The riddle of experience vs. memory | Daniel Kahneman

Tłumaczenie: Jerzy Pa Korekta: Rysia Wand

Everybody talks about happiness these days.

Wszyscy dziś mówią o szczęściu.

I had somebody count the number of books

Ktoś liczył książki ze "szczęściem" w tytule,

with "happiness" in the title published in the last five years

opublikowane w ciągu ostatnich 5 lat.

and they gave up after about 40, and there were many more.

Poddał się po 40, a jeszcze wiele zostało.

There is a huge wave of interest in happiness,

Temat szczęścia budzi wielkie zainteresowanie

among researchers.

także wśród naukowców.

There is a lot of happiness coaching.

Mamy trenerów od szczęścia.

Everybody would like to make people happier.

Wszyscy chcą być szczęśliwi.

But in spite of all this flood of work,

Ale mimo badań na temat szczęścia,

there are several cognitive traps

istnieje kilka pułapek poznawczych,

that sort of make it almost impossible to think straight

które uniemożliwiają obiektywne spojrzenie

about happiness.

na szczęście.

And my talk today will be mostly about these cognitive traps.

O tym będę dziś mówić.

This applies to laypeople thinking about their own happiness,

Dotyczy to laików rozważających szczęście,

and it applies to scholars thinking about happiness,

jak i naukowców myślących o szczęściu,

because it turns out we're just as messed up as anybody else is.

bo jesteśmy pokręceni jak wszyscy inni.

The first of these traps

Pierwsza pułapka to opór

is a reluctance to admit complexity.

przed uznaniem złożoności zjawiska.

It turns out that the word "happiness"

Okazuje się, że słowo "szczęście"

is just not a useful word anymore,

traci przydatność,

because we apply it to too many different things.

bo stosujemy je do zbyt wielu rzeczy.

I think there is one particular meaning to which we might restrict it,

Możnaby je ograniczyć do konkretnego znaczenia

but by and large,

ale w większości przypadków

this is something that we'll have to give up

musimy się poddać

and we'll have to adopt the more complicated view

i przyjąć bardziej kompleksowe spojrzenie

of what well-being is.

na zjawisko szczęścia.

The second trap is a confusion between experience and memory;

Kolejna pułapka to mylenie doświadczeń z pamięcią,

basically, it's between being happy in your life,

czyli uczucia szczęścia,

and being happy about your life

z ogólnym zadowoleniem z życia.

or happy with your life.

z ogólnym zadowoleniem z życia.

And those are two very different concepts,

To dwie zupełnie różne koncepcje,

and they're both lumped in the notion of happiness.

wtłoczone w pojęcie szczęścia.

And the third is the focusing illusion,

Trzecią pułapką jest złuda skupienia.

and it's the unfortunate fact that we can't think about any circumstance

Niestety nie umiemy myśleć o okolicznościach

that affects well-being

oddziałujących na samopoczucie

without distorting its importance.

bez zniekształcania ich wartości.

I mean, this is a real cognitive trap.

To prawdziwa pułapka kognitywna.

There's just no way of getting it right.

Nie da się z niej wydostać.

Now, I'd like to start with an example

Zacznę od przykładu

of somebody who had a question-and-answer session

uczestnika pewnej sesji pytań i odpowiedzi

after one of my lectures reported a story,

po jednym z moich wykładów.

and that was a story --

Mówił o nagraniu pewnej symfonii.

He said he'd been listening to a symphony,

Mówił o nagraniu pewnej symfonii.

and it was absolutely glorious music

Przepiękna muzyka,

and at the very end of the recording,

ale na sam koniec nagrania

there was a dreadful screeching sound.

wkradł się okropny skrzek.

And then he added, really quite emotionally,

Z patosem dodał,

it ruined the whole experience.

że zniszczyło mu to całe doświadczenie.

But it hadn't.

A to przecież nieprawda.

What it had ruined were the memories of the experience.

Zepsuło jedynie wspomnienie doświadczenia.

He had had the experience.

Doświadczenie przecież miał.

He had had 20 minutes of glorious music.

Doświadczył 20 minut fenomenalnej muzyki.

They counted for nothing

Straciły całe znaczenie,

because he was left with a memory;

bo w pamięci pozostał niesmak.

the memory was ruined,

Wspomnienie zostało zrujnowane

and the memory was all that he had gotten to keep.

a tylko wspomnienie mu pozostało.

What this is telling us, really,

Ten przypadek mówi nam,

is that we might be thinking of ourselves and of other people

że możemy myśleć o sobie

in terms of two selves.

jako o dwóch jaźniach.

There is an experiencing self,

Istnieje jaźń doświadczająca,

who lives in the present

która żyje w teraźniejszości,

and knows the present,

zna teraźniejszość,

is capable of re-living the past,

jest w stanie przeżywać przeszłość,

but basically it has only the present.

ale w istocie wciąż tkwi w teraźniejszości.

It's the experiencing self that the doctor approaches --

Do tej jaźni zwraca się lekarz pytając:

you know, when the doctor asks,

Do tej jaźni zwraca się lekarz pytając:

"Does it hurt now when I touch you here?"

"Boli, kiedy tu dotykam?"

And then there is a remembering self,

Po drugie mamy jaźń pamiętającą,

and the remembering self is the one that keeps score,

która notuje wyniki,

and maintains the story of our life,

prowadzi opowieść naszego życia.

and it's the one that the doctor approaches

Do tej jaźni zwraca się lekarz

in asking the question,

pytając na przykład:

"How have you been feeling lately?"

"Jak się miewasz ostatnio?"

or "How was your trip to Albania?" or something like that.

albo "Jak się udała wycieczka do Albanii?" itp.

Those are two very different entities,

Są to dwie zupełnie różne jaźnie,

the experiencing self and the remembering self,

doświadczająca i pamiętająca,

and getting confused between them is part of the mess

a ich mylenie prowadzi do bałaganu

about the notion of happiness.

związanego z postrzeganiem szczęścia.

Now, the remembering self

Jaźń pamiętająca to narrator.

is a storyteller.

Jaźń pamiętająca to narrator.

And that really starts with a basic response of our memories --

Pojawia się podczas eksploracji wspomnień,

it starts immediately.

bez chwili zwłoki.

We don't only tell stories when we set out to tell stories.

Nie musimy przywoływać historii.

Our memory tells us stories,

Pamięć wciąż nas nimi zasypuje.

that is, what we get to keep from our experiences

Tylko historia zostaje nam po doświaczeniach.

is a story.

Tylko historia zostaje nam po doświaczeniach.

And let me begin with one example.

Pozwólcie, że przytoczę przykład.

This is an old study.

To już stare badania.

Those are actual patients undergoing a painful procedure.

Pacjenci przechodzili bolesny zabieg,

I won't go into detail. It's no longer painful these days,

obecnie już bezbolesny,

but it was painful when this study was run in the 1990s.

ale nie był taki w latach 90-tych.

They were asked to report on their pain every 60 seconds.

Pacjenci co minutę oceniali natężenie bólu.

Here are two patients,

Oto dwoje takich pacjentów

those are their recordings.

i ich zapisy.

And you are asked, "Who of them suffered more?"

Który z nich bardziej cierpiał?

And it's a very easy question.

To dość proste pytanie,

Clearly, Patient B suffered more --

ewidentnie pacjent B.

his colonoscopy was longer,

Jego kolonoskopia trwała dłużej.

and every minute of pain that Patient A had,

Przecierpiał tyle samo co pacjent A,

Patient B had, and more.

plus jeszcze trochę.

But now there is another question:

Ale kolejne pytanie jest takie:

"How much did these patients think they suffered?"

"Jak pacjenci oceniali własne cierpienie?"

And here is a surprise.

I tu niespodzianka:

The surprise is that Patient A

otóż pacjent A

had a much worse memory of the colonoscopy

ma dużo gorsze wspomnienia z kolonoskopii,

than Patient B.

niż pacjent B.

The stories of the colonoscopies were different,

Ich historie różniły się,

and because a very critical part of the story is how it ends.

bo w historii bardzo ważne jest zakończenie.

And neither of these stories is very inspiring or great --

Żadne nie jest szczególnie zachęcające,

but one of them is this distinct ... (Laughter)

ale jedno jest wyjątkowe ... (Śmiech)

but one of them is distinctly worse than the other.

ale jedna miała dużo gorsze zakończenie.

And the one that is worse

W tej gorszej

is the one where pain was at its peak at the very end;

ból nasilił się pod koniec badania.

it's a bad story.

Niemiła historia.

How do we know that?

Skąd to wiemy?

Because we asked these people after their colonoscopy,

Pytaliśmy o to tuż po zabiegu i dużo później,

and much later, too,

Pytaliśmy o to tuż po zabiegu i dużo później,

"How bad was the whole thing, in total?"

jak oceniają przykrość całego doświadczenia.

And it was much worse for A than for B, in memory.

Przykrość pacjenta A przewyższała pacjenta B.

Now this is a direct conflict

Jest to bezpośredni konflikt

between the experiencing self and the remembering self.

między doświadczeniem a wspomnieniem.

From the point of view of the experiencing self,

Z punktu widzenia doświadczenia,

clearly, B had a worse time.

pacjent B miał ewidentnie gorzej.

Now, what you could do with Patient A,

Co zrobić z pacjentem A?

and we actually ran clinical experiments,

Przeprowadziliśmy badania kliniczne

and it has been done, and it does work --

i znaleziono sprawdzony sposób.

you could actually extend the colonoscopy of Patient A

Można przedłużyć kolonoskopię pacjenta A

by just keeping the tube in without jiggling it too much.

trzymając rurkę w środku bez szarpania.

That will cause the patient

Pacjent będzie cierpiał, ale nieznacznie,

to suffer, but just a little

Pacjent będzie cierpiał, ale nieznacznie,

and much less than before.

a na pewno mniej niż poprzednio.

And if you do that for a couple of minutes,

Robiąc tak przez kilka minut,

you have made the experiencing self

powodujemy dyskomfort

of Patient A worse off,

jaźni doświadczającej pacjenta,

and you have the remembering self of Patient A

ale zdecydowanie poprawiamy mu wspomnienia,

a lot better off,

ale zdecydowanie poprawiamy mu wspomnienia,

because now you have endowed Patient A

bo obdarowaliśmy go

with a better story

lepszą historią całego wydarzenia.

about his experience.

lepszą historią całego wydarzenia.

What defines a story?

Co tworzy historię?

And that is true of the stories

Sprawdza się to w odniesieniu do historii,

that memory delivers for us,

którymi karmi nas pamięć,

and it's also true of the stories that we make up.

i do tych, które wymyślamy sami.

What defines a story are changes,

Przebieg historii definiują zmiany,

significant moments and endings.

znaczące momenty i zakończenie.

Endings are very, very important

Zakończenia są szczególnie ważne;

and, in this case, the ending dominated.

w tym przypadku, zakończenie zdominowało resztę.

Now, the experiencing self

Jaźń doświadczająca trwa nieprzerwanie.

lives its life continuously.

Jaźń doświadczająca trwa nieprzerwanie.

It has moments of experience, one after the other.

Doświadcza przeżyć, jednego po drugim.

And you can ask: What happens to these moments?

Co się z nimi dzieje?

And the answer is really straightforward:

Odpowiedź jest dość prosta:

They are lost forever.

giną na zawsze.

I mean, most of the moments of our life --

Większość chwil życia,

and I calculated, you know, the psychological present

i wliczam tu psychologiczne "teraz",

is said to be about three seconds long;

trwa podobno 3 sekundy.

that means that, you know,

W ciągu przeciętnego życia

in a life there are about 600 million of them;

przeżywamy "teraz" około 600 milionów razy,

in a month, there are about 600,000 --

600 tysięcy miesięcznie.

most of them don't leave a trace.

Większość nie zostawia śladu.

Most of them are completely ignored

Większość jest całkowicie ignorowana

by the remembering self.

przez jaźń pamiętającą.

And yet, somehow you get the sense

A jednak wydaje się,

that they should count,

że powinny się liczyć,

that what happens during these moments of experience

że przecież każdy z tych momentów

is our life.

to nasze życie,

It's the finite resource that we're spending

ograniczone źródło, które wyczerpujemy

while we're on this earth.

podczas swojej egzystencji.

And how to spend it

To, jak przeżywamy życie

would seem to be relevant,

wydaje się ważne,

but that is not the story

ale nie równoznaczne z opowieścią

that the remembering self keeps for us.

snutą dla nas przez pamiętającą jaźń.

So we have the remembering self

A więc mamy jaźń pamiętającą

and the experiencing self,

i jaźń doświadczającą,

and they're really quite distinct.

które różnią się od siebie.

The biggest difference between them

Największą różnicą między nimi

is in the handling of time.

jest postrzeganie czasu.

From the point of view of the experiencing self,

Z punktu widzenia jaźni doświadczającej,

if you have a vacation,

gdy podczas wakacji

and the second week is just as good as the first,

drugi tydzień jest równie dobry jak pierwszy,

then the two-week vacation

wówczas dwutygodniowe wakacje

is twice as good as the one-week vacation.

są 2 razy lepsze niż podobne, 1-tygodniowe.

That's not the way it works at all for the remembering self.

Rzecz się ma inaczej dla jaźni pamiętającej.

For the remembering self, a two-week vacation

Dla niej dwutygodniowe wakacje

is barely better than the one-week vacation

są niewiele lepsze od jednotygodniowych

because there are no new memories added.

bo nie dodają żadnych nowych wspomnień.

You have not changed the story.

Historia wakacji nie zawiera zmiany.

And in this way,

W ten sposób

time is actually the critical variable

czas jest bardzo konkretną zmienną,

that distinguishes a remembering self

która odróżnia jaźń pamiętającą

from an experiencing self;

od jaźni doświadczającej.

time has very little impact on the story.

Czas trwania ma niewielki wpływ na historię.

Now, the remembering self does more

Pamiętająca jaźń

than remember and tell stories.

nie tylko zapamiętuje i odtwarza historie.

It is actually the one that makes decisions

Podejmuje także decyzje.

because, if you have a patient who has had, say,

Powiedzmy, że pacjent

two colonoscopies with two different surgeons

przeszedł 2 kolonoskopie u 2 różnych lekarzy.

and is deciding which of them to choose,

Teraz decyduje, którego z nich woli.

then the one that chooses

Wybierze tego,

is the one that has the memory that is less bad,

którego wspomina "mniej źle".

and that's the surgeon that will be chosen.

którego wspomina "mniej źle".

The experiencing self

Doświadczająca jaźń

has no voice in this choice.

nie ma tu prawa głosu.

We actually don't choose between experiences,

Nie wybieramy więc między doświadczeniami,

we choose between memories of experiences.

ale między wspomnieniami doświadczeń.

And even when we think about the future,

I nawet kiedy myślimy o przyszłości,

we don't think of our future normally as experiences.

rzadko robimy to pod kątem doświadczeń.

We think of our future

Myślimy o niej

as anticipated memories.

jako o przyszłych wspomnieniach.

And basically you can look at this,

Można na to patrzeć,

you know, as a tyranny of the remembering self,

jak na swoistą tyranię pamiętającej jaźni

and you can think of the remembering self

i wyobrażać sobie,

sort of dragging the experiencing self

że ciągnie ona jaźń przeżywającą

through experiences that

przez doświadczenia,

the experiencing self doesn't need.

których tak naprawdę nie potrzebuje.

I have that sense that

Mam wrażenie,

when we go on vacations

że kiedy jedziemy na wczasy,

this is very frequently the case;

często tak właśnie jest.

that is, we go on vacations,

Czyli jedziemy na wakacje,

to a very large extent,

w bardzo dużej mierze

in the service of our remembering self.

w służbie naszej jaźni pamiętającej.

And this is a bit hard to justify I think.

Trudno powiedzieć, czemu tak się dzieje.

I mean, how much do we consume our memories?

Na ile korzystamy ze wspomnień?

That is one of the explanations

Tym wyjaśnia się czasem

that is given for the dominance

dominację pamiętającej jaźni.

of the remembering self.

dominację pamiętającej jaźni.

And when I think about that, I think about a vacation

Myśląc o tym wspominam wyjazd

we had in Antarctica a few years ago,

na Antarktykę sprzed kilku lat,

which was clearly the best vacation I've ever had,

bezsprzecznie najlepszy w moim życiu.

and I think of it relatively often,

Wspominam go dość często

relative to how much I think of other vacations.

w porównaniu do innych wyjazdów.

And I probably have consumed

Być może strawiłem na wspominaniu

my memories of that three-week trip, I would say,

tej 3-tygodniowej wycieczki

for about 25 minutes in the last four years.

jakieś 25 minut w ciągu ostatnich 4 lat.

Now, if I had ever opened the folder

Gdybym otworzył choć raz folder

with the 600 pictures in it,

z 600 zdjęciami z tego wyjazdu,

I would have spent another hour.

może dołożyłbym godzinę.

Now, that is three weeks,

Trzy tygodnie,

and that is at most an hour and a half.

a półtorej godziny.

There seems to be a discrepancy.

Spora rozbieżność.

Now, I may be a bit extreme, you know,

Może mam skrajne podejście

in how little appetite I have for consuming memories,

do chęci korzystania ze wspomnień,

but even if you do more of this,

ale nawet jeśli ktoś robi to częściej

there is a genuine question:

zachodzi pytanie:

Why do we put so much weight on memory

Czemu przywiązujemy tak wielką wagę do wspomnień

relative to the weight that we put on experiences?

w porównaniu do samych przeżyć?

So I want you to think

Przeprowadźmy teraz

about a thought experiment.

eksperyment myślowy.

Imagine that for your next vacation,

Wyobraźcie sobie następne wakacje.

you know that at the end of the vacation

Wiecie, że pod koniec

all your pictures will be destroyed,

wszystkie zdjęcia zostaną zniszczone,

and you'll get an amnesic drug

i dostaniecie pigułkę na zapomnienie,

so that you won't remember anything.

więc stracicie wszystkie wspomnienia.

Now, would you choose the same vacation? (Laughter)

Nadal chcecie tam jechać? (Śmiech)

And if you would choose a different vacation,

Jeśli teraz wybieracie inne wakacje

there is a conflict between your two selves,

zachodzi konflikt między dwiema jaźniami,

and you need to think about how to adjudicate that conflict,

a my musimy wydać wyrok,

and it's actually not at all obvious, because

który wcale nie jest oczywisty,

if you think in terms of time,

bo myśląc kryteriami czasu

then you get one answer,

wyciągamy jeden wniosek,

and if you think in terms of memories,

a myśląc kryteriami wspomnień,

you might get another answer.

wyciągamy inny.

Why do we pick the vacations we do

Wybór takich, a nie innych wakacji

is a problem that confronts us

stawia nas w obliczu wyboru

with a choice between the two selves.

między dwiema jaźniami.

Now, the two selves

Dwie jaźnie

bring up two notions of happiness.

przynoszą dwa pojęcia szczęścia.

There are really two concepts of happiness

Istnieją dwie koncepcje szczęścia,

that we can apply, one per self.

zależne od jaźni.

So you can ask: How happy is the experiencing self?

Jak szczęśliwa jest jaźń doświadczająca?

And then you would ask: How happy are the moments

Jak szczęśliwe dla tej jaźni

in the experiencing self's life?

są poszczególne momenty życia?

And they're all -- happiness for moments

"Chwilowe szczęście"

is a fairly complicated process.

to dość skomplikowany proces,

What are the emotions that can be measured?

bo które emocje da się zmierzyć?

And, by the way, now we are capable

Obecnie jesteśmy w stanie

of getting a pretty good idea

dość dokładnie zrozumieć

of the happiness of the experiencing self over time.

chwile szczęścia jaźni doświadczającej.

If you ask for the happiness of the remembering self,

W szczęściu z perspektywy pamięci,

it's a completely different thing.

sprawa ma się zupełnie inaczej.

This is not about how happily a person lives.

Nie chodzi o to, jak szczęśliwie ktoś żyje,

It is about how satisfied or pleased the person is

ale o to, ile satysfakcji i zadowolenia

when that person thinks about her life.

doznaje myśląc o swoim życiu.

Very different notion.

Zupełnie inne pojęcie.

Anyone who doesn't distinguish those notions

Każdy, kto nie rozróżnia tych pojęć

is going to mess up the study of happiness,

popsuje badania nad szczęściem.

and I belong to a crowd of students of well-being,

Ja należę do grupy

who've been messing up the study of happiness for a long time

która od dawna psuje wyniki badań nad szczęściem

in precisely this way.

właśnie w ten sposób.

The distinction between the

Różnica między

happiness of the experiencing self

szczęściem jaźni doświadczającej,

and the satisfaction of the remembering self

a satysfakcją jaźni pamiętającej,

has been recognized in recent years,

została ostatnio rozpoznana

and there are now efforts to measure the two separately.

i obecnie staramy się mierzyć je osobno.

The Gallup Organization has a world poll

Instytut Gallupa prowadzi ogólnoświatowe badanie

where more than half a million people

ponad pół miliona ludzi.

have been asked questions

Pytano ich,

about what they think of their life

co myślą o własnym życiu

and about their experiences,

i o swoich doświadczeniach.

and there have been other efforts along those lines.

Czyniono też inne starania w tym kierunku.

So in recent years, we have begun to learn

Ostatnio dowiadujemy się coraz więcej

about the happiness of the two selves.

o szczęściu dwóch jaźni.

And the main lesson I think that we have learned

Dowiedzieliśmy się przede wszystkim,

is they are really different.

że bardzo się różnią.

You can know how satisfied somebody is with their life,

Można znać poziom czyjegoś zadowolenia z życia,

and that really doesn't teach you much

jednocześnie nie wiedząc prawie nic

about how happily they're living their life,

na temat tego, jak szczęśliwie żyje

and vice versa.

i vice versa.

Just to give you a sense of the correlation,

Żeby dać punkt odniesienia, powiem,

the correlation is about .5.

że korelacja wynosi około 0.5.

What that means is if you met somebody,

To znaczy, że jeśli poznajemy kogoś,

and you were told, "Oh his father is six feet tall,"

i słyszymy, że jego ojciec ma ponad 180cm,

how much would you know about his height?

jak dużo mówi to o jego wzroście?

Well, you would know something about his height,

Wiecie "coś" o jego wzroście,

but there's a lot of uncertainty.

ale wiele pozostaje niejasne.

You have that much uncertainty.

Taka sama niejasność towarzyszy informacji

If I tell you that somebody ranked their life eight on a scale of ten,

że ktoś ocenił swoje życie na 8 z 10.

you have a lot of uncertainty

Tyle samo jest niedopowiedzenia

about how happy they are

co do tego, jak szczęśliwe jest

with their experiencing self.

jego doświadczające ja.

So the correlation is low.

Tak więc korelacja jest niewielka.

We know something about what controls

Wiemy co nieco na temat tego,

satisfaction of the happiness self.

co zadowala jaźń szczęścia.

We know that money is very important,

Wiemy, że pieniądze są bardzo ważne,

goals are very important.

cele są bardzo ważne.

We know that happiness is mainly

Wiemy że szczęście oznacza głównie

being satisfied with people that we like,

zadowolenie z ludzi, których lubimy,

spending time with people that we like.

ze spędzania z nimi czasu.

There are other pleasures, but this is dominant.

Są i inne przyjemności, ale ta dominuje.

So if you want to maximize the happiness of the two selves,

Chcąc zmaksymalizować szczęście obu jaźni,

you are going to end up

będziemy robić

doing very different things.

zupełnie różne rzeczy.

The bottom line of what I've said here

Chodzi o to,

is that we really should not think of happiness

że nie powinniśmy myśleć o szczęściu

as a substitute for well-being.

jak o zamienniku dobrego samopoczucia.

It is a completely different notion.

Są to dwie zupełnie różne rzeczy.

Now, very quickly,

Teraz, bardzo szybko,

another reason we cannot think straight about happiness

Nie potrafimy obiektywnie myśleć o szczęściu,

is that we do not attend to the same things

bo skupiamy się na różnych rzeczach

when we think about life, and we actually live.

myśląc o życiu, a faktycznie żyjąc.

So, if you ask the simple question of how happy people are in California,

Pytając jak szczęśliwi są ludzie w Kalifornii,

you are not going to get to the correct answer.

nie dostaniemy poprawnej odpowiedzi.

When you ask that question,

Zadając to pytanie,

you think people must be happier in California

sądzisz, że w Kalifornii żyje się lepiej,

if, say, you live in Ohio.

jeśli mieszkasz np. w Ohio.

(Laughter)

(Śmiech)

And what happens is

Dzieje się tak,

when you think about living in California,

bo myśląc o życiu w Kalifornii,

you are thinking of the contrast

porównujemy Kalifornię

between California and other places,

do innych miejsc,

and that contrast, say, is in climate.

np. pod względem klimatu.

Well, it turns out that climate

Okazuje się, że klimat

is not very important to the experiencing self

niewiele znaczy dla jaźni doświadczającej

and it's not even very important to the reflective self

ani nawet dla jaźni wspominającej,

that decides how happy people are.

która decyduje o poziomie szczęścia.

But now, because the reflective self is in charge,

Ponieważ jednak jaźń wspominająca dominuje,

you may end up -- some people may end up

w rezultacie wielu ludzi

moving to California.

przeprowadza się do Kalifornii.

And it's sort of interesting to trace what is going to happen

To ciekawe, co się dzieje z ludźmi

to people who move to California in the hope of getting happier.

jadącymi tam w poszukiwaniu szczęścia.

Well, their experiencing self

Ich doświadczająca jaźń

is not going to get happier.

nie staje się szczęśliwsza.

We know that.

To wiemy.

But one thing will happen: They will think they are happier,

Jednak zaczną myśleć, że są szczęśliwsi,

because, when they think about it,

ponieważ kiedy o tym myślą,

they'll be reminded of how horrible the weather was in Ohio,

przypomina im się okropna pogoda w Ohio.

and they will feel they made the right decision.

Będą czuli, że podjęli dobrą decyzję.

It is very difficult

Bardzo trudno nam

to think straight about well-being,

myśleć obiektywnie o dobrobycie.

and I hope I have given you a sense

mam nadzieję, że choć częściowo

of how difficult it is.

was o tym przekonałem.

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Oklaski)

Chris Anderson: Thank you. I've got a question for you.

Chris Anderson: Dziękuję. Mam pytanie.

Thank you so much.

Dziękuję bardzo.

Now, when we were on the phone a few weeks ago,

W rozmowie przez telefon kilka tygodni temu

you mentioned to me that there was quite an interesting result

wspomniałeś o niezwykle ciekawych wynikach

came out of that Gallup survey.

tego badania Instytutu Gallupa.

Is that something you can share

Czy możesz się z nami podzielić,

since you do have a few moments left now?

skoro mamy jeszcze kilka chwil?

Daniel Kahneman: Sure.

Daniel Kahneman: Oczywiście.

I think the most interesting result that we found in the Gallup survey

Najciekawszą informacją z sondażu Gallupa

is a number, which we absolutely did not expect to find.

jest liczba, której zupełnie nie oczekiwaliśmy.

We found that with respect to the happiness

Chodzi tu o szczęście

of the experiencing self.

jaźni doświadczającej.

When we looked at how feelings,

Badaliśmy zmiany odczuć

vary with income.

pod wpływem dochodów.

And it turns out that, below an income

Otóż przy dochodach poniżej

of 60,000 dollars a year, for Americans --

60 tys. dolarów rocznie,

and that's a very large sample of Americans, like 600,000,

co w USA oznacza 600 tys. ludzi,

so it's a large representative sample --

duża, reprezentatywna grupa,

below an income of 600,000 dollars a year...

poniżej 600 tys. dolarów rocznie...

CA: 60,000.

CA: 60 tysięcy.

DK: 60,000.

DK: 60 tysięcy.

(Laughter)

(Śmiech)

60,000 dollars a year, people are unhappy,

poniżej tej kwoty ludzie są nieszczęśliwi,

and they get progressively unhappier the poorer they get.

a im biedniejsi, tym bardziej nieszczęśliwi.

Above that, we get an absolutely flat line.

Natomiast powyżej linia jest zupełnie pozioma.

I mean I've rarely seen lines so flat.

Rzadko widzi się tak poziome linie.

Clearly, what is happening is

Okazuje się, że pieniądze

money does not buy you experiential happiness,

nie kupują szczęścia doświadczanego,

but lack of money certainly buys you misery,

ale ich brak przynosi cierpienie,

and we can measure that misery

które jesteśmy w stanie zmierzyć

very, very clearly.

bardzo dokładnie.

In terms of the other self, the remembering self,

Jeśli chodzi o jaźń pamiętającą,

you get a different story.

historia wygląda inaczej.

The more money you earn, the more satisfied you are.

Im więcej pieniędzy, tym większa satysfakcja.

That does not hold for emotions.

I nie chodzi tutaj o emocjonalne szczęście.

CA: But Danny, the whole American endeavor is about

CA: Ale w USA wszystkie dążenia

life, liberty, the pursuit of happiness.

dotyczą życia, wolności i szukania szczęścia.

If people took seriously that finding,

Jeśli ludzie potraktują tę informację serio,

I mean, it seems to turn upside down

wywróci się do góry nogami

everything we believe about, like for example,

wszystko w co wierzymy

taxation policy and so forth.

jak polityka podatkowa itd.

Is there any chance that politicians, that the country generally,

Czy politycy, albo państwo w ogóle,

would take a finding like that seriously

mogą wziąć serio takie odkrycie

and run public policy based on it?

i dostosować do niego politykę?

DK: You know I think that there is recognition

DK: Jest pewne uznanie dla roli

of the role of happiness research in public policy.

badań nad szczęściem w polityce społecznej.

The recognition is going to be slow in the United States,

W USA to uznanie idzie powoli,

no question about that,

to nie podlega kwestii,

but in the U.K., it is happening,

ale w Wielkiej Brytanii

and in other countries it is happening.

i w innych krajach, już ma miejsce.

People are recognizing that they ought

Ludzie widzą, że powinni raczej

to be thinking of happiness

myśleć o szczęściu

when they think of public policy.

ustalając politykę publiczną.

It's going to take a while,

Zajmie to sporo czasu.

and people are going to debate

Ludzie będą się spierać,

whether they want to study experience happiness,

czy chcą badać uczucie szczęścia,

or whether they want to study life evaluation,

czy zadowolenie z życia.

so we need to have that debate fairly soon.

Musimy ustalić to jak najwcześniej.

How to enhance happiness

Sposoby pomnażania szczęścia

goes very different ways depending on how you think,

różnią się znacznie, w zależności od podejścia,

and whether you think of the remembering self

oraz czy myślimy o jaźni pamiętającej,

or you think of the experiencing self.

czy o jaźni doświadczającej.

This is going to influence policy, I think, in years to come.

To wszystko wpłynie na politykę najbliższych lat.

In the United States, efforts are being made

W USA staramy się

to measure the experience happiness of the population.

mierzyć szczęście społeczeństwa.

This is going to be, I think, within the next decade or two,

Myślę, że za 10 - 20 lat, włączymy te dane

part of national statistics.

do statystyk narodowych.

CA: Well, it seems to me that this issue will -- or at least should be --

CA: Ten problem powinien być tematem

the most interesting policy discussion to track

ciekawej dyskusji politycznej

over the next few years.

w ciągu najbliższych kilku lat.

Thank you so much for inventing behavioral economics.

Dziękujemy za wynalezienie ekonomii behawioralnej.

Thank you, Danny Kahneman.

Dziękuję.