Brian Cox: What went wrong at the Large Hadron Collider

Cái gì đã sai trong LHC (Máy gia tốc hạt nhân khổng lồ)

Translator: Dang Trang Nguyen Reviewer: Ha Tran

Last year at TED I gave an introduction to the LHC.

Nắm ngoái, cũng tại đây tôi đã giới thiệu về LHC (Máy gia tốc hạt nhân khổng lồ).

And I promised to come back and give you an update

Và tôi cũng hứa sẽ trở lại và cung cấp cho các bạn các thông tin cập nhật

on how that machine worked.

về cách chiếc máy này hoạt động.

So this is it. And for those of you that weren't there,

Vì vậy, đây chính là nó. Cho những người không có mặt năm ngoái,

the LHC is the largest scientific experiment ever attempted --

thì LHC là thí nghiệm khoa học lớn nhất từng được thực hiện --

27 kilometers in circumference.

chu vi 27 Km.

Its job is to recreate the conditions

Công việc của nó là tái tạo lại các điều kiện,

that were present less than a billionth of a second after the universe began,

đã có mặt ít hơn một phần tỷ của một giây sau khi vũ trụ bắt đầu --

up to 600 million times a second.

lên tới 600 triệu lần một giây.

It's nothing if not ambitious.

Đó là một tham vọng rất lớn.

This is the machine below Geneva.

Đây là chiếc máy nằm dưới thành phố Geneva, Thụy Sĩ.

We take the pictures of those mini-Big Bangs inside detectors.

Chúng tôi chụp các bức hình của các vụ nổ Big Bang nhỏ trong các thiết bị phân tích.

This is the one I work on. It's called the ATLAS detector --

Tôi đang làm việc với chiếc máy này. Nó có tên máy phân tích ATLAS --

44 meters wide, 22 meters in diameter.

rộng 44 mét, 22 mét đường kính.

Spectacular picture here of ATLAS under construction

Đây là một bưc ảnh hùng vĩ của ATLAS khi được xây dựng

so you can see the scale.

Vì vậy bạn có thể thấy quy mô của nó.

On the 10th of September last year we turned the machine on for the first time.

Vào ngày 10 tháng 9 năm ngoái chiếc máy được khởi động lần đầu tiên.

And this picture was taken by ATLAS.

Và bưc hình này được chụp bởi ATLAS.

It caused immense celebration in the control room.

Nó là nguyên nhân cho một lễ kỷ niệm lớn trong phòng điều khiển.

It's a picture of the first beam particle

Nó là tấm hình của chùm hạt đầu tiên

going all the way around the LHC,

đi hết một quãng đường quanh LHC,

colliding with a piece of the LHC deliberately,

va chạm có tính toán với một phần của LHC,

and showering particles into the detector.

và phun chùm hạt vào trong máy phân tích.

In other words, when we saw that picture on September 10th

Nói cách khác, khi chúng tôi thấy bức hình đó vào ngày 10 tháng 9

we knew the machine worked,

chúng tôi biết rằng chiếc máy đã hoạt động,

which is a great triumph.

đó là một thành tựu vĩ đại.

I don't know whether this got the biggest cheer,

Tôi không biết liệu điều này đã nhận được sự cổ vũ lớn nhất,

or this, when someone went onto Google

hay cái này, khi một ai đó vào Google

and saw the front page was like that.

và thấy trang đầu là như thế.

It means we made cultural impact

Nó có nghĩa là chúng tôi đã làm ảnh hưởng văn hóa

as well as scientific impact.

cúng như tác động khoa học.

About a week later we had a problem with the machine,

Khoảng 1 tuần sau đó chúng tôi đã có một vấn đề với chiếc máy,

related actually to these bits of wire here -- these gold wires.

Liên quan tới các đoạn dây này -- những chiếc dây này làm bằng vàng.

Those wires carry 13 thousand amps

Nó truyền dẫn dòng điện lên tới 13 nghìn amps

when the machine is working in full power.

khi chiếc máy làm việc hết công suất.

Now the engineers amongst you will look at them and say,

Bây giờ các kỹ sư trong số các bạn sẽ nhìn chúng và nói,

"No they don't. They're small wires."

"Chúng không thể làm được. Chúng là các sợi dây quá nhỏ."

They can do that because

Nhưng chúng có thể làm được bởi vì

when they are very cold they are what's called superconducting wire.

khi chúng ở nhiệt độ rất lạnh chúng hoạt động như các dây làm bằng vật liệu siêu dẫn.

So at minus 271 degrees,

Vì vậy tại nhiệt độ âm 271 độ,

colder than the space between the stars,

Lạnh hơn cả không gian giữa các ngôi sao,

those wires can take that current.

những chiếc dây đó có thể dẫn dòng lơn như vậy.

In one of the joints between over 9,000 magnets in LHC,

Trong một khớp nối giữa trên 90 ngàn nam châm trong LHC,

there was a manufacturing defect.

đã có một lỗi sản xuất.

So the wire heated up slightly,

Vì vậy dây bị nóng lên một chút,

and its 13,000 amps suddenly encountered electrical resistance.

và dòng 13 ngàn amps đột ngột gặp phải trở kháng điện.

This was the result.

Đây là hậu quả.

Now that's more impressive

Bây giờ, sẽ ấn tượng hơn

when you consider those magnets weigh over 20 tons,

khi bạn để ý rằng những nam châm đó nặng trên 20 tấn,

and they moved about a foot.

và chúng bị dịch đi khoảng 1 foot (= 30.48 cm)

So we damaged about 50 of the magnets.

Vì vậy, chúng tôi bị thiệt hại khoảng 50 nam châm.

We had to take them out, which we did.

Chúng tôi đã phải đưa chúng ra.

We reconditioned them all, fixed them.

Chúng tôi tu sửa chúng, cố định chúng.

They're all on their way back underground now.

Chúng đang được đưa trở lại đúng vị trí.

By the end of March the LHC will be intact again.

Đến cuối tháng ba LHC sẽ lại trở về nguyên vẹn.

We will switch it on,

Chúng tôi sẽ khởi động nó,

and we expect to take data in June or July,

và mong rằng có thể lấy dữ liệu trong tháng 6 hoặc 7,

and continue with our quest to find out

và tiếp tục với việc điều tra của chúng tôi để tìm ra

what the building blocks of the universe are.

những khối nào tạo thành vũ trụ.

Now of course, in a way

Dĩ nhiên hiện nay

those accidents reignite the debate

trong cách mà các tai nạn đó kích thích lại những cuộc tranh luận

about the value of science and engineering at the edge. It's easy to refute.

về giá trị của khoa học và kỹ thuật. Thật dễ dàng để bác bỏ.

I think that the fact that it's so difficult,

Theo tôi thực tế là nó quá khó,

the fact that we're overreaching, is the value of things like the LHC.

thực tế là chúng ta đang vượt quá xa, giá trị của những thứ như LHC.

I will leave the final word to an English scientist, Humphrey Davy,

Tôi sẽ để lại những lời cuối cùng cho một nhà khoa học người Anh, Humphrey Davy,

who, I suspect,

tôi nghi ngờ,

when defending his protege's useless experiments --

khi bảo vệ những thí nghiệm vô dụng của người được ông bảo trợ,

his protege was Michael Faraday --

người được ông bảo trợ đó là MIchael Faraday,

said this, "Nothing is so dangerous

đã nói rằng, "Không có gì là quá nguy hiểm

to the progress of the human mind

cho sự tiến bộ của suy nghĩ con người

than to assume that our views of science are ultimate,

hơn là cho rằng quan điểm của chúng ta về khoa học là tột bậc ,

that there are no mysteries in nature,

rằng không còn bất kỳ sự huyền bí nào trong tự nhiên,

that our triumphs are complete, and that

rằng thắng lợi của chúng ta là hoàn thiện, và rằng

there are no new worlds to conquer."

không có thế giới mới để chinh phục. "

Thank you.

Cảm ơn.

(Applause)

Vỗ tay