The world needs all kinds of minds | Temple Grandin

Tłumaczenie: Krystian Aparta Korekta: Joanna Stefanska

I think I'll start out and just talk a little bit

Może na początek opowiem,

na czym polega autyzm.

about what exactly autism is.

Autism is a very big continuum

Autyzm to bardzo szerokie kontinuum:

that goes from very severe -- the child remains nonverbal --

od głębokiego, gdzie dziecko nie komunikuje się językowo,

all the way up to brilliant scientists and engineers.

po przykłady wielu genialnych naukowców i inżynierów.

And I actually feel at home here,

Tutaj czuję się swojsko.

because there's a lot of autism genetics here.

Bo wielu z was ma geny autyzmu.

(Laughter)

Bez tego nie byłoby...

You wouldn't have any --

(Brawa)

(Applause)

It's a continuum of traits.

To kontinuum cech.

When does a nerd turn into Asperger, which is just mild autism?

Kiedy to już nie "komputerowiec", ale zespół Aspergera,

czyli lekki autyzm?

I mean, Einstein and Mozart and Tesla would all be probably diagnosed

Takiego Einsteina, Mozarta czy Teslę

dziś zapewne zdiagnozowano by jako przedstawicieli spektrum autyzmu.

as autistic spectrum today.

dziś zapewne zdiagnozowano by jako przedstawicieli spektrum autyzmu.

And one of the things that is really going to concern me

Dręczy mnie kwestia, jak sprawić, by takie dzieciaki

wynalazły kiedyś następne rozwiązania energetyczne,

is getting these kids to be the ones

that are going to invent the next energy things

wynalazły kiedyś następne rozwiązania energetyczne,

takie, jak te o których mówił rano Bill Gates.

that Bill Gates talked about this morning.

OK, now, if you want to understand autism: animals.

Autyzm można zrozumieć przez zwierzęta.

Autyzm można zrozumieć przez zwierzęta.

I want to talk to you now about different ways of thinking.

Powiem o różnych sposobach myślenia.

You have to get away from verbal language.

Trzeba zapomnieć o języku werbalnym.

I think in pictures. I don't think in language.

Ja myślę obrazami.

Nie myślę w języku.

Now, the thing about the autistic mind is it attends to details.

Ważną cechą umysłu autystycznego jest zwracanie uwagi na szczegóły.

Ważną cechą umysłu autystycznego jest zwracanie uwagi na szczegóły.

This is a test where you either have to pick out the big letters

W tym teście niektórzy widzą małe, niektórzy wielkie litery.

W tym teście niektórzy widzą małe, niektórzy wielkie litery.

or the little letters,

and the autistic mind picks out the little letters more quickly.

Umysł autystyczny szybciej zauważa małe.

Umysł autystyczny szybciej zauważa małe.

And the thing is, the normal brain ignores the details.

A mózg normalny ignoruje szczegóły.

Well, if you're building a bridge, details are pretty important

Kiedy budujemy most,

szczegóły są ważne, bez nich most się zawali.

because it'll fall down if you ignore the details.

Martwi mnie, że obecnie w polityce, w różnych rozwiązaniach

And one of my big concerns with a lot of policy things today

jest za dużo abstrakcji.

is things are getting too abstract.

People are getting away from doing hands-on stuff.

Odchodzi się od praktyki.

Odchodzi się od praktyki.

I'm really concerned that a lot of the schools

Martwi mnie, że szkoły rezygnują z zajęć praktycznych,

have taken out the hands-on classes, because art, and classes like that --

Martwi mnie, że szkoły rezygnują z zajęć praktycznych,

bo w plastyce i podobnych przedmiotach

those are the classes where I excelled.

osiągałam najlepsze wyniki.

In my work with cattle,

W pracy z bydłem zauważałam szczegóły dla innych niewidoczne,

I noticed a lot of little things that most people don't notice

W pracy z bydłem zauważałam szczegóły dla innych niewidoczne,

would make the cattle balk.

które niepokoiły krowy.

For example, this flag waving right in front of the veterinary facility.

Na przykład ta flaga przed gabinetem weterynaryjnym.

This feed yard was going to tear down their whole veterinary facility;

Krowy o mało co nie stratowały gabinetu,

all they needed to do was move the flag.

a wystarczyło usunąć flagę.

Rapid movement, contrast.

Szybki ruch, kontrast. Na początku, w latach 70.,

In the early '70s when I started, I got right down in the chutes

wchodziłam do korytarzy,

żeby zobaczyć to, co krowy.

to see what cattle were seeing.

People thought that was crazy.

Brali mnie za wariatkę. Krowy niepokoiła kurtka na płocie.

A coat on a fence would make them balk, shadows would make them balk,

Niepokoiły je cienie, szlauch na podłodze,

a hose on the floor -- people weren't noticing these things.

wiszący łańcuch - ludzie tego nie zauważali.

A chain hanging down ...

wiszący łańcuch - ludzie tego nie zauważali.

And that's shown very, very nicely in the movie.

Film pokazuje to bardzo dobrze.

In fact, I loved the movie, how they duplicated all my projects.

Uwielbiam to, że pokazuje moje projekty,

przemawia we mnie "komputerowiec".

That's the geek side.

W filmie "zagrały" też moje rysunki.

My drawings got to star in the movie, too.

And, actually, it's called "Temple Grandin,"

Film nazywa się "Temple Grandin",

not "Thinking in Pictures."

nie "Myślenie obrazami".

So what is thinking in pictures?

Na czym polega myślenie obrazami?

It's literally movies in your head.

To filmy w głowie.

My mind works like Google for images.

Mój umysł działa jak wyszukiwanie obrazków w Google.

Jako dziecko sądziłam, że wszyscy myślą obrazami.

When I was a young kid, I didn't know my thinking was different.

Jako dziecko sądziłam, że wszyscy myślą obrazami.

I thought everybody thought in pictures.

Pracując nad książką "Myślenie obrazami"

Then when I did my book, "Thinking in Pictures,"

rozmawiałam z ludźmi o tym, jak myślą.

I started interviewing people about how they think.

And I was shocked to find out that my thinking was quite different.

I zaskoczyło mnie, że ja myślę zupełnie inaczej.

I zaskoczyło mnie, że ja myślę zupełnie inaczej.

Like if I say, "Think about a church steeple,"

Jeśli powiem: pomyśl o wieży kościelnej,

most people get this sort of generalized generic one.

u większości pojawi się "ogólny" obraz.

Now, maybe that's not true in this room,

Może nie u osób w tej sali,

but it's going to be true in a lot of different places.

ale będzie tak w większości przypadków.

I see only specific pictures.

Ja widzę tylko obrazy konkretne.

They flash up into my memory, just like Google for pictures.

Pojawiają się mi w pamięci, jak w wyszukiwarce obrazków.

And in the movie, they've got a great scene in there,

W filmie jest świetna scena,

gdzie ktoś mówi "but" i w mojej wyobraźni pojawia się pełno butów z lat 50-60.

where the word "shoe" is said, and a whole bunch of '50s and '60s shoes

pop into my imagination.

gdzie ktoś mówi "but" i w mojej wyobraźni pojawia się pełno butów z lat 50-60.

OK, there's my childhood church; that's specific.

To kościół z mojego dzieciństwa.

Konkretnie. Inne kościoły w Fort Collins.

There's some more, Fort Collins.

OK, how about famous ones?

Może jakieś znane.

And they just kind of come up, kind of like this.

Po prostu pojawiają się, mniej więcej tak.

Just really quickly, like Google for pictures.

Bardzo szybko, jak w Google.

And they come up one at a time,

I pojawiają się pojedynczo.

and then I think, "OK, well, maybe we can have it snow,

Potem myślę: można dodać śnieg,

or we can have a thunderstorm,"

albo burzę z piorunami,

and I can hold it there and turn them into videos.

mogę tu się zatrzymać i ułożyć je w film.

Now, visual thinking was a tremendous asset

Myślenie wizualne to ogromna zaleta

in my work designing cattle-handling facilities.

w mojej pracy - projektowaniu placówek hodowli bydła.

And I've worked really hard on improving how cattle are treated

Usilnie pracowałam nad poprawą traktowania bydła w ubojniach.

Usilnie pracowałam nad poprawą traktowania bydła w ubojniach.

at the slaughter plant.

Nie pokażę wam żadnych obrzydliwych zdjęć z uboju.

I'm not going to go into any gucky slaughter slides.

I've got that stuff up on YouTube, if you want to look at it.

To można znaleźć na YouTube.

Ale podczas pracy nad projektem jestem w stanie

(Laughter)

But one of the things that I was able to do in my design work

przetestować w głowie to, nad czym pracuję,

is I could test-run a piece of equipment in my mind,

przetestować w głowie to, nad czym pracuję,

just like a virtual reality computer system.

jak w komputerowym środowisku wirtualnym.

And this is an aerial view of a recreation of one of my projects

Tu widzimy jeden z moich projektów, odtworzony na potrzeby filmu.

Tu widzimy jeden z moich projektów, odtworzony na potrzeby filmu.

that was used in the movie.

That was like just so super cool.

Super było to zobaczyć.

And there were a lot of, kind of, Asperger types and autism types

A w samej ekipie filmowej było pełno osób z Aspergerem i autystyków.

A w samej ekipie filmowej było pełno osób z Aspergerem i autystyków.

working out there on the movie set, too.

(Śmiech)

(Laughter)

But one of the things that really worries me is:

Ale martwi mnie bardzo,

gdzie w przyszłości podzieją się takie osoby, które teraz są dziećmi.

Where's the younger version of those kids going today?

They're not ending up in Silicon Valley,

Bo nie kończą wcale w Dolinie Krzemowej, jak powinny.

where they belong.

(Śmiech)

(Laughter)

(Applause)

(Brawa)

One of the things I learned very early on because I wasn't that social,

Ponieważ nie radziłam sobie z relacjami społecznymi,

is I had to sell my work, and not myself.

bardzo wcześnie nauczyłam się sprzedawać swoje dzieło, nie siebie.

And the way I sold livestock jobs is I showed off my drawings,

Dostawałam zlecenia w zootechnice,

bo pokazywałam swoje szkice, obrazy.

I showed off pictures of things.

Another thing that helped me as a little kid

Pomogło mi też to, że w latach 50. dzieci uczono manier.

is, boy, in the '50s, you were taught manners.

Pomogło mi też to, że w latach 50. dzieci uczono manier.

You were taught you can't pull the merchandise off the shelves

Uczono, że w sklepie nie można rozrzucać towarów.

Uczono, że w sklepie nie można rozrzucać towarów.

in the store and throw it around.

Tak naprawdę już w okolicach 3-4 klasy widać,

When kids get to be in third or fourth grade,

you might see that this kid's going to be a visual thinker,

że dane dziecko będzie myślało wizualnie,

drawing in perspective.

jeśli rysuje tak w perspektywie.

Now, I want to emphasize

Zaznaczam, że nie każde dziecko autystyczne myśli wizualnie.

that not every autistic kid is going to be a visual thinker.

Zaznaczam, że nie każde dziecko autystyczne myśli wizualnie.

Now, I had this brain scan done several years ago,

Kilka lat temu zrobiono mi tomografię.

and I used to joke around about having a gigantic Internet trunk line

Żartowałam, że prosto w korę wzrokową

Żartowałam, że prosto w korę wzrokową

going deep into my visual cortex.

wpuszczone mam łącze internetowe.

This is tensor imaging.

To obrazowanie tensora dyfuzji.

And my great big Internet trunk line is twice as big as the control's.

Moje "łącze internetowe" jest dwukrotnie większe niż w grupie kontrolnej.

Moje "łącze internetowe" jest dwukrotnie większe niż w grupie kontrolnej.

The red lines there are me,

Obraz z czerwonymi liniami to ja,

and the blue lines are the sex and age-matched control.

a ten z niebieskimi to obraz porównawczy, dobrany wg płci i wieku.

And there I got a gigantic one,

Widać, że mam wielkie "łącze",

and the control over there, the blue one, has got a really small one.

a obraz porównawczy, niebieski, ma bardzo małe.

a obraz porównawczy, niebieski, ma bardo małe.

And some of the research now is showing

Niektóre badania wskazują teraz,

that people on the spectrum actually think with the primary visual cortex.

że autystycy myślą pierwszorzędową korą wzrokową.

Now, the thing is, the visual thinker is just one kind of mind.

Ale rozumiecie, są różne umysły, nie tylko wizualne.

You see, the autistic mind tends to be a specialist mind --

Umysł autystyczny jest zwykle umysłem wyspecjalizowanym.

good at one thing, bad at something else.

W czymś wybitnym, ale słabym w czymś innym.

And where I was bad was algebra.

Ja byłam słaba z algebry. Nie pozwolili mi

And I was never allowed to take geometry or trig.

zająć się geometrią czy trygonometrią.

Gigantic mistake.

Wielki błąd. Wiele dzieci powinno przeskoczyć algebrę,

I'm finding a lot of kids who need to skip algebra,

go right to geometry and trig.

od razu przejść do geometrii i trygonometrii.

Now, another kind of mind is the pattern thinker.

Inny rodzaj umysłu to umysł "wzorca".

More abstract.

Bardziej abstrakcyjny - inżynierowie, programiści.

These are your engineers, your computer programmers.

Bardziej abstrakcyjny - inżynierowie, programiści.

This is pattern thinking.

Oto myślenie "wzorcowe":

That praying mantis is made from a single sheet of paper --

modliszkę wykonano z pojedynczej kartki,

no scotch tape, no cuts.

bez kleju, bez wycinania.

And there in the background is the pattern for folding it.

W tle widzimy wzorzec tłumaczący, jak ją złożyć.

Here are the types of thinking:

Oto różne typy myślenia:

photo-realistic visual thinkers, like me;

myślenie fotorealistyczne, wizualne - jak u mnie.

pattern thinkers, music and math minds.

Myślenie "wzorcowe" - umysły muzyczne i matematyczne.

Some of these oftentimes have problems with reading.

Takie osoby mogą mieć trudności w czytaniu.

You also will see these kind of problems with kids that are dyslexic.

Takie problemy pojawiają się też u dyslektyków,

Takie problemy pojawiają się też u dyslektyków,

You'll see these different kinds of minds.

których umysł należy do którejś z kategorii.

And then there's a verbal mind, they know every fact about everything.

Jest też umysł werbalny. Zna każdy fakt na każdy temat.

Są jeszcze trudności sensoryczne.

Now, another thing is the sensory issues.

Bardzo martwiłam się, że muszę nosić ten mikrofon na twarzy.

I was really concerned about having to wear this gadget on my face.

And I came in half an hour beforehand

Przyszłam pół godziny przed wykładem,

so I could have it put on and kind of get used to it,

żeby go założyć i przyzwyczaić się do niego.

and they got it bent so it's not hitting my chin.

I odgięli mi go, żeby nie uderzał mnie w brodę.

But sensory is an issue.

Są problemy sensoryczne. Niektóre dzieci męczy światło jarzeniówek,

Some kids are bothered by fluorescent lights;

others have problems with sound sensitivity.

inne są wrażliwe na dźwięk.

You know, it's going to be variable.

Rozumiecie, są różne przypadki.

Now, visual thinking gave me a whole lot of insight

Myślenie obrazowe dało mi ogromny wgląd w umysł zwierzęcy.

into the animal mind.

Myślenie obrazowe dało mi ogromny wgląd w umysł zwierzęcy.

Because think about it: an animal is a sensory-based thinker,

Zastanówcie się - myślenie zwierząt opiera się na zmysłach.

not verbal -- thinks in pictures, thinks in sounds, thinks in smells.

Nie jest werbalne, tylko obrazowe.

Ich myśli opierają się na dźwiękach, zapachach.

Think about how much information there is on the local fire hydrant.

Ileż informacji znajduje się na hydrancie przy chodniku!

He knows who's been there --

Pies wie, kto tam był, kiedy tam był,

(Laughter)

When they were there.

czy to wróg, przyjaciel, czy potencjalny partner do rozrodu.

Are they friend or foe? Is there anybody he can go mate with?

There's a ton of information on that fire hydrant.

Na takim hydrancie jest mnóstwo informacji.

It's all very detailed information.

Informacji bardzo szczegółowych.

And looking at these kind of details gave me a lot of insight into animals.

Zwracanie uwagi na takie szczegóły

dało mi wielki wgląd w zwierzęta.

Now, the animal mind, and also my mind,

Umysł zwierzęcy, tak samo jak mój umysł,

puts sensory-based information into categories.

układa informacje zmysłowe w kategorie.

układa informacje zmysłowe w kategorie.

Man on a horse,

Człowiek na koniu i człowiek na ziemi

and a man on the ground --

Człowiek na koniu i człowiek na ziemi

that is viewed as two totally different things.

to dwie zupełnie różne rzeczy.

You could have a horse that's been abused by a rider.

Weźmy przykład konia męczonego przez jeźdźca.

They'll be absolutely fine with the veterinarian

Nie będzie bał się weterynarza,

and with the horseshoer, but you can't ride him.

ani kowala, ale nie można na nim jeździć.

You have another horse, where maybe the horseshoer beat him up,

Dajmy na to, że konia pobił kowal.

and he'll be terrible for anything on the ground with the veterinarian,

Może bać się tego, co na ziemi,

w tym weterynarza, ale można go ujeździć.

but a person can ride him.

Tak samo jest z bydłem.

Cattle are the same way.

Man on a horse, a man on foot -- they're two different things.

Człowiek na koniu a człowiek na nogach to dwie różne sprawy.

Człowiek na koniu a człowiek na nogach to dwie różne sprawy.

You see, it's a different picture.

Ponieważ to inny obraz.

See, I want you to think about just how specific this is.

Zastanówcie się, jak bardzo to jest konkretne.

Now, this ability to put information into categories,

Jeśli chodzi o umiejętność kategoryzowania informacji,

I find a lot of people are not very good at this.

z doświadczenia wiem, że wiele osób słabo sobie z tym radzi.

When I'm out troubleshooting equipment

Kiedy badam problem z czymś w hodowli,

or problems with something in a plant,

Kiedy badam problem z czymś w hodowli,

they don't seem to be able to figure out:

nikt zwykle nie rozumie, czy to problem z pracownikami,

"Do I have a training-people issue?

Or do I have something wrong with the equipment?"

czy może coś nie tak z wyposażeniem.

In other words, categorize equipment problem from a people problem.

Innymi słowy - nie odróżniają problemów z ludźmi od problemów ze sprzętem.

Innymi słowy – nie odróżniają problemów z ludźmi od problemów ze sprzętem.

I find a lot of people have difficulty doing that.

Wielu osobom sprawia to trudności.

Now, let's say I figure out it's an equipment problem.

Powiedzmy, że już zrozumiałam, że chodzi o wyposażenie.

Is it a minor problem, with something simple I can fix?

Czy to drobny problem?

Czy cały system jest niewłaściwie pomyślany?

Or is the whole design of the system wrong?

People have a hard time figuring that out.

Ludziom trudno to rozróżnić.

Let's just look at something like, you know,

Zastanówmy się na przykład nad problemem bezpieczeństwa lotu.

solving problems with making airlines safer.

Zastanówmy się na przykład nad problemem bezpieczeństwa lotu.

Yeah, I'm a million-mile flier.

Ja wyleciałam już milion mil.

I do lots and lots of flying,

Latam bardzo dużo.

and if I was at the FAA,

Gdybym była w FFA, co bym uważnie, bezpośrednio obserwowała?

what would I be doing a lot of direct observation of?

Gdybym była w FFA, co bym uważnie, bezpośrednio obserwowała?

It would be their airplane tails.

Ogony samolotów.

You know, five fatal wrecks in the last 20 years,

W pięciu największych katastrofach ostatnich 20 lat

the tail either came off,

albo odłamał się ogon, albo zepsuło się oprzyrządowanie w sekcji ogonowej.

or steering stuff inside the tail broke in some way.

albo odłamał się ogon, albo zepsuło się oprzyrządowanie w sekcji ogonowej.

It's tails, pure and simple.

Więc chodzi o ogony.

And when the pilots walk around the plane, guess what?

A pilot przechadzając się po samolocie nie widzi, co w ogonie.

They can't see that stuff inside the tail.

A pilot przechadzając się po samolocie nie widzi, co w ogonie.

Now as I think about that,

Kiedy tak rozmyślam,

I'm pulling up all of that specific information.

pojawiają mi się w głowie takie konkretne informacje.

It's specific.

Chodzi o konkrety. Moje myślenie idzie "z dołu do góry".

See, my thinking's bottom-up.

I take all the little pieces and I put the pieces together like a puzzle.

Biorę się za małe kawałeczki i składam, jak układankę.

Now, here is a horse that was deathly afraid of black cowboy hats.

Ten koń śmiertelnie bał się czarnych kapeluszy kowbojskich.

Ten koń śmiertelnie bał się czarnych kapeluszy kowbojskich.

He'd been abused by somebody with a black cowboy hat.

Męczył go ktoś z takim kapeluszem.

White cowboy hats, that was absolutely fine.

Zupełnie nie bał się kapeluszy białych.

Now, the thing is, the world is going to need

Bardzo ważne jest to, że światu potrzeba umysłów każdego rodzaju,

all of the different kinds of minds to work together.

Bardzo ważne jest to, że światu potrzeba umysłów każdego rodzaju,

i tego, by współpracowały.

We've got to work on developing all these different kinds of minds.

Musimy starać się rozwijać takie umysły.

And one of the things that is driving me really crazy

Pewna sprawa bardzo mnie denerwuje.

as I travel around and I do autism meetings,

Podróżuję po świecie

is I'm seeing a lot of smart, geeky, nerdy kids,

i na spotkaniach dotyczących autyzmu spotykam inteligentne dzieci.

and they just aren't very social,

Typ "komputerowca", nie radzą sobie z innymi ludźmi.

and nobody's working on developing their interest

A nikt nie stara się rozwijać ich zainteresowań,

na przykład naukowych.

in something like science.

And this brings up the whole thing of my science teacher.

To przypomina mi o moim nauczycielu fizyki.

My science teacher is shown absolutely beautifully in the movie.

Film świetnie go prezentuje.

I was a goofball student when I was in high school.

W szkole strasznie się obijałam.

W liceum w ogóle nie chciało mi się uczyć,

I just didn't care at all about studying,

until I had Mr. Carlock's science class.

póki nie spotkałam pana Carlocka.

He was now Dr. Carlock in the movie.

W filmie jest to "doktor Carlock".

And he got me challenged to figure out an optical illusion room.

Rzucił mi wyzwanie, miałam opracować salę złudzeń optycznych.

Rzucił mi wyzwanie, miałam opracować salę złudzeń optycznych.

This brings up the whole thing of you've got to show kids

To pokazuje, jak ważne jest, by zaciekawić czymś dzieci.

interesting stuff.

To pokazuje, jak ważne jest, by zaciekawić czymś dzieci.

You know, one of the things that I think maybe TED ought to do

Sądzę, że TED powinien skontaktować się ze szkołami

is tell all the schools about all the great lectures that are on TED,

i dać im znać, że na stronie jest tyle wspaniałych prelekcji

i że w Internecie jest tyle fajnych rzeczy.

and there's all kinds of great stuff on the Internet

Niech dzieci się zaciekawią.

to get these kids turned on.

Bo widzę, że wiele takich dzieci typu "komputerowca"

Because I'm seeing a lot of these geeky, nerdy kids,

and the teachers out in the Midwest and other parts of the country

na przykład w środku kraju, nie w rejonach technologicznych,

when you get away from these tech areas,

ma nauczycieli, którzy nie mają pojęcia, co z nimi zrobić.

they don't know what to do with these kids.

ma nauczycieli, którzy nie mają pojęcia, co z nimi zrobić.

And they're not going down the right path.

I nie kierują ich właściwie.

The thing is, you can make a mind

Co ważne, możemy sprawić,

to be more of a thinking and cognitive mind,

że umysł będzie myślący, analityczny.

or your mind can be wired to be more social.

Mamy też mózgi bardziej "społeczne".

And what some of the research now has shown in autism

Obecnie badania nad autyzmem wskazują,

is there may by extra wiring back here in the really brilliant mind,

że genialny mózg może mieć więcej pewnych "układów" i mniej układów społecznych.

że genialny mózg może mieć więcej pewnych "układów" i mniej układów społecznych.

and we lose a few social circuits here.

Więcej myślenia, kosztem zdolności międzyludzkich.

It's kind of a trade-off between thinking and social.

And then you can get to the point where it's so severe,

Taka nierównowaga

you're going to have a person that's going to be non-verbal.

bywa tak głęboka, że dana osoba jest niekomunikatywna.

In the normal human mind,

W normalnym umyśle ludzkim

language covers up the visual thinking we share with animals.

język przesłania myślenie obrazowe, takie jak u zwierząt.

This is the work of Dr. Bruce Miller.

To pochodzi z pracy dr. Bruce'a Millera.

Badał pacjentów z chorobą Alzheimera

He studied Alzheimer's patients that had frontal temporal lobe dementia.

i otępieniem czołowo-skroniowym.

And the dementia ate out the language parts of the brain.

W otępieniu pojawiała się degeneracja obszarów mózgu odpowiedzialnych za język.

And then this artwork came out of somebody

Autor tego obrazu wcześniej zajmował się montażem radiów samochodowych.

who used to install stereos in cars.

Now, Van Gogh doesn't know anything about physics,

Van Gogh oczywiście nie miał pojęcia o fizyce,

but I think it's very interesting that there was some work done

ale uważam, że to bardzo interesujące,

że jak wykazały badania, zawirowania na tym obrazie

to show that this eddy pattern in this painting

że jak wykazały badania, zawirowania na tym obrazie

followed a statistical model of turbulence,

odzwierciedlają statystyczny model turbulencji.

which brings up the whole interesting idea

Jest taka interesująca koncepcja,

of maybe some of this mathematical patterns is in our own head.

że niektóre wzorce matematyczne

możemy mieć w głowie.

And the Wolfram stuff --

Podczas wykładu Wolframa notowałam sobie terminy,

I was taking notes and writing down all the search words I could use,

Podczas wykładu Wolframa notowałam sobie terminy,

żeby wyszukać coś o tym w Internecie,

because I think that's going to go on in my autism lectures.

bo chyba użyję tego w swoich prelekcjach o autyzmie.

We've got to show these kids interesting stuff.

Musimy czymś zainteresować te dzieci.

And they've taken out the auto-shop class

Pozbywają się zajęć z techniki,

and the drafting class and the art class.

projektowania, z plastyki.

I mean, art was my best subject in school.

Z plastyki miałam najlepsze oceny.

We've got to think about all these different kinds of minds,

Trzeba myśleć o różnorodności umysłów.

I trzeba koniecznie pracować z takimi umysłami,

and we've got to absolutely work with these kind of minds,

because we absolutely are going to need

bo takie osoby będą nam niezbędne w przyszłości.

these kinds of people in the future.

bo takie osoby będą nam niezbędne w przyszłości.

And let's talk about jobs.

Porozmawiajmy o pracy.

OK, my science teacher got me studying,

W szkole się obijałam,

because I was a goofball that didn't want to study.

ale do nauki zachęcił mnie pan od fizyki.

But you know what? I was getting work experience.

Ale zbierałam też doświadczenie zawodowe!

I'm seeing too many of these smart kids who haven't learned basic things,

Wiele tych dzieci nie opanowało podstaw,

na przykład punktualności.

like how to be on time -- I was taught that when I was eight years old.

Nauczono mnie jej, kiedy miałam 8 lat.

Nauczono, jak zachowywać się podczas obiadu u babci.

How to have table manners at granny's Sunday party.

Nauczono mnie tego we wczesnym dzieciństwie.

I was taught that when I was very, very young.

And when I was 13, I had a job at a dressmaker's shop sewing clothes.

A w 13 roku życia pracowałam u krawcowej,

sprzedawałam ubrania.

I did internships in college,

Na studiach robiłam staże.

I was building things,

Budowałam różne rzeczy.

and I also had to learn how to do assignments.

Nauczyłam się robić zadania domowe.

You know, all I wanted to do was draw pictures of horses when I was little.

Rozumiecie, jako dziecko chciałam tylko rysować konie.

My mother said, "Well let's do a picture of something else."

Mama mówiła: "Narysujmy coś innego".

One muszą nauczyć się czegoś nowego.

They've got to learn how to do something else.

Dziecko ma obsesję na temat Lego?

Let's say the kid is fixated on Legos.

Niech zbuduje coś nowego.

Let's get him working on building different things.

The thing about the autistic mind is it tends to be fixated.

Umysł autystyczny skupia się na jednym.

Umysł autystyczny skupia się na jednym.

Like if the kid loves race cars, let's use race cars for math.

Jeśli dziecko uwielbia samochody,

z ich pomocą naucz je matematyki.

Let's figure out how long it takes a race car to go a certain distance.

W jakim czasie samochód przejedzie daną odległość?

In other words, use that fixation

Innymi słowy, należy wykorzystać obsesję,

in order to motivate that kid, that's one of the things we need to do.

żeby zmotywować dziecko - tym musimy się zająć.

I really get fed up when the teachers,

Nie znoszę tego, że nauczyciele,

especially when you get away from this part of the country,

szczególnie w innych regionach kraju,

they don't know what to do with these smart kids.

nie mają pojęcia, co robić z tymi genialnymi dziećmi.

Strasznie mnie to wkurza.

It just drives me crazy.

What can visual thinkers do when they grow up?

Co ma robić osoba myśląca obrazami?

They can do graphic design, all kinds of stuff with computers,

Grafika, projektowanie, coś z komputerami,

photography, industrial design.

fotografika, wzornictwo przemysłowe.

The pattern thinkers -- they're the ones that are going to be your mathematicians,

Ci, którzy myślą "wzorcami"

będą matematykami, programistami,

your software engineers, your computer programmers,

inżynierami oprogramowania i tak dalej.

all of those kinds of jobs.

And then you've got the word minds; they make great journalists,

Są też umysły werbalne - znakomici dziennikarze.

and they also make really, really good stage actors.

Także świetni aktorzy.

Because the thing about being autistic is,

Jako autystyczka, uczyłam się zdolności społecznych, jak aktorka roli.

I had to learn social skills like being in a play.

Jako autystyczka, uczyłam się zdolności społecznych, jak aktorka roli.

You just kind of ... you just have to learn it.

Musiałam się ich po prostu nauczyć.

And we need to be working with these students.

Musimy pracować z takimi uczniami.

And this brings up mentors.

Pojawia się tu kwestia mentorów.

You know, my science teacher was not an accredited teacher.

Mój pan od fizyki nie był z wykształcenia nauczycielem.

He was a NASA space scientist.

Był naukowcem z NASA.

Some states now are getting it to where, if you have a degree in biology

Obecnie w niektórych stanach

pozwala się komuś, kto np. skończył biologię,

or in chemistry,

you can come into the school and teach biology or chemistry.

po prostu uczyć w szkole biologii.

We need to be doing that.

To jest nam potrzebne,

Because what I'm observing is,

bo widzę, że wielu nauczycieli odpowiednich dla takich dzieci

the good teachers, for a lot of these kids,

bo widzę, że wielu nauczycieli odpowiednich dla takich dzieci

are out in the community colleges.

pracuje w szkołach policealnych.

But we need to be getting some of these good teachers

Tacy dobrzy nauczyciele powinni znaleźć się w liceach.

into the high schools.

Inne bardzo skuteczne rozwiązanie:

Another thing that can be very, very, very successful is:

wielu emerytowanych pracowników sektora komputerowego

there's a lot of people that may have retired

from working in the software industry,

mogłoby zostać nauczycielami.

and they can teach your kid.

Nie ważne, czy to, czego nauczają, jest przestarzałe,

And it doesn't matter if what they teach them is old,

because what you're doing is you're lighting the spark.

bo chodzi tu o rozpalenie iskry.

You're getting that kid turned on.

Niech dziecko się zaciekawi.

And you get him turned on, then you'll learn all the new stuff.

Jeśli się zaciekawi, nauczy się też tego, co najnowsze.

Mentors are just essential.

Mentorzy są niezbędni.

I cannot emphasize enough what my science teacher did for me.

Znowu podkreślam,

że mój pan od fizyki zrobił dla mnie ogromnie dużo.

And we've got to mentor them, hire them.

Trzeba ich wyszkolić, zatrudnić.

And if you bring them in for internships in your companies,

Jeśli weźmiesz ich na staż, pamiętaj,

że umysł autystyczny, aspergerowy, potrzebuje konkretnych zadań.

the thing about the autism, Asperger-y kind of mind,

you've got to give them a specific task.

że umysł autystyczny, aspergerowy, potrzebuje konkretnych zadań.

Don't just say, "Design new software."

Nie "zrób nowy program", coś o wiele bardziej konkretnego.

You've got to tell them something more specific:

"Pracujemy nad oprogramowaniem dla telefonu,

"We're designing software for a phone

and it has to do some specific thing,

musi robić konkretnie to i to.

and it can only use so much memory."

I używać konkretnie tyle pamięci."

That's the kind of specificity you need.

Trzeba takich konkretów.

Well, that's the end of my talk.

To koniec mojego wykładu.

And I just want to thank everybody for coming.

Chciałam podziękować wszystkim za przyjście.

It was great to be here.

Było tu świetnie.

(Applause)

(Brawa)

(Applause ends)

Masz do mnie pytanie? Dobra.

Oh -- you have a question for me? OK.

(Applause)

(Brawa)

Chris Anderson: Dziękuję ci bardzo.

Chris Anderson: Thank you so much for that.

You know, you once wrote -- I like this quote:

Napisałaś kiedyś coś, co mi się podoba:

"If by some magic, autism had been eradicated from the face of the Earth,

"Jeśli jakaś magia usnęłaby autyzm z powierzchni Ziemi,

"Jeśli jakaś magia usnęłaby autyzm z powierzchni Ziemi,

then men would still be socializing in front of a wood fire

ludzie wciąż spotykaliby się wokół ogniska,

at the entrance to a cave."

przy wejściu do jaskini".

(Laughter)

Temple Grandin: Because who do you think made the first stone spear?

T. Grandin: No bo kto zrobił pierwsze kamienne groty?

Aspergerowiec. A gdyby wymazać geny autystyczne,

It was the Asperger guy,

and if you were to get rid of all the autism genetics,

nie byłoby Doliny Krzemowej,

there'd be no more Silicon Valley, and the energy crisis would not be solved.

nie rozwiązano by kryzysu energetycznego.

(Brawa)

(Applause)

CA: I want to ask you a couple other questions,

CA: Chciałbym ci zadać kilka innych pytań.

Jeśli któreś wyda ci się niestosowne,

and if any of these feel inappropriate, it's OK just to say, "Next question."

można powiedzieć "następne pytanie".

But if there is someone here who has an autistic child,

Jeśli ktoś z widowni ma dziecko z autyzmem,

Jeśli ktoś z widowni ma dziecko z autyzmem,

or knows an autistic child and feels kind of cut off from them,

albo zna takie dziecko,

ale czuje się od niego odcięty,

what advice would you give them?

co poradzisz takiej osobie?

TG: Well, first of all, we've got to look at age.

TG: Po pierwsze, ważny jest wiek.

Jeśli to dziecko w wieku 2-4 lat,

If you have a two, three or four-year-old, no speech, no social interaction,

wiesz, brak mowy, interakcji społecznych,

I can't emphasize enough: Don't wait.

to ogromnie ważne jest, by nie czekać,

potrzeba przynajmniej 20 godzin tygodniowo bezpośredniej pracy.

You need at least 20 hours a week of one-to-one teaching.

The thing is, autism comes in different degrees.

Są różne stopnie autyzmu.

About half of the people on the spectrum are not going to learn to talk,

Mniej więcej połowa osób ze spektrum

nie opanuje mowy, nie będzie pracowała

and they won't be working in Silicon Valley.

w Dolinie Krzemowej, coś takiego się nie zdarzy.

That would not be a reasonable thing for them to do.

Ale są inteligentne dzieci, "komputerowcy",

But then you get these smart, geeky kids with a touch of autism,

z odrobiną autyzmu

and that's where you've got to get them turned on

i to je właśnie trzeba zafascynować

with doing interesting things.

robieniem czegoś, co interesujące.

I got social interaction through shared interests --

Ja doszłam do interakcji przez wspólne zainteresowania.

I rode horses with other kids, I made model rockets with other kids,

Jeździłam z innymi dziećmi na koniach, budowałam modele rakiet,

did electronics lab with other kids.

chodziłam na "elektronikę",

And in the '60s, it was gluing mirrors onto a rubber membrane on a speaker

co w latach 60. oznaczało

przyklejanie lusterka na gumie do głośnika, żeby błyskało.

to make a light show.

That was, like, we considered that super cool.

Dla nas to było super odlotowe.

(Laughter)

CA: Czy przeświadczenie, czy nadzieja,

CA: Is it unrealistic for them

to hope or think that that child loves them, as some might, as most, wish?

że takie dziecko kocha taką osobę,

jest nierealistyczne?

TG: Well, I tell you, that child will be loyal,

TG: To dziecko na pewno będzie lojalne.

and if your house is burning down, they're going to get you out of it.

Wyciągnie cię z płonącego domu.

CA: O! Większość osób zapytanych o to,

CA: Wow. So most people, if you ask them what they're most passionate about,

co darzą największym uczuciem,

they'd say things like, "My kids" or "My lover."

odpowiada, że swoje dzieci, czy ukochaną osobę.

A jakbyś ty odpowiedziała?

What are you most passionate about?

TG: I'm passionate about that the things I do

TG: Największą pasją jest dla mnie to,

czym mogę zmienić świat na lepsze.

are going to make the world a better place.

Kiedy matka dziecka z autyzmem mówi:

When I have a mother of an autistic child say,

"Dzięki pani książce moje dziecko jest na studiach" - jestem szczęśliwa.

"My kid went to college because of your book

"Dzięki pani książce moje dziecko jest na studiach" - jestem szczęśliwa.

or one of your lectures,"

that makes me happy.

Pracowałam nad stanem ubojni.

You know, the slaughter plants I worked with in the '80s;

W latach 80. były absolutnie okropne.

they were absolutely awful.

I developed a really simple scoring system for slaughter plants,

Opracowałam prosty system ich oceny,

where you just measure outcomes:

który mierzy wyniki: ile bydła upada,

How many cattle fell down?

ile krów dostaje poganiaczem,

How many got poked with the prodder?

How many cattle are mooing their heads off?

ile muczy jak szalone.

To bardzo prosta ocena.

And it's very, very simple.

You directly observe a few simple things.

Oparta na bezpośredniej obserwacji.

It's worked really well.

System się świetnie sprawdza.

I get satisfaction out of seeing stuff

Satysfakcji dostarcza mi to, co powoduje realną zmianę

that makes real change in the real world.

w realnym świecie - potrzeba nam tego więcej,

We need a lot more of that, and a lot less abstract stuff.

a o wiele mniej abstrakcji.

CA: Totally.

(Brawa)

(Applause)

CA: When we were talking on the phone, one of the things you said

CA: W naszej rozmowie telefonicznej

powiedziałaś coś, co mnie zaskoczyło.

that really astonished me

was that one thing you were passionate about was server farms.

Pasjonujesz się serwerowniami. Opowiedz o tym.

Tell me about that.

TG: Przeczytałam o nich i zafascynowały mnie,

TG: Well, the reason why I got really excited when I read about that,

bo zawierają wiedzę.

it contains knowledge.

It's libraries.

To biblioteki.

And to me, knowledge is something that is extremely valuable.

A dla mnie wiedza to coś bardzo cennego.

A dla mnie wiedza to coś bardzo cennego.

So, maybe over 10 years ago now, our library got flooded.

10 lat temu powódź zalała u nas bibliotekę.

This is before the Internet got really big.

Internet był wtedy mniej rozwinięty.

And I was really upset about all the books being wrecked,

Martwiłam się, że tyle książek się zniszczyło,

bo przepadła tak wiedza.

because it was knowledge being destroyed.

A serwerownie, centra przetwarzania danych,

And server farms, or data centers, are great libraries of knowledge.

to wielkie biblioteki wiedzy.

CA: Temple, can I just say,

CA: Temple, cudownie, że możemy gościć cię na TED.

it's an absolute delight to have you at TED.

TG: Cóż, dziękuję bardzo. Dziękuję.

Thank you so much.

TG: Well, thank you so much. Thank you.

(Brawa)

(Applause)