Could We Cure HIV with Lasers? | Patience Mthunzi | TED Talks

Translator: hawar mandaw Reviewer: Daban Q. Jaff

What do you do when you have a headache?

چی دەکەیت کاتێک سەرئێشەت هەیە؟

You swallow an aspirin.

ئەسپرینێک قووت دەدەیت.

But for this pill to get to your head, where the pain is,

بەڵام بۆ ئەوەی ئەم حەبانە دەست بکەوێت بۆ سەرت، کە ئازارەکە لە کوێیە،

it goes through your stomach, intestines and various other organs first.

ئەوە بە ناو گەدە و ڕیخۆڵەی تۆدا دەڕوات و ئەندامە جۆراوجۆرەکانی تر سەرەتا.

Swallowing pills is the most effective and painless way of delivering

قوتدانی حەبی کاریگەرترینە و ڕێگای بێ ئازار بۆ گەیاندنی

any medication in the body.

هەر دەرمانێک لە جەستەدا هەیە.

The downside, though, is that swallowing any medication leads to its dilution.

لایەنی نەرێنی، لەگەڵ ئەوەشدا، قووتدانی ھەر دەرمانێک بۆ کەمکردنەوەی.

And this is a big problem, particularly in HIV patients.

ئەمە کێشەیەکی گەورەیە، بەتایبەتی لە نەخۆشەکانی HIV.

When they take their anti-HIV drugs,

کاتێک دەرمانی دژە HIV وەردەگرن،

these drugs are good for lowering the virus in the blood,

ئەو دەرمانانە باشە بۆ دابەزاندنی ئەو ڤایرۆسەی کە لە خوێندایە،

and increasing the CD4 cell counts.

وە زیادکردنی ژمارەی خانەی CD4.

But they are also notorious for their adverse side effects,

بەڵام ئەوانیش بەدناون بۆ ئەو کارانەی کەدەیانەوێت،

بەڵام بەزۆری خراپ، چونکە ئەوان ڕەخنە دەگرن لە کاتی گەیشتنیان بە خوێن،

but mostly bad, because they get diluted by the time they get to the blood,

and worse, by the time they get to the sites

و خراپتریش، کاتێک ئەوان دەگەنە شوێنەکان

where it matters most: within the HIV viral reservoirs.

ئەو شوێنەی کە زۆر گرینگە: لە ناو کۆگەی ڤایرۆسی HIV.

These areas in the body -- such as the lymph nodes,

ئەو ناوچانەی لە جەستەدایە وەک گرێی لیمف،

the nervous system, as well as the lungs --

ئەو هەموو شتێکە هەروەها سیەکان

where the virus is sleeping,

کاتێک ڤایرۆسەکە دەخەوێت،

and will not readily get delivered in the blood

و بە ئاسانی نایگەیەنێتە خوێن

of patients that are under consistent anti-HIV drugs therapy.

لەو نەخۆشانەی لەژێر چارەسەری دەرمانی دژە HIV بەردەوامە.

However, upon discontinuation of therapy,

هەرچۆنێک بێت، لەسەر وەستانی چارەسەری،

the virus can awake and infect new cells in the blood.

ڤایرۆسەکە دەتوانێت بەخەبەر بێت و خانە نوێیەکانی لە خوێندا تووش بوون.

Now, all this is a big problem in treating HIV with the current drug treatment,

ئێستا، ھەموو ئەو کێشانەی بۆ ڤایرۆسی نەمانی بەرگری لەگەڵ دەرمانی ئێستا

which is a life-long treatment that must be swallowed by patients.

کە چارەسەرێکی درێژخایەنە دەبێت بە نەخۆشەکان قوت بدرێت.

One day, I sat and thought,

ڕۆژێک، دانیشتم و بیرم کردەوە،

"Can we deliver anti-HIV directly within its reservoir sites,

“ئایا دەتوانین ڕاستەوخۆ دژە HIV بگەیەنین لە ناو شوێنەکانی کۆگایدا،

without the risk of drug dilution?"

بە بێ مەترسیی رەنگی ماددە هۆشبەرەکان؟”

As a laser scientist, the answer was just before my eyes:

وەک زانایەکی لەیزەر، وەڵامەکە تەنها پێش چاوەکانم بوو:

Lasers, of course.

لەیزەر، بەدڵنیاییەوە.

If they can be used for dentistry,

ئەگەر بتوانن بۆ پزیشکی ددان بەکاربهێنرێن،

for diabetic wound-healing and surgery,

بۆ چارەسەر کردنی برینی شەکرە و نەشتەرگەری،

they can be used for anything imaginable,

دەتوانن بۆ هەر شتێکی خەیاڵی بەکار بهێنرێن،

including transporting drugs into cells.

لە نێویاندا گواستنەوەی دەرمان بۆ ناو خانەکان.

As a matter of fact, we are currently using laser pulses

لە ڕاستیدا، ئێمە لە ئێستادا لێدانی لەیزەر بەکاردێنین

to poke or drill extremely tiny holes,

بۆ لێدان یان هەڵکردنی کونی زۆر بچووک،

which open and close almost immediately in HIV-infected cells,

دەکرێتەوە و دادەخرێتەوە بە شێوەی ڕاستەوخۆ لە خانەی توش بووی بە ڤایرۆسی کەمی بەرگری،

in order to deliver drugs within them.

بۆ گەیاندنی مادەی هۆشبەر لەناویاندا.

"How is that possible?" you may ask.

“چۆن دەکرێت؟” لەوانەیە بپرسیت.

Well, we shine a very powerful but super-tiny laser beam

باشە، ئێمە زۆر بە هێز دەدرەوشیێینەوە بەڵام باریکەی لیزەری زۆر بچووک

onto the membrane of HIV-infected cells

لەسەر پەردەی خانەکانی تووشبوو بە HIV

while these cells are immersed in liquid containing the drug.

لە کاتێکدا ئەم خانانە هەڵوەشاوەن لە شلە کە دەرمانەکەی تێدایە.

The laser pierces the cell, while the cell swallows the drug

لەیزەرەکە خانەکە کون دەکات، لە کاتێکدا خانە دەرمانەکە قوت دەدات

in a matter of microseconds.

لە بابەتی مایکرۆسیۆندس.

Before you even know it,

پێش ئەوەی بزانیت،

the induced hole becomes immediately repaired.

کونی هەڵوەشاوە خێرا چاک دەبێتەوە.

Now, we are currently testing this technology in test tubes

ئێستا، ئێمە ئەم تەکنەلۆجیایە تاقیدەکەینەوە لە تیوبەکانی تاقیکردنەوە

or in Petri dishes,

یان لە قاپەکانی پتری،

but the goal is to get this technology in the human body,

بەڵام، ئامانج ئەوەیە ئەم تەکنەلۆجیایە بە دەست بھێنین لە جەستەی مرۆڤدا،

apply it in the human body.

لە جەستەی مرۆڤ جێبەجێی بکە.

"How is that possible?" you may ask.

“چۆن دەکرێت؟” لەوانەیە بپرسیت.

Well, the answer is: through a three-headed device.

باشە، وەڵامەکە ئەوەیە: لە ڕێگەی ئامێرێکی سێ سەرەوە.

Using the first head, which is our laser,

بە بەکارهێنانی یەکەم سەر، کە لەیزەری ئێمەیە،

we will make an incision in the site of infection.

ئێمە شێواندنێک دروست دەکەین لە شوێنی هەوکردن.

Using the second head, which is a camera,

بەکارهێنانی سەری دووەم، کە کامێرایە،

we meander to the site of infection.

ئێمە بۆ شوێنی هەوکردن دەچین.

Finally, using a third head, which is a drug-spreading sprinkler,

لە کۆتاییدا بە بەکارهێنانی سەرێکی سێیەم، کە پەرشێکی بڵاو بوونەوەی دەرمانە

we deliver the drugs directly at the site of infection,

ئێمە ڕاستەوخۆ دەرمانەکان دەگەیەنین لە شوێنی هەوکردن،

while the laser is again used to poke those cells open.

لە کاتێکدا لەیزەرەکە دووبارە بەکاردێت بۆ کردنەوەی ئەو خانانە.

Well, this might not seem like much right now.

باشە، لەوانەیە لە ئێستادا زۆر دەرنەکەوێت.

But one day, if successful, this technology can lead

بەڵام ڕۆژێک، ئەگەر سەرکەوتوو بێت، ئەم تەکنەلۆجیایە دەتوانێت پێشەنگ بێت

to complete eradication of HIV in the body.

بۆ تەواوکردن بنبڕکردنتی HIV لە ناو جەستەدا.

Yes. A cure for HIV.

بەڵێ. چارەسەرێک بۆ HIV.

This is every HIV researcher's dream --

ئەمە خەونی هەموو توێژەرێکی HIVە

in our case, a cure led by lasers.

لە کەیسەکەماندا، چارەسەرێک بە لەیزەر بەڕێوە دەچێت

Thank you.

سوپاس.

(Applause)

(چەپڵە لێدان)