Moral behavior in animals | Frans de Waal

Μετάφραση: Antonia Sarri Επιμέλεια: Dimitra Papageorgiou

I was born in Den Bosch,

Γεννήθηκα στο Ντεν Μπος,

where the painter Hieronymus Bosch named himself after.

από όπου πήρε τ' όνομά του ο ζωγράφος Ιερώνυμος Μπος.

And I've always been very fond of this painter

Έτσι λοιπόν, θαύμαζα πάντα αυτόν τον ζωγράφο

που έζησε και δούλεψε τον 15ο αιώνα.

who lived and worked in the 15th century.

And what is interesting about him in relation to morality

Το ενδιαφέρον μ' αυτόν σε σχέση με την ηθική

είναι πως έζησε σε μία εποχή όπου η επιρροή της θρησκείας έφθινε

is that he lived at a time where religion's influence was waning,

και πιστεύω ότι αναρωτιόταν

and he was sort of wondering, I think,

τι θα συνέβαινε στην κοινωνία

what would happen with society if there was no religion

αν δεν υπήρχε θρησκεία ή αν υπήρχε λιγότερη θρησκεία.

or if there was less religion.

And so he painted this famous painting, "The Garden of Earthly Delights,"

Ζωγράφισε λοιπόν αυτόν τον διάσημο πίνακα, «Ο Κήπος των Επίγειων Απολαύσεων»,

τον οποίο κάποιοι ερμήνευσαν

which some have interpreted as being humanity before the Fall,

ως την ανθρωπότητα πριν την Τελική Κρίση,

or being humanity without any Fall at all.

ή την ανθρωπότητα χωρίς καμία Τελική Κρίση.

Και αυτό σε κάνει να αναρωτιέσαι,

And so it makes you wonder,

what would happen if we hadn't tasted the fruit of knowledge, so to speak,

τι θα είχε συμβεί αν δεν είχαμε γευτεί τον καρπό της γνώσης,

και τι είδους ηθική θα είχαμε;

and what kind of morality would we have.

Πολύ αργότερα, ως φοιτητής,

Much later, as a student, I went to a very different garden,

πήγα σε έναν πολύ διαφορετικό κήπο,

a zoological garden in Arnhem where we keep chimpanzees.

ένα ζωολογικό κήπο στο Άρνχεμ

όπου έχουμε χιμπατζήδες.

This is me at an early age with a baby chimpanzee.

Εδώ βλέπετε εμένα σε νεαρή ηλικία με ένα χιμπατζή μωρό.

(Γέλια)

(Laughter)

Εκεί ανακάλυψα

And I discovered there

that the chimpanzees are very power-hungry and wrote a book about it.

πως οι χιμπατζήδες διψούν για εξουσία και έγραψα ένα βιβλίο πάνω σε αυτό το θέμα.

Εκείνη την εποχή, πολλές έρευνες πάνω στα ζώα εστίαζαν

And at that time the focus in a lot of animal research

was on aggression and competition.

στην επιθετικότητα και τον ανταγωνισμό.

Περιέγραψα ολόκληρο το ζωικό βασίλειο,

I painted a whole picture of the animal kingdom

και, της ανθρωπότητας συμπεριλαμβανομένης,

and humanity included, was that deep down we are competitors, we are aggressive,

το συμπέρασμα ήταν πως κατά βάθος είμαστε ανταγωνιστικοί,

είμαστε επιθετικοί,

we are all out for our own profit, basically.

βασικά όλοι μας πολεμάμε για το δικό μας κέρδος.

This is the launch of my book.

Βλέπετε το λανσάρισμα του βιβλίου μου.

I'm not sure how well the chimpanzees read it,

Δεν είμαι σίγουρος πόσο καλά το διάβασαν οι χιμπατζήδες,

αλλά σίγουρα φάνηκε να τους ενδιαφέρει.

but they surely seemed interested in the book.

(Laughter)

Now in the process of doing all this work

Στην πορεία, λοιπόν,

που έκανα όλη αυτή τη δουλειά πάνω στην εξουσία, την υπεροχή,

on power and dominance and aggression and so on,

την επιθετικότητα και λοιπά,

I discovered that chimpanzees reconcile after fights.

ανακάλυψα πως οι χιμπατζήδες συμφιλιώνονται μετά από τους καυγάδες.

Οπότε, αυτό που βλέπετε εδώ είναι δύο αρσενικά μετά από ένα καυγά.

And so what you see here is two males who have had a fight.

They ended up in a tree, and one of them holds out a hand to the other.

Κατέληξαν πάνω σε ένα δένδρο, και ο ένας απλώνει το χέρι του στον άλλο.

Περίπου ένα δευτερόλεπτο μετά που τράβηξα την φωτογραφία, βρέθηκαν στο ίδιο κλαδί

And about a second after I took the picture,

they came together in the fork of the tree

και φιλήθηκαν και αγκαλιάστηκαν.

and kissed and embraced each other.

Αυτό είναι πολύ ενδιαφέρον,

And this is very interesting

γιατί εκείνη τη στιγμή, όλα είχαν να κάνουν με τον ανταγωνισμό και την επιθετικότητα,

because at the time, everything was about competition and aggression,

οπότε αυτό που έγινε δεν είχε λογική.

so it wouldn't make any sense.

Το μόνο πράγμα που έχει σημασία είναι το ότι χάνεις ή κερδίζεις.

The only thing that matters is that you win or you lose.

Αλλά γιατί να συμφιλιωθείς μετά από έναν καυγά;

But why reconcile after a fight? That doesn't make any sense.

Αυτό δεν έχει καμία λογική.

This is the way bonobos do it. Bonobos do everything with sex.

Έτσι το κάνουν οι μπονόμπο. Οι μπονόμπο κάνουν τα πάντα με σεξ.

And so they also reconcile with sex.

Οπότε, συμφιλιώνονται και με σεξ.

But the principle is exactly the same.

Αλλά η αρχή είναι ακριβώς η ίδια.

The principle is that you have a valuable relationship

Η αρχή είναι πως έχεις

μια πολύτιμη σχέση

that is damaged by conflict, so you need to do something about it.

που έχει πληγεί από μία σύγκρουση,

οπότε πρέπει να κάνεις κάτι γι' αυτό.

So my whole picture of the animal kingdom, and including humans also,

Οπότε η όλη εικόνα μου του ζωικού βασιλείου,

συμπεριλαμβανομένων των ανθρώπων,

άρχισε να αλλάζει εκείνη την εποχή.

started to change at that time.

Έχουμε αυτήν την εικόνα,

So we have this image in political science, economics, the humanities,

στις πολιτικές επιστήμες, στα οικονομικά, στις ανθρωπιστικές επιστήμες,

ακόμα και στη φιλοσοφία,

the philosophy for that matter, that man is a wolf to man.

ότι ο άνθρωπος είναι λύκος για τον άνθρωπο.

Ότι κατά βάθος η φύση μας είναι όντως μοχθηρή.

And so deep down, our nature is actually nasty.

Νομίζω πως είναι άδικη η εικόνα για τον λύκο.

I think it's a very unfair image for the wolf.

Γιατί, τελικά ο λύκος είναι

The wolf is, after all, a very cooperative animal.

ένα πολύ συνεργάσιμο ζώο.

And that's why many of you have a dog at home,

Γι' αυτό πολλοί από εσάς έχετε σκύλο στο σπίτι,

which has all these characteristics also.

ο οποίος έχει επίσης όλα αυτά τα χαρακτηριστικά.

Είναι πραγματικά άδικο για την ανθρωπότητα,

And it's really unfair to humanity,

because humanity is actually much more cooperative and empathic

γιατί η ανθρωπότητα είναι στην πραγματικότητα πολύ πιο συνεργάσιμη και ενσυναισθητική

than given credit for.

από ό,τι πιστεύουμε.

So I started getting interested in those issues

Οπότε άρχισα να ενδιαφέρομαι γι' αυτά τα θέματα

and studying that in other animals.

και να τα μελετώ σε άλλα ζώα.

Αυτοί είναι οι πυλώνες της ηθικής.

So these are the pillars of morality.

If you ask anyone, "What is morality based on?"

Αν ρωτήσουμε κάποιον «Πού βασίζεται η ηθική;»

these are the two factors that always come out.

αυτοί είναι οι δύο παράγοντες που εμφανίζονται πάντα:

One is reciprocity,

Ο ένας είναι η αμοιβαιότητα,

and associated with it is a sense of justice and a sense of fairness.

και μαζί της συνδυάζονται μια αίσθηση δικαίου και δικαιοσύνης.

Ο άλλος παράγοντας είναι η ενσυναίσθηση και η συμπόνοια.

And the other one is empathy and compassion.

Η ανθρώπινη ηθική είναι περισσότερο από αυτό,

And human morality is more than this, but if you would remove these two pillars,

αλλά αν αφαιρέσουμε αυτούς τους δύο πυλώνες,

there would be not much remaining, I think.

νομίζω πως δεν θα μείνουν και πολλά

So they're absolutely essential.

γι' αυτό είναι εντελώς απαραίτητοι.

So let me give you a few examples here.

Επιτρέψτε μου να σας δώσω μερικά παραδείγματα.

This is a very old video from the Yerkes Primate Center,

Αυτό είναι ένα πολύ παλιό βίντεο από το Κέντρο Έρευνας Γιέρκς για τα πρωτεύοντα θηλαστικά

όπου εκπαιδεύουν χιμπατζήδες να συνεργάζονται.

where they trained chimpanzees to cooperate.

Είναι ήδη περίπου εκατό χρόνια

So this is already about a hundred years ago

that we were doing experiments on cooperation.

που κάνουμε πειράματα πάνω στη συνεργασία.

What you have here is two young chimpanzees who have a box,

Εδώ έχουμε δύο νεαρούς χιμπατζήδες που έχουν ένα κουτί,

και το κουτί είναι πολύ βαρύ για να το τραβήξει μόνος του ο ένας χιμπατζής.

and the box is too heavy for one chimp to pull in.

Και, φυσικά, πάνω στο κουτί έχει φαγητό,

And of course, there's food on the box.

διαφορετικά δεν θα το τραβούσαν με τόση δύναμη.

Otherwise they wouldn't be pulling so hard.

Καταφέρνουν να φέρουν μέσα το κουτί

And so they're bringing in the box.

και μπορείτε να δείτε ότι είναι συγχρονισμένοι.

And you can see that they're synchronized.

Μπορείτε να δείτε ότι δουλεύουν μαζί, τραβούν την ίδια στιγμή.

You can see that they work together, they pull at the same moment.

Αυτό είναι ήδη μεγάλη πρόοδος σε σχέση με άλλα ζώα

It's already a big advance over many other animals

που δεν θα ήταν ικανά να το κάνουν αυτό.

who wouldn't be able to do that.

Now you're going to get a more interesting picture,

Και τώρα θα δείτε μια πιο ενδιαφέρουσα εικόνα,

γιατί τώρα ο ένας από τους δύο χιμπατζήδες είναι ταϊσμένος.

because now one of the two chimps has been fed.

So one of the two is not really interested in the task anymore.

Οπότε ο ένας από τους δύο δεν ενδιαφέρεται πραγματικά

να τραβήξει το κουτί.

(Γέλια)

(Laughter)

(Γέλια)

(Laughter)

(Γέλια)

(Laughter)

[- and sometimes appears to convey its wishes and meanings by gestures.]

Και τώρα, δείτε τι συμβαίνει στο τέλος.

Now look at what happens at the very end of this.

(Laughter)

(Γέλια)

He takes basically everything.

Βασικά, παίρνει τα πάντα.

(Laughter)

(Γέλια)

There are two interesting parts about this.

Υπάρχουν δύο ενδιαφέροντα σημεία σε αυτό που είδαμε.

One is that the chimp on the right

Το ένα είναι πως ο χιμπατζής στα δεξιά

has a full understanding he needs the partner --

κατανοεί πλήρως ότι χρειάζεται τον συνεργάτη του...

so a full understanding of the need for cooperation.

οπότε κατανοεί πλήρως την αναγκαιότητα της συνεργασίας.

Το δεύτερο είναι πως ο συνεργάτης είναι πρόθυμος να δουλέψει

The second one is that the partner is willing to work

even though he's not interested in the food.

ακόμα και αν δεν ενδιαφέρεται για το φαγητό.

Why would that be?

Γιατί συμβαίνει αυτό; Λοιπόν, αυτό μάλλον έχει να κάνει με την αμοιβαιότητα.

Well, that probably has to do with reciprocity.

Στην πραγματικότητα, υπάρχουν πολλές αποδείξεις σε πρωτεύοντα θηλαστικά και άλλα ζώα

There's actually a lot of evidence in primates and other animals

πως ανταποδίδουν χάρες.

that they return favors.

Οπότε, θα του ανταποδώσει τη χάρη

He will get a return favor at some point in the future.

κάποια στιγμή στο μέλλον.

And so that's how this all operates.

Και έτσι λειτουργεί το όλο σύστημα.

Κάναμε το ίδιο πείραμα με ελέφαντες.

We do the same task with elephants.

Οι ελέφαντες, είναι πολύ επικίνδυνο να δουλεύεις με ελέφαντες.

Now, it's very dangerous to work with elephants.

Ένα άλλο πρόβλημα με τους ελέφαντες

Another problem with elephants is that you cannot make an apparatus

είναι πως δεν μπορείς να φτιάξεις μια συσκευή

that is too heavy for a single elephant.

η οποία να είναι αρκετά βαριά για ένα μόνο ελέφαντα.

Now you can probably make it,

Ίσως μπορείς να τη φτιάξεις,

but it's going to be a pretty clumsy apparatus, I think.

αλλά θα είναι μάλλον μια κακότεχνη συσκευή νομίζω.

Αυτό που κάναμε σε αυτή την περίπτωση -

And so what we did in that case --

we do these studies in Thailand for Josh Plotnik --

κάνουμε αυτές τις έρευνες στην Ταϊλάνδη για τον Τζος Πλότνικ -

is we have an apparatus around which there is a rope, a single rope.

είναι μια συσκευή η οποία έχει γύρω της μόνο ένα σχοινί.

Αν τραβήξεις από αυτή τη μεριά του σχοινιού,

And if you pull on this side of the rope, the rope disappears on the other side.

το σχοινί εξαφανίζεται από την άλλη πλευρά.

Οπότε δύο ελέφαντες πρέπει να το πάρουν ακριβώς την ίδια στιγμή και να τραβήξουν.

So two elephants need to pick it up at exactly the same time, and pull.

Αλλιώς τίποτα δεν θα συμβεί

Otherwise nothing is going to happen and the rope disappears.

και το σχοινί εξαφανίζεται.

The first tape you're going to see

Στο πρώτο βίντεο που θα δείτε

is two elephants who are released together arrive at the apparatus.

δύο ελέφαντες ελευθερώνονται την ίδια στιγμή

και φθάνουν στη συσκευή.

The apparatus is on the left, with food on it.

Η συσκευή είναι στ' αριστερά και περιέχει φαγητό.

Έρχονται και πλησιάζουν μαζί,

And so they come together, they arrive together,

το σηκώνουν μαζί και το τραβούν μαζί.

they pick it up together, and they pull together.

Είναι σχετικά εύκολο γι' αυτούς.

So it's actually fairly simple for them.

Νάτοι.

There they are.

Και έτσι το φέρνουν κοντά τους.

So that's how they bring it in.

Αλλά τώρα θα το κάνουμε λίγο πιο δύσκολο,

But now we're going to make it more difficult.

γιατί ο σκοπός του πειράματος

Because the purpose of this experiment

είναι να δούμε πόσο καλά κατανοούν τη συνεργασία.

is to see how well they understand cooperation.

Την κατανοούν ας πούμε εξίσου καλά με τους χιμπατζήδες;

Do they understand that as well as the chimps, for example?

Αυτό που κάνουμε στο επόμενο βήμα

What we do in the next step is we release one elephant before the other

είναι να ελευθερώσουμε τον έναν ελέφαντα πριν από τον άλλο,

and that elephant needs to be smart enough

και αυτός ο ελέφαντας πρέπει να είναι αρκετά έξυπνος

to stay there and wait and not pull at the rope --

ώστε να μείνει εκεί και να περιμένει και να μην τραβήξει το σχοινί -

γιατί αν τραβήξει το σχοινί, αυτό εξαφανίζεται και το όλο πείραμα τελειώνει.

because if he pulls at the rope, it disappears and the whole test is over.

Αυτός ο ελέφαντας κάνει κάτι παράνομο

Now this elephant does something illegal that we did not teach it.

το οποίο δεν του διδάξαμε,

But it shows the understanding he has,

αλλά μας δείχνει ότι κατανοεί την κατάσταση,

γιατί βάζει το μεγάλο πόδι του πάνω στο σκοινί,

because he puts his big foot on the rope,

stands on the rope and waits there for the other,

στέκεται εκεί και περιμένει τον άλλο,

και μετά ο άλλος θα κάνει όλη τη δουλειά γι' αυτόν.

and then the other is going to do all the work for him.

So it's what we call freeloading.

Είναι αυτό που λέμε εκμεταλλευτής!

(Laughter)

(Γελια)

Αλλά βλέπουμε την νοημοσύνη των ελεφάντων.

But it shows the intelligence that the elephants have.

Αναπτύσσουν αρκετές από αυτές τις εναλλακτικές τεχνικές

They developed several of these alternative techniques

that we did not approve of, necessarily.

τις οποίες δεν εγκρίνουμε απαραίτητα.

(Laughter)

So the other elephant is now coming ...

Ο άλλος ελέφαντας έρχεται τώρα

και θα το τραβήξει.

and is going to pull it in.

Και κοιτάξτε και τον άλλο. Ο άλλος δεν ξεχνάει να φάει, φυσικά.

Now look at the other; it doesn't forget to eat, of course.

(Γέλια)

(Laughter)

This was the cooperation and reciprocity part.

Αυτό ήταν το μέρος της συνεργασίας, της αμοιβαιότητας.

Και τώρα κάτι για την ενσυναίσθηση.

Now something on empathy.

Empathy is my main topic at the moment, of research.

Η ενσυναίσθηση είναι το κύριο θέμα της έρευνάς μου αυτή τη στιγμή.

And empathy has two qualities:

Και η ενσυναίσθηση έχει δύο ιδιότητες.

One is the understanding part of it.

Η μία είναι η κατανόηση. Αυτός είναι ένας συνηθισμένος ορισμός:

This is just a regular definition:

η ικανότητα να κατανοείς και να μοιράζεσαι τα συναισθήματα του άλλου.

the ability to understand and share the feelings of another.

Και η άλλη είναι το συναισθηματικό μέρος.

And the emotional part.

Οπότε ή ενσυναίσθηση έχει βασικά δύο κανάλια.

Empathy has basically two channels: One is the body channel,

Το ένα είναι το σώμα μας.

If you talk with a sad person,

Αν μιλάς με έναν λυπημένο άνθρωπο,

you're going to adopt a sad expression and a sad posture,

θα υιοθετήσεις μια λυπημένη έκφραση και μία λυπημένη στάση σώματος,

and before you know it, you feel sad.

και πριν καλά καλά το καταλάβεις, θα αισθάνεσαι λυπημένος.

And that's sort of the body channel of emotional empathy,

Αυτό είναι το σωματικό κανάλι της συναισθηματικής ενσυναίσθησης,

που έχουν πολλά ζώα.

which many animals have.

Ο μέσος σκύλος το κάνει αυτό.

Your average dog has that also.

That's why people keep mammals in the home

Αυτός είναι άλλωστε ο λόγος που πολλοί άνθρωποι έχουν θηλαστικά σπίτι

and not turtles or snakes or something like that,

και όχι χελώνες ή φίδια ή κάτι παρόμοιο

τα οποία δεν διαθέτουν αυτού του είδους την ενσυναίσθηση.

who don't have that kind of empathy.

And then there's a cognitive channel,

Κι έπειτα υπάρχει το γνωστικό κανάλι,

which is more that you can take the perspective of somebody else.

που σημαίνει ότι μπορείς να καταλάβεις την προοπτική κάποιου άλλου.

Αυτό είναι πιο περιορισμένο.

And that's more limited.

Very few animals, I think elephants and apes, can do that kind of thing.

Είναι λίγα ζώα - νομίζω πως οι ελέφαντες και οι χιμπατζήδες μπορούν να κάνουν κάτι τέτοιο -

αλλά είναι πολύ λίγα τα ζώα που μπορούν να το κάνουν αυτό.

Οπότε ο συγχρονισμός,

So synchronization,

ο οποίος είναι μέρος αυτού του μηχανισμού ενσυναίσθησης,

which is part of that whole empathy mechanism,

υπάρχει από πολύ παλιά στο ζωικό βασίλειο.

is a very old one in the animal kingdom.

Στους ανθρώπους, φυσικά, μπορούμε να το μελετήσουμε αυτό

In humans, of course, we can study that with yawn contagion.

μέσω της μετάδοσης του χασμουρητού.

Humans yawn when others yawn.

Οι άνθρωποι χασμουριώνται όταν κάποιος άλλος χασμουριέται

And it's related to empathy.

και αυτό συνδέεται με την ενσυναίσθηση.

It activates the same areas in the brain.

Ενεργοποιεί τις ίδιες περιοχές στον εγκέφαλο.

Also, we know that people who have a lot of yawn contagion

Επίσης, γνωρίζουμε ότι άνθρωποι που επηρεάζονται πολύ από τη μετάδοση του χασμουρητού

έχουν μεγάλη ενσυναίσθηση.

are highly empathic.

People who have problems with empathy, such as autistic children,

Άνθρωποι που έχουν προβλήματα ενσυναίσθησης, όπως τα αυτιστικά παιδιά,

δεν επηρεάζονται από τη μετάδοση του χασμουρητού.

they don't have yawn contagion.

Οπότε συνδέεται.

So it is connected.

And we study that in our chimpanzees by presenting them with an animated head.

Το μελετήσαμε αυτό στους χιμπατζήδες μας, παρουσιάζοντάς τους ένα κινούμενο κεφάλι.

Αυτό λοιπόν βλέπετε πάνω αριστερά,

So that's what you see on the upper-left, an animated head that yawns.

ένα κινούμενο κεφάλι που χασμουριέται.

Και να ένας χιμπατζής που παρακολουθεί,

And there's a chimpanzee watching,

an actual real chimpanzee watching a computer screen

ένας πραγματικός χιμπατζής που παρακολουθεί την οθόνη του υπολογιστή

on which we play these animations.

στην οποία παίζουμε αυτά τα κινούμενα σχέδια.

(Γέλια)

(Laughter)

Οπότε η μετάδοση του χασμουρητού

So yawn contagion that you're probably all familiar with --

που μάλλον γνωρίζετε όλοι σας -

and maybe you're going to start yawning soon now --

και ίσως και να αρχίσετε σύντομα να χασμουριέστε τώρα -

is something that we share with other animals.

είναι κάτι που μοιραζόμαστε με άλλα ζώα.

And that's related to that whole body channel of synchronization

Αυτό συνδέεται με τον συγχρονισμό του καναλιού του σώματος

that underlies empathy,

που υπογραμμίζει την ενσυναίσθηση

and that is universal in the mammals, basically.

και που είναι βασικά οικουμενικό στα θηλαστικά.

We also study more complex expressions -- This is consolation.

Μελετήσαμε επίσης και πιο πολύπλοκες εκφράσεις. Εδώ βλέπουμε την παρηγοριά.

This is a male chimpanzee who has lost a fight and he's screaming,

Εδώ βλέπουμε έναν αρσενικό χιμπατζή που έχει χάσει σ' έναν καυγά και φωνάζει,

and a juvenile comes over and puts an arm around him

και ένας νεαρός χιμπατζής έρχεται και τον αγκαλιάζει

και τον ηρεμεί.

and calms him down.

That's consolation.

Αυτή είναι η παρηγοριά. Και μοιάζει πολύ με την ανθρώπινη παρηγοριά.

It's very similar to human consolation.

And consolation behavior --

Η συμπεριφορά της παρηγοριάς

(Laughter)

καθοδηγείται από την ενσυναίσθηση.

it's empathy driven.

Actually, the way to study empathy in human children

Στην πραγματικότητα, ο τρόπος για να μελετήσουμε την ενσυναίσθηση στα παιδιά

is to instruct a family member to act distressed,

είναι να πούμε σε ένα μέλος της οικογένειας να προσποιηθεί τον στενοχωρημένο,

και μετά να δούμε πώς θα αντιδράσουν τα μικρά παιδιά.

and then to see what young children do.

Και αυτό συνδέεται με την ενσυναίσθηση,

And so it is related to empathy,

και αυτές είναι οι εκφράσεις που βλέπουμε.

and that's the kind of expressions we look at.

We also recently published an experiment you may have heard about.

Πρόσφατα δημοσιεύσαμε ένα πείραμα που μπορεί και να έχετε ακούσει.

It's on altruism and chimpanzees,

Είναι για τον αλτρουισμό και τους χιμπατζήδες

where the question is: Do chimpanzees care about the welfare of somebody else?

όπου η ερώτηση είναι, αν οι χιμπατζήδες ενδιαφέρονται

για το καλό κάποιου άλλου.

And for decades it had been assumed that only humans can do that,

Επί δεκαετίες υποθέταμε

ότι μόνο οι άνθρωποι μπορούν να το κάνουν αυτό,

that only humans worry about the welfare of somebody else.

ότι μόνο οι άνθρωποι ενδιαφέρονται για το καλό του άλλου.

Now we did a very simple experiment.

Οπότε, κάναμε ένα πολύ απλό πείραμα.

Κάναμε το πείραμα σε χιμπατζήδες που ζουν στο Λόρενσβιλ,

We do that on chimpanzees that live in Lawrenceville,

στον τομέα του Γιέρκς.

in the field station of Yerkes.

And so that's how they live.

Έτσι ζουν λοιπόν

And we call them into a room and do experiments with them.

και τους φωνάζουμε μέσα σ' ένα δωμάτιο και κάνουμε πειράματα μ' αυτούς.

In this case, we put two chimpanzees side-by-side,

Σε αυτή την περίπτωση, βάλαμε δίπλα-δίπλα δύο χιμπατζήδες

and one has a bucket full of tokens, and the tokens have different meanings.

και ο ένας έχει έναν κουβά γεμάτο μικροαντικείμενα, τα οποία έχουν διαφορετικές έννοιες.

Ένα είδος αντικειμένων ταΐζει μόνο τον συμμετέχοντα που διαλέγει,

One kind of token feeds only the partner who chooses,

the other one feeds both of them.

το άλλο ταΐζει και τους δύο.

So this is a study we did with Vicki Horner.

Αυτή είναι μία μελέτη που κάναμε με τη Βίκυ Χόρνερ.

And here, you have the two color tokens.

Εδώ βλέπετε τα δύο χρωματιστά αντικείμενα.

Έχουν έναν κουβά γεμάτο με τέτοια

So they have a whole bucket full of them.

και πρέπει να διαλέξουν το ένα από τα δύο χρώματα.

And they have to pick one of the two colors.

Δείτε πώς εξελίσσεται.

You will see how that goes.

Αν αυτός ο χιμπατζής κάνει την εγωιστική επιλογή,

So if this chimp makes the selfish choice,

η οποία είναι το κόκκινο αντικείμενο σε αυτή την περίπτωση,

which is the red token in this case,

πρέπει να το δώσει σε εμάς

he needs to give it to us,

we pick it up, we put it on a table where there's two food rewards,

κι εμείς το παίρνουμε και το βάζουμε σε ένα τραπέζι όπου υπάρχουν δύο τροφές επιβράβευσης,

αλλά σε αυτήν την περίπτωση μόνο αυτός στα δεξιά παίρνει τροφή.

but in this case, only the one on the right gets food.

The one on the left walks away because she knows already

Αυτή στα αριστερά φεύγει, καθότι γνωρίζει ήδη

πως αυτό το τεστ δεν έχει καλή έκβαση για την ίδια.

that this is not a good test for her.

Then the next one is the pro-social token.

Το επόμενο είναι το προκοινωνικό αντικείμενο.

Αυτός που κάνει τις επιλογές - και αυτό είναι το ενδιαφέρον -

So the one who makes the choices -- that's the interesting part here --

γι' αυτόν που κάνει τις επιλογές,

for the one who makes the choices, it doesn't really matter.

δεν έχει πραγματικά σημασία.

So she gives us now a pro-social token and both chimps get fed.

Οπότε μας δίνει τώρα ένα προκοινωνικό αντικείμενο και έτσι ταΐζονται και οι δύο χιμπατζήδες.

So the one who makes the choices always gets a reward.

Αυτός που κάνει τις επιλογές επιβραβεύεται πάντα.

So it doesn't matter whatsoever.

Δεν έχει σημασία λοιπόν

And she should actually be choosing blindly.

και θα έπρεπε στην πραγματικότητα να διαλέγει στα τυφλά.

Αλλά αυτό που ανακαλύψαμε

But what we find is that they prefer the pro-social token.

είναι πως προτιμούν το προκοινωνικό αντικείμενο.

So this is the 50 percent line, that's the random expectation.

Εδώ βλέπετε την γραμμή του 50%, δηλαδή την τυχαία επιλογή, κατά μέσο όρο.

And especially if the partner draws attention to itself, they choose more.

Και ιδιαίτερα αν ο παρτενέρ του, του τραβάει την προσοχή, διαλέγει πιο συχνά το προκοινωνικό αντικείμενο.

Αν ο παρτενέρ τον πιέσει -

And if the partner puts pressure on them --

so if the partner starts spitting water and intimidating them --

αν δηλαδή ο παρτενέρ αρχίσει να φτύνει νερό και να τον φοβίζει -

then the choices go down.

αυτές οι επιλογές μειώνονται.

(Laughter)

It's as if they're saying,

Είναι σαν να λένε,

"If you're not behaving, I'm not going to be pro-social today."

«αν δεν συμπεριφερθείς καλά, δεν θα είμαι προκοινωνικός σήμερα».

Αυτό συμβαίνει χωρίς παρτενέρ,

And this is what happens without a partner,

όταν δεν υπάρχει κάποιος παρτενέρ εκεί.

when there's no partner sitting there.

Ανακαλύψαμε λοιπόν ότι οι χιμπατζήδες ενδιαφέρονται

So we found that the chimpanzees do care about the well-being of somebody else --

για το καλό κάποιου άλλου -

especially, these are other members of their own group.

ιδιαίτερα αν πρόκειται για μέλη της δικής τους ομάδας.

Το τελευταίο πείραμα που θέλω να σας αναφέρω

So the final experiment that I want to mention to you

είναι η μελέτη μας για τη δικαιοσύνη.

is our fairness study.

And so this became a very famous study.

Αυτή είναι μια πολύ διάσημη μελέτη.

And there are now many more,

Τώρα υπάρχουν πολλές περισσότερες,

because after we did this about 10 years ago,

γιατί μετά που την κάναμε εμείς, 10 χρόνια πριν,

it became very well-known.

έγινε πολύ γνωστή.

And we did that originally with Capuchin monkeys.

Την κάναμε αρχικά με καπουτσίνους.

Θα σας δείξω το πρώτο πείραμα που κάναμε.

And I'm going to show you the first experiment that we did.

It has now been done with dogs and with birds

Τώρα έχει γίνει και με σκύλους και με πτηνά

and with chimpanzees.

και με χιμπατζήδες.

But with Sarah Brosnan, we started out with Capuchin monkeys.

Αλλά με τη Σάρα Μπρόσναν ξεκινήσαμε με καπουτσίνους.

Αυτό που κάναμε

So what we did is we put two Capuchin monkeys side-by-side.

είναι να βάλουμε δύο καπουτσίνους δίπλα-δίπλα.

Again, these animals, live in a group, they know each other.

Και πάλι, αυτά τα ζώα, ζουν σε ομάδα, γνωρίζονται μεταξύ τους.

Τους πήραμε από την ομάδα, και τους βάλαμε σε ένα δωμάτιο πειραμάτων.

We take them out of the group, put them in a test chamber.

Έχουν να κάνουν

And there's a very simple task that they need to do.

μια πολύ απλή δουλειά.

And if you give both of them cucumber for the task,

Αν δώσεις και στο δύο αγγούρι για τη δουλειά,

οι δύο πίθηκοι που είναι δίπλα-δίπλα

the two monkeys side-by-side,

they're perfectly willing to do this 25 times in a row.

είναι απόλυτα πρόθυμοι να κάνουν τη δουλειά 25 συνεχόμενες φορές.

Αγγούρι λοιπόν, αν και κατά τη γνώμη μου είναι σκέτο νερό,

So cucumber, even though it's only really water in my opinion,

but cucumber is perfectly fine for them.

αλλά το αγγούρι είναι τέλειο για αυτούς.

Τώρα αν δώσουμε στον ένα σταφύλια -

Now if you give the partner grapes --

the food preferences of my Capuchin monkeys

οι τροφικές προτιμήσεις των καπουτσίνων μου

correspond exactly with the prices in the supermarket --

αντιστοιχούν ακριβώς με τις τιμές στα σούπερ μάρκετ -

and so if you give them grapes -- it's a far better food --

οπότε, αν δώσουμε σταφύλια - που είναι πολύ καλύτερη τροφή -

τότε δημιουργούμε ανισότητα μεταξύ τους.

then you create inequity between them.

So that's the experiment we did.

Αυτό είναι το πείραμα που κάναμε.

Recently, we videotaped it with new monkeys

Πρόσφατα το βιντεοσκοπήσαμε με καινούργιους πιθήκους, που δεν είχαν ξανακάνει την εργασία,

who'd never done the task,

σκεπτόμενοι ότι μπορεί να είχαν μια πιο έντονη αντίδραση,

thinking that maybe they would have a stronger reaction,

κι αυτό αποδείχτηκε σωστό.

and that turned out to be right.

Αυτός στ' αριστερά είναι ο πίθηκος που παίρνει το αγγούρι.

The one on the left is the monkey who gets cucumber.

Αυτός στα δεξιά παίρνει τα σταφύλια.

The one on the right is the one who gets grapes.

Αυτός που παίρνει το αγγούρι,

The one who gets cucumber --

note that the first piece of cucumber is perfectly fine.

δείτε πώς το πρώτο κομμάτι αγγούρι του είναι μια χαρά.

Το πρώτο κομμάτι που τρώει.

The first piece she eats.

Then she sees the other one getting grape, and you will see what happens.

Μετά βλέπει ότι ο άλλος παίρνει σταφύλια, και δείτε τι συμβαίνει.

Μας δίνει μία πέτρα. Αυτή είναι η εργασία.

So she gives a rock to us. That's the task.

Και της δίνουμε ένα κομμάτι αγγούρι και το τρώει.

And we give her a piece of cucumber and she eats it.

Η άλλη πρέπει να μας δώσει μία πέτρα.

The other one needs to give a rock to us.

Και το κάνει.

And that's what she does.

And she gets a grape ...

Και παίρνει σταφύλι και το τρώει.

and eats it.

Η άλλη το βλέπει αυτό.

The other one sees that.

Μας δίνει τώρα μία πέτρα,

She gives a rock to us now,

gets, again, cucumber.

και ξαναπαίρνει ένα κομμάτι αγγούρι.

(Laughter)

(Γέλια)

(Laughter ends)

Τώρα χτυπάει την πέτρα στον τοίχο.

She tests a rock now against the wall.

Πρέπει να μας την δώσει.

She needs to give it to us.

Και ξαναπαίρνει ένα κομμάτι αγγούρι.

And she gets cucumber again.

(Laughter)

(Γέλια)

Αυτή είναι η διαμαρτυρία της Γουόλ Στριτ αυτό που βλέπετε εδώ.

So this is basically the Wall Street protest that you see here.

(Laughter)

(Γέλια)

(Applause)

(Χειροκρότημα)

Αφήστε με να σας πω -

I still have two minutes left --

Έχω ακόμα δύο λεπτά, οπότε θα σας πω μία σχετική αστεία ιστορία.

let me tell you a funny story about this.

Αυτή η μελέτη έγινε πολύ γνωστή

This study became very famous and we got a lot of comments,

και είχαμε πολλά σχόλια,

κυρίως από ανθρωπολόγους, οικονομολόγους,

especially anthropologists, economists, philosophers.

φιλόσοφους.

They didn't like this at all.

Δεν τους άρεσε καθόλου

Because they had decided in their minds, I believe,

διότι είχαν αποφασίσει στο μυαλό τους, πιστεύω,

that fairness is a very complex issue, and that animals cannot have it.

πως η δικαιοσύνη είναι ένα πολύ περίπλοκο θέμα

και τα ζώα δεν μπορούν να την έχουν.

And so one philosopher even wrote us

Μάλιστα ένας φιλόσοφος μας έγραψε

that it was impossible that monkeys had a sense of fairness

πως είναι αδύνατο οι πίθηκοι να έχουν την αίσθηση της δικαιοσύνης

because fairness was invented during the French Revolution.

γιατί η δικαιοσύνη εφευρέθηκε κατά τη Γαλλική Επανάσταση.

(Laughter)

(Γέλια)

Ένας άλλος έγραψε ένα ολόκληρο κεφάλαιο

And another one wrote a whole chapter

saying that he would believe it had something to do with fairness,

λέγοντας πως θα το πίστευε πως έχει να κάνει με τη δικαιοσύνη

if the one who got grapes would refuse the grapes.

αν ο πίθηκος που πήρε τα σταφύλια είχε αρνηθεί να τα πάρει.

Now the funny thing is that Sarah Brosnan, who's been doing this with chimpanzees,

Το αστείο είναι πως η Σάρα Μπρόσναν,

που έκανε το πείραμα με τους χιμπατζήδες,

had a couple of combinations of chimpanzees

είχε κάποιους συνδυασμούς χιμπατζήδων

where, indeed, the one who would get the grape

όπου, πραγματικά, αυτός που παίρνει το σταφύλι τελικά το αρνείται

would refuse the grape until the other guy also got a grape.

μέχρι να πάρει και ο παρτενέρ του σταφύλι.

Οπότε είμαστε πολύ κοντά στην ανθρώπινη αίσθηση της δικαιοσύνης.

So we're getting very close to the human sense of fairness.

And I think philosophers need to rethink their philosophy for a while.

Πιστεύω πως οι φιλόσοφοι πρέπει να ξανασκεφτούν λιγάκι τη φιλοσοφία τους.

So let me summarize.

Επιτρέψτε μου να συνοψίσω.

I believe there's an evolved morality.

Πιστεύω ότι υπάρχει μία εξελιγμένη ηθική.

I think morality is much more than what I've been talking about,

Πιστεύω πως η ηθική είναι πολλά περισσότερα από αυτό που πίστευα,

αλλά θα ήταν αδύνατη χωρίς αυτά τα χαρακτηριστικά

but it would be impossible without these ingredients

που βρίσκουμε σε άλλα πρωτεύοντα θηλαστικά,

that we find in other primates,

which are empathy and consolation,

όπως είναι η ενσυναίσθηση και η παρηγοριά,

pro-social tendencies and reciprocity and a sense of fairness.

οι προκοινωνικές τάσεις, η αμοιβαιότητα και η αίσθηση δικαιοσύνης.

Κι έτσι δουλεύουμε πάνω στα συγκεκριμένα θέματα

And so we work on these particular issues

to see if we can create a morality from the bottom up, so to speak,

για να δούμε αν μπορούμε να δημιουργήσουμε μία ηθική από κάτω προς τα πάνω, κατά κάποιον τρόπο,

without necessarily god and religion involved,

χωρίς να εμπλέκουμε αναγκαστικά τον Θεό και τη θρησκεία,

και να δούμε πώς μπορούμε να φτάσουμε σε μία εξελιγμένη ηθική.

and to see how we can get to an evolved morality.

Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας.

And I thank you for your attention.

(Applause)

(Χειροκρότημα)