The benefits of a bilingual brain - Mia Nacamulli

ဘာသာစကားနှစ်မျိုးတတ်တဲ့ ဦးနှောက်ရဲ့ အကျိုးကျေးဇူးများ။ Mia Nacamulli

Translator: sann tint Reviewer: Myo Aung

¿Hablas español? Parlez-vous français? 你会说中文吗？

¿Hablas español? Parlez-vous français? 你会说中文吗？

If you answered, "sí," "oui," or "会" and you're watching this in English,

သင်ဟာ ဒါကို အင်္ဂလိပ်လို ကြည့်နေရင်း "Si" "Oui" "是的 " လို့ဖြေရင်၊

chances are you belong to the world's bilingual and multilingual majority.

သင်ဟာ ကမ္ဘာ့ ဘာသာနှစ်မျိုး နဲ့ ဘာသာမျိုးစုံ တတ်သူမို့လို့ပါ။

And besides having an easier time traveling

ခရီးထွက်ရာတွင် ပိုလွယ်ခြင်း (သို့)

or watching movies without subtitles,

စာတန်းမပါတဲ့ ရုပ်ရှင်တွေ ကြည့်တာအပြင်

knowing two or more languages means that your brain

ဘာသာစကား နှစ်ခု (သို့) ပိုပြီး သိတဲ့ သင့် ဦးနှောက်ဟာ

may actually look and work differently than those of your monolingual friends.

တစ်ဘာသာသမား မိတ်တွေထက် ကွဲပြားစွာ လုပ်ဆောင်ပုံရတယ်ဆိုတာပါ။

So what does it really mean to know a language?

ဒီတော့ ဘာသာစကားတစ်ခု သိတယ် ဆိုတာက ဘာကိုဆိုလိုတာလဲ။

Language ability is typically measured in two active parts, speaking and writing,

ဘာသာစကား ကျွမ်းကျင်မှုကို တက်ကြွမှု ပုံစံ နှစ်မျိုး-အပြောနဲ့ အရေးဖြင့် တိုင်းကြတယ်၊

and two passive parts, listening and reading.

တက်ကြွစွာ မပါတဲ့ နှစ်မျိုးက နားထောင်ခြင်း နဲ့ ဖတ်ခြင်းပါ။

While a balanced bilingual has near equal

ကျွမ်းကျင်သူ နှစ်ဘာသာတတ်သူက ဘာသာနှစ်မျိုးစလုံးမှာ

abilities across the board in two languages,

အကုန်သုံးဖို့ ညီမျှလုနီးပါး စွမ်းရည်တွေရှိကြပေမဲ့

most bilinguals around the world know and use their languages

ကမ္ဘာတစ်လွှားက နှစ်ဘာသာတတ်သူ အများစုဟာ သူတို့ရဲ့ ဘာသာစကားတွေကို

in varying proportions.

အချိုးအစား အမျိုးမျိုးနဲ့ သိကြ၊ သုံးကြပါတယ်။

And depending on their situation and how they acquired each language,

သူတို့ရဲ့ အခြေအနေနဲ့ ဘာသာစကား တစ်ခုစီကို ဆည်းပူးပုံကို မူတည်ပြီး

they can be classified into three general types.

ယေဘုယျ အမျိုးအစား သုံးမျိုးခွဲနိုင်ပါတယ်။

For example, let's take Gabriella,

Gabriella ကို နမူနာယူ ကြည့်ရအောင်။

whose family immigrates to the US from Peru when she's two-years old.

သူမရဲ့ မိသားစုဟာ သူမ နှစ်နှစ်အရွယ်မှာ Peru ကနေ US ကို ပြောင်းရွေ့တယ်။

As a compound bilingual,

ပေါင်းစပ်ထားတဲ့ နှစ်ဘာသာတတ်သူ အဖြစ်

Gabriella develops two linguistic codes simultaneously,

Gabriella ဟာ ဘာသာစကား ကုဒ်နှစ်မျိုးကို တစ်ပြိုင်နက် ဖွံ့ဖြိုးနိုင်ခဲ့တယ်။

with a single set of concepts,

သဘောထား အမြင်စု တစ်ခုတည်းနဲ့

learning both English and Spanish

သူ့ဝန်းကျင်က ကမ္ဘာကို အစပြုဆဲမှာ

as she begins to process the world around her.

အင်္ဂလိပ်နဲ့ စပိန် နှစ်ဘာသာလုံးကို သင်ယူခြင်းပါ။

Her teenage brother, on the other hand, might be a coordinate bilingual,

အခြားတစ်ဖက်မှာ ဆယ်ကျော်သက် သူ့အကိုက အပြိုင် နှစ်ဘာသာတ်တ်သူ ဖြစ်နိုင်တယ်၊

working with two sets of concepts,

သဘောထား အမြင်စုနဲ့ လုပ်နေပြီး

learning English in school,

ကျောင်းမှာ အင်္ဂလိပ်စာသင်၊

while continuing to speak Spanish at home and with friends.

တစ်ချိန်တည်း အိမ်မှာရော သူငယ်ချင်း တွေနဲ့ပါ စပိန်စကား ဆက်ပြောတယ်။

Finally, Gabriella's parents are likely to be subordinate bilinguals

နောက်ဆုံး Gabriella ရဲ့ မိဘတွေဟာ အမှီ နှစ်ဘာသာတတ်သူတွေ ဖြစ်လာနိုင်တယ်၊

who learn a secondary language

ဒုတိယဘာသာစကားကို သူတို့ရဲ့

by filtering it through their primary language.

ပင်မ ဘာသာစကားကနေ စစ်ထုတ် သင်ယူသူတွေပေါ့။

Because all types of bilingual people can become fully proficient in a language

အကြောင်းက နှစ်ဘာသာတတ်သူ အမျိုးအစား အားလုံးဟာ ဖိရွတ်သံနဲ့ အသံထွက်ကလွဲလို့

regardless of accent or pronunciation,

ဘာသာစကားတစ်ခုကို အပြည့်အဝ ကျွမ်းကျင်လာနိုင်ပါတယ်၊

the difference may not be apparent to a casual observer.

သာမန်ကာလျှံကာ ကြည့်သူအတွက် ခြားနားချက်က မသိသာလှပါဘူး။

But recent advances in brain imaging technology

ဒါပေမဲ့ ဦးနှောက် ပုံရိပ်ဖမ်း နည်းပညာ တိုးတက်မှု အသစ်တွေက

have given neurolinguists a glimpse

အာရုံကြော ဘာသာဗေဒပညာရှင်တွေကို ဘာသာစကား

into how specific aspects of language learning affect the bilingual brain.

သင်ယူမှုရဲ့ တိကျတဲ့ ကဏ္ဍတွေက နှစ်ဘာသာတတ် ဦးနှောက်ကို သက်ရောက်ပုံကို မြင်စေတယ်။

It's well known that the brain's left hemisphere is more dominant

ဦးနှောက်ဘယ်ခြမ်းဟာ ယုတ္တိဆိုင်ရာ ဖြစ်စဉ်တွေမှာ ပိုထင်ရှားကာ

and analytical in logical processes,

သရုပ်ခွဲတတ်ပြီး ညာအခြမ်းက စိတ်ခံစားမှုနဲ့

while the right hemisphere is more active in emotional and social ones,

လူမှုရေးဆိုင်ရာတွေမှာ ပိုတက်ကြွတယ်လို့ အသိများပေမဲ့

though this is a matter of degree, not an absolute split.

ဒါက အတိုင်းအတာရဲ့ ကိစ္စဖြစ်ပြီး လုံးလုံး ပိုင်းထားတာတော့ မဟုတ်ပါဘူး။

The fact that language involves both types of functions

ဘာသာစကားဟာ လုပ်ဆောင်မှု နှစ်မျိုးလုံးမှာ ပတ်သက်ပြီး

while lateralization develops gradually with age,

လုပ်ဆောင်ချက် ကန့်သတ်မှုက အရွယ်အလိုက် ဖြည်းဖြည်း ဖွံ့ဖြိုးတာက

has lead to the critical period hypothesis.

အရေးပါတဲ့ ကာလ ယူဆချက်ကို ဦးတည်စေတာပါ။

According to this theory,

သီအိုရီအရ

children learn languages more easily

ကလေးတွေ ဘာသာစကားတွေကို ပိုပြီး လွယ်ကူစွာ

because the plasticity of their developing brains

တတ်တာက သူတို့ ဦးနှောက် ဖွံ့ဖြိုးခြင်းရဲ့ ပျော့ပျောင်းမှုက

lets them use both hemispheres in language acquisition,

ဘာသာစကား ဆည်းပူးမှုမှာ နှစ်ခြမ်းစလုံးကို သုံးခွင့်ပြုပြီး

while in most adults, language is lateralized to one hemisphere,

လူကြီးအများစုမှာတော့ တစ်ခြမ်းနဲ့ပဲ ကန့်သတ်လျက် လုပ်ဆောင်ကြရတာပါ။

usually the left.

များသောအားဖြင့် ဘယ်ဘက်ပါ။

If this is true, learning a language in childhood

ဒါမှန်တယ်ဆိုရင် ကလေးဘဝမှာ ဘာသာစကားကို သင်ယူခြင်းဟာ

may give you a more holistic grasp of its social and emotional contexts.

လူမှုရေးနဲ့ စိတ်ခံစားမှု အခြေအနေတွေ မှာပို ခြုံငုံ နားလည်မှု ပေးနိုင်တယ်ပေါ့။

Conversely, recent research showed

အပြန်အလှန်အားဖြင့် မကြာမီက သုသေသနက ပြတာက

that people who learned a second language in adulthood

ဒုတိယ ဘာသာကို လူကြီးအရွယ်မှာ သင်ယူသူတွေဟာ

exhibit less emotional bias and a more rational approach

ဒုတိယ ဘာသာက ပြဿနာတွေကို ဖြေရှင်းရာမှာ သူတို့ မူရင်းမှာထက် ခံစားမှုပိုင်း

when confronting problems in the second language

ဘက်လိုက်မှုနည်းကာ ပိုယုတ္တိရှိတဲ့

than in their native one.

ချဉ်းကပ်မှုကို ပြကြတယ်ဆိုတယ်။

But regardless of when you acquire additional languages,

ဒါပေမဲ့ အပို ဘာသာစကား သင်ယူရတဲ့ အချိန်ကို အမှုမထားပဲ

being multilingual gives your brain some remarkable advantages.

ဘာသာစကားစုံ တတ်ခြင်းဟာ ဦးနှောက်ကို အံ့လောက်တဲ့ အကျိုးတွေပေးပါတယ်။

Some of these are even visible,

မြင်တောင်မြင်နိုင်တဲ့ တစ်ချို့က

such as higher density of the grey matter

ဦးနှောက်ရဲ့ နာ့ဗ်ဆဲလ်နဲ့ နာ့ဗ်ဆဲဆုံရာ အများဆုံး

that contains most of your brain's neurons and synapses,

ပါဝင်တဲ့ မီးခိုးရောင် အပိုင်းကို သိပ်သည်းမှု မြင့်စေတာမျိုးနဲ့

and more activity in certain regions when engaging a second language.

ဒုတိယ ဘာသာပါဝင်တဲ့အခါ တစ်ချို့ နေရာတွေမှာ ပိုပြီး တက်ကြွစေတာပါ။

The heightened workout a bilingual brain receives throughout its life

နှစ်ဘာသာ ဦးနှောက် သက်တမ်း တစ်လျှောက် ရတဲ့ အရှိန်မြှင့် လေ့ကျင့်ခန်းဟာ

can also help delay the onset of diseases, like Alzheimer's and dementia

Alzheimer's နဲ့ ဦးနှောက်ထိခိုက်မှု ရောဂါမျိုးတွေ စတာကို ငါးနှစ်အထိ

by as much as five years.

ကြန့်ကြာလာအောင် ကူပေးနိုင်တယ်။

The idea of major cognitive benefits to bilingualism

နှစ်ဘာသာဝါဒမှာ အဓိက သိမြင်မှု အကျိုးများရဲ့ အယူအဆဟာ

may seem intuitive now,

အခု ဗီဇစိတ်နဲ့သိတာလို့ ထင်ရပေမဲ့

but it would have surprised earlier experts.

အရင်က ကျွမ်းကျင်သူတွေကိုတော့ အံ့ဩစေပါလိမ့်မယ်။

Before the 1960s, bilingualism was considered a handicap

မှားယွင်းတဲ့ လေ့လာမှုတွေကို အခြေခံတဲ့ အမြင်တစ်ခုက ၁၉၆၀ နှစ်တွေ မတိုင်မီက

that slowed a child's development

နှစ်ဘာသာဝါဒဟာ ဘာသာစကားတွေကို

by forcing them to spend too much energy distinguishing between languages,

ခွဲခြားသိမြင်ဖို့ ကလေးတွေကို စွမ်းအင် အလွန်အမင်း သုံးခိုင်းခြင်းနဲ့ ကလေးရဲ့

a view based largely on flawed studies.

ဖွံ့ဖြိုးမှုကို နှေးစေတဲ့အဟန့်အတား တစ်ခုလို့ ယူဆခဲ့ကြတယ်။

And while a more recent study did show

သိပ်မကြာသေးတဲ့ လေ့လာမှုမှာ ပြဆိုတာက

that reaction times and errors increase for some bilingual students

အပြန်အလှန် ဘာသာစကား စစ်ဆေးမှုမှာ နှစ်ဘာသာတတ် ကျောင်းသားတွေအတွက်

in cross-language tests,

တုံ့ပြန်ချိန်တွေနဲ့ အမှားတွေ တိုးလာတယ်တဲ့။

it also showed that the effort and attention needed

ပြသေးတာက လှုပ်ရှားမှု ပိုအစပျိုးတဲ့ ဘာသာတွေကြား

to switch between languages triggered more activity in,

ပြောင်းဖို့ အားထုတ်မှုနဲ့ အာရုံစိုက်မူ လိုအပ်ပြီး

and potentially strengthened, the dorsolateral prefrontal cortex.

ဦးနှောက် ဘေးဘက် ရှေ့ပိုင်း အပြင်လွှာကို အားကောင်းဖို့ အလားအလာရှိတယ်တဲ့။

This is the part of the brain that plays a large role

ဒါက စီမံခန့်ခွဲရေး၊ ပြဿနာရှင်းခြင်းနဲ့ လုပ်ဆောင်မှု

in executive function, problem solving, switching between tasks,

ပြောင်းလဲခြင်းနဲ့ မဆိုင်တဲ့ အချက်အလက်ကို စစ်ထုတ်ရင်း အာရုံစိုက်ခြင်းမှာ

and focusing while filtering out irrelevant information.

ကြီးမားတဲ့ ကဏ္ဍက ပါဝင်တဲ့ ဦးနှောက်ရဲ့ အပိုင်းပါ။

So, while bilingualism may not necessarily make you smarter,

ဒီတော့ နှစ်ဘာသာဝါဒဟာ သင့်ကို ပိုတော်အောင် လုပ်ပေးတာ ဟုတ်ချင်မှဟုတ်ပေမဲ့

it does make your brain more healthy, complex and actively engaged,

ဦးနှောက်ကိုတော့ ပို ကျန်းမာ၊ ရှုပ်ထွေး ပြီး တက်ကြွစွာ စိတ်ဝင်တစားရှိစေကာ

and even if you didn't have the good fortune

ကလေးဘဝတုန်းက ဒုတိယ ဘာသာစကားကို

of learning a second language as a child,

သင်ယူဖို့ ကံမကောင်းခဲ့ရင်တောင်မှ

it's never too late to do yourself a favor

"Hello" ကနေ "Hola" " Bonjour" "您好" ထိ

and make the linguistic leap from, "Hello,"

ဘာသာစကားဆိုင်ရာ ခုန်လွှားမှု လုပ်ဖို့ ကိုယ့်ကိုယ်ကို

to, "Hola," "Bonjour" or "你好’s"

ကူညီဖို့ သိပ်မနှောင်းသေးပါဘူး။

because when it comes to our brains a little exercise can go a long way.

အကြောင်းက မိမိတို့ ဦးနှောက်တွေကို လေ့ကျင့်ပေးတာက တာသွားလို့ပါ။