The riddle of experience vs. memory | Daniel Kahneman

Daniel Kahneman: Điều bí ẩn của kinh nghiệm và ký ức

Translator: Van Vu Reviewer: LD .

Everybody talks about happiness these days.

Ngày nay ai cũng nói về hạnh phúc.

I had somebody count the number of books

Tôi đã bắt một người quen đếm số sách

with "happiness" in the title published in the last five years

mà có chữ "hạnh phúc" trên tiêu đề mà được xuất bản trong vòng 5 năm trở lại.

and they gave up after about 40, and there were many more.

và họ đã bỏ cuộc sau khi đếm được khoảng 40 cuốn, và còn thậm chí còn nhiều hơn nữa.

There is a huge wave of interest in happiness,

Có một làn sóng lớn quan tâm đến hạnh phúc

among researchers.

trong cộng đồng nghiên cứu.

There is a lot of happiness coaching.

Có rất nhiều khóa huấn luyện hạnh phúc.

Everybody would like to make people happier.

Ai cũng muốn làm người khác hạnh phúc hơn.

But in spite of all this flood of work,

Nhưng mặc dù với số lượng lớn công việc như thế,

there are several cognitive traps

có vài bẫy nhận thức

that sort of make it almost impossible to think straight

mà nó làm chúng ta khó mà có suy nghĩ đúng đắn

about happiness.

về hạnh phúc.

And my talk today will be mostly about these cognitive traps.

Và buổi thuyết trình hôm nay của tôi sẽ hầu như sẽ nói đến những cái bẫy nhận thức này.

This applies to laypeople thinking about their own happiness,

Nó sẽ có ứng dụng như thúc đẩy mọi người nghĩ về sự hạnh phúc của chính họ,

and it applies to scholars thinking about happiness,

và nó ứng dụng để những học giả nghĩ về hạnh phúc,

because it turns out we're just as messed up as anybody else is.

vì thực ra chúng ta cũng bối rối như những người bình thường khác.

The first of these traps

Cái bẫy đầu tiên

is a reluctance to admit complexity.

là sự miễn cưỡng chấp nhận sự phức tạp.

It turns out that the word "happiness"

Thực ra từ "hạnh phúc"

is just not a useful word anymore,

thì không còn là một từ hữu dụng nữa

because we apply it to too many different things.

bởi vì chúng ta đã quá lạm dụng nó.

I think there is one particular meaning to which we might restrict it,

Tôi nghĩ rằng chỉ có một ý nghĩa cụ thể mà chúng ta có thể giới hạn nó

but by and large,

nhưng, lớn hơn nữa,

this is something that we'll have to give up

đây có thể là thứ mà chúng ta phải từ bỏ

and we'll have to adopt the more complicated view

và chúng ta sẽ phải chấp nhận một cái nhìn rắc rối hơn

of what well-being is.

về hạnh phúc.

The second trap is a confusion between experience and memory;

Cái bẫy thứ hai chính là sự bối rối giữa kinh nghiệm và ký ức:

basically, it's between being happy in your life,

một cách cơ bản là nó là cảm giác hạnh phúc trong cuộc sống của bạn

and being happy about your life

và hạnh phúc về cuộc sống

or happy with your life.

hay hạnh phúc với cuộc sống.

And those are two very different concepts,

Và đó là 2 khái niệm rất khác nhau,

and they're both lumped in the notion of happiness.

và chúng đều cô đọng lại trong ý niệm về hạnh phúc.

And the third is the focusing illusion,

Và thứ ba là ảo giác tập trung,

and it's the unfortunate fact that we can't think about any circumstance

và nó là điều thực tế không may mắn mà chúng ta khổng thể nghĩ đến trong bất cứ hoàn cảnh nào

that affects well-being

rằng nó ảnh hưởng đến sức khỏe

without distorting its importance.

mà không bóp méo tầm quan trọng của nó.

I mean, this is a real cognitive trap.

Ý tôi là, đây thực sự là cái bẫy nhận thức.

There's just no way of getting it right.

Chẳng có cách nào uốn nắn được.

Now, I'd like to start with an example

Bây giờ, tôi muốn bắt đầu với một ví dụ

of somebody who had a question-and-answer session

về một người có buổi hỏi đáp

after one of my lectures reported a story,

sau một buổi diễn thuyết của tôi.

and that was a story --

[không rõ...]

He said he'd been listening to a symphony,

Anh ta nói rằng anh ta đã lắng nghe một bản giao hưởng

and it was absolutely glorious music

và nó thực sự là thứ âm nhạc tuyệt vời

and at the very end of the recording,

và vào cuối bản thu âm,

there was a dreadful screeching sound.

có một âm thanh rít lên chói tai.

And then he added, really quite emotionally,

Và anh ta thêm vào, một cách khá cảm tính,

it ruined the whole experience.

nó đã phá hủy toàn bộ sự trải nghiệm.

But it hadn't.

Nhưng thực tế là không.

What it had ruined were the memories of the experience.

Cái mà nó đã phá hủy là ký ức về sự trải nghiệm.

He had had the experience.

Anh ta đã có sự trải nghiệm.

He had had 20 minutes of glorious music.

Anh ta đã lắng nghe 20 phút của bản nhạc tuyệt vời đó.

They counted for nothing

Nhưng chúng chẳng có ý nghĩa gì

because he was left with a memory;

bời vì cái anh ta còn lại là ký ức;

the memory was ruined,

ký ức đã bị hủy hoại,

and the memory was all that he had gotten to keep.

và ký ức là tất cả những gì anh ta có.

What this is telling us, really,

Điều đó nói với chúng ta rằng, thật ra,

is that we might be thinking of ourselves and of other people

là những gì chúng ta đang nghĩ về chúng ta và về người khác

in terms of two selves.

trong giới hạn của hai bản ngã.

There is an experiencing self,

Một là bản thân mang trải nghiệm [experiencing self],

who lives in the present

cái mà sống trong hiện tai

and knows the present,

và biết hiên tại,

is capable of re-living the past,

thì có khả năng sống lại trong quá khứ,

but basically it has only the present.

như cơ bản thì nó chỉ có hiện tại.

It's the experiencing self that the doctor approaches --

Cái bản thân mang kinh nghiệm là cái mà người bác sĩ thường hướng đến --

you know, when the doctor asks,

bạn biết đấy, khi mà bác sĩ hỏi,

"Does it hurt now when I touch you here?"

"Có đau không khi tôi chạm vào đây?"

And then there is a remembering self,

Và thêm nữa là bản thân mang ký ức,

and the remembering self is the one that keeps score,

bản thân ký ức là cái mà tiếp tục ghi điểm,

and maintains the story of our life,

và giữ gìn câu chuyện của cuộc đời chúng ta,

and it's the one that the doctor approaches

và là cái mà người bác sĩ hướng đến

in asking the question,

khi hỏi,

"How have you been feeling lately?"

"Bạn cảm thấy thế nào gần đây?"

or "How was your trip to Albania?" or something like that.

hay "Chuyến đi Albania của bạn thế nào?" hoặc những câu hỏi gần giống vậy.

Those are two very different entities,

2 bản ngã đó là thực thể rất khác nhau,

the experiencing self and the remembering self,

bản thân mang kinh nghiệm và bản thân ký úc

and getting confused between them is part of the mess

và bối rối giữa chúng là một phần của sự phức tạp

about the notion of happiness.

của khái niệm về hạnh phúc.

Now, the remembering self

Bây giờ, bản thân mang ký ức

is a storyteller.

là một người kể chuyện.

And that really starts with a basic response of our memories --

Và đó thực sự bắt đầu với một phản ứng cơ bản của ký ức chúng ta --

it starts immediately.

nó bắt đầu ngay lập tức.

We don't only tell stories when we set out to tell stories.

Chúng ta không kể chuyện khi chúng ta sắp đặt để kể chuyện.

Our memory tells us stories,

Trí nhớ của chúng ta kể chuyện cho chúng ta,

that is, what we get to keep from our experiences

cái mà chúng ta tách ra khỏi kinh nghiệm

is a story.

là câu chuyện.

And let me begin with one example.

Và hãy để tôi bắt đầu với một ví dụ.

This is an old study.

Đây là một nghiên cứu đã cũ.

Those are actual patients undergoing a painful procedure.

Những bệnh nhân chịu những trị liệu hết sức đau đớn.

I won't go into detail. It's no longer painful these days,

Tôi sẽ không đi vào chi tiết. Bây giờ nó cũng chẳng còn đau nữa,

but it was painful when this study was run in the 1990s.

nhưng đã rất đau đớn khi mà thí nghiệm được tiến hành vào những năm 1990.

They were asked to report on their pain every 60 seconds.

Họ được yêu cầu báo cáo lại mức độ đau mỗi 60 giây.

Here are two patients,

Và đây là hai bệnh nhân.

those are their recordings.

Đây là bản lưu lại mức độ đau của họ.

And you are asked, "Who of them suffered more?"

Và bạn hỏi rằng, "Ai trong họ chịu đựng nhiều hơn?"

And it's a very easy question.

Và nó là một câu hỏi dễ dàng.

Clearly, Patient B suffered more --

Rõ ràng, bệnh nhân B chịu đau hơn.

his colonoscopy was longer,

Quá trình kiểm tra trực tràng của anh ta lâu hơn,

and every minute of pain that Patient A had,

và mỗi phút chịu đau mà bệnh nhân A đã phải chịu

Patient B had, and more.

bệnh nhân B cũng đã phải chịu nhưng đau nhiều hơn.

But now there is another question:

Nhưng bây giờ có một câu hỏi khác:

"How much did these patients think they suffered?"

"Những bệnh nhân này nghĩ họ chịu đau nhiều bao nhiêu?"

And here is a surprise.

Và đây là một bất ngờ:

The surprise is that Patient A

Và điều bất ngờ chính là là bệnh nhân A

had a much worse memory of the colonoscopy

có ký ức tệ hơn nhiều về buổi khám nội soi đó

than Patient B.

so với bệnh nhân B.

The stories of the colonoscopies were different,

Câu chuyện của 2 buổi khám đó khác nhau

and because a very critical part of the story is how it ends.

bời vì phần mấu chốt của câu chuyện là nó đã kết thúc như thế nào --

And neither of these stories is very inspiring or great --

và chẳng có câu chuyện nào thì gây nhiều cảm hứng hay vĩ đại --

but one of them is this distinct ... (Laughter)

nhưng một trong số đó thì rất khác biệt.. (Tiếng cười)

but one of them is distinctly worse than the other.

nhưng một trong số đó tệ hơn nhiều so với cái còn lại.

And the one that is worse

Và câu chuyện tệ hơn

is the one where pain was at its peak at the very end;

là cái mà mức độ đau đạt đỉnh điểm vào lúc cuối cùng.

it's a bad story.

Đó là một câu chuyện không hay.

How do we know that?

Làm sao chúng ta biết điều đó ?

Because we asked these people after their colonoscopy,

Bời vì chúng tôi hỏi những người này sau buổi khám nội soi,

and much later, too,

và cả sau này.

"How bad was the whole thing, in total?"

"Buổi khám bệnh tệ đến mức nào, nhìn tổng thể?"

And it was much worse for A than for B, in memory.

và nó tệ hơn nhiều đối với A hơn là B trong trí nhớ.

Now this is a direct conflict

Bây giờ đây là một xung đột trực tiếp

between the experiencing self and the remembering self.

giữ bản thân kinh nghiệm và bản thân ký ức.

From the point of view of the experiencing self,

Từ góc nhìn của bản thân mang kinh nghiệm,

clearly, B had a worse time.

rõ ràng, B đã có quãng thời gian tệ hơn.

Now, what you could do with Patient A,

Bây giờ, điều mà bạn có thể làm với bệnh nhân A.

and we actually ran clinical experiments,

và chúng tôi đã thực sự tiến hành một thí nghiệm điều trị,

and it has been done, and it does work --

và thí nghiệm đó đã có kết quả,

you could actually extend the colonoscopy of Patient A

bạn có thể kéo dài buổi khám nội soi của bệnh nhân A

by just keeping the tube in without jiggling it too much.

bằng cách giữ cái ống bên trong nhưng không động vào nó

That will cause the patient

Nó sẽ làm bệnh nhân

to suffer, but just a little

phải chịu đau, nhưng chỉ hơi hơi mà thôi

and much less than before.

và ít đau hơn nhiều so với trước đó.

And if you do that for a couple of minutes,

Và nếu bạn làm như thế trong vòng vài phút,

you have made the experiencing self

bạn đã làm cho sự trải nghiệm

of Patient A worse off,

của bệnh nhân A tệ hơn,

and you have the remembering self of Patient A

nhưng kết quả là bản thân mang ký ức của bệnh nhân A

a lot better off,

tốt hơn nhiều,

because now you have endowed Patient A

bởi vì bạn đã cho bệnh nhân A

with a better story

một câu truyện kết thúc có hậu hơn

about his experience.

về sự trải nghiệm của anh ta.

What defines a story?

Cái gì làm nên một câu chuyện?

And that is true of the stories

Và những câu chuyện

that memory delivers for us,

mà trí nhớ mang lại cho chúng ta là đúng,

and it's also true of the stories that we make up.

và những câu truyện mà chúng ta tự dựng lên cũng đúng.

What defines a story are changes,

Những yếu tố làm nên một câu chuyện là các sự thay đổi,

significant moments and endings.

những khoảnh khắc và kết thúc đáng nhớ.

Endings are very, very important

Kết thúc thì rất, rất quan trọng

and, in this case, the ending dominated.

và, trong trường hợp này, cái kết vượt trội trong toàn bộ câu chuyện.

Now, the experiencing self

Bây giờ, bản thân mang trải nghiệm

lives its life continuously.

vẫn tiếp tục của đời của nó.

It has moments of experience, one after the other.

Những khoảnh khắc của trải nghiệm nối tiếp nhau.

And you can ask: What happens to these moments?

Và bạn tự hỏi: Điều gì xảy ra với những khoảnh khắc này ?

And the answer is really straightforward:

Và câu trả lời thì hết sự đơn giản.

They are lost forever.

Những khoảnh khắc đó bị mất đi mãi mãi.

I mean, most of the moments of our life --

Ý tôi là, hầu hết những khoảnh khắc trong cuộc đời chúng ta --

and I calculated, you know, the psychological present

và tôi đã tính toán -- bạn biết đấy, sự hiện diện tâm lý [psychological present]

is said to be about three seconds long;

kéo dài khoảng 3 giây.

that means that, you know,

Điều đó có nghĩa là, bạn biết đấy,

in a life there are about 600 million of them;

trong một đời người, có khoảng 600 triệu lần như vậy.

in a month, there are about 600,000 --

Trong một tháng, có khoảng 600,000.

most of them don't leave a trace.

Hầu hết trong số đó không để lại dấu vết.

Most of them are completely ignored

Hầu nhưng chúng hoàn toàn bị lãng quên

by the remembering self.

bởi bản thân ký ức.

And yet, somehow you get the sense

Và tuy nhiên, bằng một cách nào đó bạn có cảm giác

that they should count,

rằng chúng nên được tính đến,

that what happens during these moments of experience

rằng những gì diễn ra trong những khoảnh khắc của trải nghiệm

is our life.

là cuộc sống của chúng ta.

It's the finite resource that we're spending

Nó là một nguồn tài nguyên vô tận mà chúng ta đang sử dụng

while we're on this earth.

khi mà chúng ta vẫn còn trên thế giới này.

And how to spend it

Và xem xét chúng ta sử dụng nó như thế nào,

would seem to be relevant,

có vẻ như rất thích đáng,

but that is not the story

nhưng đó không phải là câu chuyện

that the remembering self keeps for us.

mà ký ức giữ lại cho chúng ta.

So we have the remembering self

Chúng ta có bản thân mang ký ức

and the experiencing self,

và bản thân mang trải nghiệm,

and they're really quite distinct.

và chúng thực sự khá khác nhau.

The biggest difference between them

Sự khác biệt lớn nhất giữ chúng

is in the handling of time.

chính là thời gian.

From the point of view of the experiencing self,

Từ góc nhìn của bản thân trải nghiệm,

if you have a vacation,

nếu bạn có một kỳ nghỉ,

and the second week is just as good as the first,

và tuần thứ 2 cũng chỉ vui bằng tuần đầu tiên,

then the two-week vacation

thì 2 tuần nghỉ lễ

is twice as good as the one-week vacation.

sẽ vui gấp đôi 1 tuần nghỉ lễ.

That's not the way it works at all for the remembering self.

Nhưng đó không phải là cách mà bản thân mang ký ức hoạt động.

For the remembering self, a two-week vacation

Với bản thân mang ký ức, một kỳ nghỉ lễ 2 tuần

is barely better than the one-week vacation

thì cũng chẳng hơn nghỉ 1 tuần là bao nhiêu

because there are no new memories added.

bởi vì không có thêm kỉ niệm mới được thêm vào.

You have not changed the story.

Bạn đã không làm câu chuyện thay đổi.

And in this way,

Và bằng cách này,

time is actually the critical variable

thời gian thực sự là một biến số quyết định

that distinguishes a remembering self

làm nên sự khác biệt giữa một bản thân mang ký ức

from an experiencing self;

và một bản thân mang trải nghiệm.

time has very little impact on the story.

Thời gian có ảnh hưởng rất ít tới một câu chuyện.

Now, the remembering self does more

Bây giờ, bản thân ký ức thì làm được nhiều thứ

than remember and tell stories.

hơn chỉ là nhớ và kể lại.

It is actually the one that makes decisions

Nó là phần làm nên quyết định

because, if you have a patient who has had, say,

bởi vì đối với một bệnh nhân đã từng có

two colonoscopies with two different surgeons

hai lần nội soi với hai nhà phẫu thuật khác nhau

and is deciding which of them to choose,

và đang phải quyết định phải chọn một trong hai,

then the one that chooses

thì người đó sẽ chọn

is the one that has the memory that is less bad,

lần nội soi liên quan đến ký ức đỡ tồi tệ hơn

and that's the surgeon that will be chosen.

và nhà phẫu thuật đó sẽ được chọn.

The experiencing self

Bản thân trải nghiệm

has no voice in this choice.

không có tiếng nói trong sự lựa chọn này.

We actually don't choose between experiences,

Chúng ta thực ra không chọn lựa giữa các trải nghiệm.

we choose between memories of experiences.

chúng ta lựa chọn giữa những ký ức thuộc về những nghiệm đó.

And even when we think about the future,

Và, thậm chí khi chúng ta nghĩ về tương lai,

we don't think of our future normally as experiences.

chúng ta không nghĩ về nó một cách đơn thuần về các trải nghiệm.

We think of our future

Chúng ta nghĩ về tương lai

as anticipated memories.

nhưng một ký ức được tiên liệu trước.

And basically you can look at this,

Và cơ bản là bạn có thể nhìn vào điều này,

you know, as a tyranny of the remembering self,

bạn biết đấy, như là sự chuyên chế của ký ức,

and you can think of the remembering self

và bạn có thể nghĩ đến ký ức

sort of dragging the experiencing self

như thể nó kéo theo trải nghiệm

through experiences that

qua những kinh nghiệm mà

the experiencing self doesn't need.

cái trải nghiệm không cần lấy.

I have that sense that

Tôi có một cảm giác rằng

when we go on vacations

khi chúng ta bước vào những kỳ nghỉ

this is very frequently the case;

đây là trường hợp thường xảy ra,

that is, we go on vacations,

rằng khi chúng ta bước vào những kỳ nghỉ,

to a very large extent,

đến một mức độ rất lớn,

in the service of our remembering self.

trong sự hoạt động của ký ức của chính chúng ta.

And this is a bit hard to justify I think.

Và tôi nghĩ điều này thì khá khó để minh chứng

I mean, how much do we consume our memories?

Ý tôi là, chúng ta tiêu thụ ký ức của chúng ta đến mức độ nào ?

That is one of the explanations

Đó là một trong những giải thích

that is given for the dominance

cho vị thế vượt trội

of the remembering self.

của ký ức.

And when I think about that, I think about a vacation

Và khi tôi nghĩ đến điều đó, tôi nghĩ đến một kỳ nghỉ

we had in Antarctica a few years ago,

mà chúng tôi đã có tại Antarctica vài năm trước đây,

which was clearly the best vacation I've ever had,

rõ rằng là một kỳ nghỉ tuyệt vời nhất mà tôi từng có,

and I think of it relatively often,

và tôi nghĩ về nó tương đối thường xuyên,

relative to how much I think of other vacations.

so sánh với mức độ mà tôi đã nghĩ đến các kỳ nghỉ khác.

And I probably have consumed

Và tôi có thể là đã tiêu thụ

my memories of that three-week trip, I would say,

ký ức cửa tôi về chuyến đi ba tuần đó, có thể là,

for about 25 minutes in the last four years.

khoảng 25 phút trong vòng bốn năm qua.

Now, if I had ever opened the folder

Bây giờ, nếu tôi đã từng mở một tập tài liệu

with the 600 pictures in it,

với 600 bức ảnh trong đó,

I would have spent another hour.

Tôi có thể đã mất thêm một giờ nữa.

Now, that is three weeks,

Bây giờ, chúng ta có ba tuần đó,

and that is at most an hour and a half.

và chúng ta có nhiều nhất là một giờ rưỡi.

There seems to be a discrepancy.

Có vẻ như có một sự không nhất quán ở đây.

Now, I may be a bit extreme, you know,

Bây giờ, tôi có thể hơi cực đoan một chút, bạn biết đấy,

in how little appetite I have for consuming memories,

về mức độ khao khát ít ỏi mà tôi có trong việc tiêu thụ những ký ức đó,

but even if you do more of this,

nhưng thậm chí nếu bạn làm điều này nhiều hơn

there is a genuine question:

thì vẫn có một câu hỏi.

Why do we put so much weight on memory

Tại sao chúng ta đặt quá nhiều trọng lượng vào ký ức

relative to the weight that we put on experiences?

tương đối với trọng lượng mà chúng ta đặt vào kinh nghiệm?

So I want you to think

Vậy nên tôi muốn bạn nghĩ

about a thought experiment.

về một thí nghiệm về suy nghĩ.

Imagine that for your next vacation,

Hãy tưởng tượng rằng kỳ nghỉ sắp tới của bạn

you know that at the end of the vacation

ban biết rằng khi kết thúc kỳ nghỉ đó

all your pictures will be destroyed,

tất cả những bức ảnh của bạn sẽ bị hỏng,

and you'll get an amnesic drug

và bạn sẽ uống một viên thuốc gây mất trí nhớ

so that you won't remember anything.

vì thế bạn sẽ không nhớ một điều gì cả.

Now, would you choose the same vacation? (Laughter)

Bây giờ, bạn còn muốn chọn một kỳ nghỉ như vậy nữa không ? (Tiếng cười)

And if you would choose a different vacation,

Và nếu bạn chọn một kỳ nghỉ khác đi chăng nữa,

there is a conflict between your two selves,

sẽ có một xung đột giữa hai bản thân,

and you need to think about how to adjudicate that conflict,

và bạn cần nghĩ đến bằng cách nào bạn sẽ phân xử xung đột đó,

and it's actually not at all obvious, because

và nó thực ra không hiển nhiên như vậy bởi vì,

if you think in terms of time,

nếu bạn nghĩ

then you get one answer,

bạn có một câu trả lời.

and if you think in terms of memories,

Và nếu bạn nghĩ đến nó trong giới hạn của ký ức,

you might get another answer.

bạn có thể có một câu trả lời khác.

Why do we pick the vacations we do

Tại sao chúng ta chọn kỳ nghỉ này mà không phải là kỳ nghỉ khác,

is a problem that confronts us

là một vấn đề chúng ta đang phải đối mặt

with a choice between the two selves.

với sự lựa chọn giữa hai bản thân.

Now, the two selves

Bây giờ, hai bản thân

bring up two notions of happiness.

mang đến hai ý niệm của hạnh phúc.

There are really two concepts of happiness

Thực tế có hai khái niệm về hạnh phúc

that we can apply, one per self.

mà chúng ta có thể áp dụng cho từng bản chất.

So you can ask: How happy is the experiencing self?

Vậy nên bạn có thể hỏi rằng: Bản chất thân trải nghiệm thì hạnh phúc đến mức độ nào ?

And then you would ask: How happy are the moments

Và sau đó có thể bạn sẽ hỏi: Những khoảnh khắc

in the experiencing self's life?

trong cuộc đời của bản thân trải nghiệm đó thì hạnh phúc đến mức nào?

And they're all -- happiness for moments

Và chúng đều -- sự hạnh phúc trong những khoảnh khắc đó

is a fairly complicated process.

thì đều là những quá trình khá rắc rối.

What are the emotions that can be measured?

Những cảm xúc nào thì có thể đo được?

And, by the way, now we are capable

Và, nhân tiện, bây giờ chúng ta có khả năng

of getting a pretty good idea

dự đoán khá tốt

of the happiness of the experiencing self over time.

về sự hạnh phúc của trải nghiệm theo thời gian.

If you ask for the happiness of the remembering self,

Nếu bạn muốn nói đến sự hạnh phúc của ký ức,

it's a completely different thing.

thì nó là một điều hoàn toàn khác.

This is not about how happily a person lives.

Đây không phải là về một người sống hạnh phúc đến mức độ nào.

It is about how satisfied or pleased the person is

Nó là về một người được thỏa mãn hay được làm hài lòng đến mức độ nào

when that person thinks about her life.

khi người đó nghĩ về cuộc đời của cô ta.

Very different notion.

Những ý niệm rất khác nhau.

Anyone who doesn't distinguish those notions

Bất kỳ ai không phân biệt được những ý niệm này,

is going to mess up the study of happiness,

thì sẽ gặp rắc rối với nghiên cứu về hạnh phúc,

and I belong to a crowd of students of well-being,

và tôi thuộc về một đám đông học trò nghiên cứu về sự hạnh phúc,

who've been messing up the study of happiness for a long time

những người đã lẫn lộn trong việc nghiên cứu về hạnh phúc trong một thời gian dài

in precisely this way.

chính xác là theo cách nói trên.

The distinction between the

Sự khác biệt giữa

happiness of the experiencing self

sự hạnh phúc của trải nghiệm

and the satisfaction of the remembering self

và sự thỏa mãn của ký ức

has been recognized in recent years,

đã được nhận ra trong những năm gần đây,

and there are now efforts to measure the two separately.

và hiện nay đã có những nỗ lực để đo đạc chúng một cách riêng rẽ,

The Gallup Organization has a world poll

Tổ chức Gallup đã có một cuộc khảo sát

where more than half a million people

với hơn nửa triệu người

have been asked questions

được hỏi những câu hỏi

about what they think of their life

về những gì họ nghĩ về cuộc sống của họ

and about their experiences,

và về những trải nghiệm của họ.

and there have been other efforts along those lines.

Và có những nỗ lực khác bên cạnh đó.

So in recent years, we have begun to learn

Vì vậy trong những năm gần đây, chúng tôi đã bắt đầu có những hiểu biết

about the happiness of the two selves.

về sự hạnh phúc của hai bản chất khác nhau đó.

And the main lesson I think that we have learned

Và bài học lớn nhất mà tôi nghĩ rằng chúng tôi đã học được,

is they are really different.

đó là chúng rất khác nhau.

You can know how satisfied somebody is with their life,

Bạn có thể biết được tới mức độ nào một người thỏa mãn với cuộc đời của họ,

and that really doesn't teach you much

và nó không nói lên được nhiều

about how happily they're living their life,

về mức độ hạnh phúc mà người đó đang có,

and vice versa.

và ngược lại.

Just to give you a sense of the correlation,

Để cho bạn một cảm nhận về sự tương quan [correlation],

the correlation is about .5.

sự tương quan vào khoảng 0,5.

What that means is if you met somebody,

Điều đó có nghĩa là nếu bạn gặp một người nào đó,

and you were told, "Oh his father is six feet tall,"

và bạn được biết rằng, cha của anh ta thì cao 6 feet (~ 1.8 met),

how much would you know about his height?

bạn biết gì về chiều cao của anh ta ?

Well, you would know something about his height,

Uhm, bạn có thể sẽ biết một điều gì đó về chiều cao của anh ta,

but there's a lot of uncertainty.

nhưng có rất nhiều sự dao động.

You have that much uncertainty.

Bạn có chừng đó sự dao động.

If I tell you that somebody ranked their life eight on a scale of ten,

Nếu có người xếp hạng cuộc đời của họ được 8 trên thang điểm 10,

you have a lot of uncertainty

bạn có rất nhiều sự không chắc chắn

about how happy they are

về mức độ hạnh phúc của họ

with their experiencing self.

với bản chất trải nghiệm của họ.

So the correlation is low.

Vì vậy sự tương quan là thấp.

We know something about what controls

Chúng ta biết một vài điều về điều gì điều khiến

satisfaction of the happiness self.

sự thỏa mãn của hạnh phúc.

We know that money is very important,

Chúng ta biết rằng tiền bạc là rất quan trọng,

goals are very important.

mục tiêu cũng rất quan trọng.

We know that happiness is mainly

Chúng ta biết rằng hạnh phúc thì chủ yếu

being satisfied with people that we like,

được thỏa mãn với những người mà chúng ta ưa thích,

spending time with people that we like.

dành thời gian cho những người mà chúng ta thích.

There are other pleasures, but this is dominant.

Có nhiều thú vui khác, nhưng điều này thì vượt lên trên tất cả.

So if you want to maximize the happiness of the two selves,

Vì thế nếu bạn muốn cực đại hóa sự hạnh phúc của hai bản chất này,

you are going to end up

kết cục là bạn sẽ

doing very different things.

làm những điều rất khác nhau.

The bottom line of what I've said here

Nói tóm lại những điều tôi nói trên đây

is that we really should not think of happiness

rằng thật sự chúng ta không nên nghĩ về hạnh phúc

as a substitute for well-being.

như là một thay thế của một cuộc sống tốt.

It is a completely different notion.

Nó hoàn toàn là một khái niệm khác.

Now, very quickly,

Bây giờ, một cách rất nhanh chóng,

another reason we cannot think straight about happiness

thêm một lý do nữa chúng ta không thể nghĩ đơn giản về hạnh phúc

is that we do not attend to the same things

đó là chúng ta không chú tâm vào những điều giống nhau

when we think about life, and we actually live.

khi chúng ta nghĩ về cuộc sống, và khi chúng ta thật sự sống.

So, if you ask the simple question of how happy people are in California,

Vậy, nếu bạn hỏi một câu hỏi đơn giản về mức độ hạnh phúc của những người đang ở California

you are not going to get to the correct answer.

bạn sẽ không nhận được một câu trả lời chính xác.

When you ask that question,

Khi bạn hỏi câu hỏi đó,

you think people must be happier in California

bạn nghĩ rằng người ta phải hạnh phúc hơn ở California

if, say, you live in Ohio.

so với ví dụ như khi bạn sống ở Ohio.

(Laughter)

(Tiếng Cười)

And what happens is

Và điều xảy ra chính là

when you think about living in California,

khi bạn nghĩ về cuộc sống ở California,

you are thinking of the contrast

bạn đang nghĩ về sự đối lập

between California and other places,

giữa California và những nơi khác,

and that contrast, say, is in climate.

và sự đối lập đó, ví dụ như, là khí hậu.

Well, it turns out that climate

Ồ, nó hóa ra rằng cái khí hậu ấy

is not very important to the experiencing self

thì không quan trọng lắm đối với bản thân mang trải nghiệm

and it's not even very important to the reflective self

và thậm chí không quan trọng lắm đối với bản thân phản ánh [reflective self]

that decides how happy people are.

cái mà quyết định người ta hạnh phúc đến mức nào.

But now, because the reflective self is in charge,

Nhưng bây giờ, bởi vì cái bản thân phản ánh thì đang nắm giữ quyết định,

you may end up -- some people may end up

một số người có thể quyết định

moving to California.

chuyển đến California.

And it's sort of interesting to trace what is going to happen

Và nó dường như là một dấu vết thú vị về điều mà sắp diễn ra

to people who move to California in the hope of getting happier.

với những người chuyển đến California với hy vong về một cuộc sống tốt đẹp hơn.

Well, their experiencing self

Ồ, cái bản chất trải nghiệm của họ

is not going to get happier.

sẽ không trở nên hạnh phúc hơn.

We know that.

Chúng ta biết điều đó.

But one thing will happen: They will think they are happier,

Nhưng một điều sẽ xảy ra. Họ nghĩ rằng họ sẽ hạnh phúc hơn,

because, when they think about it,

bởi vì, khi họ nghĩ về điều đó,

they'll be reminded of how horrible the weather was in Ohio,

họ sẽ nhớ lại rằng thời tiết ở Ohio đã tệ hại thế nào.

and they will feel they made the right decision.

Và họ sẽ cảm thấy rằng họ đã có một quyết định sáng suốt.

It is very difficult

Nó rất khó

to think straight about well-being,

để có thể nghĩ một cách đơn giản về một cuộc sống tốt,

and I hope I have given you a sense

và tôi hy vọng rằng tôi đã mang lại cho bạn một cảm nhận

of how difficult it is.

về sự khó khăn ấy.

Thank you.

Cảm ơn.

(Applause)

(Vỗ Tay)

Chris Anderson: Thank you. I've got a question for you.

Chris Anderson: Cảm ơn. Tôi có một câu hỏi dành cho ông.

Thank you so much.

Cảm ơn nhiều.

Now, when we were on the phone a few weeks ago,

Bây giờ, khi bạn đang nói chuyện điện thoại một vài tuần trước,

you mentioned to me that there was quite an interesting result

bạn nhắc tôi rằng có một kết quả hết sức thú vị

came out of that Gallup survey.

từ một khảo sát của Gallup.

Is that something you can share

Đó có phải là điều mà ông có thể chia sẻ

since you do have a few moments left now?

trong khoảng thời gian còn lại này ?

Daniel Kahneman: Sure.

Daniel Kahneman: Chắc chắn rồi.

I think the most interesting result that we found in the Gallup survey

Tôi nghĩ rằng kết quả đáng chú ý nhất chính là chúng tôi đã tìm thấy trong cuộc khảo sát của Gallup

is a number, which we absolutely did not expect to find.

một con số mà chúng tôi hoàn toàn không ngờ tới.

We found that with respect to the happiness

Chúng tôi tìm thất rằng với sự hạnh phúc

of the experiencing self.

của bản chất trải nghiệm.

When we looked at how feelings,

Khi chúng tôi nhìn vào cảm xúc thay đổi thế nào

vary with income.

với thu nhập.

And it turns out that, below an income

Và hóa ra là, với thu nhập

of 60,000 dollars a year, for Americans --

thấp hơn 60,000 đô la một năm, với người Mỹ,

and that's a very large sample of Americans, like 600,000,

và đó là một mẫu thử với khoảng 600,000 người Mỹ,

so it's a large representative sample --

đó là một mẫu đại diện lớn,

below an income of 600,000 dollars a year...

với thu nhập dưới 600,000 đô la một năm...

CA: 60,000.

CA: 60,000.

DK: 60,000.

DK: 60,000.

(Laughter)

(Tiếng Cười)

60,000 dollars a year, people are unhappy,

60,000 đô la một năm, người ta sẽ không hạnh phúc,

and they get progressively unhappier the poorer they get.

và sự không hạnh phúc tăng dần lên khi họ càng nghèo đi.

Above that, we get an absolutely flat line.

Và trên mức đó, chúng ta có một đường thằng hoàn toàn.

I mean I've rarely seen lines so flat.

Tôi muốn nói rằng tôi hiếm khi nào thấy đường thẳng nào bằng phẳng như vậy.

Clearly, what is happening is

Rõ ràng là, điều đang xảy ra chính là

money does not buy you experiential happiness,

tiền bạc không thể mang đến cho bạn hạnh phúc dựa trên kinh nghiệm,

but lack of money certainly buys you misery,

nhưng thiếu tiến chắc chắn mang đến cho bạn sư thống khổ,

and we can measure that misery

và chúng ta có thể đo đạc sự thống khổ

very, very clearly.

một cách rất, rất rõ ràng.

In terms of the other self, the remembering self,

Trong giới hạn của bản thân khác, bản thân ký ức,

you get a different story.

bạn có một câu chuyện khác.

The more money you earn, the more satisfied you are.

Càng kiếm nhiều tiền bạn càng cảm thấy thỏa mãn.

That does not hold for emotions.

Điều đó không áp dụng được với các cảm xúc.

CA: But Danny, the whole American endeavor is about

CA: Nhưng Danny, nỗ lực của cả nước Mỹ là về

life, liberty, the pursuit of happiness.

cuộc sống, tự do, sự theo đuổi hạnh phúc.

If people took seriously that finding,

Nếu người ta nghiêm túc về phát hiện đó,

I mean, it seems to turn upside down

Ý tôi là, nó dường như sẽ đảo lộn

everything we believe about, like for example,

mọi thứ chúng ta tin tưởng vào, nói ví dụ như,

taxation policy and so forth.

chính sách thuế và tương tự như vậy.

Is there any chance that politicians, that the country generally,

Có khả năng nào đó rằng những chính trị gia, trên cả đất nước một cách bao quát,

would take a finding like that seriously

sẽ chú trọng vào phát hiên đó một cách nghiêm túc

and run public policy based on it?

và tạo ra một chính sách công dựa vào đó ?

DK: You know I think that there is recognition

DK: Anh biết đấy tôi nghĩ rằng có một thừa nhận

of the role of happiness research in public policy.

về vai trò của những nghiên cứu về hạnh phúc trong chính sách công.

The recognition is going to be slow in the United States,

Sự thừa nhận đó sẽ rất chậm chạp tại Hoa Kỳ,

no question about that,

không có nghi ngờ về điều đó,

but in the U.K., it is happening,

nhưng tại UK, nó đang diễn ra,

and in other countries it is happening.

và trên nhiều đất nước khác.

People are recognizing that they ought

Người ta đang nhận ra rằng họ bắt buộc phải

to be thinking of happiness

nghĩ về sự hạnh phúc

when they think of public policy.

khi họ nghĩ về chính sách công.

It's going to take a while,

Nó sẽ mất một thời gian,

and people are going to debate

và người ta sẽ tranh cãi

whether they want to study experience happiness,

rằng họ muốn nghiên cứu về sự hạnh phúc trải nghiệm,

or whether they want to study life evaluation,

hay họ muốn nghiên cứu về sự đánh giá cuộc sống,

so we need to have that debate fairly soon.

vì vậy chúng ta cần có cuộc tranh cãi đó sớm,

How to enhance happiness

Làm thế nào để tạo ra hạnh phúc,

goes very different ways depending on how you think,

sẽ có rất nhiều cách khác nhau phụ thuộc vào cách bạn nghĩ,

and whether you think of the remembering self

và phụ thuộc vào bạn nghĩ về bản thân ký ức

or you think of the experiencing self.

hay bạn nghĩ về bản thân trải nghiệm.

This is going to influence policy, I think, in years to come.

Điều này sẽ ảnh hưởng đến chính sách, tôi nghĩ, trong những năm tới đây.

In the United States, efforts are being made

Tại Hoa Kỳ, đang có những nỗ lực

to measure the experience happiness of the population.

để đo đạc trải nghiệm về hạnh phúc trông dân số.

This is going to be, I think, within the next decade or two,

Điều này sẽ thành hiện thực, tôi nghĩ, trong vòng một hoặc hai thập kỷ tới,

part of national statistics.

một phần của thống gia quốc gia.

CA: Well, it seems to me that this issue will -- or at least should be --

CA: Ồ, dường như đối với tôi vấn đề này sẽ, hay ít nhất nên là,

the most interesting policy discussion to track

một đề tài thảo luận chính sách thú vị nhất

over the next few years.

trong vài năm tới.

Thank you so much for inventing behavioral economics.

Cảm ơn ông rất nhiều vì đã sáng lập ra kinh tế học hành vi.

Thank you, Danny Kahneman.

Cảm ơn Danny Kahneman.