The benefits of a bilingual brain - Mia Nacamulli

Lợi ích của một bộ não song ngữ - Mia Nacamulli

Translator: Linndy V Reviewer: Vu-An Phan

¿Hablas español? Parlez-vous français? 你会说中文吗？

¿Hablas español? Parlez-vous français? 你会说中文吗？

If you answered, "sí," "oui," or "会" and you're watching this in English,

Nếu bạn trả lời "sí," "oui," or "是的" và đang xem video này bằng tiếng Anh

chances are you belong to the world's bilingual and multilingual majority.

thì có lẽ bạn thuộc về đại bộ phận biết hai hay nhiều thứ tiếng.

Ngoài việc thoải mái hơn khi đi du lịch

And besides having an easier time traveling

or watching movies without subtitles,

hay xem phim mà không cần phụ đề,

knowing two or more languages means that your brain

việc biết hai hay nhiều ngôn ngữ đồng nghĩa với việc

may actually look and work differently than those of your monolingual friends.

não của bạn khác cả về cấu trúc

cách làm việc so với những người chỉ nói 1 thứ tiếng

So what does it really mean to know a language?

Vậy việc biết một thứ tiếng thực sự là như thế nào?

Khả năng ngôn ngữ thường được đánh giá theo hai kĩ năng chủ động nói và viết

Language ability is typically measured in two active parts, speaking and writing,

và hai kĩ năng bị động nghe và đọc

and two passive parts, listening and reading.

Trong khi một người có khả năng ngôn ngữ cân bằng gần như có khả năng

While a balanced bilingual has near equal

abilities across the board in two languages,

trôi chảy như nhau ở tất cả các kĩ năng của cả hai ngôn ngữ

hầu hết những người nói hai ngôn ngữ trên thế giới hiểu

most bilinguals around the world know and use their languages

và sử dụng ngôn ngữ ở những mức độ rất khác nhau.

in varying proportions.

And depending on their situation and how they acquired each language,

Và tùy thuộc và hoàn cảnh và cách họ học mỗi ngôn ngữ

họ có thể được chia làm 3 loại chính

they can be classified into three general types.

Ví dụ như Gabriella,

For example, let's take Gabriella,

whose family immigrates to the US from Peru when she's two-years old.

gia đình cô bé di cư từ Peru tới Mỹ khi cô bé mới 2 tuổi.

Là một người song ngữ phức hợp

As a compound bilingual,

Gabriella develops two linguistic codes simultaneously,

cô bé phát triển hai ngôn ngữ song song

với cùng những khái niệm giống nhau

with a single set of concepts,

học tiếng Anh và Tây Ban Nha

learning both English and Spanish

cùng lúc khi bắt đầu nhận thức thế giới xung quanh.

as she begins to process the world around her.

Người anh tuổi thiếu niên của cô bé thì lại thuộc kiểu song ngữ ngang hàng

Her teenage brother, on the other hand, might be a coordinate bilingual,

cậu học từ hai bộ khái niệm khác nhau

working with two sets of concepts,

học tiếng anh ở trường

learning English in school,

trong khi vẫn nói tiếng Tây Ban Nha

while continuing to speak Spanish at home and with friends.

với gia đình và bạn bè.

Cuối cùng, cha ẹm của Gabriella có lẽ

Finally, Gabriella's parents are likely to be subordinate bilinguals

thuộc kiểu song ngữ thứ cấp

who learn a secondary language

họ học ngôn ngữ thứ hai thông qua tiếng mẹ đẻ của mình

by filtering it through their primary language.

Because all types of bilingual people can become fully proficient in a language

Bởi vì tất cả các kiểu người song ngữ

đều có thể thành thạo một ngôn ngữ nào đó,

regardless of accent or pronunciation,

không kể đến giọng hay phát âm,

the difference may not be apparent to a casual observer.

sự khác biệt giữa các kiểu song ngữ có thể khá khó để nhận ra

But recent advances in brain imaging technology

Những tiến bộ gần đây trong công nghệ chụp hình não bộ

have given neurolinguists a glimpse

đã cho phép các nhà thần kinh học tìm hiểu các khía cạnh của

into how specific aspects of language learning affect the bilingual brain.

việc học ngôn ngữ tác động đến não bộ ra sao.

Đa số mọi người biết rằng bán cầu não trái

It's well known that the brain's left hemisphere is more dominant

mạnh hơn trong các quá trình tư duy logic

and analytical in logical processes,

while the right hemisphere is more active in emotional and social ones,

trong khi bán cầu phải thiên về tư duy cảm xúc và xã hội,

mặc dù đây không phải là sự phân chia tuyệt đối.

though this is a matter of degree, not an absolute split.

Việc khả năng ngôn ngữ liên quan tới cả hai loại chức năng não bộ

The fact that language involves both types of functions

while lateralization develops gradually with age,

trong khi sự phân hóa chức năng tiến triển theo tuổi tác

has lead to the critical period hypothesis.

đã dẫn tới giả thuyết "giai đoạn quan trọng"

According to this theory,

Theo lý thuyết này, trẻ em học ngôn ngữ dễ dàng hơn

children learn languages more easily

vì sự não bộ đang phát triển của chúng có sự linh hoạt cao hơn

because the plasticity of their developing brains

lets them use both hemispheres in language acquisition,

cho phép chúng sử dụng cả hai

bán cầu não để học ngôn ngữ.

while in most adults, language is lateralized to one hemisphere,

Trong khi đó ở người lớn, ngôn ngữ được phân hóa về một bên bán cầu

usually the left.

thường là bán cầu trái.

If this is true, learning a language in childhood

Nếu điều này là đúng, việc học một ngôn ngữ từ khi còn nhỏ

may give you a more holistic grasp of its social and emotional contexts.

sẽ giúp bạn có hiểu biết toàn diện hơn

về ngữ cảnh xã hội và cảm xúc của ngôn ngữ đó.

Conversely, recent research showed

Ngược lại, nghiên cứu gần đây chỉ ra rằng

that people who learned a second language in adulthood

những người học ngoại ngữ khi đã đến tuổi trưởng thành

exhibit less emotional bias and a more rational approach

ít bị cảm xúc chi phối và có cách tiếp cận lý trí hơn

when confronting problems in the second language

khi đối mặt với các vấn đề bằng ngoài ngữ

than in their native one.

so với trong tiếng mẹ đẻ.

Nhưng dù cho bạn học ngoại ngữ khi nào

But regardless of when you acquire additional languages,

việc biết nhiều thứ tiếng giúp

being multilingual gives your brain some remarkable advantages.

não bộ của bạn có những lợi thế đáng kể

Một vài trong số đó thậm chí có thể quan sát được

Some of these are even visible,

such as higher density of the grey matter

như là mật độ chất xám, nơi chứa

hầu hết Nơ-ron và Synap trong bộ não, cao hơn

that contains most of your brain's neurons and synapses,

cùng với đó là một số khu vực của não hoạt động mạnh hơn khi

and more activity in certain regions when engaging a second language.

sử dụng ngôn ngữ thứ hai.

The heightened workout a bilingual brain receives throughout its life

Việc bộ não được "luyện tập" trong suốt cuộc đời như vậy

can also help delay the onset of diseases, like Alzheimer's and dementia

cũng giúp làm chậm thời gian phát các bệnh như Alzheimer's hay chứng mất trí

tới khoảng 5 năm.

by as much as five years.

Ngày nay, những lợi ích của việc

The idea of major cognitive benefits to bilingualism

biết hai thứ tiếng đối với quá trình nhận thức

may seem intuitive now,

có vẻ khá hiển nhiên,

but it would have surprised earlier experts.

nhưng lại là điều đáng ngạc nhiên

với các chuyên gia thời kỳ trước

Before the 1960s, bilingualism was considered a handicap

Trước những năm 1960, song ngữ được coi là điều bất lợi làm chậm sự phát triển

that slowed a child's development

của trẻ em bằng cách bắt chúng dành

by forcing them to spend too much energy distinguishing between languages,

quá nhiều công sức để phân biệt hai ngôn ngữ.

a view based largely on flawed studies.

Quan điểm này được dựa trên các nghiên cứu sai lệch.

Một nghiên cứu gần đây chỉ ra rằng

And while a more recent study did show

that reaction times and errors increase for some bilingual students

tuy thời gian phản ứng và số lỗi mắc phải của một vài học sinh song ngữ

in cross-language tests,

tăng lên trong các bài kiểm tra chéo ngôn ngữ,

it also showed that the effort and attention needed

nó cũng chỉ ra rằng những nỗ lực và sự tập trung

to switch between languages triggered more activity in,

cần thiết để chuyển đổi giữa hai ngôn ngữ kích thích nhiều

and potentially strengthened, the dorsolateral prefrontal cortex.

hoạt động và từ đó củng cố vỏ não tiền trán vùng lưng bên.

This is the part of the brain that plays a large role

Đây là phần não có vai trò quan trọng

in executive function, problem solving, switching between tasks,

trong chức năng điều hành, giải quyết vấn đề, chuyển đổi giữa các công việc

and focusing while filtering out irrelevant information.

và lọc bỏ những thông tin không quan trọng trong lúc tập trung.

So, while bilingualism may not necessarily make you smarter,

Vì thế, việc biết hai thứ tiếng có thể không làm bạn thông minh hơn

it does make your brain more healthy, complex and actively engaged,

nó giúp não bộ của bạn khỏe mạnh, phức tạp và hoạt động tích cực hơn,

and even if you didn't have the good fortune

và nếu như bạn không có may mắn được học ngoại ngữ

of learning a second language as a child,

từ khi còn nhỏ, không bao giờ là quá muộn

it's never too late to do yourself a favor

để tự cho mình một đặc ân và làm nên bước nhảy vọt về ngôn ngữ

and make the linguistic leap from, "Hello,"

từ "Hello" tới "Hola," "Bonjour" hay "您好’s"

to, "Hola," "Bonjour" or "你好’s"

because when it comes to our brains a little exercise can go a long way.

Bởi vì đối với bộ não, một bài luyện tập nhỏ có tác dụng rất lớn.