The riddle of experience vs. memory | Daniel Kahneman

Translator: Mate Kobalia Reviewer: Levan Lashauri

Everybody talks about happiness these days.

დღესდღეობით ყველა ლაპარაკობს ბედნიერებაზე.

I had somebody count the number of books

ჩემი თხოვნით დათვალეს ბოლო 5 წლის განმავლობაში

სათაურში სიტყვა "ბედნიერების" მქონე წიგნები.

with "happiness" in the title published in the last five years

and they gave up after about 40, and there were many more.

40-ის მერე თვლა შეწყვიტეს, თუმცა კიდევ ბევრი იყო მსგავსი ლიტერატურა.

There is a huge wave of interest in happiness,

ბედნიერება ძალიან დიდ ინტერესს იწვევს

among researchers.

მკვლევარებს შორის.

There is a lot of happiness coaching.

არსებობს უამრავი ტრენინგი ბედნიერებისთვის.

Everybody would like to make people happier.

ყველას სურს გახადოს ადამიანები უფრო ბედნიერი.

But in spite of all this flood of work,

მაგრამ მიუხედავ ამ დიდი ჯაფისა,

there are several cognitive traps

არსებობს რამოდენიმე კოგნიტური მახე,

that sort of make it almost impossible to think straight

რომელიც შეუძლებელს ხდის იფიქროთ

about happiness.

ბედნიერებაზე სწორხაზოვნად.

And my talk today will be mostly about these cognitive traps.

დღეს ჩემი საუბრის დიდი ნაწილიც სწორედ კოგნიტურ მახეებს შეეხება.

This applies to laypeople thinking about their own happiness,

ეს ეხება იმ ადამიანებს, რომლებიც ფიქრობენ საკუთარ ბედნიერებაზე,

and it applies to scholars thinking about happiness,

და იმ მეცნიერებს, რომლებიც ფიქრობენ ბედნიერებაზე,

because it turns out we're just as messed up as anybody else is.

რადგან როგორც ჩანს, ჩვენ ყველას გვაქვს პრობლემა.

The first of these traps

ერთ–ერთი პირველი მახეა

is a reluctance to admit complexity.

სირთულის არ აღიარება.

It turns out that the word "happiness"

როგორც ჩანს, სიტყვა "ბედნიერება"

is just not a useful word anymore,

უკვე აღარ არის სასარგებლო სიტყვა,

because we apply it to too many different things.

რადგან ჩვენ მას ვიყენებთ ბევრნაირად.

I think there is one particular meaning to which we might restrict it,

არსებობს ერთი კონკრეტული მნიშვნელობა,

რაზეც შესაძლებელია მისი დაყვანა, თუმცა მთლიანობაში,

but by and large,

this is something that we'll have to give up

ეს არის ის, რასაც უნდა შევეშვათ

and we'll have to adopt the more complicated view

და გავითავისოთ უფრო კომპლექსური ხედვა,

of what well-being is.

თუ რა არის კეთილდღეობა.

The second trap is a confusion between experience and memory;

მეორე მახეს წარმოადგენს გამოცდილების და მეხსიერების აღრევა.

basically, it's between being happy in your life,

არსებითად ესაა იყო ბედნიერი შენ ცხოვრებაში

and being happy about your life

და იყო ბედნიერი შენ ცხოვრებასთან დაკავშირებით,

or happy with your life.

ან ბედნიერი შენი ცხოვრებით.

And those are two very different concepts,

ეს არის ორი განსხვავებული გაგება

and they're both lumped in the notion of happiness.

და ისინი შერეულია ბედნიერების ცნებაში.

And the third is the focusing illusion,

მესამე მახეს წარმაოდგენს აქცენტირების ილუზია;

and it's the unfortunate fact that we can't think about any circumstance

სამწუხარო ფაქტია, რომ ჩვენ არ შეგვიძლია ვიფიქროთ რამე ვითარებაზე,

that affects well-being

რომელიც კეთილდღეობის ცვლილებას იწვევს,

without distorting its importance.

მისი მნიშვნელობის დამახინჯების გარეშე.

I mean, this is a real cognitive trap.

ანუ, ეს არის ნამდვილი კოგნიტური მახე.

There's just no way of getting it right.

არ არსებობს არანაირი ხერხი მის სწორად გასაგებად.

Now, I'd like to start with an example

მსურს დავიწყო მაგალითით ადამიანზე,

of somebody who had a question-and-answer session

რომელმაც გამართა კითხვა–პასუხის სესია,

after one of my lectures reported a story,

მას შემდეგ, რაც ჩემ ლექციაზე გაჟღერდა ერთი ისტორია.

and that was a story --

და ეს იყო ისტორია...

He said he'd been listening to a symphony,

მან თქვა, რომ ის უსმენდა სიმფონიას,

and it was absolutely glorious music

– დიდებულ მუსიკას;

and at the very end of the recording,

და ჩანაწერის ბოლოში,

there was a dreadful screeching sound.

მან მოისმინა უსიამოვნო გამყინავი ხმა.

And then he added, really quite emotionally,

შემდეგ ამ ადამიანმა დასძინა ემოციურად,

it ruined the whole experience.

რომ ამ ხმამ ჩაუშხამა მთელი შეგრძნება.

But it hadn't.

მაგრამ ეს ასე არ არის.

What it had ruined were the memories of the experience.

უსიამოვნო ხმამ რაც ჩააშხამა, იყო შეგრძნების მოგონება.

He had had the experience.

მან უკვე გამოსცადა

He had had 20 minutes of glorious music.

20 წუთიანი დიდებული მუსიკა;

They counted for nothing

თუმცა ის კაპიკად არ ღირდა,

because he was left with a memory;

რადგან ის მოგონებად დარჩა.

the memory was ruined,

ხოლო მოგონება კი გაფუჭებული იყო;

and the memory was all that he had gotten to keep.

მოგონება იყო ერთადერთ რამე, რაც მას შესანახად დარჩა.

What this is telling us, really,

ეს ყველაფერი გვეუბნება,

რომ ჩვენ შეიძლება საკუთარ თავზე და სხვებზე

is that we might be thinking of ourselves and of other people

in terms of two selves.

ვფიქრობდეთ ორ განზომილებაში.

There is an experiencing self,

არსებობს "ჩვენ მიერ გამოცდილი",

who lives in the present

რომელიც ცხოვრობს აწმყოში

and knows the present,

და იცის ეს აწმყო,

is capable of re-living the past,

მას შეუძლია წარსულის გაცოცხლება,

but basically it has only the present.

თუმცა ძირითადად მას აქვს მხოლოდ აწმყო.

It's the experiencing self that the doctor approaches --

"ჩვენ მიერ გამოცდილი" არის ის, ვისაც ექიმი უსვამს შეკითხვას...

you know, when the doctor asks,

როცა ექიმი გეკითხებათ

"Does it hurt now when I touch you here?"

"გტკივათ როცა აქ გკიდებთ ხელს?"

And then there is a remembering self,

და არსებობს ასევე "ჩვენ მიერ დამახსოვრებული"

and the remembering self is the one that keeps score,

რომელიც ინახავს "ანგარიშს"

and maintains the story of our life,

და ქმნის ჩვენი ცხოვრების ისტორიას;

and it's the one that the doctor approaches

და ეს არის ის, ვისაც ექიმი უსვამს

in asking the question,

შემდეგ შეკითხვას:

"How have you been feeling lately?"

"ბოლო პერიოდი როგორ გრძნობთ თავს?"

or "How was your trip to Albania?" or something like that.

ან "როგორი იყო თქვენი მოგზაურობა ალბანეთში?" ან რამე მსგავსი.

Those are two very different entities,

ეს წარმოადგენს ორ განსხვავებულ წარმონაქმს,

the experiencing self and the remembering self,

"ჩვენ მიერ გამოცდილი" და "ჩვენ მიერ დამახსოვრებული"

and getting confused between them is part of the mess

ამ ორ რაღაცის ერთმანეთში არევა ქმნის დაბნეულობას

about the notion of happiness.

ბედნიერების იდეის გარშემო.

Now, the remembering self

მოდი განვიხილოთ "ჩვენ მიერ დამახსოვრებული",

is a storyteller.

რომელიც არის ამბის მთხრობელი.

And that really starts with a basic response of our memories --

აქ საქმეში ერთვება ჩვენი მეხსიერება.

it starts immediately.

ის უმალვე იწყებს მოქმედებას.

We don't only tell stories when we set out to tell stories.

ჩვენ არა მარტო ვყვებით ისტორიებს, როცა ვიწყებთ მათ მოყოლას;

Our memory tells us stories,

ჩვენი გონება გვიყვება ისტორიებს,

that is, what we get to keep from our experiences

და ეს არის ის, რაც გვრჩება მიღებული გამოცდილებიდან.

is a story.

ჩვენი ისტორია.

And let me begin with one example.

ნება მომეცით მოგაწოდოთ პირველი მაგალითი.

This is an old study.

ეს არის ძველი კვლევა.

ეს პაციენტებია, რომლებიც იტარებენ მტკივნეულ პროცედურებს.

Those are actual patients undergoing a painful procedure.

დეტელებს არ ჩავუღრმავდები. დღესდღეობით ეს პროცედურები უმტკივნეულოა,

I won't go into detail. It's no longer painful these days,

but it was painful when this study was run in the 1990s.

განსხვავებით 1990-იანი წლებისგან, როცა კვლევა ჩატარდა.

They were asked to report on their pain every 60 seconds.

პაციენტებს უნდა აღეწერათ საკუთარი ტკივილი ყოველ 60 წამში ერთხელ.

Here are two patients,

აი, ორი პაციენტი

those are their recordings.

და მათი ჩანაწერები.

And you are asked, "Who of them suffered more?"

შეკითხვა თქვენთან: "რომელმა პაციენტმა განიცადა მეტი ტანჯვა?"

And it's a very easy question.

ძალიან მარტივი შეკითხვაა.

Clearly, Patient B suffered more --

ნათელია, რომ პაციენტი B მეტად გაიტანჟა.

his colonoscopy was longer,

მისი კოლონოსკოპია იყო უფრო ხანგრძლივი

and every minute of pain that Patient A had,

და ყოველ წუთს განცდილი ტკივილიც

Patient B had, and more.

მეტი იყო პაციენტ A–სთან შედარებით.

But now there is another question:

არსებობს მეორე სახის შეკითხვა:

"How much did these patients think they suffered?"

"რას ფიქრობენ ეს პაციენტები იმაზე, თუ რამდენი იტანჯეს მათ?"

And here is a surprise.

და აი აქ გვხვდება სიურპრიზი,

The surprise is that Patient A

რომელიც მდგომარეობს იმაში, რომ პაციენტ A-ს

had a much worse memory of the colonoscopy

ჰქონდა მეტად უარესი მოგონება პროცედურაზე,

than Patient B.

ვიდრე პაციენტ B–ს.

The stories of the colonoscopies were different,

ისტორიები კონოლონოსკოპიაზე იყო განსხვავებული,

and because a very critical part of the story is how it ends.

რადგან კრიტიკული ნაწილი ისტორიის არის ის, თუ როგორი დასასრული აქვს მას.

And neither of these stories is very inspiring or great --

ამ ისტორიებიდან არც ერთი არ არის შთამაგონებელი ან შესანიშნავი,

but one of them is this distinct ... (Laughter)

მაგრამ ერთ–ერთი მათგანი არის... (სიცილი)

but one of them is distinctly worse than the other.

მაგრამ ერთ–ერთი მათგანი არის მნიშვნელოვნად უარესი მეორეზე.

And the one that is worse

და ის ერთი, რომელიც უარესია

is the one where pain was at its peak at the very end;

არის ის, რომელშიც პაციენტმა ტკივილის პიკი განიცადა ბოლოში.

it's a bad story.

ეს ცუდი ისტორიაა.

How do we know that?

როგორ გავიგეთ ჩვენ ეს?

Because we asked these people after their colonoscopy,

ჩვენ ვკითხეთ ამ ადამიანებს კოლონოსკოპიის დამთავრებისთანავე,

and much later, too,

და უფრო მოგვიენებითაც

"How bad was the whole thing, in total?"

საერთო ჯამში რამდენად ცუდი იყო ყველაფერი?

And it was much worse for A than for B, in memory.

მეხსიერებაში, A–სთვის მეტად უარესი იყო პროცედურა, ვიდრე B–სთვის.

Now this is a direct conflict

სახეზეა პირდაპირი კონფლიქტი

between the experiencing self and the remembering self.

"ჩვენ მიერ გამოცდილსა" და "ჩვენ მიერ დამახსოვრებულს" შორის.

From the point of view of the experiencing self,

"ჩვენ მიერ გამოცდილის" გადმოსახედიდან,

clearly, B had a worse time.

აშკარად, B–ს მეტად რთული სიტუაცია ჰქონდა.

Now, what you could do with Patient A,

რაც შეგეძლოთ გაგეკეთებინათ პაციენტი A–სთვის,

and we actually ran clinical experiments,

და ჩვენ რეალურად ჩავატარეთ კიდევაც კლინიკური ექსპერიმენტები,

and it has been done, and it does work --

რომლებიც ადრეც იყო წარმატებით ჩატარებული.

you could actually extend the colonoscopy of Patient A

თქვენ შეგიძლიათ გაუხანგრძლივოთ კოლონოსკოპია პაციენტ A–ს

by just keeping the tube in without jiggling it too much.

უბრალოდ მილის ზედმეტი მოძრაობის გარეშე მისი ადგილზე დატოვებით.

That will cause the patient

ეს ასევე გამოიწვევს პაციენტის ტანჯვას,

to suffer, but just a little

მაგრამ მხოლოდ მცირედად

and much less than before.

და ბევრად ნაკლებად, ვიდრე მანამდე.

And if you do that for a couple of minutes,

და თუ ამას გააკეთებთ,

რამოდენიმე წუთის განმავლობაში,

you have made the experiencing self

თქვენ პაციენტი A–ს "ჩვენ მიერ გამოცდილი"

of Patient A worse off,

ჩააგდეთ უარეს მდგომარეობაში,

and you have the remembering self of Patient A

ხოლო მისი "ჩვენ მიერ დამახსოვრებული"

a lot better off,

უკეთესში;

because now you have endowed Patient A

რადგან თქვენ აღჭურვეთ პაციენტი A

with a better story

უკეთესი ისტორიით საკუთარ გამოცდილებაზე.

about his experience.

What defines a story?

რა განსაზღვრავს ისტორიას?..

And that is true of the stories

და ეს მუშაობს იმ ისტორიებზე,

that memory delivers for us,

როლებსაც მეხსიერება გვაწვდის,

and it's also true of the stories that we make up.

და ეს ასევე ასეა იმ ისტორიებზე, რომლებსაც ჩვენ ვთხზავთ.

What defines a story are changes,

ამბავს განსაზღვრავს ცვლილებები,

significant moments and endings.

მნიშვნელოვანი მომენტები და დასასრული.

Endings are very, very important

დასასრული ძალიან, ძალიან მნიშვნელოვანია

and, in this case, the ending dominated.

და ამ კონკრეტულ შემთხვევაში დასასრული დომინირებდა.

Now, the experiencing self

ჩვენი "ჩვენ მიერ გამოცდილი"

lives its life continuously.

უწყვეტად ცხოვრობს.

It has moments of experience, one after the other.

მას აქვს გამოცდილებიდან მიღებული მომენტები ერთმანეთის მიყოლებით.

And you can ask: What happens to these moments?

და შეგიძლიათ იკითხოთ: რა ემართებათ ამ მომენტებს?

And the answer is really straightforward:

პასუხი მარტივია.

They are lost forever.

ისინი იკარგებიან სამუდამოდ.

I mean, most of the moments of our life --

ვგულისხმობ, ჩვენი ცხოვრების უმეტეს მომენტებს.

and I calculated, you know, the psychological present

მე დავითვალე და ფსიქოლოგიური აწმყო

is said to be about three seconds long;

დაახლოებით სამი წამია;

that means that, you know,

და ეს ნიშნავს იმას,

in a life there are about 600 million of them;

რომ ცხოვრებაში არის დაახლოებით

600 მილიონი მათგანი, თვეში დაახლოებით არის 600 000

in a month, there are about 600,000 --

most of them don't leave a trace.

მათგან უმეტესობა არ ტოვებს ნაკვალევს.

Most of them are completely ignored

უმეტესი მათგანი სრულიად უგულებელყოფილია

by the remembering self.

ჩვენი "ჩვენ მიერ დამახსოვრებულის" მიერ.

And yet, somehow you get the sense

და მაინც, რაღაცნაირად გრძნობთ,

that they should count,

რომ ისინი უნდა ითვლებოდეს,

that what happens during these moments of experience

რომ ის თუ რა ხდება განცდის ამ მომენტებში,

is our life.

არის კიდეც ცხოვრება.

It's the finite resource that we're spending

ამ დედამიწაზე ცხოვრებისას

while we're on this earth.

შეზღუდულ რესურსს ვხარჯავთ

And how to spend it

და თუ როგორ უნდა დავხარჯოთ ის

would seem to be relevant,

იქნებოდა რელევანტური საკითხი,

but that is not the story

მაგრამ ეს არ არის ის ისტორია,

that the remembering self keeps for us.

რასაც "ჩვენ მიერ დამახსოვრებული" ინახავს ჩვენთვის.

So we have the remembering self

მოკლედ, ჩვენ გვაქვს "ჩვენ მიერ დამახსოვრებული"

and the experiencing self,

და "ჩვენ მიერ გამოცდილი".

and they're really quite distinct.

ისინი საკმაოდ განსხვავდება.

The biggest difference between them

ყველაზე დიდი განსხვავება მათ შორის არის ის,

is in the handling of time.

თუ როგორ უდგებიან ისინი დროს.

From the point of view of the experiencing self,

"ჩვენ მიერ გამოცდილის" გადმოსახედიდან,

if you have a vacation,

თუ გაქვთ შვებულება,

and the second week is just as good as the first,

და თუ მეორე კვირაც ისეთივე კარგია, როგორც პირველი,

then the two-week vacation

მაშინ ორკვირიანი შვებულება

is twice as good as the one-week vacation.

არის ორჯერ უფრო უკეთესი ერთკვირიანზე.

That's not the way it works at all for the remembering self.

ჩვენი "ჩვენ მიერ დამახსოვრებული" არ იყენებს მსგავს მიდგომას.

For the remembering self, a two-week vacation

"ჩვენ მიერ დამახსოვრებულისთვის",

ორკვირიანი შვებულება

is barely better than the one-week vacation

თითქმის ისეთივეა, როგორიც ერთკვირიანი,

because there are no new memories added.

რადგან არ წარმოიქმნება ახალი მეხსიერება.

You have not changed the story.

თქვენ არ შეგიცვლიათ ისტორია.

And in this way,

სწორედ ამიტომ, დრო წარმოადგენს კრიტიკულ ცვლადს,

time is actually the critical variable

that distinguishes a remembering self

რომელიც განასხვავებს "ჩვენ მიერ დამახსოვრებულს"

from an experiencing self;

"ჩვენ მიერ გამოცდილისგან";

time has very little impact on the story.

დროს ძალიან პატარა ზეგავლენა აქვს ამბავზე.

Now, the remembering self does more

"ჩვენ მიერ დამახსოვრებული" აკეთებს იმაზე მეტს,

than remember and tell stories.

ვიდრე მხოლოდ დამახსოვრება და ისტორიის მოყოლაა.

It is actually the one that makes decisions

ის იღებს გადაწყვეტილებებს,

because, if you have a patient who has had, say,

რადგან თუ გყავთ პაციენტი, რომელსაც ჰქონდა, ვთქვათ,

two colonoscopies with two different surgeons

ორი კოლონოსკოპია სხვადასხვა ქირურგთან

and is deciding which of them to choose,

და ახლა ირჩევს თუ რომელ მათგანთან მივიდეს,

then the one that chooses

ის ირჩევს იმ ქირურგს,

is the one that has the memory that is less bad,

ვისთანაც ნაკლებად ცუდი მეხსიერება ჰქონდა,

and that's the surgeon that will be chosen.

სწორედ ასე მოხდება ქირურგის არჩევა.

The experiencing self

"ჩვენ მიერ გამოცდილს"

has no voice in this choice.

არა აქვს ხმის უფლება არჩევანის გაკეთებისას.

We actually don't choose between experiences,

ჩვენ არ ვირჩევთ გამოცდილებებს შორის,

we choose between memories of experiences.

ჩვენ ვირჩევთ გამოცდილებების მეხსიერებებს შორის;

And even when we think about the future,

და მაშინაც, როცა ვფიქრობთ მომავალზე,

we don't think of our future normally as experiences.

ძირითადად ჩვენ არ ვფიქრობთ ჩვენ მომავალზე, როგორც გამოცდილებებზე

We think of our future

ჩვენ ვფიქრობთ ჩვენ მომავალზე

as anticipated memories.

როგორც განჭვრეტილ მეხსიერებაზე.

And basically you can look at this,

თქვენ შეგიძიათ ამას შეხედოთ,

you know, as a tyranny of the remembering self,

როგორც "ჩვენ მიერ დამახსოვრებულის" ტირანიას;

and you can think of the remembering self

და შეგიძლიათ წარმოიდგინოთ,

რომ "ჩვენ მიერ დამახსოვრებული"

sort of dragging the experiencing self

დევნის "ჩვენ მიერ გამოცდილს" იმ გამოცდილებების მეშვეობით,

through experiences that

the experiencing self doesn't need.

რომლებიც "ჩვენ მიერ გამოცდილს" არ სჭირდება

I have that sense that

მე მაქვს შეგრძნება,

when we go on vacations

რომ როცა გვაქვს შვებულება,

this is very frequently the case;

რაც ხშირად ხდება,

that is, we go on vacations,

ჩვენ მივდივართ შვებულებაში,

to a very large extent,

ძირითადად

in the service of our remembering self.

"ჩვენ მიერ დამახსოვრებულის" გამო.

And this is a bit hard to justify I think.

ვფიქრობ, ამის ფაქტებით დამტკიცება ცოტა რთულია.

I mean, how much do we consume our memories?

ვგულისხმობ, თუ რამდენად მოვიხმართ ჩვენ მეხსიერებას?

That is one of the explanations

ეს არის ერთ–ერთი ახსნათაგანი,

that is given for the dominance

რომელიც გვანახებს

of the remembering self.

"ჩვენ მიერ დამახსოვრებულის" დომინირებას;

And when I think about that, I think about a vacation

და როცა ამაზე ვფიქრობ, მე მახსენდება შვებულება,

we had in Antarctica a few years ago,

რომელიც გავატარეთ ანტარქტიდაზე

which was clearly the best vacation I've ever had,

რამოდენიმე წლის წინ, და რომელიც იყო საუკეთესო შვებულება,

რომელიც კი ოდესმე მქონია; და მასზე ხშირად ვფიქრობ

and I think of it relatively often,

relative to how much I think of other vacations.

სხვა არდადეგებთან შედარებით.

And I probably have consumed

ალბათ იმ სამ–კვირიანი მოგზაურობის შესახებ მოგონებები,

my memories of that three-week trip, I would say,

დაახლოებით 25 წუთის მანძილზე შევიგრძენი

for about 25 minutes in the last four years.

Now, if I had ever opened the folder

ბოლო 4 წლის განმავლობაში.

მე რომ 600 ფოტოსგან შემდგარი

with the 600 pictures in it,

ფოლდერი გამეხსნა,

I would have spent another hour.

დამატებით საათს დავხარჯავდი მასზე.

Now, that is three weeks,

სამი კვირა და

and that is at most an hour and a half.

არაუმეტეს საათნახევრისა.

There seems to be a discrepancy.

როგორც ჩანს, განსხვავება არსებობს.

Now, I may be a bit extreme, you know,

მე შეიძლება უკიდურესობაში ვვარდები,

in how little appetite I have for consuming memories,

თუ რამდენად ცოტა მადა მაქვს მოგონებებისთვის,

but even if you do more of this,

მაგრამ თუნდაც მეტად დაკავდეთ ამით,

there is a genuine question:

არსებობს კითხვა:

Why do we put so much weight on memory

რატომ ვაძლევთ მეხსიერებას ამხელა უპირატესობას

relative to the weight that we put on experiences?

გამოცდილებასთან შედარებით?

So I want you to think

მსურს იფიქროთ

about a thought experiment.

ჰიპოთეტიურ ექსპერიმენტზე.

Imagine that for your next vacation,

წარმოიდგინეთ თქვენი მომდევნო შვებულებისას,

you know that at the end of the vacation

იცით რომ მის დასასრულს,

all your pictures will be destroyed,

ყველა გადაღებული სურათი განადგურდება

and you'll get an amnesic drug

და თქვენ მიიღებთ ამნეზიურ წამალს,

so that you won't remember anything.

რაც ყველაფერს დაგავიწყებთ.

Now, would you choose the same vacation? (Laughter)

აირჩევთ თუ არა ასეთ ადადეგებს? (სიცილი)

And if you would choose a different vacation,

და თუ აირჩევთ განსხვავებულ არდადეგებს

there is a conflict between your two selves,

წარმოიქმნება კონფლიქტი თქვენ ორ ნაწილს შორის.

and you need to think about how to adjudicate that conflict,

უნდა დაფიქრდეთ, თუ როგორ გადაწყვიტოთ ეს კონფლიქტი;

and it's actually not at all obvious, because

ეს ადვილი არ არის,

if you think in terms of time,

რადგან თუ იფიქრებთ დროით განზომილებაში,

then you get one answer,

თქვენ მიიღებთ ერთ პასუხს,

and if you think in terms of memories,

და თუ იფიქრებთ მოგონებების განზომილებაში,

you might get another answer.

შესაძლებელია მიიღოთ განსხვავებული პასუხი.

Why do we pick the vacations we do

რატომ ვირჩევთ იმ არდადეგებს, რომელთაც ვირჩევთ,

is a problem that confronts us

ეს არის პრობლემა, რომელსაც ვაწყდებით

with a choice between the two selves.

არჩევანით ჩვენს ორ ნაწილს შორის.

Now, the two selves

ჩვენი ორი ნაწილი,

bring up two notions of happiness.

გვკარნახობს ბედნიერების ორ წარმოდგენას.

There are really two concepts of happiness

ნამდვილად არსებობს ბედნიერების ორი გაგება,

that we can apply, one per self.

რომელიც შეგვიძლია გამოვიყენოთ თითოეული მათგანისთვის.

So you can ask: How happy is the experiencing self?

შეგიძლიათ იკითხოთ: რამდენად ბედნიერია "ჩვენ მიერ გამოცდილი"?

And then you would ask: How happy are the moments

და შემდეგ იკითხავთ: რამდენად ბედნიერია

in the experiencing self's life?

"ჩვენ მიერ გამოცდილის" მომენტები ცხოვრებაში?

And they're all -- happiness for moments

ისინი ყველანი... ბედნიერება მომენტებისთვის

is a fairly complicated process.

არის საკმაოდ ჩახლართული პროცესი.

What are the emotions that can be measured?

რომელი ემოციების გაზომვაა შესაძლებელი...

And, by the way, now we are capable

და, სხვათა შორის, ჩვენ შეგვიძლია

of getting a pretty good idea

კარგად გავიგოთ "ჩვენ მიერ გამოცდილის"

of the happiness of the experiencing self over time.

ბედნიერების გაგება გარკვეული ხანგრძლივობისას.

თუ გაინტერესებთ "ჩვენ მიერ დამახსოვრებულის"

If you ask for the happiness of the remembering self,

ბედნიერების ფორმულა, ის სრულიად განსხვავებული რამაა.

it's a completely different thing.

ეს არ არის დამოკიდებული იმაზე, თუ რამდენად ბედნიერად ცხოვრობს ადამიანი.

This is not about how happily a person lives.

It is about how satisfied or pleased the person is

მთავარია, თუ რამდენად კმაყოფილი/ნასიამოვნებია პიროვნება მაშინ,

when that person thinks about her life.

როცა ის ფიქრობს საკუთარ ცხოვრებაზე.

Very different notion.

სრულიად განსხვავებული ცნებაა.

Anyone who doesn't distinguish those notions

ის ვინც ამ ორ წარმოდგენას არ განასხვავებს,

is going to mess up the study of happiness,

სრულიად აურევს ბედნიერების გაგებას.

and I belong to a crowd of students of well-being,

მე ვეკუთვნი იმ ადამიანების რიცხვს,

who've been messing up the study of happiness for a long time

რომლებიც მრავალი წლის მანძლზე ზუსტად ამგვარად

in precisely this way.

ურევდა ბედნიერების ცნებას.

The distinction between the

გასხვავება

happiness of the experiencing self

"ჩვენ მიერ გამოცდილის" ბედნიერებას

and the satisfaction of the remembering self

და "ჩვენ მიერ დამახსოვრებულის" კმაყოფილებას შორის,

has been recognized in recent years,

მხოლოდ ბოლო წლებში იქნა აღიარებული.

and there are now efforts to measure the two separately.

დღესდღეობით სახეზეა ძალისხმევა, რომ ისინი ცალ–ცალკე გაიზომოს.

The Gallup Organization has a world poll

ორგანიზაცია "Gallup -მა ჩაატარა მსოფლიო გამოკითხვა,

where more than half a million people

სადაც ნახევარ მილიონზე მეტ ადამიანს

have been asked questions

დაუსვეს კითხვები იმაზე,

about what they think of their life

თუ რას ფიქრობენ ისინი საკუთარ ცხოვრებასა

and about their experiences,

და გამოცდილებებზე,

and there have been other efforts along those lines.

ამის გარდა იყო სხვა ძალისხმევებიც ამ მიმართულებით.

So in recent years, we have begun to learn

მოკლედ, ბოლო წლებში ჩვენ დავიწყეთ ბედნიერების შესწავლა

about the happiness of the two selves.

საკუთარი თავის ორი განზომილებისთვის.

And the main lesson I think that we have learned

ვფიქრობ, ყველაზე მნიშვნელოვანი გაკვეთილი, რომელიც ვისწავლეთ

is they are really different.

არის ის, რომ ისინი ნამდვილად განსხვავებულები არიან.

You can know how satisfied somebody is with their life,

შეგიძლიათ გაიგოთ, თუ რამდენად კმაყოფილია ვინმე საკუთარი ცხოვრებით

and that really doesn't teach you much

და ეს არაფერს გეტყვით

იმაზე თუ რამდენად ბედნიერად ცხოვრობენ ისინი

about how happily they're living their life,

and vice versa.

და პირიქით.

Just to give you a sense of the correlation,

კორელაციურადაც რომ დაგანახოთ, გეტყვით,

the correlation is about .5.

რომ კორელაცია დაახლოებით 5–ის ტოლია.

What that means is if you met somebody,

ეს ნიშნავს იმას, რომ თუ ვინმეს შეხვდით

and you were told, "Oh his father is six feet tall,"

და გითხრეს, "მისი მამა ექვსი ფუტის სიმაღლისაა",

how much would you know about his height?

რამდენად ზუსტი ინფორმაცია გექნებათ პიროვნების სიმაღლეზე?

Well, you would know something about his height,

ნუ, რაღაც გეცოდინებათ მის სიმაღლეზე,

but there's a lot of uncertainty.

მაგრამ იქნება ბევრი გაურკვევლობა.

You have that much uncertainty.

თქვენ გაქვთ გაურკვევლობის ეს დოზა.

If I tell you that somebody ranked their life eight on a scale of ten,

თუ გეტყვით, რომ ვიღაცამ საკუთარი ცხოვრება შეაფასა 8 ბალით 10 შკალიანი სისტემიდან,

you have a lot of uncertainty

თქვენ გაქვთ დიდი გაურკვევლობა,

about how happy they are

იმის შესახებ თუ რამდენად ბედნიერები არიან ისინი

with their experiencing self.

საკუთარ "ჩვენ მიერ გამოცდილთან".

So the correlation is low.

ანუ კორელაცია დაბალია.

We know something about what controls

ჩვენ ვიცით, თუ რა აკონტროლებს

satisfaction of the happiness self.

ბედნიერი საკუთარი თავის კმაყოფილებას.

We know that money is very important,

ჩვენ ვიცით, რომ ფული ძალიან მნიშვნელოვანია

goals are very important.

მიზნები ძალიან მნიშვნელოვანია.

We know that happiness is mainly

ჩვენ ვიცით, რომ ბედნიერება არის

being satisfied with people that we like,

იყო კმაყოფილი იმ ადამიანებით ვინც მოგწონს,

spending time with people that we like.

გავატაროთ დრო იმ ადამიანებთან, რომლებიც მოგვწონს.

There are other pleasures, but this is dominant.

არსებობს სხვა სიამოვნებებიც, მაგრამ ეს დომინანტურია.

So if you want to maximize the happiness of the two selves,

ამიტომ, თუ გსურს მოახდინოთ ორივე ნაწილის ბედნიერების მაქსიმიზაცია,

you are going to end up

თქვენ დაკავდებით

doing very different things.

სხვადასხვა საქმის კეთებით.

The bottom line of what I've said here

დედააზრი ჩემი ნათქვამისა არის ის,

is that we really should not think of happiness

რომ ჩვენ არ უნდა ვიფიქროთ ბედნიერებაზე,

as a substitute for well-being.

როგორც კეთილდღეობის შემცვლელზე.

It is a completely different notion.

ეს სრულიად განსხვავებული წარმოდგენაა.

Now, very quickly,

ახლა, ძალიან მოკლედ,

another reason we cannot think straight about happiness

კიდევ ერთი მიზეზი, რატომაც არ შეგვიძლია ვიფიქროთ ბედნიერებაზე სწორხაზოვნად

is that we do not attend to the same things

არის ის, რომ ჩვენ არ ვგულისხმობთ ერთი და იმავე რამეს,

when we think about life, and we actually live.

როცა ვფიქრობთ ცხოვრებაზე და როცა რეალურად ვცხოვრობთ.

So, if you ask the simple question of how happy people are in California,

ამიტომ, თუ დასვამთ მარტივ კითხვას იმაზე, თუ რამდენად ბედნიერია ხალხი კალიფორნიაში,

you are not going to get to the correct answer.

თქვენ ვერ მიიღებთ სწორ პასუხს.

When you ask that question,

როცა სვამთ ასეთ შეკითხვას,

you think people must be happier in California

თქვენ ფიქრობთ, რომ ხალხი უფრო ბედნიერი იქნება კალიფორნიაში,

if, say, you live in Ohio.

თუ, ვთქათ, ცხოვრობთ ოჰაიოში.

(Laughter)

(სიცილი)

And what happens is

და რაც ხდება,

when you think about living in California,

როცა თქვენ ფიქრობთ ცხოვრებაზე კალიფორნიაში,

you are thinking of the contrast

თქვენ ფიქრობთ კონტრასტზე

between California and other places,

კალიფორნიასა და სხვა ადგილებს შორის;

and that contrast, say, is in climate.

და ეს კონტრასტი, ვთქვათ, არის კლიმატი.

Well, it turns out that climate

როგორც აღმოჩნდა, კლიმატი

is not very important to the experiencing self

არ არის ძალიან მნიშვნელოვანი "ჩვენ მიერ გამოცდილისთვის"

and it's not even very important to the reflective self

და ის ასევე არაა მნიშვნელოვანი "ჩვენ მიერ რეფლექსიურისთვის"

that decides how happy people are.

რომელიც წყვეტს, რამდენად ბედნიერია ხალხი.

But now, because the reflective self is in charge,

მაგრამ იმდენად რამდენადაც "ჩვენ მიერ რეფლექსიური" არის პასუხისმგებელი,

თქვენ შეიძლება, ზოგი ადამიანი,

you may end up -- some people may end up

მიხვიდეთ გადაწყვეტილებამდე გადახვიდეთ კალიფორნიაში.

moving to California.

And it's sort of interesting to trace what is going to happen

საინტერესოა დააკვირდეთ, თუ რა ხდება იმ ადამიანებთან,

to people who move to California in the hope of getting happier.

რომლბიც უფრო ბედნიერი ცხოვრების იმედად, კალიფორნიაში გადავიდნენ.

Well, their experiencing self

მოკლედ, მათი "ჩვენ მიერ გამოცდილი"

is not going to get happier.

არ იქნება უფრო ბედნიერი.

We know that.

ჩვენ ეს ვიცით.

მაგრამ ერთი რამ ნათელია. ისინი იფიქრებენ, რომ უფრო ბედნიერები არიან

But one thing will happen: They will think they are happier,

because, when they think about it,

რადგან, როცა ისინი ამაზე დაფიქრდებიან,

they'll be reminded of how horrible the weather was in Ohio,

მათ გაახსენდებათ, თუ რამდენად ცუდი ამინდები იყო ოჰაიოში,

and they will feel they made the right decision.

და ისინი იგრძნობენ გაკეთებული არჩევანის მართებულობას.

It is very difficult

ძალიან რთულია

to think straight about well-being,

სწორხაზოვნად იფიქროთ კეთილდღეობაზე

and I hope I have given you a sense

და იმედი მაქვს შეგიქმენით წარმოდგენა იმაზე,

of how difficult it is.

თუ რამდენად რთულია ის.

Thank you.

მადლობა.

(Applause)

(აპლოდისმენტები)

Chris Anderson: Thank you. I've got a question for you.

კრის ანდერსონი: მადლობა. შეკითხვა მაქვს თქვენთვის.

Thank you so much.

დიდი მადლობა.

Now, when we were on the phone a few weeks ago,

როცა რამოდენიმე კვირის წინ ტელეფონზე ვლაპარაკობდით,

you mentioned to me that there was quite an interesting result

თქვენ ახსენეთ ერთი საინტერესო შედეგი,

came out of that Gallup survey.

რომელიც Gallup –ის გამოკითხვის შედეგად გამოვლინდა.

Is that something you can share

შეგიძლიათ გაგვიზიაროთ ამის შესახებ,

since you do have a few moments left now?

რადგან კიდევ რამდენიმე წუთი გაქვთ დარჩენილი.

Daniel Kahneman: Sure.

დანიელ კანემანი: რა თქმა უნდა.

I think the most interesting result that we found in the Gallup survey

ვფიქრობ, ყველაზე საინტერესო შედეგი, რომელიც აღმოვაჩინეთ Gallup–ის გამოკითხვაში

is a number, which we absolutely did not expect to find.

არის რიცხვები, რომლებსაც ჩვენ საერთოდ არ ველოდით.

We found that with respect to the happiness

ჩვენი აღმოჩენა "ჩვენ მიერ გამოცდილის"

of the experiencing self.

ბედნიერებასთან დაკავშირებით...

When we looked at how feelings,

როცა ვაკვირდებით როგორ იცვლება

vary with income.

შეგრძნებები შემოსავალთან ერთად.

And it turns out that, below an income

და აღმოჩნდა, რომ ამერიკელებისთვის

of 60,000 dollars a year, for Americans --

60 000 ზე ნაკლები წლიური შემოსავალი...

and that's a very large sample of Americans, like 600,000,

და ამ კატეგორიაში ხვდება დაახლეობით 600 000 ადამიანი,

so it's a large representative sample --

მოკლედ ეს დიდი წარმომადგენლობითობაა...

below an income of 600,000 dollars a year...

600 000 დოლარზე ნაკლები შემოსავალი...

CA: 60,000.

კა: 60 000.

DK: 60,000.

დკ: 60 000.

(Laughter)

(სიცილი)

60,000 dollars a year, people are unhappy,

60 000 დოლარი წელიწადში, ადამიანები არ არიან ბედნიერები;

and they get progressively unhappier the poorer they get.

და შემოსავლის კლების პროპორციულად ისინი ხდებიან უფრო უბედურები.

Above that, we get an absolutely flat line.

ამ ზღვრის ზემოთ ჩვენ ვღებულობთ სწორ ხაზს.

I mean I've rarely seen lines so flat.

ისეთ სწორს, რომ იშვიათად მინახავს ასეთი ხაზი.

Clearly, what is happening is

აშკარად, რაც ხდება არის ის,

money does not buy you experiential happiness,

რომ ფული ვერ გიყიდით ბედნიერების გამოცდილებას,

but lack of money certainly buys you misery,

მაგრამ ფულის ნაკლებობა აუცილებლად გაგხდით უბედურს;

and we can measure that misery

და ჩვენ შეგვიძლია გავზომოთ ეს უბედურება

very, very clearly.

ძალიან, ძალიან ცხადად.

In terms of the other self, the remembering self,

მეორე, "ჩვენ მიერ დამახსოვრებულის" კონტექსტში,

you get a different story.

თქვენ ღებულობთ განსხვავებულ ისტორიას.

The more money you earn, the more satisfied you are.

რაც უფრო მეტს გამოიმუშავებთ, უფრო მეტად კმაყოფილი ხართ.

That does not hold for emotions.

ეს არ ეხება ემოციებს.

CA: But Danny, the whole American endeavor is about

კა: მაგრამ დენი, მთელი ამერიკული ძალისხმევა ხომ

life, liberty, the pursuit of happiness.

ცხოვრების, თავისუფლების, ბედნიერების მოპოვების შესახებაა.

If people took seriously that finding,

თუ ადამიანები ამ აღმოჩენას სერიოზულად აღიქვამენ,

I mean, it seems to turn upside down

ვგულისხმობ, ეს თავდაყირა აყენებს

everything we believe about, like for example,

იმ ყველაფერს, რისიც გვჯერა, მაგალითად,

taxation policy and so forth.

დაბეგვრის პოლიტიკა და ა.შ.

Is there any chance that politicians, that the country generally,

როგორ ფიქრობთ, არის რაიმე შანსი, რომ პოლიტიკოსები, ზოგადად ქვეყანა

would take a finding like that seriously

ამ აღმოჩენებს სერიოზულად მოეკიდება

and run public policy based on it?

და მასზე დაყრდნობით წარმართავს საჯარო პოლიტიკას?

DK: You know I think that there is recognition

დკ: ვფიქრობ, საჯარო პოლიტიკაში

of the role of happiness research in public policy.

რაღაც დონეზე გათვალისწინებულიც კია კვლევები ბედნიერებაზე.

The recognition is going to be slow in the United States,

ამის აღიარება ნელი იქნება

შეერთებულ შტატებში, ორი აზრი არ არსებობს ამაზე,

no question about that,

but in the U.K., it is happening,

მაგრამ ბრიტანეთში ეს უკვე ხდება,

and in other countries it is happening.

და ასევე სხვა ქვეყნებში.

People are recognizing that they ought

ადამიანები აცნობიერებენ, რომ ისინი

to be thinking of happiness

უნდა ფიქრობდნენ ბედნიერებაზე

when they think of public policy.

როცა საჯარო პოლიტიკაზე ფიქრობენ.

It's going to take a while,

ამას დრო დასჭირდება

and people are going to debate

და ადამიანები იკამათებენ იმაზე,

სურთ თუ არა მათ გამოცდილების ბედნიერების შესწავლა,

whether they want to study experience happiness,

თუ მათ ურჩევნიათ ცხოვრების შეფასების შესწავლა.

or whether they want to study life evaluation,

so we need to have that debate fairly soon.

ჩვენ უახლოეს მომავალში გვჭირდება დებატები ამ თემაზე.

How to enhance happiness

ის თუ როგორ გავზარდოთ ბედნიერება,

goes very different ways depending on how you think,

დამოკიდებულია იმაზე, თუ როგორ ფიქრობთ ბედნიერებაზე,

and whether you think of the remembering self

და ფიქრობ თუ არა "ჩვენ მიერ დამახსოვრებულით"

or you think of the experiencing self.

თუ "ჩვენ მიერ გამოცდილით".

This is going to influence policy, I think, in years to come.

ვფიქრობ, ეს წლების განმავლობაში ზემოქმედებას იქონიებს პოლიტიკაზე.

In the United States, efforts are being made

შეერთებულ შტატებში იდება ძალისხმევა,

to measure the experience happiness of the population.

რომ გაიზომოს მოსახლეობის მიერ განცდილი ბედნიერება.

This is going to be, I think, within the next decade or two,

შემდეგ ათ, ოცწლეულში, ვფიქრობ ეს იქნება

part of national statistics.

ნაციონალური სტატისტიკის ნაწილი.

CA: Well, it seems to me that this issue will -- or at least should be --

კა: ვფიქრობ ეს საკითხი იქნება, როგორც მინიმუმ უნდა იყოს,

the most interesting policy discussion to track

ყველაზე მნიშვნელოვანი სადისკუსიო თემა

over the next few years.

თვალის მისადევნებლად.

Thank you so much for inventing behavioral economics.

მადლობა ქცევითი ეკონომიკის გამოგონებისთვის.

Thank you, Danny Kahneman.

მადლობა, დენიელ კანემანი.