these feel inappropriate, it's OK just to say, "Next question."

во ред е само да кажете, „Следното прашање.“

But if there is someone here who has an autistic child,

Но, ако некој тука кој

има дете со аутизам,

or knows an autistic child and feels kind of cut off from them,

или знае дете со аутизам

и се чуствува некако отсечено од нив,

what advice would you give them?

кој е советот кој би му го дале?

TG: Well, first of all, we've got to look at age.

ТГ: Па, најпрво мора да погледнете на која возраст е.

Ако имате две, три или четири годишно дете

If you have a two, three or four-year-old, no speech, no social interaction,

кое не говори и нема социјална интеракција,

I can't emphasize enough: Don't wait.

неможе доволно да потенцирам,

не чекајте. Ви требаат најмалку 20 часа неделно учење - еден на еден.

You need at least 20 hours a week of one-to-one teaching.

The thing is, autism comes in different degrees.

Знате, работата е во тоа што аутизмот доаѓа во различни степени.

About half of the people on the spectrum are not going to learn to talk,

Ќе има барем половина од луѓето во спектарот

кои нема да научат да говорат, и тие нема да работат

and they won't be working in Silicon Valley.

во Силиконската долина, тоа би било неразумно да го прават.

That would not be a reasonable thing for them to do.

Но имате паметни деца

But then you get these smart, geeky kids with a touch of autism,

со лесен облик на аутизам,

and that's where you've got to get them turned on

и тука треба да ги разбудите

with doing interesting things.

правејќи интересни работи.

I got social interaction through shared interests --

Јас се социјализирав преку заеднички интереси.

I rode horses with other kids, I made model rockets with other kids,

Јавав коњи со други деца. Правев модели на ракети со други деца,

did electronics lab with other kids.

работев електроника со други деца,

And in the '60s, it was gluing mirrors onto a rubber membrane on a speaker

и во шеесетите лепев огледалца

на гумена мембрана на звучник за да направам светлечко шоу.

to make a light show.

That was, like, we considered that super cool.

Тоа го сметавме за супер финта.

(Laughter)

КА: Дали е нереално да се

CA: Is it unrealistic for them

to hope or think that that child loves them, as some might, as most, wish?

надеваат или мислат дека тоа дете

ги сака, бидејќи некои од нив само се осудуваат да го посакаат тоа

TG: Well, I tell you, that child will be loyal,

ТГ: Па ќе ви кажам - тоа дете ќе биде лојално.

and if your house is burning down, they're going to get you out of it.

И ако ви гори куќата, тие ќе ве спасат.

КА: Повеќето од луѓето, ако ги прашате

CA: Wow. So most people, if you ask them what they're most passionate about,

која е нивната најголема страст, тие ќе ви кажат работи како

they'd say things like, "My kids" or "My lover."

„Моите деца“ или „Мојот љубовник.“

Која е Вашата најголема страст?

What are you most passionate about?

TG: I'm passionate about that the things I do

ТГ: Јас сум страствена во намерата работите кои ги правам

да го направат светот подобро место.

are going to make the world a better place.

Кога мајка на дете со аутизам ќе ми рече:

When I have a mother of an autistic child say,

„Моето дете се запиша на факултет поради твојата книга,

"My kid went to college because of your book

или некои од твоите предавања“. Тоа ме прави среќна.

or one of your lectures,"

that makes me happy.

Знаете, кланиците со кои работев во

You know, the slaughter plants I worked with in the '80s;

'80-тите, беа апсолутно ужасни.

they were absolutely awful.

I developed a really simple scoring system for slaughter plants,

Развив многу едноставен систем на бодирање за кланици

where you just measure outcomes:

во кој се мерат резултати, колку добиток паднал,

How many cattle fell down?

колку бил боден со стап,

How many got poked with the prodder?

How many cattle are mooing their heads off?

колку од нив мукаат до бесвест?

И сѐ е тоа премногу едноставно.

And it's very, very simple.

You directly observe a few simple things.

Директно набљудувате неколку едноставни работи.

It's worked really well.

Тоа функционираше навистина добро. Задоволна сум кога

I get satisfaction out of seeing stuff

гледам работи кои прават вистински измени

that makes real change in the real world.

во светот. Ни треба многу повеќе од тие работи,

We need a lot more of that, and a lot less abstract stuff.

и многу помалку апстрактни работи.

CA: Totally.

(Аплауз)

(Applause)

CA: When we were talking on the phone, one of the things you said

КА: Кога разговаравме по телефон, една од работите што ми ја кажавте

навистина ме фасцинираше. Ми кажавте дека

that really astonished me

was that one thing you were passionate about was server farms.

навистина сте пасионирани за серверски фарми. Кажете ми нешто околу тоа.

Tell me about that.

ТГ: Па причината зашто се возбудувам кога читам околу тоа

TG: Well, the reason why I got really excited when I read about that,

e што содржи знаење.

it contains knowledge.

It's libraries.

Тоа се библиотеки.

And to me, knowledge is something that is extremely valuable.

И за мене знаењето е исклучително

вредно. Па, можеби пред 10-тина години

So, maybe over 10 years ago now, our library got flooded.

се поплавила нашата библиотека.

This is before the Internet got really big.

Ова беше пред интернетот да стане толку голем.

And I was really upset about all the books being wrecked,

И бев многу вознемирена што сите книги беа уништени,

бидејќи тоа беше уништено знаење.

because it was knowledge being destroyed.

А серверските фарми, или дата центрите

And server farms, or data centers, are great libraries of knowledge.

се големи библиотеки на знаење.

CA: Temple, can I just say,

КА: Темпл, може ли да кажам дека ми беше апсолутно задоволство што те имавме на TED.

it's an absolute delight to have you at TED.

TG: Многу ви благодарам. Ви благодарам.

Thank you so much.

TG: Well, thank you so much. Thank you.

(Аплауз)

(Applause)