The world needs all kinds of minds | Temple Grandin

Temple Grandin: Thế giới cần đến tất cả các kiểu trí óc

Translator: Thach Thao Nguyen Phuc Reviewer: Thanh Pham

I think I'll start out and just talk a little bit

Tôi nghĩ mình sẽ bắt đầu và nói một chút

chính xác thì tự kỷ là gì.

about what exactly autism is.

Autism is a very big continuum

Tự kỷ là một thể liên tục rất lớn

that goes from very severe -- the child remains nonverbal --

từ những trường hợp rất xấu, đó là trường hợp đứa trẻ không thể hiểu ngôn ngữ,

all the way up to brilliant scientists and engineers.

cho tới những nhà khoa học và kỹ sư tài năng.

And I actually feel at home here,

Và tôi thực sự thấy thoải mái ở đây.

because there's a lot of autism genetics here.

Bởi có rất nhiều gen tự kỷ ở chỗ này.

(Laughter)

Các bạn sẽ không bị ...

You wouldn't have any --

(Tiếng vỗ tay)™

(Applause)

It's a continuum of traits.

Đó là một dải tính cách.

When does a nerd turn into Asperger, which is just mild autism?

Khi một người mọt sách mắc phải

hội chứng Asperger, một chứng tự kỷ nhẹ?

I mean, Einstein and Mozart and Tesla would all be probably diagnosed

Ý tôi là Einstein và Mozart

và Tesla, có thể sẽ được chẩn đoán

as autistic spectrum today.

là mắc phải bệnh tự kỷ ngày nay.

And one of the things that is really going to concern me

Và một trong những điều thực sự khiến tôi quan tâm đó là

đưa những đứa trẻ này trở thành người sẽ sáng tạo

is getting these kids to be the ones

that are going to invent the next energy things

ra những điều tiềm năng kế tiếp,

điều mà Bill Gates đã nói sáng nay.

that Bill Gates talked about this morning.

OK, now, if you want to understand autism: animals.

Nào. Giờ thì, các bạn muốn hiểu

tự kỷ, loài vật.

I want to talk to you now about different ways of thinking.

Và tôi muốn nói về những cách tư duy khác nhau.

You have to get away from verbal language.

Bạn phải rời xa từ ngữ.

I think in pictures. I don't think in language.

Tôi tư duy bằng hình ảnh.

Tôi không tư duy bằng ngôn ngữ.

Now, the thing about the autistic mind is it attends to details.

Điều đáng nói nhất về bộ óc tự kỷ

đó chính là nó chú tâm đến từng chi tiết.

This is a test where you either have to pick out the big letters

Đây là một bài kiểm tra xem là bạn sẽ

nhận ra những chữ cái to, hoặc nhận ra những chữ cái nhỏ.

or the little letters,

and the autistic mind picks out the little letters more quickly.

Và bộ óc tự kỷ sẽ nhận ra

những chữ nhỏ nhanh hơn.

And the thing is, the normal brain ignores the details.

Đó là vì bộ óc bình thường bỏ qua các chi tiết.

Well, if you're building a bridge, details are pretty important

Nếu bạn xây một câu cầu, các chi tiết là điều khá quan trọng.

bởi nó sẽ sụp đổ nếu bạn bỏ qua các chi tiết.

because it'll fall down if you ignore the details.

Và một trong những quan tâm của tôi đối với các chính sách hiện hành đó là

And one of my big concerns with a lot of policy things today

mọi thứ đang trở nên quá trừu tượng.

is things are getting too abstract.

People are getting away from doing hands-on stuff.

Mọi người đang rời xa

những việc thực tế.

I'm really concerned that a lot of the schools

Tôi thực sự lo rằng nhiều trường học đã bỏ qua

have taken out the hands-on classes, because art, and classes like that --

các lớp thực tế,

bởi nghệ thuât, và các lớp tương tự,

those are the classes where I excelled.

đó là những môn mà tôi học tốt.

In my work with cattle,

Trong việc chăm nuôi gia súc của tôi,

I noticed a lot of little things that most people don't notice

tôi nhận thấy rằng nhiều thứ mà hầu hết mọi người không nhận ra

would make the cattle balk.

sẽ khiến gia súc rụt lại. Chẳng hạn,

For example, this flag waving right in front of the veterinary facility.

lá cờ ngay đang bay, ngay trước cơ sở thú y.

This feed yard was going to tear down their whole veterinary facility;

Nơi cho gia súc ăn này chuẩn bị dỡ bỏ toàn bộ cơ sở thú y,

all they needed to do was move the flag.

và tất cả những việc họ cần làm là chuyển lá cờ đi.

Rapid movement, contrast.

Chuyển đi nhanh chóng.

In the early '70s when I started, I got right down in the chutes

Đầu thập niên 70 khi tôi bắt đầu công việc, tôi đến thẳng

máng ăn để xem gia súc đang nhìn gì.

to see what cattle were seeing.

People thought that was crazy.

Mọi người xem thật là điên rồ. Một cái áo khoác vắt trên bờ rào khiến chúng rút lại.

A coat on a fence would make them balk, shadows would make them balk,

Những cái bóng khiến chúng rụt lại, một cái ống trên sàn.

a hose on the floor -- people weren't noticing these things.

Mọi người không để ý tới những thứ đó,

A chain hanging down ...

một sợi xích treo xuống,

And that's shown very, very nicely in the movie.

và cái đó được làm rất đẹp trong phim.

In fact, I loved the movie, how they duplicated all my projects.

Thực tế tôi yêu bộ phim bởi họ

sao chép tất cả các dự án của tôi. Đó là mặt lập dị của tôi.

That's the geek side.

Những bức vẽ của tôi cũng được giới thiệu trong phim.

My drawings got to star in the movie, too.

And, actually, it's called "Temple Grandin,"

Và thật ra nó tên là Temple Grandin,

not "Thinking in Pictures."

không phải là Tư duy bằng hình ảnh.

So what is thinking in pictures?

Vậy thì tư duy bằng hình ảnh là gì? Bản chất nó là những thước phim

It's literally movies in your head.

trong đầu bạn.

My mind works like Google for images.

Trí óc tôi giống như cách Google tìm kiếm hình ảnh.

Khi còn nhỏ, tôi không biết rằng tư duy của mình là khác người.

When I was a young kid, I didn't know my thinking was different.

Tôi tưởng tất cả mọi người đều tư duy bằng hình ảnh.

I thought everybody thought in pictures.

Và khi thực hiện cuốn sách, Tư duy bằng hình ảnh,

Then when I did my book, "Thinking in Pictures,"

tôi bắt đầu phỏng vấn mọi người về cách mà họ suy tư duy.

I started interviewing people about how they think.

And I was shocked to find out that my thinking was quite different.

Tôi sửng sốt khi nhận ra tư duy của mình

khá khác biệt. Như là nếu tôi nói

Like if I say, "Think about a church steeple,"

"Nghĩ về các tháp chuông nhà thờ"

most people get this sort of generalized generic one.

mọi người thường nghĩ đến cái chung chung.

Now, maybe that's not true in this room,

Có thể điều đó không đúng ở đây

but it's going to be true in a lot of different places.

nhưng sẽ đúng ở rất nhiều nơi khác.

I see only specific pictures.

Tôi chỉ thấy những hình ảnh cụ thể.

They flash up into my memory, just like Google for pictures.

Chúng lóe lên trong trí nhớ của tôi, như cách Google tìm kiếm hình ảnh.

And in the movie, they've got a great scene in there,

Trong phim, họ có một cảnh rất tuyệt,

khi từ "giầy" được nói, thì một đống giầy thuộc những năm 50 và 60

where the word "shoe" is said, and a whole bunch of '50s and '60s shoes

pop into my imagination.

xuất hiện trong trí tưởng tượng của tôi.

OK, there's my childhood church; that's specific.

Đây là nhà thờ của tuổi thơ tôi.

Rất cụ thể. Còn nữa, Pháo đài Collins,

There's some more, Fort Collins.

OK, how about famous ones?

Còn những nơi nổi tiếng thì sao?

And they just kind of come up, kind of like this.

Và chúng cứ xuất hiện, đại loại như thế này.

Just really quickly, like Google for pictures.

Rất nhanh chóng, giống như cách Google tìm kiếm hình ảnh.

And they come up one at a time,

Và chúng xuất hiện từng cái một.

and then I think, "OK, well, maybe we can have it snow,

Khi đó tôi nghĩ, có thể sẽ có tuyết rơi,

or we can have a thunderstorm,"

hay có thể sẽ có bão sấm chớp,

and I can hold it there and turn them into videos.

và tôi có thể lưu giữ chúng lại trong đầu, biến thành các thước phim.

Now, visual thinking was a tremendous asset

Tư duy hình ảnh là một tài sản vô cùng đáng giá

in my work designing cattle-handling facilities.

trong công việc thiết kế cơ sở chế biến gia súc.

And I've worked really hard on improving how cattle are treated

Tôi đã dồn sức vào việc cải thiện

cách thức gia súc được xử lý ở cơ sở giết mổ.

at the slaughter plant.

Tôi sẽ trình bày vào bất cứ vấn đề gì về việc giết mổ.

I'm not going to go into any gucky slaughter slides.

I've got that stuff up on YouTube, if you want to look at it.

Tôi có để nó trên Youtube nếu các bạn muốn xem.

Nhưng một trong những điều tôi có thể làm trong việc thiết kế

(Laughter)

But one of the things that I was able to do in my design work

đó là tôi có thể thử nghiệm

is I could test-run a piece of equipment in my mind,

một thiết bị trong trí óc mình,

just like a virtual reality computer system.

giống như một hệ thống máy tính thế giới thực tế ảo.

And this is an aerial view of a recreation of one of my projects

Và đây là ảnh vệ tinh

một khu giải trí thuộc một trong những dự án sử dụng trong phim.

that was used in the movie.

That was like just so super cool.

Cái đấy thật hết sảy.

And there were a lot of, kind of, Asperger types and autism types

Và có rất nhiều loại ngước mắc hội chứng Asperger,

và tự kỷ, cùng làm việc trong nhóm làm phim luôn.

working out there on the movie set, too.

(Tiếng cười)

(Laughter)

But one of the things that really worries me is:

Một trong những thứ làm tôi lo lắng

đó là những đứa trẻ nhỏ hơn thế này sẽ đi đâu.

Where's the younger version of those kids going today?

They're not ending up in Silicon Valley,

Chúng sẽ không đến Thung lũng Silicon, nơi mà chúng thuộc về.

where they belong.

(Tiếng cười)

(Laughter)

(Applause)

(Tiếng vỗ tay)

One of the things I learned very early on because I wasn't that social,

Một trong những thứ tôi học được rất sớm bởi tôi không giao tiếp rộng

is I had to sell my work, and not myself.

đó là tôi phải bán công trình của mình, không phải bản thân mình.

And the way I sold livestock jobs is I showed off my drawings,

Và cách mà tôi bán công việc liên quan đến gia súc

là tôi cho họ xem các bức tranh, tôi khoe những bức ảnh vạn vật

I showed off pictures of things.

Another thing that helped me as a little kid

Một điều khác giúp đỡ tôi, khi còn nhỏ

is, boy, in the '50s, you were taught manners.

là trong những năm 50 bạn được dạy về cách cư xử.

You were taught you can't pull the merchandise off the shelves

Bạn được dạy rằng mình không thể lôi hàng ra khỏi kệ

trong cửa hàng và ném nó lung tung.

in the store and throw it around.

Khi trẻ em học tới lớp 3 hay lớp 4,

When kids get to be in third or fourth grade,

you might see that this kid's going to be a visual thinker,

bạn sẽ thấy đứa trẻ đó sẽ trở thành một người tư duy bằng hình ảnh,

drawing in perspective.

vẽ với chiều sâu. Tôi muốn

Now, I want to emphasize

nhấn mạnh rằng không phải mọi trẻ tự kỷ

that not every autistic kid is going to be a visual thinker.

đều trở thành một người tư duy bằng hình ảnh.

Now, I had this brain scan done several years ago,

Tôi đã quét bộ não này vài năm trước,

and I used to joke around about having a gigantic Internet trunk line

và tôi thường đùa rằng mình có

một đường truyền internet vĩ đại

going deep into my visual cortex.

chạy sâu vào trong vỏ não hình ảnh của mình.

This is tensor imaging.

Đây là chụp căng cơ.

And my great big Internet trunk line is twice as big as the control's.

Đường truyền internet vĩ đại của tôi

lớn gấp đôi người đối chứng.

The red lines there are me,

Đường màu đỏ là của tôi,

and the blue lines are the sex and age-matched control.

và đường màu xanh là người đối chứng cùng giới thính và tuổi.

And there I got a gigantic one,

Tôi có một đường rất lớn

and the control over there, the blue one, has got a really small one.

và người đối chứng ở kia, đường màu xanh,

có một đường thật là nhỏ.

And some of the research now is showing

Một số nghiên cứu ngày nay cho thấy

that people on the spectrum actually think with the primary visual cortex.

những người tự kỷ thực sự tư duy bằng vỏ não hình ảnh gốc .

Now, the thing is, the visual thinker is just one kind of mind.

Điều đáng nói là, những người tư duy bằng hình ảnh chỉ là một dạng trí óc.

You see, the autistic mind tends to be a specialist mind --

Bạn thấy đấy, trí óc tự kỷ có xu hướng trở thành một trí óc chuyên sâu.

good at one thing, bad at something else.

Giỏi ở một thứ nào đó, dở ở thứ khác.

And where I was bad was algebra.

Và mà tôi dở đó chính là đại số. Và tôi chưa bao giờ được cho phép

And I was never allowed to take geometry or trig.

học hình học hay lượng giác.

Gigantic mistake.

Sai lầm lớn. Tôi nhận ra rất nhiều trẻ em cần phải được miễn đại số,

I'm finding a lot of kids who need to skip algebra,

go right to geometry and trig.

học thẳng lên hình họcvà lượng giác.

Now, another kind of mind is the pattern thinker.

Một dạng trí óc khác là người tư duy bằng các mẫu hình.

More abstract.

Trừu tượng hơn. Đây là những kỹ sư,

These are your engineers, your computer programmers.

lập trình viên máy tính.

This is pattern thinking.

Đây là tư duy bằng mẫu hình. Con bọ ngựa đang cầu nguyện

That praying mantis is made from a single sheet of paper --

được tạo từ một tờ giấy duy nhất,

no scotch tape, no cuts.

không cắt, không dán.

And there in the background is the pattern for folding it.

Và ở nền là mẫu để gấp nó.

Here are the types of thinking:

Đây là các dạng tư duy,

photo-realistic visual thinkers, like me;

người tư duy hình ảnh thực, như tôi.

pattern thinkers, music and math minds.

Người tư duy theo mẫu hình, những bộ não âm nhạc và toán học.

Some of these oftentimes have problems with reading.

Một vài người trong số họ gặp khó khăn khi đọc.

You also will see these kind of problems with kids that are dyslexic.

Bạn cũng sẽ gặp vấn đề tương tự

với những đứa trẻ nói lắp.

You'll see these different kinds of minds.

Bạn sẽ thấy dạng trí óc khác nhau này.

And then there's a verbal mind, they know every fact about everything.

Và còn có trí óc ngôn ngữ nữa. Họ biết mọi sự kiện về mọi thứ.

Một điều khác là các vấn đề về cảm nhận.

Now, another thing is the sensory issues.

Tôi thực sự lo vì phải đeo thứ thiết bị này trên mặt.

I was really concerned about having to wear this gadget on my face.

And I came in half an hour beforehand

Và tôi đã đến từ sớm hơn 1 tiếng rưỡi

so I could have it put on and kind of get used to it,

thế nên tôi có thể đeo vào và làm quen với nó.

and they got it bent so it's not hitting my chin.

Họ làm cong nó để nó không chạm vào cằm tôi nữa.

But sensory is an issue.

Nhưng cảm giác là một vấn đề. Một số đứa trẻ bị ánh sáng huỳnh quang làm khó chịu,

Some kids are bothered by fluorescent lights;

others have problems with sound sensitivity.

đứa trẻ khác có vấn đề với việc cảm nhận âm thanh.

You know, it's going to be variable.

Bạn biết đấy, chuyện sẽ thay đổi nhiều.

Now, visual thinking gave me a whole lot of insight

Tư duy hình ảnh cho tôi sự hiểu biết hoàn toàn mới

into the animal mind.

về trí óc loài vật.

Because think about it: an animal is a sensory-based thinker,

Bởi nghĩ xem, một con vật là một người tư duy dựa trên cảm giác,

not verbal -- thinks in pictures, thinks in sounds, thinks in smells.

không phải ngôn ngữ. Tư duy bằng hình ảnh.

Tư duy bằng âm thanh. Tư duy bằng mùi hương.

Think about how much information there is on the local fire hydrant.

Nghĩ về bao nhiêu thông tin có trên trục nước cứu hỏa ở địa phương.

He knows who's been there --

Nó biết ai đã ở đó, vào lúc nào,

(Laughter)

When they were there.

họ là bạn hay thù, có ai mà nó có thể kết bạn được không.

Are they friend or foe? Is there anybody he can go mate with?

There's a ton of information on that fire hydrant.

Có vô vàn thông tin trên trục nước cứu hỏa đó.

It's all very detailed information.

Những thông tin vô cùng chi tiết.

And looking at these kind of details gave me a lot of insight into animals.

Và nhìn vào những chi tiết này

cho tôi rất nhiều sự hiểu biết về động vật.

Now, the animal mind, and also my mind,

Bộ óc của động vật, và của tôi nữa

puts sensory-based information into categories.

phân các thông tin dựa trên cảm giác

thành các nhóm.

Man on a horse,

Người ngồi trên lưng ngựa,

and a man on the ground --

và người đứng trên mặt đất,

that is viewed as two totally different things.

được xem như hai sự việc hoàn toàn khác nhau.

You could have a horse that's been abused by a rider.

Bạn có thể có một con ngựa bị người cưỡi lạm dụng.

They'll be absolutely fine with the veterinarian

Chúng chắc hẳn sẽ rất bình thường với bác sỹ thú y,

and with the horseshoer, but you can't ride him.

và người đánh móng ngữa, nhưng bạn không thể cưới lên nó.

You have another horse, where maybe the horseshoer beat him up,

Bạn có một con ngựa khác, dường như người làm móng ngựa đã đánh nó ở đâu đó,

and he'll be terrible for anything on the ground with the veterinarian,

và nó rất đáng sợ đối với mọi thứ trên mặt đất,

với bác sĩ thú y, nhưng người ta có thể cưỡi lên nó.

but a person can ride him.

Gia súc cũng tương tự như vậy.

Cattle are the same way.

Man on a horse, a man on foot -- they're two different things.

Người cưỡi ngựa

và người đứng trên đất, họ là hai sự vật khác nhau.

You see, it's a different picture.

Bạn thấy đấy, đó là một bức tranh khác.

See, I want you to think about just how specific this is.

Tôi muốn các bạn nghĩ xem việc này chi tiết đến thế nào.

Now, this ability to put information into categories,

Khả năng phân chia các thông tin thành nhóm,

I find a lot of people are not very good at this.

Tôi nhận thấy rất nhiều người không giỏi việc này lắm.

When I'm out troubleshooting equipment

Khi tôi đi sửa chữa thiết bị

or problems with something in a plant,

hay có vấn đề ở nhà máy,

they don't seem to be able to figure out:

họ có vẻ không thể nhận ra "Tôi có một vấn đề với việc đào tạo nhân lực chăng?

"Do I have a training-people issue?

Or do I have something wrong with the equipment?"

Hay tôi đã làm hư thiết bị đó?"

In other words, categorize equipment problem from a people problem.

Nói cách khác, phân loại vấn đề thiết bị

với vấn đề nhân lực.

I find a lot of people have difficulty doing that.

Tôi thấy rất nhiều người gặp khó khăn trong việc đó.

Now, let's say I figure out it's an equipment problem.

Giờ giả sử tôi nhận ra đó là một vấn đề thiết bị.

Is it a minor problem, with something simple I can fix?

Đó có phải là một vấn đề nhỏ mà tôi có thể sửa bằng dụng cụ đơn giản?

Hay toàn bộ thiết kế của hệ thống đã trục trặc?

Or is the whole design of the system wrong?

People have a hard time figuring that out.

Nhiều người gặp khó khăn tìm hiểu điều đó.

Let's just look at something like, you know,

Hãy nhìn vào việc giống như,

solving problems with making airlines safer.

giải quyết vấn đề để nâng cao an toàn hàng không.

Yeah, I'm a million-mile flier.

Vâng, tôi đã bay một triệu dặm.

I do lots and lots of flying,

Tôi đã đi máy bay rất nhiều,

and if I was at the FAA,

và nếu tôi ở Cục Liên bang Hàng không (FAA),

what would I be doing a lot of direct observation of?

tôi sẽ chủ yếu quan sát thứ gì?

It would be their airplane tails.

Đó sẽ là đuôi máy bay của họ.

You know, five fatal wrecks in the last 20 years,

Bạn biết đấy, năm tai nạn chết người trong 20 năm vừa qua,

the tail either came off,

đuôi máy bay hoặc rơi ra hoặc hút vật gì đó vào đuôi máy bay đã bị hư.

or steering stuff inside the tail broke in some way.

theo cách nào đó.

It's tails, pure and simple.

Đuôi máy bay, đơn giản thế thôi.

And when the pilots walk around the plane, guess what?

Và khi phi công đi quanh máy bay, các bạn đoán được không? Họ không thể thấy

They can't see that stuff inside the tail.

những thứ phía trong đuôi.

Now as I think about that,

Bạn biết đấy, khi tôi nghĩ về điều đó,

I'm pulling up all of that specific information.

tôi đang đưa ra những thông tin cụ thể.

It's specific.

Nó rất cụ thể. Bạn thấy đấy, tôi suy nghĩ từ dưới lên trên.

See, my thinking's bottom-up.

I take all the little pieces and I put the pieces together like a puzzle.

Tôi lấy tất cả những mảnh nhỏ và ghép chúng lại như tranh xếp hình.

Now, here is a horse that was deathly afraid of black cowboy hats.

Đây là một con ngựa sợ chết khiếp

những chiếc mũ cao bồi màu đen.

He'd been abused by somebody with a black cowboy hat.

Nó đã bị ngược đãi bởi ai đó đội mũ cao bồi đen.

White cowboy hats, that was absolutely fine.

Mũ cao bồi trắng, hoàn toàn không có vấn đề gì.

Now, the thing is, the world is going to need

Điều đáng nói là thế giới sẽ cần đến

all of the different kinds of minds to work together.

tất cả các kiểu trí óc khác nhau

làm việc cùng nhau.

We've got to work on developing all these different kinds of minds.

Chúng ta cần phát triển tất cả những kiểu trí óc này.

And one of the things that is driving me really crazy

Và một trong những điều khiến tôi bức xúc,

as I travel around and I do autism meetings,

khi tôi đi nhiều nơi và tham gia các cuộc họp bàn về tự kỷ,

is I'm seeing a lot of smart, geeky, nerdy kids,

đó là tôi gặp rất nhiều đứa trẻ mọt sách đam mê tìm tòi.

and they just aren't very social,

Và chúng không hòa nhập cho lắm.

and nobody's working on developing their interest

Và không ai nghiên cứu để phát triển đam mê của chúng

như cách mà khoa học thường làm.

in something like science.

And this brings up the whole thing of my science teacher.

Chuyện này gợi nhớ lại mọi chuyện về thầy giáo khoa học của tôi.

My science teacher is shown absolutely beautifully in the movie.

Thầy khoa học của tôi được thể hiện vô cùng tuyệt vời trong phim.

I was a goofball student when I was in high school.

Tôi là một học sinh chậm hiểu. Khi còn học trung học

tôi không quan tâm chuyện học hành chút nào

I just didn't care at all about studying,

until I had Mr. Carlock's science class.

tới khi được học lớp khoa học của thầy Carlock.

He was now Dr. Carlock in the movie.

Ông ấy là Tiến sỹ Clarlock trong phim.

And he got me challenged to figure out an optical illusion room.

Và thầy đã thử thách tôi

suy nghĩ về căn phòng ảo giác.

This brings up the whole thing of you've got to show kids

Việc đó gợi ra mọi điều về việc bạn phải cho trẻ em xem

interesting stuff.

những thứ thú vị.

You know, one of the things that I think maybe TED ought to do

Một trong những điều tôi nghĩ TED nên làm

is tell all the schools about all the great lectures that are on TED,

đó là nói với tất cả các trường học về tất cả các bài giảng tuyệt vời có ở trên TED

và có mọi thứ thú vị trên mạng,

and there's all kinds of great stuff on the Internet

để kích thích những đứa trẻ này.

to get these kids turned on.

Bởi tôi đã gặp rất nhiều đứa trẻ mọt sách ham mê tìm tòi,

Because I'm seeing a lot of these geeky, nerdy kids,

and the teachers out in the Midwest and other parts of the country

và những giáo viên ở miền Trung Tây, và các vùng khác ở đất nước này

when you get away from these tech areas,

khi bạn rời xa khỏi những vùng đất công nghệ này,

they don't know what to do with these kids.

họ không biết phải làm gì với những trẻ em này.

And they're not going down the right path.

Và họ đang không đi đúng hướng.

The thing is, you can make a mind

Điểm mấu chốt là, bạn có thể khiến một bộ óc

to be more of a thinking and cognitive mind,

tư suy và nhận thức nhiều hơn.

or your mind can be wired to be more social.

Hoặc trí óc của bạn có thể được hướng về giao tiếp xã hội nhiều hơn.

And what some of the research now has shown in autism

Và những gì mà một số nghiên cứu cho thấy trong tự kỷ ngày nay,

is there may by extra wiring back here in the really brilliant mind,

chính là việc có thể do liên kết phụ,

trong những bộ óc vĩ đại, và mất một vài liên kết xã hội ở đây.

and we lose a few social circuits here.

Nó gần như một sự trao đổi giữa tư duy và xã hội.

It's kind of a trade-off between thinking and social.

And then you can get to the point where it's so severe,

Và rồi bạn đạt tới mức nó quá nghiêm trọng

you're going to have a person that's going to be non-verbal.

bạn có một người không thể phát triển ngôn ngữ được.

In the normal human mind,

Trong bộ óc con người bình thường

language covers up the visual thinking we share with animals.

ngôn ngữ chiếm phần nào tư duy hình ảnh mà ta chia sẻ với động vật.

This is the work of Dr. Bruce Miller.

Đây là nghiên cứu của Tiến sĩ Bruce Miller.

Ông nghiện cứu các bệnh nhân của chứng Alzheimer

He studied Alzheimer's patients that had frontal temporal lobe dementia.

bị tâm thần phân liệt thùy thái dương trước.

And the dementia ate out the language parts of the brain.

Và tâm thần phân liệt đã ăn mòn những phần ngôn ngữ của não bộ,

And then this artwork came out of somebody

công trình này xuất phát từ một người đã từng lắp dàn âm thanh nổi trong ô tô.

who used to install stereos in cars.

Now, Van Gogh doesn't know anything about physics,

Van Gogh không biết gì về vật lý.

but I think it's very interesting that there was some work done

Nhưng tôi nghĩ thật thú vị

khi có một số nghiên cứu để chứng minh rằng

to show that this eddy pattern in this painting

các hình mẫu xoáy trong bức tranh này

followed a statistical model of turbulence,

dự trên mô hình thống kê về nhiễu loạn không khí .

which brings up the whole interesting idea

Điều này dẫn đến ý tưởng rất thú vị

of maybe some of this mathematical patterns is in our own head.

rằng có thể một số biểu mẫu toán học này

tồn tại ở trong đầu chúng ta.

And the Wolfram stuff --

Đối với các vấn đề Wolfram tôi đã

I was taking notes and writing down all the search words I could use,

ghi chép và viết lại tất cả

từ ngữ dùng để tìm kiếm mà tôi có thể dùng

because I think that's going to go on in my autism lectures.

bởi tôi nghĩ rằng mình sẽ dùng chúng trong các bài giảng về tự kỷ.

We've got to show these kids interesting stuff.

Chúng ta cần cho những trẻ em đó thấy những điều thú vị.

And they've taken out the auto-shop class

Và trường học đã bỏ lớp cơ khí

and the drafting class and the art class.

và lớp thủ công, và lớp nghệ thuật.

I mean, art was my best subject in school.

Ý tôi là nghệ thuật là môn tôi học tốt nhất khi còn ở trường.

We've got to think about all these different kinds of minds,

Chúng ta phải nghĩ về tất cả những kiểu trí óc khác nhau.

Và chúng ta cần thực sự làm việc với tất cả những bộ óc này

and we've got to absolutely work with these kind of minds,

because we absolutely are going to need

bởi chúng ta thực sự cần

these kinds of people in the future.

những người như thế trong tương lai.

And let's talk about jobs.

Giờ hãy nói về công việc.

OK, my science teacher got me studying,

Thầy khoa học tạo động lực cho tôi học hành

because I was a goofball that didn't want to study.

bởi tôi là một học sinh chậm tiến mà không muốn học.

But you know what? I was getting work experience.

Nhưng bạn biết không, tôi đã có kinh nghiệm làm việc.

I'm seeing too many of these smart kids who haven't learned basic things,

Tôi đã thấy quá nhiều đứa trẻ thông minh mà chưa học từng được hoạc những điều cơ bản,

như là làm thế nào để đúng giờ.

like how to be on time -- I was taught that when I was eight years old.

Tôi được dạy điều đó năm 8 tuổi.

Bạn biết đấy, ngồi ăn thế nào khi đi dự tiệc Chủ nhật ở nhà bà ngoại.

How to have table manners at granny's Sunday party.

Tôi được dạy điều đó khi còn rất rất nhỏ.

I was taught that when I was very, very young.

And when I was 13, I had a job at a dressmaker's shop sewing clothes.

Và khi 13 tuổi tôi được làm tại một hiệu may

để khâu vá quần áo.

I did internships in college,

Tôi đã thực tập khi học đại học.

I was building things,

Tôi đã xây dựng nên nhiều thứ.

and I also had to learn how to do assignments.

Và tôi cũng đã học cách làm bài tập về nhà.

You know, all I wanted to do was draw pictures of horses when I was little.

Khi còn nhỏ tất cả những điều tôi muốn làm là vẽ tranh những con ngựa.

My mother said, "Well let's do a picture of something else."

Mẹ tôi nói , "Nào, hãy vẽ cái gì khác đi."

Chính họ mới phải học cách làm việc gì đó khác.

They've got to learn how to do something else.

Chẳng hạn đứa trẻ chỉ chú tâm vào trò chơi Lego.

Let's say the kid is fixated on Legos.

Hãy để nó xây dựng những thứ khác nhau.

Let's get him working on building different things.

The thing about the autistic mind is it tends to be fixated.

Điều đáng nói về một bộ óc tự kỷ đó là

nó thường có xu hường chú tâm vào một thứ.

Like if the kid loves race cars, let's use race cars for math.

Giống như một đứa trẻ thích xe đua,

hãy sử dụng xe đua để dạy toán.

Let's figure out how long it takes a race car to go a certain distance.

Hãy tính thời gian để một chiếc xe đi được khoảng cách nhất định.

In other words, use that fixation

Nói cách khác, sử dụng sự tập trung đó

in order to motivate that kid, that's one of the things we need to do.

để tao động lực cho đứa trẻ, đó là một trong những điều ta cần làm.

I really get fed up when the teachers,

Tôi thực sự chán ngán khi các giáo viên,

especially when you get away from this part of the country,

đặc biệt khi bạn đi xa khỏi vùng này của đất nước,

they don't know what to do with these smart kids.

họ không biết phải làm gì với những đứa trẻ thông minh đó.

Điều đó khiến tôi phát điên.

It just drives me crazy.

What can visual thinkers do when they grow up?

Những người tư duy hình ảnh có thể làm gì khi trưởng thành?

They can do graphic design, all kinds of stuff with computers,

Chúng có thể thiết kế đồ họa, mọi thứ trên máy tính,

photography, industrial design.

nhiếp ảnh, thiết kế công nghiệp.

The pattern thinkers -- they're the ones that are going to be your mathematicians,

Những người tư duy theo hình mẫu, họ là những người sẽ trở thành

các nhà toán học, các kỹ sư phần mềm,

your software engineers, your computer programmers,

các nhà lập trình máy tính, các loại công việc như thế.

all of those kinds of jobs.

And then you've got the word minds; they make great journalists,

Và các bạn có được những trí óc ngôn ngữ. Họ trở thành những nhà báo tài năng.

and they also make really, really good stage actors.

Và họ cũng trở thành những diễn viên sân khấu rất tuyệt vời.

Because the thing about being autistic is,

Bởi là điều đáng nói về tự kỷ đó là,

I had to learn social skills like being in a play.

tôi phải học các kỹ năng xã hội như đang ở trong một vở kịch.

You just kind of ... you just have to learn it.

Nó gần giống như, bạn phải học thuộc nó.

And we need to be working with these students.

Và chúng ta cần làm việc với những học sinh này.

And this brings up mentors.

Điều này cần đến các cố vấn.

You know, my science teacher was not an accredited teacher.

Thầy giáo khoa học của tôi không phải là một nhà giáo được công nhận.

He was a NASA space scientist.

Ông là một nhà khoa học không gian của NASA.

Some states now are getting it to where, if you have a degree in biology

Một số bang đang tiến đến việc

nếu bạn có bằng sinh học, và một bằng hóa học

or in chemistry,

you can come into the school and teach biology or chemistry.

bạn có thể tới trường học và dạy sinh hay hóa.

We need to be doing that.

Chúng ta cần làm thế.

Because what I'm observing is,

Bởi điều tôi đang quan sát thấy đó là

the good teachers, for a lot of these kids,

những giáo viên giỏi, đối với rất nhiều đứa trẻ này,

are out in the community colleges.

lại nằm ngoài cộng đồng đại học.

But we need to be getting some of these good teachers

Chúng ta cần tuyển một số trong những giáo viên giỏi này vào các trường trung học.

into the high schools.

Một điều khác mà có thể trở nên rất rất rất thành công là

Another thing that can be very, very, very successful is:

có rất nhiều có lẽ người đã nghỉ hưu

there's a lot of people that may have retired

from working in the software industry,

sau khi làm việc trong ngành phần mềm, và họ có thể dạy con bạn.

and they can teach your kid.

Không quan trọng nếu điều họ dạy đã lỗi thời,

And it doesn't matter if what they teach them is old,

because what you're doing is you're lighting the spark.

bởi điều bạn đang làm đó là thắp lại tia sáng.

You're getting that kid turned on.

Bạn đang kích thích cho đứa trẻ đó.

And you get him turned on, then you'll learn all the new stuff.

Kích thích đứa đứa trẻ học để sau đó nó sẽ học những cái mới.

Mentors are just essential.

Cố vấn là vô cùng thiết yếu.

I cannot emphasize enough what my science teacher did for me.

Tôi không thể nhấn mạnh đầy đủ

những gì thầy giáo khoa học đã làm cho tôi.

And we've got to mentor them, hire them.

Ta cần cố vấn cho họ, thuê họ làm việc.

And if you bring them in for internships in your companies,

Và nếu bạn tuyển họ vào thực tập trong công ty của mình,

có một điều đáng nói về tự kỷ, một dạng trí óc bị hội chứng Asperger,

the thing about the autism, Asperger-y kind of mind,

you've got to give them a specific task.

đó là bạn phải giao cho họ một việc cụ thể. Không chỉ nói "Thiết kế phần mềm mới."

Don't just say, "Design new software."

Bạn phải nói cho họ điều gì đó cụ thể hơn nhiều.

You've got to tell them something more specific:

"Thế này, chúng ta đang thiết kế một phần mềm cho điện thoại

"We're designing software for a phone

and it has to do some specific thing,

và nó phải có một số chức năng cụ thể.

and it can only use so much memory."

Và nó chỉ có thể sử dụng được bấy nhiêu bộ nhớ mà thôi."

That's the kind of specificity you need.

Đó là mức độ cụ thể bạn cần.

Well, that's the end of my talk.

Đến đây là kết thúc bài nói chuyện của tôi.

And I just want to thank everybody for coming.

Và tôi muốn cảm ơn mọi người đã đến.

It was great to be here.

Thật là tuyệt khi được ở đây.

(Applause)

(Tiếng vỗ tay)

(Applause ends)

Ồ, anh có câu hỏi cho tôi à ? Được thôi..

Oh -- you have a question for me? OK.

(Applause)

(Tiếng vỗ tay)

Chris Anderson: Cảm ơn bà rất nhiều.

Chris Anderson: Thank you so much for that.

You know, you once wrote -- I like this quote:

Bà biết đấy, khi bà viết ra, tôi rất thích câu trích dẫn này,

"If by some magic, autism had been eradicated from the face of the Earth,

"Nếu nhờ một phép màu nào đó, tự kỷ bị

xóa bỏ khỏi bề mặt trái đất này,

then men would still be socializing in front of a wood fire

loài người vẫn sẽ quây quần quanh đống lửa

at the entrance to a cave."

ở cửa hang."

(Laughter)

Temple Grandin: Because who do you think made the first stone spear?

Temple Grandin: Bởi vì anh nghĩ ai đã làm cây giáo đá đầu tiên?

Người mắc chứng Asperger. Và nếu anh định loại bỏ tất cả các gen tự kỷ

It was the Asperger guy,

and if you were to get rid of all the autism genetics,

sẽ không còn Thung lũng Silicon nào nữa,

there'd be no more Silicon Valley, and the energy crisis would not be solved.

và khủng hoảng năng lượng sẽ không thể được giải quyết.

(Tiếng vỗ tay)

(Applause)

CA: I want to ask you a couple other questions,

CA: Tôi muốn hỏi bà một số câu hỏi khác.

Và nếu bất cứ câu nào bà thấy không phù hợp

and if any of these feel inappropriate, it's OK just to say, "Next question."

chỉ cần nói "Câu hỏi tiếp theo."

But if there is someone here who has an autistic child,

Nếu có ai ở đây

có con bị tự kỷ

or knows an autistic child and feels kind of cut off from them,

hoặc biết một trẻ bị tự kỷ

có cảm thấy muốn dứt bỏ chúng,

what advice would you give them?

bà sẽ cho họ lời khuyên gì?

TG: Well, first of all, we've got to look at age.

TG: Đầu tiên, các bạn phải xem đến tuổi.

Nếu bạn có con hai, ba hay bốn tuổi

If you have a two, three or four-year-old, no speech, no social interaction,

bạn biết đấy, không lời nói, không giao tiếp xã hội,

I can't emphasize enough: Don't wait.

tôi không thể nhấn mạnh đầy đủ,

đừng đợi, bạn cần ít nhất 20 giờ mỗi tuần dạy trẻ một kèm một.

You need at least 20 hours a week of one-to-one teaching.

The thing is, autism comes in different degrees.

Các bạn biết đấy. vấn đề là, tự kỷ có nhiều mức độ.

About half of the people on the spectrum are not going to learn to talk,

Sẽ có khoảng một nửa số người cùng hội chứng

sẽ không thể học nói, và họ sẽ không đi làm ở

and they won't be working in Silicon Valley.

thung lũng Silicon, đó không phải là một việc hợp lý để họ làm.

That would not be a reasonable thing for them to do.

Nhưng bạn có được những đứa trẻ thông minh thích tìm tòi

But then you get these smart, geeky kids with a touch of autism,

những đứa mắc tự kỷ nhẹ,

and that's where you've got to get them turned on

và đó là lúc bạn cần khơi gợi chúng

with doing interesting things.

bằng cách làm những điều thú vị.

I got social interaction through shared interests --

Tôi giao tiếp xã hội nhờ những sở thích chung.

I rode horses with other kids, I made model rockets with other kids,

Tôi cưỡi ngựa với những đứa trẻ khác. Tôi dựng mô hình tên lửa với những đứa trẻ khác,

did electronics lab with other kids.

thí nghiệm điện tử với những đứa trẻ khác,

And in the '60s, it was gluing mirrors onto a rubber membrane on a speaker

và vào những năm 60 là việc gắn gương

lên một màng cao su trên loa để làm trình diễn ánh sáng.

to make a light show.

That was, like, we considered that super cool.

Chúng tôi nghĩ rằng việc đó rất tuyệt.

(Laughter)

CA: Có phải là thiếu thực tế cho họ

CA: Is it unrealistic for them

to hope or think that that child loves them, as some might, as most, wish?

khi hy vọng hay nghĩ rằng đứa trẻ đó

yêu họ, như là một số người chỉ có thể ước mong thế.

TG: Well, I tell you, that child will be loyal,

TG: Để tôi nói cho anh nghe, Đứa trẻ sẽ trung thành.

and if your house is burning down, they're going to get you out of it.

Và nếu nhà bạn đang cháy chúng sẽ đưa bạn ra khỏi đó.

CA: Wow. Vậy thì, hầu hết mọi người, nếu bà hỏi họ

CA: Wow. So most people, if you ask them what they're most passionate about,

điều họ yêu mến nhất là gì, họ sẽ nói những thứ như là,

they'd say things like, "My kids" or "My lover."

"Con cái" hay "Người yêu."

Bà yêu mến điều gì nhất?

What are you most passionate about?

TG: I'm passionate about that the things I do

TG: Tôi yêu những việc mình làm

những thứ sẽ khiến thế giới trở thành nơi tốt đẹp hơn.

are going to make the world a better place.

Khi tôi gặp một người mẹ của trẻ tự kỷ nói rằng,

When I have a mother of an autistic child say,

"Con tôi đi học đại học nhờ cuốn sách của bà,

"My kid went to college because of your book

hay một trong những bài giảng của bà." Điều đó khiến tôi hạnh phúc.

or one of your lectures,"

that makes me happy.

Bạn biết đấy, tôi đã làm việc với các nhà máy giết mổ

You know, the slaughter plants I worked with in the '80s;

vào những năm 80s khi mà chúng còn rất khủng khiếp.

they were absolutely awful.

I developed a really simple scoring system for slaughter plants,

Tôi đã phát triển một hệ thống ghi sổ vô cùng đơn giản cho những cơ sở này

where you just measure outcomes:

với đó bạn có thể đo đạt kết quả, bao nhiêu gia súc đã xuống,

How many cattle fell down?

bao nhiêu con bị chọc tiết,

How many got poked with the prodder?

How many cattle are mooing their heads off?

bao nhiêu con đang rống lên?

Rất rất đơn giản.

And it's very, very simple.

You directly observe a few simple things.

Bạn trực tiếp quan sát một số thứ đơn giản.

It's worked really well.

Nó rất hiệu quả. Tôi thấy thỏa mãn khi

I get satisfaction out of seeing stuff

thấy những đó tạo nên những thay đổi thực sự

that makes real change in the real world.

trong thế giới thực. Chúng ta cần nhiều những điều đó hơn,

We need a lot more of that, and a lot less abstract stuff.

và ít những điều trừu tượng hơn.

CA: Totally.

(Tiếng vỗ tay)

(Applause)

CA: When we were talking on the phone, one of the things you said

CA: Khi chúng ta nói chuyện trên điện thoại, một trong những điều bà nói

làm tôi rất ngạc nhiên đó là khi bà nói điều mà

that really astonished me

was that one thing you were passionate about was server farms.

bà rất đam mê chính là những cụm máy tính chủ. Hãy nói tôi nghe về điều đó.

Tell me about that.

TG: Lý do tôi rất hào hứng khi đọc về chúng đó là

TG: Well, the reason why I got really excited when I read about that,

đó là chúng chứa đựng kiến thức.

it contains knowledge.

It's libraries.

Đó là những thư viện.

And to me, knowledge is something that is extremely valuable.

Và đối với tôi kiến thức là điều gì đó

vô cùng đáng giá. 10 năm trước có lẽ thế,

So, maybe over 10 years ago now, our library got flooded.

còn giờ thư viện của chúng ta đã đầy tràn.

This is before the Internet got really big.

Đó là chuyện trước khi mạng trở nên thực sự phổ biến.

And I was really upset about all the books being wrecked,

Và tôi đã rất khó chịu khi sách đang bị hủy hoại dần,

bởi vì kiến thức bị phá hủy.

because it was knowledge being destroyed.

Và những cụm máy chủ, hay trung tâm dữ liệu

And server farms, or data centers, are great libraries of knowledge.

là những thư viện kiến thức đồ sộ.

CA: Temple, can I just say,

CA: Temple, tôi có thể nói thật vinh dự khi bà tham dự TED.

it's an absolute delight to have you at TED.

TG: Cảm ơn anh rất nhiều. Cảm ơn.

Thank you so much.

TG: Well, thank you so much. Thank you.

(Tiếng vỗ tay)

(Applause)