Liza Donnelly: Drawing upon humor for change

Liza Donnelly:

Translator: Tu Tran Reviewer: Nguyen Cao

(Laughter)

(Cười)

I was afraid of womanhood.

Tôi đã e sợ phái nữ

Not that I'm not afraid now,

Lúc này không phải là tôi không e sợ,

but I've learned to pretend.

mà tôi chỉ học cách giả vờ.

I've learned to be flexible.

Tôi đã học được cách trở nên linh động

In fact, I've developed some interesting tools

Thực tế là tôi đã phát triển vài cách thức thú vị

to help me deal with this fear.

giúp tôi đối mặt với nỗi sợ này

Let me explain.

Để tôi giải thích cho các bạn.

Back in the '50s and '60s, when I was growing up,

Trở lại những năm 50 và 60, khi tôi đang lớn lên,

little girls were supposed to be kind and thoughtful

người ta nghĩ rằng những bé gái phải tốt bụng và ân cần

and pretty and gentle and soft,

và dễ thương, dịu dàng, mềm mỏng.

and we were supposed to fit into roles

Và chúng tôi buộc phải nhận những vai trò

that were sort of shadowy --

không rõ ràng

really not quite clear what we were supposed to be.

Chúng ta không rõ mình nên trở thành cái gì

(Laughter)

(Cười)

There were plenty of role models all around us.

Có nhiều kiểu mẫu xung quanh chúng ta

We had our mothers, our aunts, our cousins, our sisters,

Ta có mẹ, dì, chị em họ, chị em gái,

and of course, the ever-present media

và tất nhiên phương tiện truyền thông lúc đó

bombarding us with images and words,

dội vào chúng ta những hình ảnh và từ ngữ

telling us how to be.

biểu ta trở nên như thế nào.

Now my mother was different.

Mẹ tôi lúc bấy giờ thì khác

She was a homemaker,

Bà là một người nội trợ,

but she and I didn't go out and do girlie things together,

nhưng bà và tôi không cùng nhau đi chơi và làm những việc của nữ giới

and she didn't buy me pink outfits.

Bà không mua quần áo hồng cho tôi.

Instead, she knew what I needed, and she bought me a book of cartoons.

Thay vào đó, bà biết tôi cần gì và bà mua cho tôi một quyển truyện tranh.

And I just ate it up.

Tôi lập tức ngấu nghiến quyển sách.

I drew, and I drew,

Tôi vẽ, và vẽ

and since I knew that humor was acceptable in my family,

Và vì gia đình tôi hoan nghênh sự khôi hài dí dỏm

I could draw, do what I wanted to do,

nên tôi có thể vẽ, làm những gì tôi muốn

and not have to perform, not have to speak --

không phải thể hiện, không phải nói năng

I was very shy --

Tôi đã rất nhút nhát

and I could still get approval.

tôi vẫn nhận được sự ủng hộ

I was launched as a cartoonist.

Tôi bắt đầu trở thành một họa sĩ biếm họa

Now when we're young,

Bây giờ khi chúng ta còn trẻ

we don't always know. We know there are rules out there,

Ta không luôn luôn biết rằng - hoặc có thể chúng ta biết ngoài kia có những quy tắc

but we don't always know --

nhưng chúng ta không luôn luôn biết rằng

we don't perform them right,

chúng ta không thực hiện chúng đúng đắn,

even though we are imprinted at birth

thậm chí ngay từ lúc lọt lòng ta đã bị đóng mác

with these things,

với những điều đó,

and we're told

và chúng ta được biểu rằng

what the most important color in the world is.

màu quan trọng nhất trên thế giới là màu gì.

We're told what shape we're supposed to be in.

Ta được nói rằng mình nên trông như thế nào.

(Laughter)

(Cười)

We're told what to wear --

Ta được biểu mặc gì

(Laughter)

(Cười)

-- and how to do our hair --

và làm tóc ra sao

(Laughter)

(Cười)

-- and how to behave.

và cư xử thế nào

Now the rules that I'm talking about

Những quy tắc mà tôi đang nói tới

are constantly being monitored by the culture.

luôn được điều khiển bởi nền văn hóa của chúng ta.

We're being corrected,

Ta đang được điều chỉnh cho phù hợp.

and the primary policemen are women,

Lực lượng cảnh sát chính là phụ nữ,

because we are the carriers of the tradition.

bởi vì chúng ta là người duy trì truyền thống

We pass it down from generation to generation.

Chúng ta lưu truyền qua các thế hệ

Not only that --

Không chỉ vậy,

we always have this vague notion

ta luôn có ý niệm mơ hồ

that something's expected of us.

có điều gì đó được đặt kì vọng ở ta

And on top of all off these rules,

Và trên tất cả những quy tắc này

they keep changing.

chúng vẫn đang thay đổi

(Laughter)

(Tiếng cười)

We don't know what's going on half the time,

Ta không biết được điều gì sắp xảy ra trong nửa thời gian còn lại

so it puts us in a very tenuous position.

vậy nên ta đang ở vị trí rất mong manh

(Laughter)

(Tiếng cười)

Now if you don't like these rules,

Nếu giờ bạn không thích những quy tắc này,

and many of us don't --

và nhiều người trong chúng ta không --

I know I didn't, and I still don't,

Tôi đã không thích, và giờ vẫn vậy

even though I follow them half the time,

thậm chí dù tôi thực hiện chúng trong nửa thời gian trước đây,

not quite aware that I'm following them --

không thực sự nhận ra tôi đang tuân thủ chúng --

what better way than to change them [than] with humor?

có cách nào hay hơn là dùng sự hài hước để thay đổi những quy tắc đó?

Humor relies on the traditions of a society.

Sự hài hước dựa trên truyền thống xã hội

It takes what we know, and it twists it.

Nó đi ngược lại những gì ta biết.

It takes the codes of behavior and the codes of dress,

về cách ứng xử và cách ăn mặc

and it makes it unexpected,

và nó gây bất ngờ

and that's what elicits a laugh.

và gây buồn cười

Now what if you put together women and humor?

Nếu bạn kết hợp PHỤ NỮ với SỰ KHÔI HÀI sẽ được gì?

I think you can get change.

Tôi nghĩ câu trả lời là SỰ THAY ĐỔI

Because women are on the ground floor,

Bởi vì phụ nữ đủ sâu sắc và thực tế,

and we know the traditions so well,

và chúng ta biết rõ về truyền thống

we can bring a different voice to the table.

chúng ta có thể đem tới một cái nhìn khác

Now I started drawing

Bấy giờ tôi bắt đầu vẽ

in the middle of a lot of chaos.

giữa rất nhiều hỗn độn

I grew up not far from here in Washington D.C.

Tôi đã lớn lên không xa đây lắm ở Thủ đô Washington

during the Civil Rights movement, the assassinations,

trong lúc diễn ra phong trào đòi quyền công dân, các vụ ám sát,

the Watergate hearings and then the feminist movement,

các thông tin về vụ Watergate và sau đó là phong trào nữ giới bình quyền

and I think I was drawing,

Tôi nghĩ mình đang vẽ

trying to figure out what was going on.

cố gắng ghi lại những gì đang diễn ra

And then also my family was in chaos,

Rồi gia đình tôi lộn xộn

and I drew to try to bring my family together --

Tôi vẽ để giúp gia đình mình gần lại bên nhau

(Laughter)

(Cười)

-- try to bring my family together with laughter.

bằng tiếng cười để mang gia đình gần lại bên nhau

It didn't work.

Nhưng không ổn

My parents got divorced, and my sister was arrested.

Bố mẹ tôi ly hôn, em tôi bị bắt giữ

But I found my place.

Nhưng tôi đã tìm được chính mình

I found that I didn't have to wear high heels,

Tôi nhận ra mình không cần phải mang giày cao gót

I didn't have to wear pink,

không phải mặc đồ màu hồng

and I could feel like I fit in.

Tôi thấy thoải mái

Now when I was a little older, in my 20s,

Khi tôi lớn hơn một chút những năm 20 tuổi

I realized there are not many women in cartooning.

tôi nhận ra không có nhiều phụ nữ vẽ tranh hoạt họa

And I thought, "Well, maybe I can break

Tôi nghĩ "Chà, mình có thể phá vỡ

the little glass ceiling of cartooning,"

bức tường này của nghệ thuật hoạt họa"

and so I did. I became a cartoonist.

Và tôi đã làm, trở thành một họa sĩ hoạt họa

And then I thought -- in my 40s I started thinking,

Và rồi những năm 40 tuổi, tôi bắt đầu nghĩ

"Well, why don't I do something?

"Tại sao tôi không làm gì đó nhỉ?"

I always loved political cartoons,

Tôi luôn thích tranh biếm họa chính trị

so why don't I do something with the content of my cartoons

vậy tại sao tôi không làm gì với nội dung những bức tranh của mình

to make people think about the stupid rules that we're following

để khiến người khác nghĩ về những quy tắc ngớ ngẩn mà chúng ta đang đi theo

as well as laugh?"

và khiến họ cười

Now my perspective

Bây giờ cách vẽ của tôi

is a particularly --

một cách cụ thể là --

(Laughter)

(Cười)

-- my perspective is a particularly American perspective.

Cách vẽ của tôi là cách vẽ với quan điểm của một người Mỹ

I can't help it. I live here.

Tôi không dừng được. Tôi sống ở đây

Even though I've traveled a lot,

Cho dù tôi đi nhiều nơi

I still think like an American woman.

Tôi vẫn suy nghĩ như một phụ nữ Mỹ

But I believe that the rules that I'm talking about

Tôi tin rằng những quy tắc tôi nói đến

are universal, of course --

là phổ biến ở nhiều nơi --

that each culture has its different codes of behavior

tất nhiên mỗi nền văn hóa có cách ứng xử

and dress and traditions,

cách ăn mặc và những truyền thống riêng

and each woman has to deal with these same things

và mỗi phụ nữ đều phải đối mặt với những thứ giống nhau này

that we do here in the U.S.

ở Mỹ, chúng ta như vậy

Consequently, we have.

Kết quả là chúng ta,

Women, because we're on the ground, we know the tradition.

những phụ nữ, bởi vì chúng ta thực tế và sâu sắc, chúng ta biết rõ truyền thống

We have amazing antennae.

chúng ta có khả năng cảm nhận đặc biệt.

Now my work lately

Công việc gần đây của tôi

has been to collaborate with international cartoonists,

là hợp tác với các họa sĩ hoạt họa quốc tế

which I so enjoy,

Tôi rất thích thú

and it's given me a greater appreciation

Và tôi rất biết ơn

for the power of cartoons

sức mạnh của tranh hoạt họa

to get at the truth,

nói lên sự thật

to get at the issues quickly and succinctly.

chỉ ra những vấn đề một cách nhanh chóng và ngắn gọn

And not only that, it can get to the viewer

Và không chỉ vậy, nó còn đem đến cho người xem

through not only the intellect, but through the heart.

không chỉ sự hiểu biết mà còn là những cảm xúc

My work also has allowed me to collaborate

Công việc cho phép tôi hợp tác

with women cartoonists from across the world --

với những họa sĩ hoạt họa nữ khắp thế giới --

countries such as Saudi Arabia,

ở các nước khác như Ả Rập Saudi,

Iran, Turkey,

Iran, Thổ Nhĩ Kỳ

Argentina, France --

Argentina, Pháp

and we have sat together and laughed

chúng tôi ngồi cùng nhau và cười

and talked and shared our difficulties.

nói chuyện và chia sẻ những khó khăn

And these women are working so hard to get their voices heard

Và những phụ nữ này đang làm việc rất chăm chỉ

in some very difficult circumstances.

để tiếng nói của họ được lắng nghe trong vài trường hợp khó khăn

But I feel blessed to be able to work with them.

Tôi hạnh phúc được làm việc với họ

And we talk about

Chúng tôi trò chuyện về

how women have such strong perceptions,

làm thế nào phụ nữ lại có nhận thức mạnh mẽ như vậy

because of our tenuous position

bởi vì sự nhạy cảm tinh tế của chúng ta

and our role as tradition-keepers,

và vai trò làm người giữ truyền thống

that we can have the great potential

nên chúng ta là nhân tố rất quan trọng

to be change-agents.

làm nên sự thay đổi

And I think, I truly believe,

Và tôi nghĩ, tôi thật sự tin rằng

that we can change this thing

chúng ta có thể thay đổi điều này

one laugh at a time.

bằng một tràng cười

Thank you.

Cảm ơn.

(Applause)

(Vỗ tay)