How interpreters juggle two languages at once - Ewandro Magalhaes

Translator: Thi Bui Reviewer: Thanh Ly

In 1956, during a diplomatic reception in Moscow,

Năm 1956, trong một buổi giao tiếp ngoại giao ở Moscow,

Soviet leader Nikita Khrushchev told Western Bloc ambassadors,

Vị lãnh đạo của Xô-viết Nikita Khrushchev nói với các đại sứ của khối phía Tây,

"My vas pokhoronim!"

"My vas pokhoronim!"

His interpreter rendered that into English as,

Người thông dịch viên của ông dịch nó qua tiếng Anh là,

"We will bury you!"

"Chúng tôi sẽ chôn bạn!"

This statement sent shockwaves through the Western world,

Câu nói đó gây sốc toàn bộ thế giới phương Tây,

heightening the tension between the Soviet Union and the US

làm gia tăng căng thẳng trong quan hệ giữa Liên Xô và Mỹ

who were in the thick of the Cold War.

khi mà hai bên đang ở hai bờ Chiến tranh lạnh.

Some believe this incident alone set East/West relations back a decade.

Nhiều người tin rằng sự cố đó đã đẩy lùi quan hệ Đông-Tây thêm một thập niên.

As it turns out, Khrushchev's remark was translated a bit too literally.

Hóa ra, lời bình của Khrushchev được dịch ra quá sát nghĩa đen.

Given the context, his words should have been rendered as,

Dựa theo ngữ cảnh, câu nói của ông đúng ra nên được dịch là,

"We will live to see you buried,"

"Chúng tao sẽ sống để chứng kiến các ngươi bị chôn vùi,"

meaning that Communism would outlast Capitalism,

nghĩa là chủ nghĩa cộng sản sẽ bền vững hơn chủ nghĩa tư bản,

a less threatening comment.

một bình luận ít đe dọa hơn.

Though the intended meaning was eventually clarified,

Dù cho ý nghĩa ban đầu đã được đính chính lại,

the initial impact of Khrushchev's apparent words

tác hại ban đầu của câu nói của Khrushchev

put the world on a path that could have led to nuclear armageddon.

đã đặt thế giới vào con đường có thể dẫn đến một cuộc tàn sát hạt nhân.

So now, given the complexities of language and cultural exchange,

Dựa vào sự phức tạp của ngôn ngữ và trao đổi văn hóa,

how does this sort of thing not happen all the time?

làm thế nào để những sự cố như thế này không xảy ra thường xuyên?

Much of the answer lies with the skill and training of interpreters

Câu trả lời nằm ở kỹ năng và sự đào tạo của những thông dịch viên

to overcome language barriers.

để có thể vượt qua rào cản ngôn ngữ.

For most of history, interpretation was mainly done consecutively,

Đa số các trường hợp, sự thông dịch được diễn ra liên tục,

with speakers and interpreters making pauses to allow each other to speak.

với người nói và người dịch dừng lại để người còn lại nói.

But after the advent of radio technology,

Nhưng sau khi sự ra đời của công nghệ vô tuyến,

a new simultaneous interpretations system was developed in the wake of World War II.

một hệ thống thông dịch đồng thời mới được thiết kế vào đầu Thế Chiến II.

In the simultaneous mode

Ở chế độ đồng thời

interpreters instantaneously translate a speaker's words

thông dịch viên có thể dịch ngay lập tức lời của người nói

into a microphone while he speaks.

vào micro khi ông ta nói.

Without pauses, those in the audience can choose the language

Không cần dừng lại, những người nghe có thể chọn ngôn ngữ

in which they want to follow.

mà họ muốn theo dõi.

On the surface, it all looks seamless,

Bề ngoài, nó trông có vẻ đơn giản,

but behind the scenes,

nhưng đằng sau,

human interpreters work incessantly

các thông dịch viên làm việc liên tục

to ensure every idea gets across as intended.

để đảm bảo rằng các ý tưởng được truyền đạt đúng ý nghĩa.

And that is no easy task.

Và nó không phải là công việc dễ dàng.

It takes about two years of training for already fluent bilingual professionals

Bạn cần được đào tạo hai năm thậm chí khi đã thông thạo 2 ngôn ngữ để mở rộng vốn từ

to expand their vocabulary and master the skills necessary

và trau dồi kỹ năng

to become a conference interpreter.

để có thể trở thành một thông dịch viên hội nghị.

To get used to the unnatural task of speaking while they listen,

Để làm quen với công việc kỳ lạ là nói ngay khi họ nghe, các học sinh

students shadow speakers

đi theo các người nói

and repeat their every word exactly as heard in the same language.

và lập lại chính xác từng từ họ nghe trong ngôn ngữ gốc.

In time, they begin to paraphrase what is said,

Dần dần, họ bắt đầu diễn giải những gì được nói,

making stylistic adjustments as they go.

thay đổi cho phù hợp với ngữ cảnh.

At some point, a second language is introduced.

Đến một thời điểm nào đó, ngôn ngữ thứ hai được đưa vào.

Practicing in this way creates new neural pathways in the interpreter's brain,

Tập luyện theo cách này tạo ra một lối mòn thần kinh trong đầu thông dịch viên,

and the constant effort of reformulation gradually becomes second nature.

và nỗ lực liên tục để tái thiết lập dần trở thành bản năng thứ hai.

Over time and through much hard work,

Qua thời gian và sự tập luyện,

the interpreter masters a vast array of tricks to keep up with speed,

thông dịch viên thành thạo nhiều mánh khác nhau để bắt kịp tốc độ,

deal with challenging terminology,

giải quyết các vấn đề về thuật ngữ,

and handle a multitude of foreign accents.

và xử lý những ngữ điệu vùng miền khác nhau.

They may resort to acronyms to shorten long names,

Họ có thể sử dụng từ viết tắt để làm ngắn những tên dài,

choose generic terms over specific,

chọn những từ ngữ chung chung thay vì cụ thể,

or refer to slides and other visual aides.

hoặc sử dụng hình chiếu và các công cụ hình ảnh khác.

They can even leave a term in the original language,

Họ có thể bỏ một từ trong ngôn ngữ gốc,

while they search for the most accurate equivalent.

và thay thế bằng một từ khác chính xác tương đương.

Interpreters are also skilled at keeping aplomb in the face of chaos.

Thông dịch viên còn giỏi giữ bình tĩnh trước bất ngờ.

Remember, they have no control over who is going to say what,

Nhớ rằng, họ không biết trước ai sẽ nói gì,

or how articulate the speaker will sound.

hay người nói sẽ nói rõ chữ không.

A curveball can be thrown at any time.

Điều bất ngờ có thể xảy ra bất kỳ lúc nào.

Also, they often perform to thousands of people

Hơn nữa, lời dịch thường đến với hàng ngàn người

and in very intimidating settings,

trong một không gian rất đáng sợ,

like the UN General Assembly.

như cuộc họp thường niên của Liên Hiệp Quốc chẳng hạn.

To keep their emotions in check,

Để làm chủ được cảm xúc của mình,

they carefully prepare for an assignment,

họ chuẩn bị kỹ lưỡng cho buổi họp,

building glossaries in advance,

xây dựng trước bảng từ điển thuật ngữ,

reading voraciously about the subject matter,

đọc miệt mài về đề tài,

and reviewing previous talks on the topic.

và xem lại những bài nói trước về chủ đề đó.

Finally, interpreters work in pairs.

Cuối cùng, thông dịch viên làm việc theo cặp.

While one colleague is busy translating incoming speeches in real time,

Trong khi một người đang dịch những lời thoại đang tới,

the other gives support by locating documents,

người còn lại hỗ trợ bằng cách tìm tài liệu,

looking up words,

tra cứu từ vựng,

and tracking down pertinent information.

và tìm những thông tin liên quan.

Because simultaneous interpretation requires intense concentration,

Bởi vì thông dịch đồng thời đòi hỏi sự tập trung cao độ,

every 30 minutes, the pair switches roles.

cứ 30 phút, cặp thông dịch sẽ đổi vai.

Success is heavily dependent on skillful collaboration.

Sự thành công phụ thuộc vào sự phối hợp nhịp nhàng và có kỹ thuật.

Language is complex,

Ngôn ngữ rất phức tạp,

and when abstract or nuanced concepts get lost in translation,

và khi những khái niệm trừu tượng và ngữ nghĩa bị nhầm lẫn khi phiên dịch

the consequences may be catastrophic.

tai họa khôn lường dễ xảy ra.

As Margaret Atwood famously noted, "War is what happens when language fails."

Như Margaret Atwood từng nói, "Chiến tranh xảy ra khi không còn dùng lời nói nữa."

Conference interpreters of all people are aware of that

Thông dịch viên hội nghi là người hiểu điều đó rõ hơn cả

and work diligently behind the scenes to make sure it never does.

và làm việc chăm chỉ đằng sau hậu trường để đảm bảo không có sơ suất gì xảy ra.