Paul Zak: Trust, morality - and oxytocin

Paul Zak: Güven, ahlak -- ve oksitosin

Çeviri: Eray Ozkan Gözden geçirme: Meric Aydonat

Is there anything unique about human beings?

İnsanoğluna özgü olan eşsiz herhangi bir şey var mı?

There is.

Var.

We're the only creatures

Tümüyle gelişmiş ahlak anlayışına

with fully developed moral sentiments.

sahip olan tek canlılar bizleriz.

We're obsessed with morality as social creatures.

Sosyal yaratıklar olarak ahlak konusunda takıntılıyız.

We need to know why people are doing what they're doing.

İnsanların yaptıklarını, ne için yaptıklarını bilmeye gereksinim duyuyoruz.

And I personally am obsessed with morality.

Ve kişisel olarak ben ahlaka kafayı takmış durumdayım.

It was all due to this woman,

Hepsi bu kadın yüzünden

Sister Mary Marastela,

Rahibe Mary Marastela,

also known as my mom.

kendisi annem olarak da bilinir.

As an altar boy, I breathed in a lot of incense,

Çocukken kilisede çok fazla tütsü soludum

and I learned to say phrases in Latin,

ve bazı ifadeleri Latince söylemeyi öğrendim,

but I also had time to think

ama aynı zamanda annemin tepeden tırnağa

about whether my mother's top-down morality

ahlakının her insana uygulanıp uygulanamayacağı

applied to everybody.

hakkında düşünmek için zamanım oldu.

I saw that people who were religious and non-religious

Şunu gördüm ki, dindar olan ve olmayan insanlar

were equally obsessed with morality.

ahlak konusunda aynı oranda takıntılı.

I thought, maybe there's some earthly basis

Düşündüm ki, belki de ahlaki kararlar için

for moral decisions.

bir takım maddi esaslar vardır.

But I wanted to go further

Beynimizin bizi ahlaklı yaptığını

than to say our brains make us moral.

söylemek yerine daha ileriye gittim.

I want to know if there's a chemistry of morality.

Ahlakın kimyası olup olmadığını bilmek istiyordum.

I want to know

Ahlak molekülü olup olmadığını

if there was a moral molecule.

bilmek istiyordum.

After 10 years of experiments,

10 yıl süren deneylerden sonra

I found it.

onu buldum.

Would you like to see it? I brought some with me.

Görmek ister misiniz? Biraz yanımda getirdim.

This little syringe

Bu küçük şırınganın içinde

contains the moral molecule.

ahlak molekülü var.

(Laughter)

(Kahkahalar)

It's called oxytocin.

Oksitosin olarak adlandırılıyor.

So oxytocin is a simple and ancient molecule

Oksitosin yalnızca memelilerde bulunan

found only in mammals.

çok basit ve çok eski bir molekül

In rodents, it was known

Kemirgenlerde, annelerin yavrularına

to make mothers care for their offspring,

bakmasını sağladığı biliniyordu

and in some creatures,

ve bazı canlılarda, yuva paylaşımına

allowed for toleration of burrowmates.

tahammül etmede göz önünde bulunduruldu.

But in humans, it was only known

Fakat insanlarda, sadece kadınlarda doğumu ve

to facilitate birth and breastfeeding in women,

emzirmeyi kolaylaştırdığı ve cinsel ilişki sırasında

and is released by both sexes during sex.

iki cinsiyetin de salgıladığı biliniyordu.

So I had this idea that oxytocin might be the moral molecule.

Böylece, aklıma oksitosinin ahlak molekülü olabileceği fikri geldi.

I did what most of us do -- I tried it on some colleagues.

Çoğumuzun yapacağını yaptım ve bunu bazı iş arkadaşlarım üzerinde denedim.

One of them told me,

Biri bana dedi ki:

"Paul, that is the world's stupidist idea.

"Paul, bu dünyanın en aptalca fikri"

It is," he said, "only a female molecule.

"Bu" dedi, "sadece dişi bir molekül,

It can't be that important."

bu kadar da önemli olamaz."

But I countered, "Well men's brains make this too.

Fakat karşı çıktım, "Ama bunu erkeklerin beyni de yapıyor.

There must be a reason why."

Bunun bir sebebi olmalı."

But he was right, it was a stupid idea.

Doğrusu haklıydı, aptalca bir fikirdi.

But it was testably stupid.

Ancak denenebilecek kadar aptalcaydı.

In other words, I thought I could design an experiment

Başka bir deyişle, oksitosinin insanları daha ahlaklı yapıp yapmadığını

to see if oxytocin made people moral.

görmek için bir deney tasarlayabileceğimi düşündüm.

Turns out it wasn't so easy.

Ortaya çıktı ki, o kadar da kolay değildi.

First of all, oxytocin is a shy molecule.

Her şeyden önce, oksitosin utangaç bir molekül.

Baseline levels are near zero,

Salınım için herhangi bir uyarıcı olmadığında,

without some stimulus to cause its release.

normal seviyeleri sıfıra yakın.

And when it's produced, it has a three-minute half-life,

Ve salınım olduğunda ise, yarılanma ömrü üç dakika,

and degrades rapidly at room temperature.

ve oda sıcaklığında hızla bozuluyor.

So this experiment would have to cause a surge of oxytocin,

Yani bu deney, oksitosinin artmasına neden olmalı,

have to grab it fast and keep it cold.

onu hızlıca toplamalı ve soğuk tutmalı.

I think I can do that.

Sanırım bunu yapabilirim.

Now luckily, oxytocin is produced

Şimdi şansa bakın ki, oksitosin hem beyinde

both in the brain and in the blood,

hem de kanda üretilebiliyor,

so I could do this experiment without learning neurosurgery.

yani bu deneyi sinir cerrahisi öğrenmeden yapabilecektim.

Then I had to measure morality.

Ardından ahlakı ölçmeliydim.

So taking on Morality with a capital M is a huge project.

'Ahlak' ı büyük harf "A" ile üstlenmek kocaman bir proje

So I started smaller.

Bu yüzden küçükten başladım.

I studied one single virtue:

Yalnız bir erdem üzerine çalıştım:

trustworthiness.

Güvenilirlik.

Why? I had shown in the early 2000s

Neden mi? 2000'lerin başında

that countries with a higher proportion of trustworthy people

daha yüksek oranda güvenilir insana sahip ülkelerin

are more prosperous.

refah düzeylerinin daha fazla olduğunu göstermiştim.

So in these countries, more economic transactions occur

Yani bu ülkelerde, daha fazla ticari hareket gerçekleşiyor

and more wealth is created,

ve daha fazla zenginlik meydana geliyor,

alleviating poverty.

yoksulluk azalıyordu.

So poor countries are by and large low trust countries.

Yani fakir ülkeler, genelde az güven ülkeleriydi.

So if I understood the chemistry of trustworthiness,

Böylece, eğer güvenilirliğin kimyasını anlayabilirsem,

I might help alleviate poverty.

yoksulluğu azaltmaya yardımcı olabilirdim.

But I'm also a skeptic.

Fakat, aynı zamanda bir şüpheciyimdir.

I don't want to just ask people, "Are you trustworthy?"

İnsanlara sadece "Güvenilir misiniz?" diye sormak istemedim.

So instead I use

Bunun yerine, araştırma için

the Jerry Maguire approach to research.

Jerry Maguire yaklaşımını kullandım.

If you're so virtuous,

Eğer gerçekten de erdemliyseniz,

show me the money.

bana parayı gösterin.

So what we do in my lab

Laboratuvarımda şunu yaptık: insanları,

is we tempt people with virtue and vice by using money.

para kullanarak erdemli ya da ahlaksız olmaya doğru kışkırttık.

Let me show you how we do that.

Bunu nasıl yaptığımızı sizlere açıklayayım.

So we recruit some people for an experiment.

Deney için biraz insan topladık.

They all get $10 if they agree to show up.

Hepsi, eğer katılırlarsa, 10 dolar alacaklardı.

We give them lots of instruction, and we never ever deceive them.

Onlara bir takım talimatlar verdik ve onları hiçbir zaman kandırmadık.

Then we match them in pairs by computer.

Ardından, hepsini bilgisayar yardımıyla eşleştirdik.

And in that pair, one person gets a message saying,

Ve bu çiftte; bir kişi şu mesajı aldı:

"Do you want to give up some of your $10

"Burada olduğun için hakettiğin 10 dolardan

you earned for being here

vazgeçerek, bunu laborutuvardaki başka birine

and ship it to someone else in the lab?"

göndermek ister misin?

The trick is you can't see them,

Püf nokta, onları göremeyeceksin,

you can't talk to them.

onlarla konuşamayacaksın.

You only do it one time.

Bunu bir sefer yapacaksın.

Now whatever you give up

Şimdi, neden vazgeçtiysen

gets tripled in the other person's account.

bunun üç katı diğer kişinin hesabına geçecek.

You're going to make them a lot wealthier.

Onları çok daha varlıklı yapacaksın.

And they get a message by computer saying

Ve onlar da bilgisayardan şöyle bir mesaj alacak:

person one sent you this amount of money.

Kişi 1, sana şu kadar para gönderdi.

Do you want to keep it all,

Hepsini kendine mi alacaksın,

or do you want to send some amount back?

yoksa bir kısmını geri göndermek ister misin?

So think about this experiment for minute.

Şimdi, bir dakika bu deney hakkında düşünün.

You're going to sit on these hard chairs for an hour and a half.

Bu sert sandalyelerde bir buçuk saat boyunca oturacaksınız.

Some mad scientist is going to jab your arm with a needle

Bir takım deli bilim adamları kolunuza bir iğne batıracak

and take four tubes of blood.

ve dört tüp kan alacaklar.

And now you want me to give up this money and ship it to a stranger?

Ve siz şimdi benden bu paradan vazgeçip, başkasına göndermemi mi istiyorsunuz ?

So this was the birth of vampire economics.

Aslında bu vampir ekonomisinin doğuşuydu.

Make a decision and give me some blood.

Bir karar ver ve bana biraz kan ver.

So in fact, experimental economists

Aslında, deneyci iktisatçılar

had run this test around the world,

bu testi dünyanın çeşitli yerlerinde yapmışlardı

and for much higher stakes,

ve hem de daha fazla ödüllendirme ile,

and the consensus view

ve ortak görüş şöyleydi:

was that the measure from the first person to the second was a measure of trust,

birinci kişiden ikinci kişiye ölçülen değer, güvenin ölçüsüdür,

and the transfer from the second person back to the first

ve ikinci kişiden birinci kişiye aktarılan ise

measured trustworthiness.

güvenilirliği ölçer.

But in fact, economists were flummoxed

Ama aslında, iktisatçıların neden ikinci kişinin parayı

on why the second person would ever return any money.

geri göndermek isteyeceği konusunda kafası karışmıştı.

They assumed money is good,

Paranin iyi olduğunu varsayıyorlardı,

why not keep it all?

o zaman neden hepsini kendine saklamasın ki?

That's not what we found.

Bizim bulduğumuz bu değildi.

We found 90 percent of the first decision-makers sent money,

Birinci karar vericilerin %90'nin parayı gönderdiğini,

and of those who received money,

ve parayı alanların %95'inin de

95 percent returned some of it.

paranın bir kısmını geri gönderdiğini gördük.

But why?

Ama neden?

Well by measuring oxytocin

Evet, oksitosin seviyesini ölçerek

we found that the more money the second person received,

gördük ki, ikinci kişiler daha fazla para aldıkça,

the more their brain produced oxytocin,

beyinleri daha fazla oksitosin üretiyor,

and the more oxytocin on board,

ve daha fazla oksitosin oluştukça,

the more money they returned.

daha fazla parayı geri gönderiyorlar.

So we have a biology of trustworthiness.

Yani güvenilirliğin biyolojisini elde ettik.

But wait. What's wrong with this experiment?

Ama bekleyin, bu deneyde yanlış olan ne?

Two things.

İki şey.

One is that nothing in the body happens in isolation.

Birincisi, vücutta hiçbir şey diğerlerinden bağımsız şekilde olmaz.

So we measured nine other molecules that interact with oxytocin,

O zaman, biz de oksitosinle etkileşen diğer dokuz molekülü ölçtük

but they didn't have any effect.

ancak hiçbir etkileri yoktu.

But the second is

İkinci ise,

that I still only had this indirect relationship

hala oksitosin ile güvenilirlik arasında doğrudan

between oxytocin and trustworthiness.

olmayan bir ilişki vardı.

I didn't know for sure

Kesin olarak oksitosinin güvenilirliğe

oxytocin caused trustworthiness.

sebep olduğunu bilemiyordum.

So to make the experiment,

O zaman deneyi yapmak için,

I knew I'd have to go into the brain

biliyordum ki beynin içine gitmeliydim

and manipulate oxytocin directly.

ve oksitosini doğrudan değiştirmeliydim.

I used everything short of a drill

Matkap dışında herşeyi, oksitosin maddesini

to get oxytocin into my own brain.

kendi beynime koymak için kullandım.

And I found I could do it

Ve bunu bir burun spreyi ile

with a nasal inhaler.

yapabileceğimi buldum.

So along with colleagues in Zurich,

Sonra Zürih'teki meslekdaşlarımla beraber,

we put 200 men on oxytocin or placebo,

200 erkeğe oksitosin ya da onun plasebosunu verdik,

had that same trust test with money,

aynı para deneyini uyguladık,

and we found that those on oxytocin not only showed more trust,

ve gördük ki, oksitosin yalnızca daha fazla güven ortaya çıkarmıyor,

we can more than double the number of people

aynı zamanda tüm parasını bir yabancıya gönderen

who sent all their money to a stranger --

kişi sayısını iki katına çıkarıyor --

all without altering mood or cognition.

hepsi ruh halini ve bilgi yetisini değiştirmeden oluyordu.

So oxytocin is the trust molecule,

Buna göre, oksitosin güvenin molekülüydü,

but is it the moral molecule?

ama ahlakın molekülü müydü ?

Using the oxytocin inhaler,

Oksitosin burun spreyini kullanarak,

we ran more studies.

daha fazla çalışma yaptık.

We showed that oxytocin infusion

Oksitosin vererek, tek taraflı

increases generosity

parasal transferlerde cömertliğin

in unilateral monetary transfers

%80 arttığını

by 80 percent.

gösterdik.

We showed it increases donations to charity

Hayır kurumlarına yapılan bağışların

by 50 percent.

50% arttığını gösterdik.

We've also investigated

Ayrıca, oksitosin seviyesini ilaç kullanmadan

non-pharmacologic ways to raise oxytocin.

yükselten yöntemleri inceledik.

These include massage,

Bunlar, masajı, dans etmeyi ve

dancing and praying.

dua etmeyi kapsıyor.

Yes, my mom was happy about that last one.

Evet, annem sonuncusu nedeniyle epey mutluydu.

And whenever we raise oxytocin,

Ve her ne zaman oksitosin seviyesini yükseltsek,

people willingly open up their wallets

insanlar gönüllü bir şekilde kesenin ağzını açıyor

and share money with strangers.

ve yabancılarla paralarını paylaşıyorlar.

But why do they do this?

Fakat neden bunu yapıyorlar?

What does it feel like

Beyniniz oksitosin ile dolup taşarken

when your brain is flooded with oxytocin?

ne hissediliyor?

To investigate this question, we ran an experiment

Bu soruyu incelemek için; insanlara

where we had people watch a video

evladının ileri derece beyin kanseri olduğu

of a father and his four year-old son,

bir baba ve 4 yaşındaki oğlunun

and his son has terminal brain cancer.

videosunu izlettirdik.

After they watched the video, we had them rate their feelings

Videoyu izlemelerinden sonra, duygularını derecelendirmelerini istedik

and took blood before and after to measure oxytocin.

ve hepsinden önceki ve sonraki oksitosin düzeyini ölçmek için kan aldık.

The change in oxytocin

Oksitosin düzeyindeki artış

predicted their feelings of empathy.

empati duygularını öngördü.

So it's empathy

Yani bizi diger insanlara yakınlaştıran

that makes us connect to other people.

empati duygusuydu.

It's empathy that makes us help other people.

Empati bizi diğer kişilere yardım ettirtiyordu.

It's empathy that makes us moral.

Empati bizi ahlaklı yapıyordu.

Now this idea is not new.

Şimdi bu yeni bir fikir değil.

A then unknown philosopher named Adam Smith

O zamanlarda pek bilinmeyen felsefeci Adam Smith,

wrote a book in 1759

1759 yılında "Ahlaksal Duygular Kuramı" adında

called "The Theory of Moral Sentiments."

bir kitap yazmıştı.

In this book, Smith argued

Bu kitapta, Smith bizlerin yukarıdan aşağıya bir sebeple değil

that we are moral creatures, not because of a top-down reason,

aşağıdan yukarıya olan bir sebeple

but for a bottom-up reason.

ahlaksal yaratıklar olduğumuzu iddia ediyordu.

He said we're social creatures,

Bizlerin sosyal varlıklar olduğumuzu,

so we share the emotions of others.

yani diğerleriyle duygularımızı paylaştığımızı belirtiyordu.

So if I do something that hurts you, I feel that pain.

Yani, eğer sizin canınızı yakacak bir şey yaparsam, bu acıyı ben de hissederim.

So I tend to avoid that.

O zaman, bundan kaçınmalıyım.

If I do something that makes you happy, I get to share your joy.

Eğer seni mutlu eden bir şey yaparsam, seninle neşeni paylaşabilirim.

So I tend to do those things.

Buna göre, bunları yapmaya meyilliyim.

Now this is the same Adam Smith who, 17 years later,

17 yıl sonra, aynı Adam Smith,

would write a little book called "The Wealth of Nations" --

"Milletlerin Zenginliği" adında iktisatın

the founding document of economics.

kuruluş belgesi olan minik kitabı yazacaktı.

But he was, in fact, a moral philosopher,

Ama aslında, ahlak felsefecisiydi

and he was right on why we're moral.

ve neden ahlaksal olduğumuz konusunda haklıydı.

I just found the molecule behind it.

Ben sadece onun arkasındaki molekülü buldum.

But knowing that molecule is valuable,

Ama bu molekülü bilmek değerlidir,

because it tells us how to turn up this behavior

çünkü bu davranışı nasıl açığa çıkaracağımızı

and what turns it off.

ve nasıl söndürebileceğimizi söylüyor,

In particular, it tells us

Özellikle, neden ahlaksızlık

why we see immorality.

gördüğümüzü açığa çıkarıyor.

So to investigate immorality,

O zaman, ahlaksızlığı incelemek icin

let me bring you back now to 1980.

sizi 1980 yılına geri götüreyim.

I'm working at a gas station

Santa Barbara, Kaliforniya'nın kenar mahallelerinde

on the outskirts of Santa Barbara, California.

bir benzin istasyonunda çalışıyordum.

You sit in a gas station all day,

Tüm gün benzin istasyonunda durarak,

you see lots of morality and immorality, let me tell you.

çok fazla ahlaklılık ve ahlaksızlık görebiliyorsunuz. Öyle ki:

So one Sunday afternoon, a man walks into my cashier's booth

Bir pazar günü öğleden sonrasında, bir adam elinde güzel bir

with this beautiful jewelry box.

mücevher kutusuyla kasiyer külübeme doğru yürüdü.

Opens it up and there's a pearl necklace inside.

Kutuyu açtı ve içinde inci bir gerdanlık vardı.

And he said, "Hey, I was in the men's room.

Ve şöyle dedi: "Selam, tuvaletteydim ve orada bunu buldum.

I just found this. What do you think we should do with it?"

Sence bununla ne yapmalıyız?"

"I don't know, put it in the lost and found."

"Bilmem, kayıp eşya bürosuna bırakın."

"Well this is very valuable.

"İyi ama, bu çok değerli bir şey.

We have to find the owner for this." I said, "Yea."

Bunun sahibini bulmalıyız". "Evet" dedim.

So we're trying to decide what to do with this,

Ne yapacağımız konusunda karar veriyorken,

and the phone rings.

telefon çaldı.

And a man says very excitedly,

Ve bir adam heyecanlı bir şekilde,

"I was in your gas station a while ago,

"Biraz önce benzin istasyonunuzdaydım,

and I bought this jewelry for my wife, and I can't find it."

ve karıma bir mücevher almıştım ve şimdi bulamıyorum" diyordu.

I said, "Pearl necklace?" "Yeah."

"İnci gerdanlık mı?" dedim. "Evet" dedi.

"Hey, a guy just found it."

"Onu buldum"

"Oh, you're saving my life. Here's my phone number.

"Ah, hayatımı kurtardın. İşte bu benim telefon numaram.

Tell that guy to wait half an hour.

Ona bir yarım saat beklemesini söyle.

I'll be there and I'll give him a $200 reward."

Oraya geleceğim ve ona 200 dolar ödül vereceğim."

Great, so I tell the guy, "Look, relax.

Harika, ben de bulan kişiye "Rahat olabilirsin.

Get yourself a fat reward. Life's good."

Kendine iyi bir ödül al. Hayat güzel" dedim.

He said, "I can't do it.

"Bekleyemem ki, 15 dk. içinde Galena'da

I have this job interview in Galena in 15 minutes,

bir iş görüşmem var ve

and I need this job, I've got to go."

bu işe ihtiyacım var, gitmek zorundayım." dedi.

Again he asked me, "What do you think we should do?"

Ardından yine bana sordu, "Sence ne yapmalıyız?"

I'm in high school. I have no idea.

Ben liseye gidiyorum. Hiçbir fikrim yok.

So I said, "I'll hold it for you."

Ona dedim ki "Senin için bende durabilir."

He said, "You know, you've been so nice, let's split the reward."

"Biliyor musun, çok iyisin, ödülü ikiye bölelim."

I'll give you the jewelry, you give me a hundred dollars,

"Ben sana mücevheri bırakayım, sen bana 100 dolar ver,

and when the guy comes ... "

ve sahibi gelince ..."

You see it. I was conned.

Gördünüz mü? Dolandırıldım.

So this is a classic con called the pigeon drop,

Aslında bu klasik bir dolandırıcılık olan "güvercin düşürme"ydi

and I was the pigeon.

ve ben de güvercindim.

So the way many cons work

Yani aslında çoğu dolandırıcının yöntemi,

is not that the conman gets the victim to trust him,

dolandırıcının kurbanı kendine güvendirmesi değil,

it's that he shows he trusts the victim.

dolandırıcının kurbana güvendiğjni göstermesidir.

Now we know what happens.

Artık ne olduğunu biliyoruz.

The victim's brain releases oxytocin,

Mağdurun beyni oksitosin salgılar

and you're opening up your wallet or purse, giving away the money.

ve kesenin ağzını açar, parayı verir.

So who are these people

Peki bizim oksitosin sistemimizi ustalıkla

who manipulate our oxytocin systems?

yönetebilen bu insanlar kimler?

We found, testing thousands of individuals,

Binlerce bireyi test ederek bulduk ki,

that five percent of the population

nüfusun %5'i uyaran karşısında

don't release oxytocin on stimulus.

oksitosin salgılamıyor.

So if you trust them, their brains don't release oxytocin.

Yani eğer onlara güvenirseniz, onların beyinleri oksitosin salgılamıyor.

If there's money on the table, they keep it all.

Eğer masada bir para varsa, tümünü kendilerine alırlar.

So there's a technical word for these people in my lab.

Bu kişiler için laboratuvarımda kullanılan bir sözcük var.

We call them bastards.

Biz onları "piç kuruları" olarak adlandırıyoruz.

(Laughter)

(Kahkahalar)

These are not people you want to have a beer with.

Bu insanlar beraber bira içebileceğiniz kişiler değil.

They have many of the attributes of psychopaths.

Psikopatların birçok özelliğine sahipler.

Now there are other ways the system can be inhibited.

Bu mekanizmayı baskılayabilecek başka yöntemler de var.

One is through improper nurturing.

Biri, uygunsuz bakılıp ve büyütülmekten.

So we've studied sexually abused women,

Bu sebeple cinsel istismara uğraşmış kadınlar üzerinde çalıştık

and about half those don't release oxytocin on stimulus.

ve yaklaşık yarısını uyaran karşısında oksitosin salgılamadığını gördük.

You need enough nurturing

Bu sistemin düzgün gelişebilmesi için

for this system to develop properly.

yeteri kadar doğru bakılıp büyütülmeye gereksiniminiz var.

Also, high stress inhibits oxytocin.

Ayrıca, aşırı stres de oksitosini baskılar.

So we all know this, when we're really stressed out,

Peki o zaman, hepimiz şunu biliyoruz, aşırı strese

we're not acting our best.

girdiğimizde yapabileceğimizin en iyisini yapamıyoruz.

There's another way oxytocin is inhibited, which is interesting --

Oksitosinin baskılandığı diğer yöntem ise, bu ilginç --

through the action of testosterone.

testesteronun etkisi.

So we, in experiments, have administered testosterone to men.

Biz de deneylerimizde erkeklere testesteron uyguladık.

And instead of sharing money,

Ve para paylaşmak yerine,

they become selfish.

bencil oldular.

But interestingly,

Fakat ilginç bir şekilde,

high testosterone males are also more likely

yüksek testesteronlu erkekler kendi paralarını, bencillikleri yüzünden

to use their own money to punish others for being selfish.

diğerlerini cezalandırmak için kullanmaya eğilimli olmalarıydı.

(Laughter)

(Kahkakalar)

Now think about this. It means, within our own biology,

Şunu bir düşünün. Demek ki, kendi biyolojimiz içinde

we have the yin and yang of morality.

ahlakın "yin"i (karanlığı) ve "yang"i (aydınlığı) var.

We have oxytocin that connects us to others,

Bizleri diğer insanlara yakınlaştıran ve onların

makes us feel what they feel.

hissettiklerini bize hissettiren oksitosine sahibiz.

And we have testosterone.

Ve aynı zaman da testesterona.

And men have 10 times the testosterone as women,

Ve erkeklerin kadınların on katı testeronları var.

so men do this more than women --

Yani erkekler bunu kadınlardan daha fazla yapıyor --

we have testosterone that makes us want to punish

ahlaksız davranan insanları cezalandırmamızı

people who behave immorally.

istettiren testesteronumuz var.

We don't need God or government telling us what to do.

Tanrı'ya ya da devlete bize ne yapmamızı söyleyecekleri icin ihtiyacımız yok.

It's all inside of us.

Hepsi bizim içimizde.

So you may be wondering:

Peki şunu merak ediyor olabilirsiniz:

these are beautiful laboratory experiments,

Bunlar çok hoş laboratuvar deneyleri,

do they really apply to real life?

bunlar cidden gerçek yaşamımızda geçerli oluyor mu?

Yeah, I've been worrying about that too.

Evet, bunun için ben de endişeleniyordum.

So I've gone out of the lab

Bu yüzden, bunun günlük yaşamımızı etkileyip etkilemediğini

to see if this really holds in our daily lives.

gözlemlemek için laboratuvarın dışına çıktım

So last summer, I attended a wedding in Southern England.

Bu sebeple geçen yaz, Güney İngiltere'de bir düğüne katıldım.

200 people in this beautiful Victorian mansion.

Viktorya döneminden bir köşkte 200 kişi.

I didn't know a single person.

Bir tek kişiyi bile tanımıyordum.

And I drove up in my rented Vauxhall.

Ve oraya kiralık bir Vauxhall'la gittim.

And I took out a centrifuge and dry ice

Ve yanımda bir santrifüj makinası, kuru buz,

and needles and tubes.

iğneler ve tüpler götürdüm.

And I took blood from the bride and the groom

Gelin ve damattan, düğündekilerden ve

and the wedding party and the family and the friends

aileden ve arkadaşlardan nikah töreni

before and immediately after the vows.

öncesi ve hemen sonrasında kan aldım.

(Laughter)

(Kahkahalar)

And guess what?

Ve bilin bakalım ne oldu?

Weddings cause a release of oxytocin,

Düğünler oksitosin salgılanmasına sebep oluyor,

but they do so in a very particular way.

ama bunu kendine özgü bir yöntemle yapıyor.

Who is the center of the wedding solar system?

Düğün güneş sisteminin merkezinde kim vardır?

The bride.

Gelin.

She had the biggest increase in oxytocin.

En fazla oksitosin artışı onda oluyor.

Who loves the wedding almost as much as the bride?

Düğünleri neredeyse gelin kadar başka kim sever?

Her mother, that's right.

Gelinin annesi, evet doğru.

Her mother was number two.

Annesi iki numarada.

Then the groom's father, then the groom,

Sonra damadın babası, sonra damat,

then the family, then the friends --

sonra aile, sonra

arrayed around the bride

güneşin etrafındaki gezegenler gibi

like planets around the Sun.

gelinin etrafında dizili arkadaşlar.

So I think it tells us that we've designed this ritual

Bu bana göre gösteriyor ki, bu töreni

to connect us to this new couple,

bizleri yeni çifte yakınlaştırması için tasarlamışız,

connect us emotionally.

bizi duygusal olarak yakınlaştırması için.

Why? Because we need them to be successful at reproducing

Neden? Çünkü onların başarılı olmasına insan neslinin

to perpetuate the species.

sürdürebilmesi için ihtiyacımız var.

I also worried that my trust experiments with small amounts of money

Ayrıca, küçük miktarlı parayla yapılan güven deneylerim için yaşamımızda

didn't really capture how often we actually trust our lives to strangers.

ne sıklıkta yabancılara güvendiğimiz hususunu yakalamadıgı için endişeliydim.

So even though I have a fear of heights,

Ancak yükseklik korkum olmasına rağmen

I recently strapped myself to another human being

Geçenlerde kendimi başka bir insana iple bağladım

and stepped out of an airplane at 12,000 ft.

ve 12000 feet'teki bir uçaktan atladım.

I took my blood before and after,

Öncesi ve sonrasında kan örneğimi aldım

and I had a huge spike of oxytocin.

ve çok büyük oksitosin sıçraması olmuştu.

And there are so many ways we can connect to people.

İnsanları birbirine yakınlaştıracak birçok yol var.

For example, through social media.

Örneğin, sosyal medya yoluyla

Many people are Tweeting right now.

Bir çok insan şu anda tvit gönderiyor.

So we investigated the role of social media

Bu yüzden sosyal medyanın rolünü de inceledik

and found the using social media

ve gördük ki sosyal medyayı kullanmak

produced a solid double-digit increase in oxytocin.

oksitosin seviyesinde kesintisiz iki haneli bir artış yaratıyor

So I ran this experiment recently for the Korean Broadcasting System.

Geçtiğimizde bu deneyi Koreli bir yayın organı için yaptım.

And they had the reporters and their producers participate.

Yapımcılarının ve muhabirlerinin deneye katılmalarını sağladılar.

And one of these guys, he must have been 22,

Bu kişilerden birinin, 22 yaşlarında olmalı,

he had 150 percent spike in oxytocin.

oksitosin seviyesinde %150'lik bir sıçrama oldu.

I mean, astounding; no one has this.

Gerçekten, hayrete düşürücü; hiç kimsede bu kadar olamaz.

So he was using social media in private.

Sosyal medyayı özel yaşamında kullanıyordu.

When I wrote my report to the Koreans,

Korelilere raporumu yazarken dedim ki,

I said, "Look, I don't know what this guy was doing,"

"Bakın, bu adam ne yapıyordu bilmiyorum,

but my guess was interacting with his mother or his girlfriend.

ama benim tahminimce annesi ya da kız arkadaşı ile etkileşim içindeydi"

They checked.

Kontrol ettiler.

He was interacting on his girlfriend's Facebook page.

Kız arkadaşının Facebook sayfasında etkileşim içindeymiş.

There you go. That's connection.

İşte bu. Yakınlaştırma budur.

So there's tons of ways that we can connect to other people,

Yani bizi diğer insanlara yakınlaştıracak bir sürü yöntem var

and it seems to be universal.

ve görünüyor ki hepsi evrensel düzeyde.

Two weeks ago,

İki hafta önce,

I just got back from Papua New Guinea

dağlık bölgerinde, çok soyutlanmış,

where I went up to the highlands --

1000 yıl boyunca yaşamış gibi duran,

very isolated tribes of subsistence farmers

kendine ancak yetebilen çiftçi kabilelerine gittiğim

living as they have lived for millenia.

Papua Yeni Gine'den daha yeni dönmüştüm.

There are 800 different languages in the highlands.

Dağlık bölgerinde 800 farklı dil konuşuluyor.

These are the most primitive people in the world.

Bu insanlar, dünyadaki en ilkel insanlar.

And they indeed also release oxytocin.

Ve aslında onlar da oksitosin salgılıyorlar.

So oxytocin connects us to other people.

Yani oksitosin bizi diğer insanlara yakınlaştırır.

Oxytocin makes us feel what other people feel.

Oksitosin diğer insanların hissettiklerini bize de hissettirir.

And it's so easy to cause people's brains

Ve insanların beyinlerinin oksitosin

to release oxytocin.

salgılamasını sağlamak çok kolay.

I know how to do it,

Nasıl yapıldığını biliyorum

and my favorite way to do it is, in fact, the easiest.

ve aynı zamanda en sevdiğim yöntem,

Let me show it to you.

aslında en basiti. Sizlere göstereyim.

Come here. Give me a hug.

Buraya gelin. Bana bir kucak verin.

(Laughter)

(Kahkahalar)

There you go.

İşte bu.

(Applause)

(Alkışlar)

So my penchant for hugging other people

Bu diğer insanları kucaklama arzum

has earned me the nickname Dr. Love.

bana Dr. Aşk takma adını kazandırdı.

I'm happy to share a little more love in the world,

Dünyada biraz fazla sevgi paylaşıyor olmaktan mutluyum,

it's great,

çok harika bir şey,

but here's your prescription from Dr. Love:

fakat buyrun Dr. Aşk'tan reçeteniz:

eight hugs a day.

Günde sekiz kucaklama.

We have found that people who release more oxytocin

Şunu gördük ki, daha fazla oksitosin salgılayan insanlar

are happier.

daha mutlu insanlar oluyor.

And they're happier

Daha mutlular çünkü

because they have better relationships of all types.

her yönden daha iyi ilişkilere sahipler.

Dr. Love says eight hugs a day.

Dr. Aşk der ki, günde sekiz kucaklama.

Eight hugs a day -- you'll be happier

Günde sekiz kucaklamayla -- daha mutlu olacaksınız

and the world will be a better place.

ve dünya daha iyi bir yer olacak.

Of course, if you don't like to touch people, I can always shove this up your nose.

Tabii ki, eğer insanlara dokunmayı sevmiyorsanız, bunu her zaman

(Laughter)

burnunuza sokabilirim. (Kahkahalar)

Thank you.

Teşekkürler.

(Applause)

(Alkışlar)