Could We Cure HIV with Lasers? | Patience Mthunzi | TED Talks

Translator: Razaw Bor Reviewer: Daban Q Jaff

What do you do when you have a headache?

چی دەكەیت كاتێك سەر ئێشەت هەیە؟

You swallow an aspirin.

دەنكە حەبێكی ئەسپرین دەخۆیت.

But for this pill to get to your head, where the pain is,

بەڵام تاوەکو ئەم دەنكە حەبە بە سەرت دەگات، ئەو شوێنەی ئازارەكەی هەیە،

it goes through your stomach, intestines and various other organs first.

سەرەتا بە گەدە، ڕیخۆڵەكان و ئەندامە جیاوازەكانی تر تێپەر دەبێت.

Swallowing pills is the most effective and painless way of delivering

خواردنی دەنكە حەبێك کاریگەرترین و بێ ئازارترین ڕێگەی گەیشتنی

any medication in the body.

ھەر دەرمانێكە لە جەستەدا.

The downside, though, is that swallowing any medication leads to its dilution.

بەڵام كاریگەری نەرێنی ئەمە ئەوەیە خواردنی ھەر دەرمانێک، کاریگەری خۆی هەر هەیە.

And this is a big problem, particularly in HIV patients.

بەڵام ئەمە كێشەیەكی گەورەیە، بە تایبەت بۆ تووشبوانی نەخۆشی ئایدز.

When they take their anti-HIV drugs,

كاتێك توشبوانی ئایدز دەرمانی دژە ئایدز وەردەگرن،

these drugs are good for lowering the virus in the blood,

ئەم دەرامانانە بۆ كەمكردنەوەی ژمارەی ڤایرۆسی ناو خوێنی توشبوو باشن،

and increasing the CD4 cell counts.

و ژمارەی خانەكانی CD4 زیاد دەكات.

But they are also notorious for their adverse side effects,

هەروەها ئەم دەرمانانە بەوەش ناسراون كاریگەری خراپی پێچەوانەیان ھەیە،

but mostly bad, because they get diluted by the time they get to the blood,

کاریگەریان بەڕێژەیەك خراپە، كاتێك دەگەنە ناو سووڕی خوێن

and worse, by the time they get to the sites

بەڵام كاریگەریان خراپتر دەبێت، كاتێك بەو شوێنە دەگەن

where it matters most: within the HIV viral reservoirs.

كە زۆرترین كێشەی ھەیە: بۆ نموونە ئەو شوێنەی پڕ لە ڤایرۆسی ئایدزە.

These areas in the body -- such as the lymph nodes,

ئەم شوێنانە لە جەستەدا -- بۆ نموونە گرێیەكانی لیمفاوى،

the nervous system, as well as the lungs --

كۆئەندامی دەماری، ھەروەھا سییەكانن --

where the virus is sleeping,

كاتێك ڤایرۆسەكان لەو شوێنانەن،

and will not readily get delivered in the blood

یەكسەر ناگەنە ناو خوێنی

of patients that are under consistent anti-HIV drugs therapy.

لە توشبوویەک کە بەردەوام چارەسەری دەرمانی دژە ئایدزهەیە.

However, upon discontinuation of therapy,

بەڵام، لە کاتی بەردەوام نەبوون لە چارەسەر،

the virus can awake and infect new cells in the blood.

ڤایرۆسەكە وریا دەبێتەوە و خانە نوێیەكانی ناو خوێن تووش دەكات.

Now, all this is a big problem in treating HIV with the current drug treatment,

ئەمە کێشەیەکی گەورەیە بۆ چارەسەری ئایدز لە ڕێگەی چارسەری دەرمان،

which is a life-long treatment that must be swallowed by patients.

ئەمەش چارەسەری دڕێژخایەنە کە پێویستە تووشبوەکان بەردەوام دەرمان بخۆن.

One day, I sat and thought,

ڕۆژێک، دانیشتم و بیرم کردەوە،

"Can we deliver anti-HIV directly within its reservoir sites,

"ئێمە دەتوانین ڕاستەوخۆ دەرمانی دژە ئایدز بە شوێنی توشبوو بە ڤایرۆسەکە،

without the risk of drug dilution?"

بەبێ کاڵکردنەوەی کاریگەری دەرمانەکە بگەیەنین؟"

As a laser scientist, the answer was just before my eyes:

وەک زانایەکی لەیزەر، وەڵامەکە لە پێش چاوم بوو:

Lasers, of course.

بێگومان" لێزەر.

If they can be used for dentistry,

ئەگەر لێزەر لە زانستی ددانسازى،

for diabetic wound-healing and surgery,

بۆ توشبوو بە نەخۆشی شەکرە و نەشتەرگەری ناوەوەکی بەکار دەهێنرێت،

they can be used for anything imaginable,

کەواتە بۆهەر شتێکی تر کە هەستی پێ بکرێ بەکار دەهێنرێت،

including transporting drugs into cells.

ئەویش گەیاندنی دەرمانەکانە بە خانەکان.

As a matter of fact, we are currently using laser pulses

لە ڕاستیدا، ئێستا ئێمە تیشکی لێزەر

to poke or drill extremely tiny holes,

بۆ دروست کردنی کۆنێکی بچوک بەکار دەهێنین،

which open and close almost immediately in HIV-infected cells,

بۆ کردنەوە و داخستنی ئەو خانەکانی توشبوو بە ئایدز لە هەمان کاتدا

in order to deliver drugs within them.

بۆ ئەوەی دەرمانەکە بچێتە نێو ئەم خانانە.

"How is that possible?" you may ask.

ئێوە لەوانەیە بپرسن " ئەمە چۆن دەبێت؟

Well, we shine a very powerful but super-tiny laser beam

وەڵامەک ئەوەیە ئێمە تیشکێکی بەهێزی لێزەر لە هەمان کاتدا زۆر بچووکە

onto the membrane of HIV-infected cells

بۆ سەر توێژی خانەکانی توشبوو بە ئایدز بەکار دەهێنین

while these cells are immersed in liquid containing the drug.

لەو کاتەی ئەم خانانە لە نێو ئەو شلەیەی دەرمانەکەی تێدایە نقوم دەکرێن.

The laser pierces the cell, while the cell swallows the drug

تیشکی لێزەر خانەکە دەسمێت، لە وکاتەی خانەکە دەرمانەکە هەڵدەمژێت

in a matter of microseconds.

لە کەمتر لە چرکەیەکدا هەڵدەمژێت.

Before you even know it,

پێش ئەوەی تۆ بزانیت چی ڕوو دەدات،

the induced hole becomes immediately repaired.

یەکسەر دەبێتە هۆی چاک کردنەوەی کونە.

Now, we are currently testing this technology in test tubes

لە ئێستادا، ئێمە ئەم تەکنەلۆجیایە لە لوولەی تاقیگەکان

or in Petri dishes,

دەفری شووشە تاقی دەکەینەوە،

but the goal is to get this technology in the human body,

بەلام ئامانجمان لە بەکارهێنانی ئەم تەکنەلۆجیایە لە جەستەی مڕۆڤدا،

apply it in the human body.

ئەوەیە لەسەر جەستەی مڕۆڤ جێبەجێ بکەین.

"How is that possible?" you may ask.

ئێوە لەوانەیە بپرسن " ئەمە چۆن دەبێت؟

Well, the answer is: through a three-headed device.

وەڵامەکە ئەمەیە: لە ڕێگەی بەکارهێنانی ئامێرێکی سێ سەر دەکرێت

Using the first head, which is our laser,

بە بەکارهێنانی سەری یەکەم ئەویش لێزەرە"

we will make an incision in the site of infection.

ئێمە بڕینێکی لە شوێنی توشبوو بە ڤیرۆسەکە دروست دەکەین.

Using the second head, which is a camera,

بە بەکارهێنانی سەری دووەم، ئەویش کە کامێرایە،

we meander to the site of infection.

بە شوێنی توشبوو بە ڤایرۆسەکە دەگەین

Finally, using a third head, which is a drug-spreading sprinkler,

لە کۆتاییدا، بەکارهێنانی سەری سێیەم، ئەویش ئامێرێکی دەرمان پڕژاندنە

we deliver the drugs directly at the site of infection,

ئێمە دەرمانەکان ڕاستەوخۆ بە شوێنە توشبوەکە دەگەیەنین،

while the laser is again used to poke those cells open.

جارێکی تر لێزەر بۆ کرانەوەی خانەکان بەکار دەهێنێرێت.

Well, this might not seem like much right now.

لەوانەیە قسەکانم بۆ کاتی ئێستا بەس نەبێت.

But one day, if successful, this technology can lead

بەڵام ڕۆژێک، ئەگەر سەرکەوتوو بێت، ئەم تەکنەلۆجیایە دەتوانی

to complete eradication of HIV in the body.

بە تەواوەتی ڤایرۆسی ئایدز لە ناو جەستە بسڕێتەوە.

Yes. A cure for HIV.

بەڵێ، چارەسەر بۆ ئایدز.

This is every HIV researcher's dream --

ئەمە خەونی هەموو لێکۆڵەرێکی نەخۆشی ئایدزە.

in our case, a cure led by lasers.

ئەم چارەسەرە بە پشت بەستن بە لێزەر دەبێت.

Thank you.

سوپاستان دەکەم

(Applause)

(چەپڵە)