The mysterious world of underwater caves | Jill Heinerth

Translator: Davor Stevcheski Reviewer: Emi Kay

I'm an underwater explorer,

Јас сум подводен истражувач,

more specifically a cave diver.

поточно пештерски нуркач.

I wanted to be an astronaut when I was a little kid,

Сакав да бидам астронаут кога бев мала, но

but growing up in Canada as a young girl, that wasn't really available to me.

немав можност да се посветам на тоа во Канада.

But as it turns out, we know a lot more about space

Знаеме многу повеќе за вселената

than we do about the underground waterways coursing through our planet,

отколку за подводните патиштa на нашата планета,

the very lifeblood of Mother Earth.

изворот на животот на Земјата.

So I decided to do something that was even more remarkable.

Решив да направам нешто извонредно.

Instead of exploring outer space,

Наместо да ја истражувам вселената, сакав

I wanted to explore the wonders of inner space.

да ги истражувам чудата на внатрешната вселена.

Now, a lot of people will tell you

Многумина мислат

that cave diving is perhaps one of the most dangerous endeavors.

пештерското нуркање е едно од најопасните потфати.

I mean, imagine yourself here in this room,

Замислете се себеси во оваа просторија,

if you were suddenly plunged into blackness,

ако одеднаш нурнете во темнина со

with your only job to find the exit,

единствена задача да го најдете излезот,

sometimes swimming through these large spaces,

некогаш пливате низ овие големи простори,

and at other times crawling beneath the seats,

а некогаш лазите под седиштата,

following a thin guideline,

со минимални упатства,

just waiting for the life support to provide your very next breath.

чекате животната поддршка да ви го даде следниот здив.

Well, that's my workplace.

Тоа е моето работно место.

But what I want to teach you today

Но денес сакам да ви кажам дека

is that our world is not one big solid rock.

нашиот свет не е еден голем цврст камен,

It's a whole lot more like a sponge.

повеќе е како сунѓер.

I can swim through a lot of the pores in our earth's sponge,

Можам да пливам низ порите на земјиниот сунѓер,

but where I can't,

но каде што јас не можам, можат другите

other life-forms and other materials can make that journey without me.

животни форми и материјали продолжуваат без мене.

And my voice is the one that's going to teach you

Мојот глас е тој што ќе ве научи за

about the inside of Mother Earth.

внатрешноста на Мајката Земјата.

There was no guidebook available to me

Немаше упатство за мене

when I decided to be the first person to cave dive inside Antarctic icebergs.

кога решив да бидам прва што ќе нурне во пештерите на Антарктичките блокови мраз.

In 2000, this was the largest moving object on the planet.

Во 2000, ова беше најголемиот подвижен објект на планетата.

It calved off the Ross Ice Shelf,

Се отцепи од Ross Ice Shelf,

and we went down there to explore ice edge ecology

и ние отидовме да ја истражиме екологијата на мразот

and search for life-forms beneath the ice.

и да бараме животни форми под него.

За дишење користиме апарат кој го преработува јаглеродниот диоксид.

We use a technology called rebreathers.

It's an awful lot like the same technology that is used for space walks.

Тоа е слично на технологијата која се користи за вселенски прошетки.

This technology enables us to go deeper

Оваа технологија ни овозможува да нуркаме подлабоко

than we could've imagined even 10 years ago.

отколку што претпоставувавме пред 10 години.

We use exotic gases,

Користиме егзотични гасови и можеме да

and we can make missions even up to 20 hours long underwater.

да останеме дури и до 20 часа под вода.

I work with biologists.

Работам со биолози.

It turns out that caves are repositories of amazing life-forms,

Излегува дека пештерите се складишта на неверојатни животни форми,

species that we never knew existed before.

видови кои не сме знаеле дека постојат.

Many of these life-forms live in unusual ways.

Многу од нив живеат на необични начини.

They have no pigment and no eyes in many cases,

Во многу случаи немаат очи ни пигменти,

and these animals are also extremely long-lived.

и овие животни имаат екстремно долг животен век.

In fact, animals swimming in these caves today

Всушност, животните кои пливаат во овие пештери денес

are identical in the fossil record

се идентични на оние

that predates the extinction of the dinosaurs.

кои постоеле пред изумирањето на диносаурусите.

So imagine that: these are like little swimming dinosaurs.

Замислете дека: овие се како мали пливачки диносауруси.

What can they teach us about evolution and survival?

Што може тие да не научат за еволуцијата и опстанокот?

When we look at an animal like this remipede swimming in the jar,

Кога набљудуваме животно како ова додека плива во теглата,

he has giant fangs with venom.

свативме дека има огромни песјаци со отров.

He can actually attack something 40 times his size and kill it.

Всушност, може да нападне нешто 40 пати поголемо од него и да го убие.

If he were the size of a cat,

Да би бил колку мачка,

he'd be the most dangerous thing on our planet.

би бил едно од најопасните нешта на нашата планета.

And these animals live in remarkably beautiful places,

Овие животни живеат во неверојатно прекрасни места,

and in some cases, caves like this, that are very young,

понекогаш во вакви пештери што се многу млади,

yet the animals are ancient.

а животните древни.

How did they get there?

Како дошле тие тука?

I also work with physicists,

Работам и со физичари,

and they're interested oftentimes in global climate change.

тие се често заинтересирани за глобалните климатски промени.

They can take rocks within the caves,

Тие земат камења од пештерите,

and they can slice them and look at the layers within with rocks,

ги сечат и ги гледаат слоевите,

much like the rings of a tree,

слично како прстените од дрво,

and they can count back in history

можат да не вратат во историјата

and learn about the climate on our planet at very different times.

и да научиме за климата на нашата планета низ различни времиња.

The red that you see in this photograph

Црвеното што го гледате на оваа фотографија

is actually dust from the Sahara Desert.

е всушност прашина од пустината Сахара.

So it's been picked up by wind, blown across the Atlantic Ocean.

Таа била завеана од ветрот однесена преку Атлантикот.

It's rained down in this case on the island of Abaco in the Bahamas.

И спуштена, во овој случај, на островот Абако на Бахамите.

It soaks in through the ground

Се потопува низ земјата

and deposits itself in the rocks within these caves.

и се депонира во карпите на овие пештери.

And when we look back in the layers of these rocks, we can find times

Кога гледаме низ слоевите на овие карпи можеме да најдеме времиња

when the climate was very, very dry on earth,

кога климата била, многу, многу сува

and we can go back many hundreds of thousands of years.

и можеме да одиме назад многу стотици илјади години.

Paleoclimatologists are also interested

Палеоклиматолозите се заинтересирани

in where the sea level stands were at other times on earth.

за тоа каде било морското ниво во претходните периоди.

Here in Bermuda, my team and I embarked

Овде на Бермуда, мојот тим и јас тргнавме

on the deepest manned dives ever conducted in the region,

на најдлабоките нуркања некогаш направени во овој регион,

and we were looking for places

баравме места

where the sea level used to lap up against the shoreline,

каде морското ниво било во линија со брегот,

many hundreds of feet below current levels.

стотици метри подлабоко од сегашните нивоа.

I also get to work with paleontologists and archaeologists.

Исто така работам со палеонтолози и археолози.

In places like Mexico, in the Bahamas, and even in Cuba,

На места како Мексико, на Бахамите, па дури и во Куба,

we're looking at cultural remains and also human remains in caves,

баравме културни но и човечки останки во пештерите.

and they tell us a lot

и тие ни кажуваат многу

about some of the earliest inhabitants of these regions.

за најраните населеници на овие региони.

But my very favorite project of all was over 15 years ago,

Но мојот најомилен проект од сите беше пред 15 години,

when I was a part of the team that made the very first

кога бев дел од тимот што ја направи првата

accurate, three-dimensional map of a subterranean surface.

прецизна,тридимензионална мапа на подземната површина.

This device that I'm driving through the cave

Оваа направа што ја возам низ пештерата

was actually creating a three-dimensional model as we drove it.

всушност креираше тридимензионален модел додека возевме.

We also used ultra low frequency radio

Користевме ултра ниска радио фреквенција

to broadcast back to the surface our exact position within the cave.

за да ја емитуваме нашата точна позиција на површината.

So I swam under houses and businesses and bowling alleys and golf courses,

Пливав под куќи, куглани, терени за голф

and even under a Sonny's BBQ Restaurant,

дури и под еден ресторант.

Pretty remarkable, and what that taught me

Прилично извонредно, тоа ме научи

was that everything we do on the surface of our earth

дека се што правиме на површината на нашата планета

will be returned to us to drink.

на крај ќе го испиеме.

Our water planet is not just rivers, lakes and oceans,

Водата не е само реките, езерата и океаните,

but it's this vast network of groundwater that knits us all together.

туку и огромната мрежа на подземни води што не врзува сите заедно.

It's a shared resource from which we all drink.

Тоа се заеднички ресурси од кои сите пиеме.

And when we can understand our human connections with our groundwater

Кога ќе можеме да ја разбереме човечката поврзаност со подземната вода

and all of our water resources on this planet,

и со сите наши ресурси на оваа планета,

then we'll be working on the problem

тогаш ќе работиме на проблемот.

that's probably the most important issue of this century.

кој е веројатно најважниот проблем на овој век.

Никогаш не станав астронаут како што секогаш сакав да бидам,

So I never got to be that astronaut that I always wanted to be,

но оваа направа дизајнирана од др.Бил Стоун, ќе биде употребена во вселената.

but this mapping device, designed by Dr. Bill Stone, will be.

It's actually morphed.

Адаптирана е.

It's now a self-swimming autonomous robot,

Сега е автономен робот кој може да плива,

artificially intelligent,

вештачки интелигентен,

and its ultimate goal is to go to Jupiter's moon Europa

со крајна дестинација: месечината на Јупитер, Европа,

and explore oceans beneath the frozen surface of that body.

да ги истражува океаните под смрзнатата површина на тоа тело.

And that's pretty amazing.

И тоа е неверојатно.

(Applause)

(Аплауз)