The riddle of experience vs. memory | Daniel Kahneman

Translator: Meri Poghosyan Reviewer: Gohar Khachatryan

Everybody talks about happiness these days.

Այս օրերին բոլորը խոսում են երջանկության մասին:

I had somebody count the number of books

Ես խնդրեցի հաշվել վերջին հինգ տարիներում հրատարակված այն գրքերի թիվը,

with "happiness" in the title published in the last five years

որոնց վերնագրերում կար «երջանկություն» բառը։

and they gave up after about 40, and there were many more.

Քառասունին հասնելուց հետո նրանք թողեցին այդ հաշվարկը, բայց դեռ շատ գրքեր կային:

There is a huge wave of interest in happiness,

Երջանկության նկատմամբ հետաքրքրության հսկայական ալիք կա

among researchers.

հետազոտողների մոտ:

There is a lot of happiness coaching.

Երջանկության շատ թրեյնինգներ կան:

Everybody would like to make people happier.

Բոլորը ցանկանում են մարդկանց ավելի երջանիկ դարձնել:

But in spite of all this flood of work,

Բայց չնայած աշխատանքի այս ամբողջ հեղեղին`

there are several cognitive traps

մի քանի իմացական թակարդներ կան,

that sort of make it almost impossible to think straight

որոնք անհնարին են դարձնում շիտակ մտածել

about happiness.

երջանկության մասին:

And my talk today will be mostly about these cognitive traps.

Եվ այսօրվա իմ ելույթը լինելու է հիմնականում այս իմացական թակարդների մասին:

This applies to laypeople thinking about their own happiness,

Սա վերաբերում է թե սովորական մարդկանց, ովքեր մտածում են սեփական երջանկության մասին,

and it applies to scholars thinking about happiness,

և թե գիտնականներին, ովքեր մտածում են երջանկության մասին,

because it turns out we're just as messed up as anybody else is.

որովհետև պարզվում է, որ մենք նույնքան խառնաշփոթի մեջ ենք, ինչպես բոլորը:

The first of these traps

Այս թակարդներից առաջինը

is a reluctance to admit complexity.

բարդությունն ընդունելու դժկամությունն է:

It turns out that the word "happiness"

Պարզվում է, որ երջանկություն բառը

is just not a useful word anymore,

այլևս օգտակար բառ չէ,

because we apply it to too many different things.

որովհետև մենք այն կիրառում ենք շատ տարբեր բաների նկատմամբ:

I think there is one particular meaning to which we might restrict it,

Կարծում եմ` մենք պետք է սահմանափակենք այն մի կոնկրետ նշանակության,

but by and large,

և ընդհանուր առմամբ,

this is something that we'll have to give up

մենք պետք է

and we'll have to adopt the more complicated view

որդեգրենք ավելի բարդ տեսակետ

of what well-being is.

բարեկեցության նշանակության մասին:

The second trap is a confusion between experience and memory;

Երկրորդ թակարդը շփոթմունքն է փորձի և հիշողության միջև,

basically, it's between being happy in your life,

այսինքն Ձեր կյանքում երջանիկ լինելու

and being happy about your life

և Ձեր կյանքի առումով,

or happy with your life.

կամ Ձեր կյանքով երջանիկ լինելու միջև:

And those are two very different concepts,

Եվ սրանք երկու շատ տարբեր գաղափարներ են,

and they're both lumped in the notion of happiness.

և երկուսն էլ տեղավորվել են երջանկության հասկացության մեջ:

And the third is the focusing illusion,

Իսկ երրորդը կենտրոնացման պատրանքն է,

and it's the unfortunate fact that we can't think about any circumstance

դժբախտաբար մենք չենք կարող մտածել որևէ հանգամանքի մասին,

that affects well-being

որն ազդում է բարեկեցության վրա`

without distorting its importance.

առանց աղճատելու նրա կարևորությունը:

I mean, this is a real cognitive trap.

Ի նկատի ունեմ, սա իրական իմացական թակարդ է:

There's just no way of getting it right.

Ոչ մի ձև չկա այն ուղղելու:

Now, I'd like to start with an example

Ես կցանակայի սկսել մի օրինակով,

of somebody who had a question-and-answer session

որ իմ դասախոսություններից մեկից հետո

after one of my lectures reported a story,

հարցուպատասխանի ժամանակ մեկը պատմեց:

and that was a story --

[պարզ չի, թե ինչ է ասվում]

He said he'd been listening to a symphony,

Նա ասաց, որ լսում էր սիմֆոնիա,

and it was absolutely glorious music

և դա փառահեղ երաժշտություն էր,

and at the very end of the recording,

և ձայնագրության վերջում,

there was a dreadful screeching sound.

ահավոր ձայն եկավ:

And then he added, really quite emotionally,

Եվ, նա ավելացրեց, շատ էմոցիոնալ տոնով,

it ruined the whole experience.

դա փչացրեց ամբողջ փորձառությունը:

But it hadn't.

Բայց դա այդպես չէր:

What it had ruined were the memories of the experience.

Այն փչացրել էր այդ փորձառության մասին հիշողությունը:

He had had the experience.

Նա ունեցել էր այդ փորձառությունը:

He had had 20 minutes of glorious music.

Քսան րոպե փառահեղ երաժշտություն էր վայելել:

They counted for nothing

Բայց դա հաշիվ չէր,

because he was left with a memory;

որովհետև նրա մոտ մնացել էր հիշողություն,

the memory was ruined,

իսկ այդ հիշողությունը փչացել էր,

and the memory was all that he had gotten to keep.

իսկ հիշողությունն այն ամենն էր, որ նա պահել էր:

What this is telling us, really,

Սա ինչ է մեզ ուսուցանում, իրոք,

is that we might be thinking of ourselves and of other people

որ մենք կարող ենք մեր և այլոց մասին մտածել

in terms of two selves.

որպես երկու եսեր:

There is an experiencing self,

Կա փորձառություն առնող եսը,

who lives in the present

որն ապրում է ներկայում,

and knows the present,

և գիտի ներկան,

is capable of re-living the past,

ընդունակ է վերապրել անցյալը,

but basically it has only the present.

բայց հիմնականում այն միայն ներկա ունի:

It's the experiencing self that the doctor approaches --

Փորձառություն առնող եսին է մոտենում բժիշկը,

you know, when the doctor asks,

դե գիտեք, երբ բժիշկը հարցնում է.

"Does it hurt now when I touch you here?"

«Երբ ձեռք եմ տալիս այստեղ, ցավու՞մ է»։

And then there is a remembering self,

Եվ կա հիշող եսը,

and the remembering self is the one that keeps score,

և հիշող եսն է, որ պահում է հաշիվը,

and maintains the story of our life,

և մեր կյանքի պատմությունն է պահպանում.

and it's the one that the doctor approaches

այդ նրան է բժիշկը մոտենում,

in asking the question,

երբ տալիս է այս հարցը.

"How have you been feeling lately?"

«Ինչպե՞ս ես վերջերս քեզ զգում»

or "How was your trip to Albania?" or something like that.

կամ «Ինչպե՞ս անցավ Ձեր վերջին այցը Ալբանիա» կամ նման մի բան:

Those are two very different entities,

Դրանք երկու տարբեր միավորներ են,

the experiencing self and the remembering self,

փորձառություն առնող եսն ու հիշող եսը,

and getting confused between them is part of the mess

և դրանք միմյանց հետ շփոթելը երջանկության հասկացության

about the notion of happiness.

շուրջ եղող խառնաշփոթի մաս է:

Now, the remembering self

Հիշող եսը

is a storyteller.

պատմասաց է:

And that really starts with a basic response of our memories --

Եվ այն իրականում սկսվում է մեր հիշողություններին պարզ պատասխանով,

it starts immediately.

այն սկսում է անմիջապես:

We don't only tell stories when we set out to tell stories.

Մենք պատմություններ ենք պատմում, ոչ միայն երբ մենք սկսում ենք պատմություններ պատմել:

Our memory tells us stories,

Մեր հիշողությունն է մեզ պատմություններ պատմում,

that is, what we get to keep from our experiences

այսինքն, այն ինչ մենք պահպանում ենք մեր փորձառությունից,

is a story.

պատմություն է:

And let me begin with one example.

Սկսեմ մի օրինակով:

This is an old study.

Սա հին ուսումնասիրություն է:

Those are actual patients undergoing a painful procedure.

Սրանք իրական հիվանդներ են, որոնք ցավոտ պրոցեդուրայի են մասնակցում:

I won't go into detail. It's no longer painful these days,

Ես շատ չեմ մանրամասնի: Այս օրերին այդ պրոցեդուրան այլևս ցավոտ չէ,

but it was painful when this study was run in the 1990s.

բայց 90-ականներին, երբ այս ուսումնասիրությունն էր արվում, այն ցավոտ էր:

They were asked to report on their pain every 60 seconds.

Նրանց խնդրել էին զեկուցել իրենց ցավը վաթսուն վայրկյանը մեկ:

Here are two patients,

Եվ ահա երկու հիվանդներ:

those are their recordings.

Սրանք նրանց պատասխաններն են:

And you are asked, "Who of them suffered more?"

Եվ Ձեզ հարցում են. «Նրանցից ո՞վ է ավելի շատ տանջվել»:

And it's a very easy question.

Սա շատ հեշտ հարց է:

Clearly, Patient B suffered more --

Պարզ է, որ հիվանդ Բ-ն ավելի շատ է տանջվել:

his colonoscopy was longer,

Նրա կոլոնոսկոպիան ավելի երկարատև էր,

and every minute of pain that Patient A had,

ցավի ամեն մի րոպեն, որ զգում էր հիվանդ Ա-ն,

Patient B had, and more.

զգում էր նաև հիվանդ Բ-ն և նույնիսկ ավելին:

But now there is another question:

Բայց հիմա մեկ այլ հարց կա:

"How much did these patients think they suffered?"

«Իսկ այս հիվանդների կարծիքով իրենք ինչքա՞ն են տանջվել»:

And here is a surprise.

Եվ ահա զարմանալին:

The surprise is that Patient A

Եվ զարմանալին այն է, որ հիվանդ Ա-ն

had a much worse memory of the colonoscopy

ունի կոլոնոսկոպիայի մասին շատ ավելի վատ հիշողություն,

than Patient B.

քան հիվանդ Բ-ն:

The stories of the colonoscopies were different,

Կոլոնոսկոպիայի պատմությունները տարբեր էին,

and because a very critical part of the story is how it ends.

և որովհետև պատմության կարևորագույն մասն այն է, թե ինչպես է այն վերջանում,

And neither of these stories is very inspiring or great --

և այս պատմություններից ոչ մեկն էլ շատ ոգեշնչող կամ հրաշալի չէ,

but one of them is this distinct ... (Laughter)

բայց նրանցից մեկը հստակորեն․․․ (Ծիծաղ)

but one of them is distinctly worse than the other.

բայց նրանցից մեկը հստակորեն ավելի վատն է, քան մյուսը:

And the one that is worse

Եվ այդ մեկը, որն ավելի վատն է,

is the one where pain was at its peak at the very end;

այն է, որտեղ ցավն իր գագաթնակետին հասավ վերջում:

it's a bad story.

Դա վատ պատմություն է:

How do we know that?

Ինչպե՞ս գիտենք դա:

Because we asked these people after their colonoscopy,

Որովհետև մենք հարցրեցինք այս մարդկանց կոլոնոսկոպիայից հետո,

and much later, too,

և նաև շատ ավելի ուշ:

"How bad was the whole thing, in total?"

«Ընդհանուր առմամբ, ինչքա՞ն վատն էր ամբողջ պրոցեսը»,

And it was much worse for A than for B, in memory.

և հիշողության մեջ, այն շատ ավելի վատն էր հիվանդ Ա-ի, քան Բ-ի համար:

Now this is a direct conflict

Սա ուղղակի կոնֆլիկտ է

between the experiencing self and the remembering self.

փորձառություն առնող եսի ու հիշող եսի միջև:

From the point of view of the experiencing self,

Փորձառություն առնող եսի տեսանկյունից

clearly, B had a worse time.

Բ-ն հստակորեն ավելի վատ վիճակում էր:

Now, what you could do with Patient A,

Ի՞նչ կարելի է անել հիվանդ Ա-ի հետ,

and we actually ran clinical experiments,

և մենք իրոք անցկացրել ենք կլինիկական փորձեր,

and it has been done, and it does work --

դա արվել է և դա աշխատում է,

you could actually extend the colonoscopy of Patient A

կարելի է իրոք երկարացնել հիվանդ Ա-ի կոլոնոսկոպիան`

by just keeping the tube in without jiggling it too much.

խողովակը մի քիչ ավելի երկար ներսում պահելով` առանց շատ շարժելու:

That will cause the patient

Դա հիվանդին տառապանք կպատճառի,

to suffer, but just a little

բայց միայն մի քիչ,

and much less than before.

և շատ ավելի քիչ, քան առաջ:

And if you do that for a couple of minutes,

Եվ եթե դա արվի մի երկու րոպե,

you have made the experiencing self

հիվանդ Ա-ի փորձառություն առնող եսը

of Patient A worse off,

ավելի վատ վիճակում կլինի,

and you have the remembering self of Patient A

իսկ հիվանդ Ա-ի հիշող եսը`

a lot better off,

շատ ավելի լավ վիճակում կլինի,

because now you have endowed Patient A

որովհետև հիմա դուք հիվանդ Ա-ին տվել եք

with a better story

իր փորձառության մասին

about his experience.

ավելի լավ պատմություն:

What defines a story?

Ի՞նչն է սահմանում պատմությունը:

And that is true of the stories

Եվ սա ճիշտ է այն պատմությունների համար,

that memory delivers for us,

որոնք հիշողությունը մատուցում է մեզ,

and it's also true of the stories that we make up.

և այն նաև ճիշտ է պատմությունների համար, որ մենք հնարում ենք:

What defines a story are changes,

Պատմությունը սահմանում են փոփոխությունները,

significant moments and endings.

նշանակալից պահերը և ավարտը:

Endings are very, very important

Ավարտը շատ, շատ կարևոր է,

and, in this case, the ending dominated.

և այս դեպքում ավարտն է, որ գերիշխում է:

Now, the experiencing self

Փորձառություն առնող եսը

lives its life continuously.

շարունակաբար ապրում է իր կյանքը:

It has moments of experience, one after the other.

Այն ունի փորձառության պահեր, մեկը մյուսի հետևից:

And you can ask: What happens to these moments?

Եվ դուք հարցնում եք. «Ի՞նչ է պատահում այս պահերին»:

And the answer is really straightforward:

Եվ պատասխանն իրոք շատ պարզ է:

They are lost forever.

Նրանք ընդմիշտ կորչում են:

I mean, most of the moments of our life --

Ի նկատի ունեմ, մեր կյանքի պահերի մեծամասնությունը,

and I calculated, you know, the psychological present

և ես հաշվարկել եմ - գիտե՞ք, հոգեբանական ներկան,

is said to be about three seconds long;

ասում են, մոտ երեք վայրկյան տևողություն ունի:

that means that, you know,

Որը նշանակում է, որ

in a life there are about 600 million of them;

կյանքում կան դրանցից վեց հարյուր միլիոն:

in a month, there are about 600,000 --

Մեկ ամսում կան մոտավորապես վեց հարյուր հազար:

most of them don't leave a trace.

Դրանց մեծամասնությունը հետք չի թողնում:

Most of them are completely ignored

Մեծամասնությունը լիովին անտեսվում է

by the remembering self.

հիշող եսի կողմից:

And yet, somehow you get the sense

Եվ սակայն, ինչ-որ ձևով հասկանում եք,

that they should count,

որ նրանք պետք է հաշվվեն,

that what happens during these moments of experience

որ այն, ինչ կատարվում է փորձառության այս պահերի ընթացքում,

is our life.

մեր կյանքն է:

It's the finite resource that we're spending

Սա այն սահմանափակ ռեսուրսն է, որ մենք ծախսում ենք

while we're on this earth.

մինչ մենք այս երկրագնդի վրա ենք:

And how to spend it

Եվ դրա ինչպես ծախսելը

would seem to be relevant,

պետք է որ նշանակալից թվար,

but that is not the story

բայց մեր հիշող եսը մեզ համար

that the remembering self keeps for us.

այդ պատմությունը չէ, որ պահպանում է:

So we have the remembering self

Այսպիսով մենք ունենք հիշող ես,

and the experiencing self,

և փորձառություն առնող ես,

and they're really quite distinct.

և նրանք իրոք բավականին տարբեր են:

The biggest difference between them

Նրանց միջև ամենամեծ տարբերությունը

is in the handling of time.

ժամանակի կառավարման մեջ է:

From the point of view of the experiencing self,

Փորձառություն առնող եսի տեսանկյունից,

if you have a vacation,

եթե դուք արձակուրդում եք,

and the second week is just as good as the first,

և երկրորդ շաբաթը առաջինի պես լավն է,

then the two-week vacation

ապա երկշաբաթյա արձակուրդը

is twice as good as the one-week vacation.

մեկշաբաթյա արձակուրդից երկու անգամ ավելի լավն է:

That's not the way it works at all for the remembering self.

Իսկ հիշող կողմի համար դա այդպես չի աշխատում:

For the remembering self, a two-week vacation

Հիշող եսի համար երկշաբաթյա արձակուրդը

is barely better than the one-week vacation

մեկշաբաթյա արձակուրդից շատ քիչ է ավելի լավը,

because there are no new memories added.

որովհետև նոր հիշողություններ չեն ավելանում:

You have not changed the story.

Դուք պատմությունը չեք փոխել:

And in this way,

Եվ այսպիսով,

time is actually the critical variable

ժամանակը իրապես կարևորագույն փոփոխականն է,

that distinguishes a remembering self

որ տարբերակում է հիշող եսը

from an experiencing self;

փորձառություն առնող եսից:

time has very little impact on the story.

Ժամանակը շատ քիչ ազդեցություն ունի այս պատմության վրա:

Now, the remembering self does more

Դե, հիշող եսը ավելին է անում, քան

than remember and tell stories.

հիշելն ու պատմություններ պատմելը:

It is actually the one that makes decisions

Նա իրականում որոշումներ կայացնողն է,

because, if you have a patient who has had, say,

որովհետև, եթե ունեք հիվանդ, ով, օրինակ,

two colonoscopies with two different surgeons

երկու կոլոնոսկոպիա է անցել երկու տարբեր վիրաբույժների մոտ,

and is deciding which of them to choose,

և որոշում է, թե նրանցից որին ընտրի,

then the one that chooses

ապա ընտրություն անում է նա,

is the one that has the memory that is less bad,

ով ունի նվազ տհաճ հիշողություն,

and that's the surgeon that will be chosen.

և այդ վիրաբույժն էլ կընտրվի:

The experiencing self

Փորձառություն առնող եսը

has no voice in this choice.

այս ընտրության մեջ ասելիք չունի:

We actually don't choose between experiences,

Մենք իրականում ընտրություն չենք կատարում փորձառությունների միջև,

we choose between memories of experiences.

մենք ընտրում ենք փորձառությունների մասին հիշողությունների միջև:

And even when we think about the future,

Եվ, նույնիսկ երբ մենք մտածում ենք ապագայի մասին,

we don't think of our future normally as experiences.

մենք մեր ապագայի մասին սովորաբար չենք մտածում որպես փորձառություններ:

We think of our future

Մենք մտածում ենք ապագայի մասին`

as anticipated memories.

որպես կանխատեսված հիշողություններ:

And basically you can look at this,

Եվ իրականում, կարող եք սրան նայել,

you know, as a tyranny of the remembering self,

որպես հիշող եսի բռնապետություն,

and you can think of the remembering self

և կարող եք մտածել հիշող եսի մասին այսպես.

sort of dragging the experiencing self

այն փորձառություն առնող եսին քաշ է տալիս

through experiences that

փորձառությունների միջով,

the experiencing self doesn't need.

որոնց կարիքը փորձառություն առնող եսը չունի:

I have that sense that

Ես ի նկատի ունեմ, որ

when we go on vacations

երբ մենք գնում ենք արձակուրդի,

this is very frequently the case;

սա հաճախ է պատահում,

that is, we go on vacations,

այսինքն, մենք գնում ենք արձակուրդի,

to a very large extent,

մեծ մասամբ,

in the service of our remembering self.

ի ծառայություն մեր հիշող եսի:

And this is a bit hard to justify I think.

Կարծում եմ` սա մի քիչ բարդ է արդարացնել:

I mean, how much do we consume our memories?

Այսինքն, ինչքա՞ն ենք մենք օգտագործում մեր հիշողությունները:

That is one of the explanations

Սա է հիշող եսի

that is given for the dominance

գերիշխանության

of the remembering self.

բացատրություններից մեկը:

And when I think about that, I think about a vacation

Եվ երբ ես մտածում եմ դրա մասին, ես մտածում եմ այն արձակուրդի մասին,

we had in Antarctica a few years ago,

որ մենք Անտարկտիդայում անց կացրինք մի քանի տարի առաջ,

which was clearly the best vacation I've ever had,

որը հաստատ իմ ունեցած ամենալավ արձակուրդն էր,

and I think of it relatively often,

և ես դրա մասին համեմատաբար հաճախ եմ մտածում,

relative to how much I think of other vacations.

համեմատած, թե ինչքան եմ մտածում մյուս արձակուրդների մասին:

And I probably have consumed

Եվ հավանաբար այդ երեքշաբաթյա արձակուրդի մասին

my memories of that three-week trip, I would say,

իմ հիշողություններից սպառել եմ 25 րոպե

for about 25 minutes in the last four years.

վերջին չորս տարիների ընթացքում:

Now, if I had ever opened the folder

Հիմա, եթե ես երբևէ բացած լինեի

with the 600 pictures in it,

600 նկարներով թղթապանակը,

I would have spent another hour.

ես ծախսած կլինեի ևս մի ժամ:

Now, that is three weeks,

Ուրեմն, ստացվում է, որ սա երեք շաբաթ էր,

and that is at most an hour and a half.

իսկ դա էլ ամենաշատը մեկ ու կես ժամ:

There seems to be a discrepancy.

Թվում է, թե անհամապատասխանություն կա:

Now, I may be a bit extreme, you know,

Դե, ես երևի մի քիչ ծայրահեղ եմ,

in how little appetite I have for consuming memories,

հիշողությունների սպառման իմ շատ փոքր ախորժակի առումով,

but even if you do more of this,

բայց նույնիսկ եթե դուք ավելի շատ ախորժակ ունեք,

there is a genuine question:

կա մի իսկական հարց:

Why do we put so much weight on memory

Ինչու՞ ենք այդքան կշիռ տալիս հիշողություններին`

relative to the weight that we put on experiences?

համեմատած այն կշռին, որ տալիս ենք փորձառություններին:

So I want you to think

Ուզում եմ, որ դուք մտածեք

about a thought experiment.

մի մտային փորձի մասին:

Imagine that for your next vacation,

Պատկերացրեք, որ ձեր հաջորդ արձակուրդին,

you know that at the end of the vacation

դուք գիտեք, որ արձակուրդի վերջին,

all your pictures will be destroyed,

ձեր բոլոր նկարները կփչանան,

and you'll get an amnesic drug

եվ դուք ամնեզիայի դեղ կընդունեք,

so that you won't remember anything.

այնպես որ ոչ մի բան չեք հիշի:

Now, would you choose the same vacation? (Laughter)

Հիմա ինչ, արդյո՞ք դուք կընտրեիք այդ նույն արձակուրդը: (Ծիծաղ)

And if you would choose a different vacation,

Եվ եթե մեկ ուրիշ արձակուրդ կընտրեիք,

there is a conflict between your two selves,

ապա ձեր երկու եսերի միջև կոնֆլիկտ կա,

and you need to think about how to adjudicate that conflict,

և դուք պետք է մտածեք, թե ինչպես լուծեք այդ կոնֆլիկտը,

and it's actually not at all obvious, because

և դա իրականում ընդհանրապես ակնհայտ չէ, քանզի

if you think in terms of time,

եթե մտածում եք ժամանակի առումով,

then you get one answer,

ապա մի պատասխան եք ստանում:

and if you think in terms of memories,

Եվ եթե մտածում եմ հիշողությունների առումով,

you might get another answer.

կարող եք մեկ այլ պատասխան ստանալ:

Why do we pick the vacations we do

Թե ինչու ենք մենք ընտրում այն արձակուրդը, որն ընտրում ենք,

is a problem that confronts us

խնդիր է, որը մեզ կանգնեցնում է

with a choice between the two selves.

երկու եսերի միջև կոնֆլիկտի առաջ:

Now, the two selves

Հիմա, այդ երկու եսերը

bring up two notions of happiness.

բերում են երջանկության երկու հասկացություն:

There are really two concepts of happiness

Իրականում կա երջանկության երկու գաղափար,

that we can apply, one per self.

որ մենք կարող ենք կիրառել, յուրաքանչյուր եսի համար մեկը:

So you can ask: How happy is the experiencing self?

Այսպիսով դուք կարող եք հարցնել. «Ինչքա՞ն երջանիկ է փորձառություն առնող եսը»:

And then you would ask: How happy are the moments

Եվ հետո կհարցնեիք, թե ինչքան երջանիկ են պահերը

in the experiencing self's life?

փորձառություն առնող եսի կյանքում։

And they're all -- happiness for moments

Եվ դրանք բոլորը -- պահեր տևող երջանկությունը

is a fairly complicated process.

բավականին բարդ գործընթաց է:

What are the emotions that can be measured?

Որո՞նք են այն զգացմունքները, որոնք կարելի է չափել:

And, by the way, now we are capable

Եվ, ի դեպ, հիմա մենք ընդունակ ենք,

of getting a pretty good idea

բավականին լավ պատկերացում կազմել

of the happiness of the experiencing self over time.

ժամանակի ընթացքում փորձառություն առնող եսի երջանկության մասին:

If you ask for the happiness of the remembering self,

Եթե հարցնեք հիշող եսի երջանկության մասին,

it's a completely different thing.

դա լիովին ուրիշ է:

This is not about how happily a person lives.

Սա նրա մասին չէ, թե ինչքան երջանիկ է մարդն ապրում:

It is about how satisfied or pleased the person is

Դա այն մասին է, թե ինչքան բավարարված կամ գոհ է մարդը,

when that person thinks about her life.

երբ նա մտածում է իր կյանքի մասին:

Very different notion.

Շատ տարբեր հասկացություն:

Anyone who doesn't distinguish those notions

Ցանկացած մարդ, որ չի տարբերակում այս հասկացությունները,

is going to mess up the study of happiness,

երջանկության ուսումնասիրությունը խառնաշփոթի կվերածի,

and I belong to a crowd of students of well-being,

և ես պատկանում եմ բարեկեցության այն ուսումնասիրողների բանակին,

who've been messing up the study of happiness for a long time

ովքեր երկար ժամանակ երջանկության ուսումնասիրությունը խառնաշփոթի էին վերածում

in precisely this way.

հենց այս պատճառով:

The distinction between the

Տարբերությունը փորձառություն առնող եսի

happiness of the experiencing self

երջանկության ու

and the satisfaction of the remembering self

հիշող եսի բավարարվածության միջև,

has been recognized in recent years,

վերջին տարիներին ճանաչվել է,

and there are now efforts to measure the two separately.

և հիմա նոր ջանքեր են ներդրվում այս երկուսն առանձին չափելու:

The Gallup Organization has a world poll

Գելըփ Կազմակերպությունը համաշխարհային հարցում ունի,

where more than half a million people

որտեղ ավելի քան կես միլիոն մարդու

have been asked questions

հարցեր են տրվել,

about what they think of their life

թե ինչ են մտածում իրենց կյանքի

and about their experiences,

և իրենց փորձառությունների մասին:

and there have been other efforts along those lines.

Եվ այս ուղղությամբ այլ ջանքեր էլ են արվել:

So in recent years, we have begun to learn

Այսպիսով, վերջին տարիներին, մենք սկսել ենք սովորել

about the happiness of the two selves.

երկու եսերի երջանկության մասին:

And the main lesson I think that we have learned

Եվ հիմնական դասը, որ մենք սովորել ենք, կարծում եմ, այն է,

is they are really different.

որ դրանք իրոք տարբեր են:

You can know how satisfied somebody is with their life,

Կարող եք իմանալ, թե ինչքան է մեկն իր կյանքից գոհ,

and that really doesn't teach you much

և դա քեզ այնքան բան չի տեղեկացնում,

about how happily they're living their life,

թե ինչքան երջանիկ են նրանք ապրում իրենց կյանքը,

and vice versa.

և հակառակը:

Just to give you a sense of the correlation,

Որպեսզի պատկերացում տամ ձեզ հարաբերակցության մասին,

the correlation is about .5.

հարաբերակցություն մոտավորապես 0.5 է:

What that means is if you met somebody,

Սա նման է նրան, որ դուք հանդիպեք մեկին,

and you were told, "Oh his father is six feet tall,"

ու ձեզ ասեն, որ նրա հոր հասակը 180 սմ է,

how much would you know about his height?

ինչքա՞ն կիմանայիք նրա հասակի մասին:

Well, you would know something about his height,

Դե, ինչ-որ բան կիմանայիք նրա հասակի մասին,

but there's a lot of uncertainty.

բայց շատ անորոշակիություն կա:

You have that much uncertainty.

Դուք այդքան անորոշակիություն ունեք:

If I tell you that somebody ranked their life eight on a scale of ten,

Եթե ես ձեզ ասեմ, որ ինչ-որ մեկը իր կյանքը գնահատել է տասը հնարավորից ութ միավոր,

you have a lot of uncertainty

շատ անորոշակիություն կա այն մասին

about how happy they are

թե ինչքան երջանիկ է

with their experiencing self.

իրենց փորձառություն առնող եսը:

So the correlation is low.

Այնպես որ հարաբերակցությունը ցածր է:

We know something about what controls

Մենք ինչ-որ բան գիտենք այն մասին, թե ինչն է ղեկավարում

satisfaction of the happiness self.

հիշող եսի բավարարվածությունը:

We know that money is very important,

Մենք գիտենք, որ շատ կարևոր է փողը,

goals are very important.

նպատակներն են շատ կարևոր:

We know that happiness is mainly

Մենք գիտենք, որ երջանկությունը հիմնականում

being satisfied with people that we like,

բավարարվածությունն է այն մարդկանցով, ում մենք սիրում ենք,

spending time with people that we like.

ժամանակ անցկացնելն է այն մարդկանց հետ, ում մենք սիրում ենք:

There are other pleasures, but this is dominant.

Կան այլ հաճույքներ, բայց սա գերիշխող է:

So if you want to maximize the happiness of the two selves,

Այսպիսով, եթե ուզում եք մաքսիմալի հասցնել երկու եսերի երջանկությունը,

you are going to end up

դուք ի վերջո

doing very different things.

երկու տարբեր բաներ եք անելու:

The bottom line of what I've said here

Իմ ասածի էությունն այն է,

is that we really should not think of happiness

որ մենք իրոք չպետք է մտածենք երջանկության մասին`

as a substitute for well-being.

որպես բարեկեցության փոխարինող:

It is a completely different notion.

Այն լիովին տարբեր հասկացություն է:

Now, very quickly,

Հիմա, շատ արագ,

another reason we cannot think straight about happiness

մեկ այլ պատճառը, որ մենք չենք կարող ճիշտ մտածել երջանկության մասին

is that we do not attend to the same things

այն է, որ մենք ուշադրություն չենք դարձնում նույն բաներին,

when we think about life, and we actually live.

երբ մտածում ենք կյանքի մասին, և երբ իրականում ապրում ենք:

So, if you ask the simple question of how happy people are in California,

Այսպիսով, եթե պարզ հարց տաք, թե ինչքան երջանիկ են մարդիք Կալիֆորնիայում,

you are not going to get to the correct answer.

ճիշտ պատասխան չեք ստանա:

When you ask that question,

Երբ դուք այդ հարցը տալիս եք,

you think people must be happier in California

դուք մտածում եք, որ մարդիք Կալիֆորնիայում ավելի երջանիկ պիտի լինեն,

if, say, you live in Ohio.

քան, ասենք, Օհայո նահանգում ապրողները:

(Laughter)

(Ծիծաղ)

And what happens is

Եվ ինչ է պատահում,

when you think about living in California,

երբ մտածում եք Կալիֆորնիայում ապրելու մասին,

you are thinking of the contrast

դուք մտածում եք Կալիֆորնիայի և

between California and other places,

մյուս տեղերի միջև եղած հակադրության մասին,

and that contrast, say, is in climate.

և այդ հակադրությունն, ասենք, կլիման է:

Well, it turns out that climate

Բայց պարզվում է, որ կլիման

is not very important to the experiencing self

շատ կարևոր չէ փորձառություն առնող եսի համար,

and it's not even very important to the reflective self

և նույնիսկ շատ կարևոր չէ մտածող եսի համար,

that decides how happy people are.

որը որոշում է, թե ինչքան են մարդիք երջանիկ:

But now, because the reflective self is in charge,

Բայց հիմա, քանի որ մտածող եսն է ղեկավարը,

you may end up -- some people may end up

դուք ի վերջո, որոշ մարդիք ի վերջո

moving to California.

տեղափոխվում են Կալիֆորնիա:

And it's sort of interesting to trace what is going to happen

Եվ հետաքրքիր է հետևել, թե ինչ է պատահելու

to people who move to California in the hope of getting happier.

մարդկանց, ովքեր տեղափոխվում են Կալիֆորնիա` երջանկանալու հույսով:

Well, their experiencing self

Դե, նրանց փորձառությոն առնող եսը

is not going to get happier.

ավելի երջանիկ չի դառնալու:

We know that.

Մենք դա գիտենք:

But one thing will happen: They will think they are happier,

Բայց մի բան կպատահի: Նրանք կմտածեն, թե ավելի երջանիկ են,

because, when they think about it,

որովհետև, երբ նրանք մտածեն այդ մասին,

they'll be reminded of how horrible the weather was in Ohio,

նրանք կհիշեն, թե ինչքան ահավոր էր եղանակը Օհայո նահանգում:

and they will feel they made the right decision.

Եվ նրանք կզգան, որ ճիշտ որոշում են կայացրել:

It is very difficult

Շատ դժվար է

to think straight about well-being,

շիտակ մտածել բարեկեցության մասին,

and I hope I have given you a sense

և հուսով եմ, որ կարողացա պատկերացում տալ,

of how difficult it is.

թե ինչքան է դա դժվար:

Thank you.

Շնորհակալություն:

(Applause)

(Ծափահարություններ)

Chris Anderson: Thank you. I've got a question for you.

Քրիս Անդերսոն. Շնորհակալություն: Ես հարց ունեմ Ձեզ համար:

Thank you so much.

Շատ շնորհակալություն:

Now, when we were on the phone a few weeks ago,

Երբ մենք մի քանի շաբաթ առաջ հեռախոսով խոսում էինք,

you mentioned to me that there was quite an interesting result

դուք նշեցիք, որ Գելըփի հարցումները

came out of that Gallup survey.

բավականին հետաքրքիր արդյունք ունեցան:

Is that something you can share

Ինչ-որ բան կա՞, որ կուզենայիք կիսել մեզ հետ,

since you do have a few moments left now?

քանի որ դեռ մի քանի րոպե ունենք:

Daniel Kahneman: Sure.

Դանիել Քանեման: Անշուշտ:

I think the most interesting result that we found in the Gallup survey

Կարծում եմ, որ ամենահետաքրքիր արդյունքը, որ մենք գտանք Գելըփի հարցման ընթացքում,

is a number, which we absolutely did not expect to find.

մի թիվ է, որը մենք բացարձակ չէին ակնկալում գտնել:

We found that with respect to the happiness

Մենք գտանք այն փորձառություն առնող եսի

of the experiencing self.

երջանկության հետ կապված։

When we looked at how feelings,

Մենք նայեցինք, թե ինչպես են զգացմունքերը

vary with income.

փոխվում` կախված եկամտից:

And it turns out that, below an income

Եվ պարզվում է, որ 60,000 դոլարից ցածր

of 60,000 dollars a year, for Americans --

եկամուտի դեպքում ամերիկացիների համար,

and that's a very large sample of Americans, like 600,000,

և դա ամերիկացիների շատ մեծ նմուշ է, 600,000 մարդ,

so it's a large representative sample --

դա մեծ ներկայացուցչական նմուշ է,

below an income of 600,000 dollars a year...

տարեկան 600,000 դոլարից ցածր,

CA: 60,000.

Քրիս Անդերսոն. 60,000:

DK: 60,000.

Դանիել Քանեման: 60,000:

(Laughter)

(Ծիծաղ)

60,000 dollars a year, people are unhappy,

Տարեկան 60,000 դոլարից ցածր եկամուտի դեպքում, մարդիք դժբախտ են,

and they get progressively unhappier the poorer they get.

և ինչքան ավելի աղքատ, այնքան ավելի դժբախտ են նրանք դառնում:

Above that, we get an absolutely flat line.

60,000 դոլարից ավել եկամուտի դեպքում, մենք ստանում եք լրիվ հարթ գիծ,

I mean I've rarely seen lines so flat.

Ես հազվադեպ եմ տեսել այդքան հարթ գիծ:

Clearly, what is happening is

Պարզ է, որ տեղի է ունենում այն,

money does not buy you experiential happiness,

որ փողը փորձառության երջանկություն ձեզ չի գնում,

but lack of money certainly buys you misery,

բայց փողի պակասը հաստատ ձեզ գնում է թշվառություն,

and we can measure that misery

և մենք կարող ենք չափել թշվառությունը

very, very clearly.

շատ շատ պարզ:

In terms of the other self, the remembering self,

Ինչ վերաբերում է մյուս եսին, հիշող եսին,

you get a different story.

այստեղ ուրիշ պատմություն է:

The more money you earn, the more satisfied you are.

Ինչքան շատ գումար եք վաստակում, այդքան ավելի բավարարված եք:

That does not hold for emotions.

Սակայն սա չի վերաբերում էմոցիաներին:

CA: But Danny, the whole American endeavor is about

Քրիս Անդերսոն: Բայց Դեննի, ամբողջ ամերիկյան ձգտումը

life, liberty, the pursuit of happiness.

կյանքի, ազատության, երջանկության մղման մասին է:

If people took seriously that finding,

Եթե մարդիք այս եզրակացությունը լուրջ ընդունեն,

I mean, it seems to turn upside down

թվում է, թե այն գլխի վրա է շրջում

everything we believe about, like for example,

այն ամենն, ինչին մենք հավատում ենք, օրինակ,

taxation policy and so forth.

հարկային քաղաքականություն և այլն:

Is there any chance that politicians, that the country generally,

Արդյո՞ք հնարավորություն կա, որ քաղաքական գործիչները, որ երկիրն ընդհանրապես,

would take a finding like that seriously

այսպիսի եզրակացությունը լուրջ ընդունեն,

and run public policy based on it?

և հանրային քաղաքականություն վարեն դրա հիման վրա:

DK: You know I think that there is recognition

Դանիել Քանեման: Գիտեք` ես մտածում եմ, որ հանրային քաղաքականությունում

of the role of happiness research in public policy.

երջանկության ուսումնասիրությունների դերի վերաբերյալ ճանաչում կա:

The recognition is going to be slow in the United States,

Ճանաչումը դանդաղ է լինելու Միացյան Նահանգներում.

no question about that,

դրա մասին հարց չկա,

but in the U.K., it is happening,

սակայն Միացյալ Թագավորությունում դա տեղի է ունենում,

and in other countries it is happening.

և մյուս երկրներում էլ է տեղի ունենում:

People are recognizing that they ought

Մարդիք ընդունում են, որ իրենք պետք է

to be thinking of happiness

մտածեն երջանկության մասին,

when they think of public policy.

երբ մտածում են հանրային քաղաքականության մասին:

It's going to take a while,

Դա որոշ ժամանակ կպահանջի,

and people are going to debate

և մարդիկ վիճարկելու են,

whether they want to study experience happiness,

թե արդյոք նրանք ուզում են ուսումնասիրել փորձառության երջանկությունը,

or whether they want to study life evaluation,

կամ թե արդյոք ուզում են ուսումնասիրել կյանքի գնահատումը,

so we need to have that debate fairly soon.

այսպիով մեզ հարկավոր է այդ քննարկումն անել շատ շուտով:

How to enhance happiness

Երջանկությունը բարելավելու միջոցները

goes very different ways depending on how you think,

շատ տարբեր են` կախված նրանից, թե ինչպես եք մտածում,

and whether you think of the remembering self

և արդյոք մտածում եք հիշող եսի մասին,

or you think of the experiencing self.

թե փորձառություն առնող եսի մասին:

This is going to influence policy, I think, in years to come.

Գալիք տարիներին դա ազդելու է հանրային քաղաքականության վրա:

In the United States, efforts are being made

Միացյալ նահանգներում, ջանքեր են գործադրվում

to measure the experience happiness of the population.

չափելու բնակչության փորձառության երջանկությունը:

This is going to be, I think, within the next decade or two,

Կարծում եմ` սա կլինի հաջորդ մեկ կամ երկու տասնամյակ հետո

part of national statistics.

ազգային վիճակագրության մաս:

CA: Well, it seems to me that this issue will -- or at least should be --

Քրիս Անդերսոն. Դե, ինձ թվում է, որ այս կարցը կլինի, կամ գոնե պետք է որ լինի

the most interesting policy discussion to track

հանրային քաղաքականության ամենահետաքրքիր քննարկումը,

over the next few years.

որին կարելի է հետևել հաջորդ մի քանի տարիների ընթացքում:

Thank you so much for inventing behavioral economics.

Շատ շնորհակալություն, որ հիմնել եք վարքագծային տնտեսագիտությունը:

Thank you, Danny Kahneman.

Շնորհակալություն Դենի Քանեման: