How interpreters juggle two languages at once - Ewandro Magalhaes

Translator: Sunbul Asadova

In 1956, during a diplomatic reception in Moscow,

1956-cı ildə Moskvada diplomatik görüş zamanı

Soviet leader Nikita Khrushchev told Western Bloc ambassadors,

Sovet lideri Nikita Xruşşov Qərb Bloku səfirlərinə “Mı vas poxoronim!”

"My vas pokhoronim!"

demişdi.

His interpreter rendered that into English as,

Onun tərcüməçisi bunu ingilis dilinə

"We will bury you!"

“Biz səni basdıracağıq!” kimi çevirmişdi.

This statement sent shockwaves through the Western world,

Bu bəyanat

heightening the tension between the Soviet Union and the US

Soyuq Müharibənin təsirində olan Sovet İttifaqı ilə ABŞ arasındakı

who were in the thick of the Cold War.

gərginliyi artıraraq Qərb dünyasında şok yaratdı.

Some believe this incident alone set East/West relations back a decade.

Bəziləri düşünür ki, təkcə bu hadisə Şərq- Qərb münasibətlərini on il geriyə saldı.

As it turns out, Khrushchev's remark was translated a bit too literally.

Göründüyü kimi, Xruşşovun qeydi çox hərfi tərcümə olunub.

Given the context, his words should have been rendered as,

Kontekst nəzərə alınmaqla onun sözləri belə verilməli idi:

"We will live to see you buried,"

“Biz səni dəfn edənə qədər yaşayacağıq”,

meaning that Communism would outlast Capitalism,

yəni kommunizm Kapitalizmdən daha uzun müddət hökm sürəcək;

daha az təhdidedici bir şərh kimi.

a less threatening comment.

Though the intended meaning was eventually clarified,

Sonunda nəzərdə tutulan məna aydınlaşsa da, Xruşşovun

the initial impact of Khrushchev's apparent words

açıq-aydın sözlərinin ilkin təsiri

put the world on a path that could have led to nuclear armageddon.

dünyanı nüvə silahlanmasına gətirib çıxara biləcək bir yola saldı.

So now, given the complexities of language and cultural exchange,

İndi, dil və mədəni mübadilənin mürəkkəbliyini nəzərə alsaq,

how does this sort of thing not happen all the time?

necə olur ki, bu cür şeylər hər zaman baş vermir?

Much of the answer lies with the skill and training of interpreters

Cavabın böyük hissəsi tərcüməçilərin bacarıqlarında və dil maneələrini

to overcome language barriers.

aradan qaldırmaq üçün olan təlimlərindədir

For most of history, interpretation was mainly done consecutively,

Tarix boyu tərcümə əsasən ardıcıl olaraq aparılırdı, danışanlar və tərcüməçilər

with speakers and interpreters making pauses to allow each other to speak.

bir-birlərinin danışmasına icazə vermək üçün fasilələr verirdilər.

But after the advent of radio technology,

Ancaq radio texnologiyasının meydana çıxmasından sonra,

a new simultaneous interpretations system was developed in the wake of World War II.

İkinci Dünya Müharibəsindən sonra yeni sinxron tərcümə sistemi hazırlanmışdır.

In the simultaneous mode

Sinxron rejimdə tərcüməçilər

interpreters instantaneously translate a speaker's words

spiker danışarkən onun sözlərini

into a microphone while he speaks.

dərhal mikrofona tərcümə edirlər.

Without pauses, those in the audience can choose the language

Tamaşaçılar fasilə vermədən

in which they want to follow.

izləmək istədikləri dili seçə bilərlər.

On the surface, it all looks seamless,

Kənardan hər şey qüsursuz görünür,

but behind the scenes,

lakin pərdə arxasında

human interpreters work incessantly

tərcüməçilər hər bir fikrin

to ensure every idea gets across as intended.

nəzərdə tutulduğu kimi tərcüməsini təmin etmək üçün fasiləsiz işləyirlər.

And that is no easy task.

Və bu asan iş deyil.

It takes about two years of training for already fluent bilingual professionals

Artıq səlis danışan ikidilli mütəxəssislərin söz ehtiyyatlarını

to expand their vocabulary and master the skills necessary

artırmaq və konfrans tərcüməçisi olmaq üçün lazım olan bacarıqları

to become a conference interpreter.

mənimsəməyə təxminən iki il təlim tələb olunur.

To get used to the unnatural task of speaking while they listen,

Bu qeyri-adi dinləyərkən eyni anda danışmaq tapşırığına öyrəşmək üçün

students shadow speakers

tələbələr danışanları və

and repeat their every word exactly as heard in the same language.

təqlid edir və eşitdikləri hər sözü eyni dildə eşitdikləri kimi təkrarlayırlar.

In time, they begin to paraphrase what is said,

Vaxt keçdikcə onlar deyilənləri stilistik düzəlişlər edərək

making stylistic adjustments as they go.

öz sözləri ilə ifadə etməyə başlayırlar.

At some point, a second language is introduced.

Müəyyən bir nöqtədə ikinci dil əlavə olunur.

Practicing in this way creates new neural pathways in the interpreter's brain,

Bu şəkildə məşğul olmaq tərcüməçinin beynində yeni neyron yolları yaradır və

and the constant effort of reformulation gradually becomes second nature.

cümləni formaca dəyişməyə göstərilən daimi səy tədricən ikinci təbə çevrilir.

Over time and through much hard work,

Zamanla çox əzmli iş nəticəsində tərcüməçi

the interpreter masters a vast array of tricks to keep up with speed,

danışanın sürətinə çata bilmək, qəliz terminologiya ilə və çoxsaylı xarici

deal with challenging terminology,

aksentlər ilə işləyə bilmək üçün

and handle a multitude of foreign accents.

xeyli bacarıqlara yiyələnir.

They may resort to acronyms to shorten long names,

Onlar uzun adları qısaltmaq üçün abreviaturlardan,

choose generic terms over specific,

spesifik terminlər əvəzinə ümumi terminlər işlədə,

or refer to slides and other visual aides.

slaydlar və ya digər əyani vəsaitlərdən istifadə edə bilərlər.

They can even leave a term in the original language,

Ən dəqiq ekvivalenti axtararkən

while they search for the most accurate equivalent.

hətta orijinal dildə bir termin buraxa bilərlər.

Interpreters are also skilled at keeping aplomb in the face of chaos.

Tərcüməçilər həmçinin qarmaqarışıqlıq anında soyuqqanlılıq qorumağı bacarırlar.

Remember, they have no control over who is going to say what,

Unutmayın ki, onlar kimin nə deyəcəyini və danışanın nə dərəcədə aydın

or how articulate the speaker will sound.

tələffüz edəcəyini kontrol edə bilmirlər.

A curveball can be thrown at any time.

Hər an hər şey ola bilər.

Also, they often perform to thousands of people

Həmçinin, onlar tez-tez minlərlə insan qarşısında və

and in very intimidating settings,

BMT-nin Baş Assambleyası kimi

like the UN General Assembly.

çox qorxuducu şəraitdə çıxış edirlər.

To keep their emotions in check,

Duyğularını nəzarətdə saxlamaq üçün

they carefully prepare for an assignment,

onlar əvvəlcədən lüğətlər hazırlayıb,

building glossaries in advance,

mövzu haqqında həvəslə oxuyub

reading voraciously about the subject matter,

və əvvəlki çıxışları nəzərdən keçirərək

and reviewing previous talks on the topic.

tapşırığa diqqətlə hazırlaşırlar.

Finally, interpreters work in pairs.

Və son olaraq, tərcüməçilər cüt-cüt işləyirlər.

While one colleague is busy translating incoming speeches in real time,

Həmkarlardan biri real vaxt rejimində səslənən nitqi tərcümə edərkən,

the other gives support by locating documents,

digəri sənədləri tapmaq, sözləri axtarmaq və

looking up words,

müvafiq məlumatları izləməklə

and tracking down pertinent information.

kömək edir.

Because simultaneous interpretation requires intense concentration,

Sinxron tərcümə intensiv konsentrasiya tələb etdiyi üçün

every 30 minutes, the pair switches roles.

hər 30 dəqiqədən bir cütlükdəki həmkarlar rollarını dəyişir.

Success is heavily dependent on skillful collaboration.

Müvəffəqiyyətin böyük hissəsi bacarıqlı əməkdaşlıqdan asılıdır.

Language is complex,

Dil mürəkkəbdir və tərcümədə

and when abstract or nuanced concepts get lost in translation,

mücərrəd anlayışlar və ya incə fərq itirildkdə

the consequences may be catastrophic.

nəticə fəlakət ola bilər.

As Margaret Atwood famously noted, "War is what happens when language fails."

Marqaret etvudun məhşur deyimindəki kimi “Müharibə dil uğursuz olduğunda baş verir”

Conference interpreters of all people are aware of that

Bütün milətlərin konfrans tərcüməçiləri bunun fərqindədirlər və

and work diligently behind the scenes to make sure it never does.

bunun heç vaxt baş vermədiyinə əmin olmaq üçün pərdə arxasında səylə çalışırlar.