How interpreters juggle two languages at once - Ewandro Magalhaes

စကားပြန်များ ဘာသာစကားနှစ်ခုကို တစ်ပြိုင်နက် ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းပုံ။ Ewandro Magalhaes

Translator: sann tint Reviewer: Myo Aung

In 1956, during a diplomatic reception in Moscow,

၁၉၅၆ ခု မော်စကိုက သံတမန် ဧည့်ခံပွဲတစ်ခုအတွင်း

Soviet leader Nikita Khrushchev told Western Bloc ambassadors,

ဆိုဗီယက်ခေါင်းဆောင် Nikita Khrushchev က အနောက်တိုင်းအုပ်စု သံအမတ်တွေကို

"My vas pokhoronim!"

"My vas pokhoronim!" လို့ပြောလိုက်တယ်။

His interpreter rendered that into English as,

သူ့ရဲ့ စကားပြန်က ဒါကို အင်္ဂလိပ်လို ပြန်ဆိုလိုက်တာက

"We will bury you!"

"ကျုပ်တို့ ခင်ဗျားတို့ကို မြေမြှပ်ပစ်မယ်"တဲ့။

This statement sent shockwaves through the Western world,

ဒီထုတ်ပြန်ချက်ဟာ အနောက်တိုင်း ကမ္ဘာကို အထိတ်တလန့်ဖြစ်စေခဲ့ပြီး

heightening the tension between the Soviet Union and the US

Soviet Union နဲ့ US ကြားက စစ်အေး ပြင်းထန်နေချိန်မှာ

who were in the thick of the Cold War.

တင်းမာမှုကို တိုးမြှင့်စေလိုက်ပါတယ်။

Some believe this incident alone set East/West relations back a decade.

ဒီအဖြစ်တစ်ခုတည်းက အရှေ့၊အနောက် ဆက်ဆံရေးကို ဆယ်စုနှစ်တစ်စု ဆုတ်သွားတယ်လို့ ဆိုကြတယ်။

As it turns out, Khrushchev's remark was translated a bit too literally.

ဖြစ်သွားတာက Khrushchev ရဲ့ မှတ်ချက်ကို အတော်လေး တိုက်ရိုက် ပြန်လိုက်တာပါ။

Given the context, his words should have been rendered as,

စကားစပ်ကိုထောက်ရင် သူ့စကားလုံး တွေကို ပြန်ဆိုသင့်တာက

"We will live to see you buried,"

"ခင်ဗျားတို့ မြေမြုပ်ခံရတာ ကျုပ်တို့ သက်ရှိ မြင်ရမှာပါ"

meaning that Communism would outlast Capitalism,

ဆိုလိုတာက ကွန်မြူနစ်စနစ်က အရင်းရှင် စနစ်ထက် ပိုကြာရှည်မယ်ပေါ့၊

a less threatening comment.

ခြိမ်းခြောက်မှု နည်းတဲ့ မှတ်ချက်ပေါ့။

Though the intended meaning was eventually clarified,

နောက်ဆုံးမှာ ဆိုလိုရင်း အနက်ကို ရှင်းလာခဲ့ပေမဲ့

the initial impact of Khrushchev's apparent words

Khrushchev ရဲ့ ပြောလိုက်တဲ့ စကားလုံး တွေရဲ့ ကနဦး သက်ရောက်မှုက

put the world on a path that could have led to nuclear armageddon.

ကမ္ဘာကြီးကို ဖျက်ဆီးပစ်မယ့် အဏုမြူစစ်ပွဲ လမ်းကြောင်းဆီ ဦးတည်စေလောက်ပါတယ်။

So now, given the complexities of language and cultural exchange,

ဒီတော့ ဘာသာစကားရဲ့ ခက်ခဲနက်နဲမှုတွေနဲ့ ယဉ်ကျေးမှုပိုင်း ဖလှယ်မှုကို ထောက်ဆရင်

how does this sort of thing not happen all the time?

ဘယ်လိုလုပ်ပြီး ဒီလိုမျိုး အရာတွေ တစ်ချိန်လုံး မဖြစ်ပေါ်တာလဲ။

Much of the answer lies with the skill and training of interpreters

ဘာသာစကား အတားအဆီးတွေကို ကျော်လွှားဖို့ လိုအပ်တဲ့ ကျွမ်းကျင်မှုနဲ့ လေ့ကျင့်မှုတွေ

to overcome language barriers.

စကားပြန်တွေဆီမှာ ရှိနေလို့ ဆိုပြီး ထောက်ပြနိုင်ပါတယ်။

For most of history, interpretation was mainly done consecutively,

သမိုင်းရဲ့အများစုမှာ စကားပြန်ခြင်း အလုပ်ကို အဓိကအားဖြင့် ဆက်တိုက်လုပ်တာပါ၊

with speakers and interpreters making pauses to allow each other to speak.

ပြောဆိုသူတွေနဲ့ စကားပြန်တွေ အချင်းချင်း ပြောနိုင်ဖို့ ရပ်ဆိုင်းတာတွေလုပ်ရင်းပေါ့။

But after the advent of radio technology,

ဒါပေမဲ့ ရေဒီယို နည်းပညာ ပေါ်ပြီးနောက်မှာ

a new simultaneous interpretations system was developed in the wake of World War II.

တစ်ပြိုင်နက် စကားပြန်ဆိုခြင်း စနစ်သစ်ဟာ ကမ္ဘာစစ် နောက်ပိုင်းမှာ ဖွံ့ဖြိုးခဲ့တယ်။

In the simultaneous mode

တစ်ပြိုင်နက်နည်းမှာတော့

interpreters instantaneously translate a speaker's words

စကားပြန်တွေဟာ ပြောဆိုသူရဲ့ စကားလုံးတွေကို သူပြောနေချိန်မှာကို

into a microphone while he speaks.

မိုက်ကရိုဖုန်းထဲကို ချက်ချင်း ဘာသာပြန်ပေးတာပါ။

Without pauses, those in the audience can choose the language

ရပ်ဆိုင်းတာတွေမရှိပဲ ပရိတ်သတ်ထဲက လူတွေဟာ သူတို့ နားထောင်ချင်တဲ့

in which they want to follow.

ဘာသာစကားကို ရွေးနိုင်ပါတယ်။

On the surface, it all looks seamless,

အပြင်ပန်းကတော့ အားလုံးဟာ တရစပ်ဖြစ်ပုံရပေမဲ့

but behind the scenes,

ပရိတ်သတ်မျက်ကွယ်မှာတော့

human interpreters work incessantly

လူသား စကားပြန်ဟာ ရည်ရွယ်ချက်တိုင်းကို

to ensure every idea gets across as intended.

ဆိုလိုတဲ့အတိုင်း အသေအချာ နားလည်ဖို့ မရပ်မနား အလုပ်လုပ်ပါတယ်။

And that is no easy task.

ဒါက မလွယ်တဲ့ အလုပ်ပါ။

It takes about two years of training for already fluent bilingual professionals

ညီလာခံ စကားပြန်ဖြစ်လာဖို့ ဝေါဟာရ ကြွယ်ဝဖို့နဲ့ လိုအပ်တဲ့ ကျွမ်းကျင်မှုတွေ

to expand their vocabulary and master the skills necessary

ပိုင်နိုင်ဖို့ရာ နှစ်ဘာသာ ကျွမ်းကျင် ပြီးသား ပညာရှင်တွေအတွက်

to become a conference interpreter.

နှစ်နှစ်ခန့် လေ့ကျင့်ချိန်လိုပါတယ်။

To get used to the unnatural task of speaking while they listen,

နားထောင်နေစဉ် သဘာဝနဲ့ ဆန့်ကျင်လျက် ပြောဆိုရတဲ့ လုပ်ငန်းတာဝန်ကို အသားကျဖို့

students shadow speakers

ကျောင်းသားတွေဟာ ပြောဆိုသူတွေကို

and repeat their every word exactly as heard in the same language.

သံယောင်လိုက်ကာ မူရင်းဘာသာနဲ့ပဲ ကြားသလို စကားလုံးတိုင်း ထပ်တူ လိုက်ဆိုရပါတယ်။

In time, they begin to paraphrase what is said,

ကြာလာတော့ ပြောခဲ့တာကို စကားလုံးတွေ ပြောင်းလဲလျက် စပြောကြတယ်။

making stylistic adjustments as they go.

သူတို့ ပြောဆိုစဉ် လိုအပ်တဲ့ လေယူ လေသိမ်း ပြင်ဆင်ချက်တွေနဲ့ပေါ့။

At some point, a second language is introduced.

တစ်နေရာကျတော့ ဒုတိယ ဘာသာစကားကို ထည့်သွင်း မိတ်ဆက်ပါတယ်။

Practicing in this way creates new neural pathways in the interpreter's brain,

ဒီနည်းနဲ့ ကျင့်တာက စကားပြန်တွေ ဦးနှောက် မှာ အာရုံကြော လမ်းကြောင်းသစ်တွေ ဖန်တီးကာ

and the constant effort of reformulation gradually becomes second nature.

နောက်တစ်မျိုး ပြန်လည်ပြောပြရန် တချိန်လုံး အားထုတ်ရမှုဟာ ပင်ကိုယ်စရိုက်ဖြစ်လာတယ်။

Over time and through much hard work,

ကြာလာတော့ များပြားတဲ့ ကြိုးစားမှုကနေ စကားပြန်ဟာ

the interpreter masters a vast array of tricks to keep up with speed,

မြန်နှုန်းနဲ့ အမီလိုက်ဖို့၊ များပြားတဲ့ ပရိယာယ် တသီကြီးကို ပိုင်နိုင်လာတယ်၊

deal with challenging terminology,

ခက်ခဲတဲ့ အသုံးအနှုန်းကို ဖြေရှင်းရင်း

and handle a multitude of foreign accents.

နိုင်ငံခြား လေယူလေသိမ်း အမြောက် အများကို ကိုင်တွယ်လာတယ်။

They may resort to acronyms to shorten long names,

မတတ်သာတဲ့အဆုံး နာမည်အရှည် တွေကို အတိုကောက်လုပ်တာတို့၊

choose generic terms over specific,

အထူးသုံးနှုံးမှုအစား ယေဘုယျ စကားလုံးတွေ ရွေးသုံးတာ၊

or refer to slides and other visual aides.

ဆလိုက်နဲ့ အခြား ရုပ်သေ၊ ရုပ်ရှင် အကူတွေ ညွှန်းတာတွေ လုပ်နိုင်တယ်။

They can even leave a term in the original language,

အတိကျဆုံး အစားထိုးစရာကို ရှာရင်း မူရင်း ဘာသာစကားထဲက

while they search for the most accurate equivalent.

ဝေါဟာရ တစ်လုံးကိုတောင် ချန်ထားနိုင်တယ်

Interpreters are also skilled at keeping aplomb in the face of chaos.

စကားပြန်တွေဟာ ကမောက်ကမတွေ ကြားမှာကိုပဲ တည်ငြိမ်လျက် ရှိဖို့လည်း ကျွမ်းကျင်တယ်။

Remember, they have no control over who is going to say what,

သတိရနေားရမှာက သူတို့ဟာ ဘယ်သူက ဘာပြောမယ်၊ ပြောဆိုသူဟာ ဘယ်လို

or how articulate the speaker will sound.

သုံးနှုံးလျက် ပြောဆိုမယ်ဆိုတာကို ဘယ်လိုမှ မထိန်းချုပ်နိုင်ပါဘူး။

A curveball can be thrown at any time.

အချိန်မရွေး ဝိုက်ဘောတစ်လုံး ပစ်ချတာ ခံရနိုင်ပါတယ်။

Also, they often perform to thousands of people

ဒါ့အပြင် သူတို့ဟာ ထောင်ချီတဲ့ လူတွေအတွက် လုပ်ပေးတာဖြစ်ပြီး

and in very intimidating settings,

ကုလသမဂ္ဂ အထွေထွေ ညီလာခံလို

like the UN General Assembly.

ထိတ်လန့်စရာ ဝန်းကျင်တွေပါ။

To keep their emotions in check,

စိတ်လှုပ်ရှားမှုတွေကို ထိန်းဖို့

they carefully prepare for an assignment,

တာဝန်တစ်ရပ်ကို ကျကျနန ပြင်ဆင်ပါတယ်၊

building glossaries in advance,

ကြိုတင်ပြီး ဝေါဟာရတွေ ပြုစုစည်းတာ၊

reading voraciously about the subject matter,

အကြောင်းအရာနဲ့ ဆိုင်တာကို လောဘတစ်ကြီးဖတ်တာနဲ့

and reviewing previous talks on the topic.

ဒီအကြောင်း အရင်က ဟောပြောချက် တွေကို ပြန်သုံးသပ်တာတွေပါ။

Finally, interpreters work in pairs.

နောက်ဆုံးမှာ စကားပြန် နှစ်ယောက် တွဲပြီး လုပ်ရပါတယ်။

While one colleague is busy translating incoming speeches in real time,

အဖော်တစ်ယောက်က ဝင်လာတဲ့ စကားတွေကို အချိန် ကိုက် ပြန်ဆိုတာနဲ့ အလုပ်ရှုပ်တုန်းမှာ

the other gives support by locating documents,

အခြားသူက စာရွက်စာတမ်းတွေကို ထောက်ပြတာ၊

looking up words,

စာလုံးတွေ ရှာပေးတာ၊

and tracking down pertinent information.

လက်ရှိ အချက်အလက်ကို ရှာပေးတာနဲ့ ကူညီပေးတယ်

Because simultaneous interpretation requires intense concentration,

အကြောင်းက တစ်ပြိုင်နက် စကားပြန်ပေးဖို့ အာရုံကို အထူးပြင်းထန်စွာ စိုက်ရတာကြောင့်

every 30 minutes, the pair switches roles.

မိနစ် ၃၀ တစ်ခါ အလှည့်ပြောင်း လုပ်ကြပါတယ်။

Success is heavily dependent on skillful collaboration.

အောင်မြင်မှုဟာ ကျွမ်းကျင်စွာ ပူးပေါင်း ဆောင်ရွက်မှုအပေါ် အများကြီး မူတည်ပါတယ်။

Language is complex,

ဘာသာစကားဟာ ခက်ခဲနက်နဲပြီး

and when abstract or nuanced concepts get lost in translation,

စိတ္တဇနာမ် (သို့) မသိမသာကွဲပြားတဲ့ အမြင် သဘောတွေကို အဓိပ္ပါယ် ကောက်လွဲတဲ့အခါ

the consequences may be catastrophic.

အကျိုးဆက်တွေဟာ ကြီးမားနိုင်ပါတယ်။

As Margaret Atwood famously noted, "War is what happens when language fails."

Magnet Atwood အထင်ကရ မှတ်ချက်ပြုခဲ့သလို "ဘာသာစကားက လုပ်မရရင် စစ်ဖြစ်တာပဲ"တဲ့။

Conference interpreters of all people are aware of that

ဒါကို ညီလာခံ စကားပြန်တွေ အားလုံး သတိချပ်မိကြပြီး

and work diligently behind the scenes to make sure it never does.

ဒါဘယ်တော့မှ မဖြစ်စေဖို့ နောက်ကွယ် ကနေ ဝိရိယရှိရှိ လုပ်ကိုင်ပေးနေကြတာပါ။