How interpreters juggle two languages at once - Ewandro Magalhaes

Translator: Enkhzaya Gerelmaa Reviewer: Indra Ganzorig

In 1956, during a diplomatic reception in Moscow,

1956 онд Москва хотод дипломат уулзалтын үеэр

Soviet leader Nikita Khrushchev told Western Bloc ambassadors,

Зөвлөлтийн удирдагч Никита Хрущёв Барууны эвслийн элчин сайдад

"My vas pokhoronim!"

"Мы вас похороним!" гэж хэлжээ.

His interpreter rendered that into English as,

Түүний хэлмэрч Англиар

"We will bury you!"

"Та нарыг булшлах болно!" гэж орчуулав.

This statement sent shockwaves through the Western world,

Энэ мэдэгдэл нь Хүйтэн дайны бүрхэг байдалд байсан

heightening the tension between the Soviet Union and the US

ЗХУ болон АНУ-ын харилцааг улам хурцатгаж,

who were in the thick of the Cold War.

Барууны орнуудад том цохилт болсон юм.

Some believe this incident alone set East/West relations back a decade.

Үүнээс болж Зүүн, Барууны харилцаа бүтэн 10 жилээр ухарсан ч гэлцдэг.

As it turns out, Khrushchev's remark was translated a bit too literally.

Үнэн хэрэг дээрээ Хрущёвын үгийг хэтэрхий үгчлэн орчуулсан байжээ.

Given the context, his words should have been rendered as,

Агуулгын хувьд үгийнх нь заналхийллийг зөөлрүүлж

"We will live to see you buried,"

Коммунизм нь Капитализмаас илүү даван гарна гэсэн утгаар

meaning that Communism would outlast Capitalism,

"Та нарын булшлагдахыг харахын төлөө бид амьдарна"

a less threatening comment.

хэмээн буулгах ёстой байв.

Though the intended meaning was eventually clarified,

Хүргэх гэсэн санаа нь ойлгомжтой байсан хэдий ч,

the initial impact of Khrushchev's apparent words

Хрущёвын илэрхий үгний нөлөө нь дэлхий дахинд

put the world on a path that could have led to nuclear armageddon.

цөмийн дайнд хүргэх хэмжээний аюул учруулж болзошгүй байсан юм.

So now, given the complexities of language and cultural exchange,

Тэгэхээр хэл соёлын ялгааны бэрхшээл байсаар байхад

how does this sort of thing not happen all the time?

иймэрхүү асуудал яагаад байнга гардаггүй вэ?

Much of the answer lies with the skill and training of interpreters

Хариулт нь хэлний саад бэрхшээлийг даван туулсан

to overcome language barriers.

хэлмэрчдийн ур чадвар, хичээл зүтгэлд оршдог.

For most of history, interpretation was mainly done consecutively,

Ихэнх түүхийн цаг үед хэлмэрчлэх үйлчилгээ нь ярилцагч

with speakers and interpreters making pauses to allow each other to speak.

болон хэлмэрчид ярилцах завсарлагатай ээлжилж явагддаг байв.

But after the advent of radio technology,

Хожим нь радио технологи хөгжсөнөөр

a new simultaneous interpretations system was developed in the wake of World War II.

Дэлхийн II дайны дараагаар зэрэгцэн хэлмэрчлэх шинэ тогтолцоо бий болов.

In the simultaneous mode

Үүний зэрэгцээ орчуулгын үед

interpreters instantaneously translate a speaker's words

илтгэгч микрофоноор ярьж байхад

into a microphone while he speaks.

хэлмэрч нь түүний үгийг шууд орчуулдаг.

Without pauses, those in the audience can choose the language

Сонсогчид хүссэн хэлээ завсарлахгүйгээр

in which they want to follow.

сонгох боломжтой.

On the surface, it all looks seamless,

Өнгөц харахад төгс мэт харагдаж байвч,

but behind the scenes,

арын албанд

human interpreters work incessantly

хэлмэрчид санаа бүрийг зөв дамжуулахын тулд

to ensure every idea gets across as intended.

зогсолтгүй ажиллаж байдаг.

And that is no easy task.

Тиймээс энэ нь тийм ч амар ажил биш.

It takes about two years of training for already fluent bilingual professionals

Хос хэлтэй мэргэжилтэн хурлын хэлмэрч болохын тулд

to expand their vocabulary and master the skills necessary

үгийн сангаа баяжуулж, шаардлагатай бол чадвараа дээшлүүлэх гэхэд л

to become a conference interpreter.

хоёр жилийн бэлтгэл шаардлагатай.

To get used to the unnatural task of speaking while they listen,

Сонсонгоо ярих хүнд даалгаварт дасахын тулд

оюутан илтгэгчийн хэлсэн үг бүрийг

students shadow speakers

and repeat their every word exactly as heard in the same language.

ярьсан хэлээр нь давтаж хэлдэг.

In time, they begin to paraphrase what is said,

Аажмаар хэлсэн зүйлийг

making stylistic adjustments as they go.

найруулан өөрийн үгээр илэрхийлдэг.

At some point, a second language is introduced.

Үүний дараа хоёр дахь хэл рүүгээ хөрвүүлнэ.

Practicing in this way creates new neural pathways in the interpreter's brain,

Ингэж дадлага хийхэд тархинд мэдээлэл дамжуулах шинэ мэдрэлийн зам үүсэж,

and the constant effort of reformulation gradually becomes second nature.

байнга өгүүлбэрийг өөрөөр хэлэх нь аажмаар зуршил болдог.

Over time and through much hard work,

Их хичээл зүтгэл, цагийн эрхэнд хэлмэрч нь

the interpreter masters a vast array of tricks to keep up with speed,

ярианы хурд, хэцүү нэр томьёо, хэлний олон янзын аялга зэрэг

deal with challenging terminology,

асуудлуудыг зохицуулах аргыг

and handle a multitude of foreign accents.

олж мэргэшиж байдаг.

They may resort to acronyms to shorten long names,

Урт нэрийг богиносгож товчлох,

choose generic terms over specific,

нарийн мэргэжлийн үгийг ерөнхий болгох,

or refer to slides and other visual aides.

үзүүлэн материал ашиглах гэх зэрэг арга ашигладаг.

They can even leave a term in the original language,

Хамгийн оновчтой үгээ бодох зуураа

while they search for the most accurate equivalent.

зарим нэг үг хэллэгийг эх хэлээр нь үлдээх ч үе бий.

Interpreters are also skilled at keeping aplomb in the face of chaos.

Хэлмэрчид сандарсан үедээ итгэл дүүрэн харагдахдаа ч гарамгай.

Remember, they have no control over who is going to say what,

Хэн юу хэлэх, илтгэгч хэр тодорхой ярихыг

or how articulate the speaker will sound.

тэд хянах боломжгүй гэдгийг санах хэрэгтэй.

A curveball can be thrown at any time.

Тэдэнд ямар ч даалгавар ирэхэд хэзээд бэлэн байдаг.

Also, they often perform to thousands of people

Мөн тэд ихэвчлэн мянга мянган хүний өмнө

and in very intimidating settings,

НҮБ-ын Ерөнхий Ассамблей гэх мэт

like the UN General Assembly.

сүрдэм орчин нөхцөлд ажилладаг.

To keep their emotions in check,

Сэтгэл хөдлөлөө хянахын тулд

they carefully prepare for an assignment,

үгсийн тайлбарыг түрүүлэн бэлтгэж,

building glossaries in advance,

яригдах хам сэдвийн тухай судалгаа хийн

reading voraciously about the subject matter,

тухайн сэдвээр өмнө нь ярьж байсан илтгэлүүдийг шалган

and reviewing previous talks on the topic.

даалгавраа тун анхааралтай бэлддэг.

Finally, interpreters work in pairs.

Эцэст нь хэлмэрчид хосоороо ажилладаг.

While one colleague is busy translating incoming speeches in real time,

Нэг нь ярьсныг шууд орчуулж байх зуур

the other gives support by locating documents,

нөгөө хамтрагч нь бичиг баримтыг байршуулах,

looking up words,

үг харах,

and tracking down pertinent information.

холбоотой мэдээлэл олж өгөхөд тусалдаг.

Because simultaneous interpretation requires intense concentration,

Зэрэгцэн хэлмэрчлэх нь асар их анхаарал шаарддаг тул

every 30 minutes, the pair switches roles.

30 минут тутамд хэлмэрчид байраа сольдог.

Success is heavily dependent on skillful collaboration.

Чадварлаг багийн ажиллагаа нь амжилтын үндэс юм.

Language is complex,

Хэл гэдэг нарийн төвөгтэй зүйл.

and when abstract or nuanced concepts get lost in translation,

Орчуулгын дунд онолын эсвэл нарийн санааг орхигдуулбал

the consequences may be catastrophic.

үр дүн нь маш аюултай байна.

As Margaret Atwood famously noted, "War is what happens when language fails."

Маргарет Атвүүдийн "Алдаатай хэлнээс дайн үүсдэг" хэмээх алдарт ишлэл бий.

Conference interpreters of all people are aware of that

Хурлын хэлмэрчид түүнийг сайн ухамсарладаг бөгөөд

and work diligently behind the scenes to make sure it never does.

дайн гаргахгүйн тулд арын албанд хичээнгүйлэн ажилладаг юм.