Paul Zak: Trust, morality - and oxytocin

Translator: George Tsaava Reviewer: Mariam Gabedava

Is there anything unique about human beings?

არის რაიმე უნიკალური ადამიანებში?

There is.

არის.

We're the only creatures

ჩვენ ერთადერთი არსებები ვართ

with fully developed moral sentiments.

სრულად განვითარებული მორალური სენტიმენტებით.

We're obsessed with morality as social creatures.

როგორც სოციალური არსებები, ჩვენ შეპყრობილები ვართ მორალურობით.

We need to know why people are doing what they're doing.

ჩვენ გვესაჭიროება ვიცოდეთ რატომ აკეთებენ ადამიანები იმას, რასაც აკეთებენ.

And I personally am obsessed with morality.

მე პირადად შეპყრობილი ვარ მორალურობით.

It was all due to this woman,

რაც ამ ქალის დამსახურებაა,

Sister Mary Marastela,

დედა მერი მარასტელა,

also known as my mom.

იგივე დედაჩემი.

As an altar boy, I breathed in a lot of incense,

ბავშვობაში, როცა სტიქაროსანი ვიყავი, ბევრი საკმეველი ვისუნთქე

and I learned to say phrases in Latin,

და ლათინური ფრაზებიც ვისწავლე,

but I also had time to think

მაგრამ ამის გარდა, მქონდა საშუალება დავფიქრებულიყავი

about whether my mother's top-down morality

დედაჩემის ღვთაებრივი მორალი

applied to everybody.

რამდენად უნივერსალური იყო.

I saw that people who were religious and non-religious

ვხედავდი, რომ მორწმუნე და არამორწმუნე ადამიანები

were equally obsessed with morality.

თანაბრად მორალურები იყვნენ.

I thought, maybe there's some earthly basis

ვიფიქრე, რომ იქნებ რაღაც სხვა, მიწიერი საფუძველი არსებობს

for moral decisions.

მორალური გადაწყვეტილებებისათვის.

But I wanted to go further

მაგრამ მინდოდა იმაზე უფრო შორს წასვლა,

than to say our brains make us moral.

ვიდრე იმის თქმა, რომ ჩვენი გონება გვხდის ჩვენ მორალურს.

I want to know if there's a chemistry of morality.

მაინტერესებდა, თუ არსებობდა მორალურობის ქიმია.

I want to know

მინდოდა მცოდნოდა,

if there was a moral molecule.

ხომ არ არსებობს მორალური მოლეკულა.

After 10 years of experiments,

10 წლიანი ექსპერიმენტების შემდეგ

I found it.

მე მივაგენი მას.

Would you like to see it? I brought some with me.

გინდათ განახოთ? ცოტა წამოვიღე თან.

This little syringe

ეს პატარა შპრიცი

contains the moral molecule.

შეიცავს მორალურ მოლეკულას.

(Laughter)

(სიცილი)

It's called oxytocin.

მას ოქსიტოცინს ეძახიან.

So oxytocin is a simple and ancient molecule

ოქსიტოცინი მარტივი და ძველი მოლეკულაა,

found only in mammals.

რომელიც მხოლოდ ძუძუმწოვრებშია აღმოჩენილი.

In rodents, it was known

ცნობილია, რომ მღრღნელებში მის გამოა, რომ

to make mothers care for their offspring,

დედები რომ თავიანთ პირმშოზე ზრუნავენ,

and in some creatures,

რამდენიმე სხვა არსებაში

allowed for toleration of burrowmates.

ტოლერანტობის სტიმულირებას ახდენს.,

But in humans, it was only known

მაგრამ ადამიანებში, მხოლოდ ის იყო ცნობილი რომ

to facilitate birth and breastfeeding in women,

ქალებში ხელს უწყობდა შვილის გაჩენას და ძუძუთი კვებას,

and is released by both sexes during sex.

ასევე ის რომ ოქსიტოცინი გამოიყოფა სექსის დროს ორივე სქესის მიერ.

So I had this idea that oxytocin might be the moral molecule.

ასე რომ, ვიფიქრე რომ ოქსიტოცინი შეიძლება იყოს მორალური მოლეკულა.

I did what most of us do -- I tried it on some colleagues.

მე კოლეგებს ვკითხე აზრი.

One of them told me,

ერთ-ერთმა მითხრა,

"Paul, that is the world's stupidist idea.

"პოლ, ეს მსოფლიოში ყველაზე უაზრო იდეაა.

It is," he said, "only a female molecule.

იგი მხოლოდ ქალური მოლეკულაა.

It can't be that important."

არ შეიძლება ის ასეთი მნიშვნელოვანი იყოს."

But I countered, "Well men's brains make this too.

მე კი ვუთხარი: "კაცის ტვინიც გამოიმუშავებს მას.

There must be a reason why."

რაღაც ახსნა უნდა ქონდეს ამ ფაქტს."

But he was right, it was a stupid idea.

მაგრამ ის მართალი იყო, სულელური იდეა იყო.

But it was testably stupid.

მაგრამ ის იყო სულელური იდეა რომლის გაზომვასაც შევძლებდით.

In other words, I thought I could design an experiment

სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, შემეძლო ისეთი ექსპერიმენტის ჩატარება,

to see if oxytocin made people moral.

სადაც დავადგენდით, ხდიდა თუ არა ოქსიტოცინი ადამიანებს მორალურს.

Turns out it wasn't so easy.

როგორც აღმოჩნდა, ეს არც თუ მარტივი საქმე იყო.

First of all, oxytocin is a shy molecule.

პირველ რიგში, ოქსიტოცინი "მორცხვი" მოლეკულაა.

Baseline levels are near zero,

საბაზისო დონეები თითქმის ნულს უტოლდება,

without some stimulus to cause its release.

სტიმულირების გარეშე რთულია მათი გამოყოფა.

And when it's produced, it has a three-minute half-life,

და როცა ის გამოიყოფა, მისი საციცოცხლო ციკლი სამ წუთნახევარია,

and degrades rapidly at room temperature.

და დეგრადირებს ოთახის ტემპერატურაზე.

So this experiment would have to cause a surge of oxytocin,

ასე რომ ექსპერიმენტს უნდა გამოეყო ოქსიტოცინის ტალღა

have to grab it fast and keep it cold.

რომელსაც სწრაფად დავიჭერდით და ცივად შევინარჩუნებდით.

I think I can do that.

ვფიქრობ ამას შევძლებ.

Now luckily, oxytocin is produced

საბედნიეროდ ოქსიტოცინი გამოიყოფა

both in the brain and in the blood,

როგორც ტვინში, ასევე სისხლში.

so I could do this experiment without learning neurosurgery.

ასე რომ არ ექსპერიმენტის ჩატარებას ნეიროქირურგიის შესწავლის გარეშე შევძლებდი.

Then I had to measure morality.

შემდეგ მორალურობა უნდა გამეზომა.

So taking on Morality with a capital M is a huge project.

ამ თემას შეჭიდება ძალიან რთულია.

So I started smaller.

ასე რომ მე უფრო მცირე საკითხით დავიწყე.

I studied one single virtue:

კონკრეტულად ერთი საკითხი ავიღე:

trustworthiness.

სანდოობა

Why? I had shown in the early 2000s

რატომ? ორიათასიანების დასაწყისში ვაჩვენე, რომ

that countries with a higher proportion of trustworthy people

ქვეყნები, სადაც დიდი რაოდენობით სანდო ადამიანი ცხოვრობდა,

are more prosperous.

უფრო მდიდარი იყო.

So in these countries, more economic transactions occur

ამ ქვეყნებში უფრო მეტი ეკონომიკური ტრანზაქცია ხორცილედება

and more wealth is created,

და უფრო მეტი დოვლათი იქმნება,

alleviating poverty.

რაც სიღარიბეს ამსუბუქებს.

So poor countries are by and large low trust countries.

ასე რომ ღარიბი ქვეყნები მეტწილად ნაკლებად მიმნდობი ქვეყნები არიან.

So if I understood the chemistry of trustworthiness,

თუკი ნდობის ბუნებას შევიცნობდი,

I might help alleviate poverty.

შეიძლება სიღარიბეც კი შემემსუბუქებინა.

But I'm also a skeptic.

მაგრამ მე სკეპტიკოსიც ვარ.

I don't want to just ask people, "Are you trustworthy?"

არ მინდა უბრალოდ ვკითხო ხალხს: "რამდენად სანდო ხარ?"

So instead I use

ამის ნაცვლად მე გამოვიყენე

the Jerry Maguire approach to research.

ჯერი მაგუაიერის მიდგომა კვლევისადმი.

If you're so virtuous,

თუ ასეთი სათნო ხარ,

show me the money.

მაჩვენე ფული.

So what we do in my lab

ასე რომ, ჩვენს ლაბორატორიაში

is we tempt people with virtue and vice by using money.

ჩვენ ვაცდენთ ადამიანებს ფულის მეშვეობით.

Let me show you how we do that.

მოდით აგიხსნათ, როგორ ვაკეთებთ ამას.

So we recruit some people for an experiment.

ვარჩევთ ხალხს ექსპერიმენტისათვის.

They all get $10 if they agree to show up.

თითოეული მათგანი იღებს 10 დოლარს, თუკი მოსვლაზე გვთანხმდებიან.

We give them lots of instruction, and we never ever deceive them.

ვაძლევთ უამრავ ინსტრუქციას და მათ არასოდეს ვატყუებთ.

Then we match them in pairs by computer.

შემდეგ მათ ვაწყვილებთ კომპიუტერთან.

And in that pair, one person gets a message saying,

ამ წყვილში ერთი მათგანი იღებს წერილს:

"Do you want to give up some of your $10

"გინდა გაუნაწილო შენი გამომუშავებული

you earned for being here

10 დოლარიდან ნაწილი

and ship it to someone else in the lab?"

და გადასცე რომელი სხვა მონაწილეს ლაბორატორიაში?"

The trick is you can't see them,

საქმე იმაშია რომ შენ ვერ ხედავ მათ,

you can't talk to them.

ვერ დაელაპარაკები მათ.

You only do it one time.

შენ ამას მხოლოდ ერთხელ აკეთებ.

Now whatever you give up

რასაც შენ გასცემ

gets tripled in the other person's account.

სამმაგდება სხვა მონაწილის ანგარიშზე.

You're going to make them a lot wealthier.

შენ მათ საგრძნობლად გაამდიდრებ.

And they get a message by computer saying

და ისინი იღებენ შეტყობინებას

person one sent you this amount of money.

ამ პიროვნებამ გამოგიგზავნა ეს რაოდენობა თანხა.

Do you want to keep it all,

მთლიანად დაიტოვებ,

or do you want to send some amount back?

თუ გსურს რაღაც რაოდენობის უკან დაბრუნება?

So think about this experiment for minute.

ერთი წუთით დაფიქრდით ამ ექსპერიმენტზე.

You're going to sit on these hard chairs for an hour and a half.

საათნახევარი ამ უხეშ სკამზე უნდა იჯდეთ.

Some mad scientist is going to jab your arm with a needle

ვიღაც გიჟი მეცნიერი აპირებს თქვენი მკლავიდან

and take four tubes of blood.

სისხლის აღებას.

And now you want me to give up this money and ship it to a stranger?

და თქვენ გინდათ მე რომ ავდგე და ვიღაც უცნობს ფული გავუგზავნო?

So this was the birth of vampire economics.

ასე წარმოიშვა ვამპირული ეკონომიკა.

Make a decision and give me some blood.

მიიღე გადაწყვეტილება და ცოტა სისხლი მომეცი.

So in fact, experimental economists

სხვათაშორის, ექსპერიმენტალმა ეკონომისტებმა

had run this test around the world,

ეს ტესტი მსოფლიოს ბევრ ქვეყანაში ჩაატარეს

and for much higher stakes,

გაცილებით დიდ თანხებზე,

and the consensus view

საერთო ხედვა იყო

was that the measure from the first person to the second was a measure of trust,

რომ პირველი პიროვნებიდან მეორე პიროვნებამდე საზომი იყო ნდობის საზომი.

and the transfer from the second person back to the first

ხოლო მეორე პიროვნებიდან პირველ პიროვნების მიმართ ტრანსფერი

measured trustworthiness.

ზომავდა საიმედოობას.

But in fact, economists were flummoxed

მაგრამ ეკონომისტები დაეჭვებულები იყვნენ იმაზე,

on why the second person would ever return any money.

მეორე პირს საერთოდ რატომ უნდა დაებრუნებინა რამე თანხა.

They assumed money is good,

მათ დაასკვნეს, ფული კარგია,

why not keep it all?

რატომ სულ არ დავიტოვოთ?

That's not what we found.

მაგრამ ჩვენ სხვა რაღაც აღმოვაჩინეთ.

We found 90 percent of the first decision-makers sent money,

90% იმათგან, ვინც პირველ გადატყვეტილებას იღებდა, აგზავნიდა თანხას

and of those who received money,

და მათგან, ვინც თანხას იღებდა,

95 percent returned some of it.

95% უკან აბრუნებდა თანხის ნაწილს.

But why?

რატომ?

Well by measuring oxytocin

ოქსიტოცინის გაზომვით

we found that the more money the second person received,

ჩვენ აღმოვაჩინეთ, რომ რაც უფრო მეტ ფულს იღებდა მეორე პიროვნება,

the more their brain produced oxytocin,

მით უფრო მეტ ოქსიტოცინს გამოიმუშავებდა მისი ტვინი.

and the more oxytocin on board,

და რაც უფრო მეტი იყო ოქსიტოცინი,

the more money they returned.

მით უფრო მეტ თანხას აბრუნებდნენ.

So we have a biology of trustworthiness.

ასე რომ, ნდობის ბიოლოგიას ჩავწვდით.

But wait. What's wrong with this experiment?

მაგრამ რა შეცდომაა ამ ექსპერიმენტში?

Two things.

ორი რამ.

One is that nothing in the body happens in isolation.

პირველი, სხეულში არაფერი ხდება იზოლირებულად.

So we measured nine other molecules that interact with oxytocin,

ამიტომ ჩვენ 9 სხვა მოლეკულა გავზომეთ, რომლებიც ურთიერთქმედებენ ოქსიტოცინთან,

but they didn't have any effect.

მაგრამ მათში ცვლილელები არ იყო.

But the second is

მეორე კი ის იყო,

that I still only had this indirect relationship

რომ ჩვენ მაინც ირიბად დავაკავშირეთ

between oxytocin and trustworthiness.

ოქსიტოცინი და ნდობა.

I didn't know for sure

დარწმუნებით არ ვიცოდით,

oxytocin caused trustworthiness.

რომ ოქსიტოცინი იწვევს ნდობას.

So to make the experiment,

ექსპერიმენტისათვის

I knew I'd have to go into the brain

მჭირდებოდა ტვინში ჩახედვა და

and manipulate oxytocin directly.

პირადპირი მანიპულირება ოქსიტოცინით.

I used everything short of a drill

მე ბურღის გარდა ყველაფერი გამოვიყენე, რომ

to get oxytocin into my own brain.

ოქსიტოცინი ჩემს ტვინში მოხვედრილიყო.

And I found I could do it

და აღმოვაჩინე, რომ ამის გაკეთება

with a nasal inhaler.

ცხვირის ინჰალატორის მეშვეობით შეიძლებოდა.

So along with colleagues in Zurich,

ციურიხში ჩემს კოლეგებთან ერთად

we put 200 men on oxytocin or placebo,

დავსვით 200 კაცი ოქსიტოცინზე ან პლაცებოზე,

had that same trust test with money,

ჩავატარეთ იგივე ტესტი ნდობაზე,

and we found that those on oxytocin not only showed more trust,

და აღმოვაჩინეთ, რომ ისინი, ვინც ოქსიტოცინს იღებდნენ არამარტო უფრო დიდ ნდობას იჩენდნენ,

we can more than double the number of people

არამედ გაგვიორმაგდა იმ ადამიანების რაოდენობა,

who sent all their money to a stranger --

ვინც მთელი თანხა გაუგზავნა უცნობს --

all without altering mood or cognition.

განწყობისა და კოგნიტიურობის შეცვლის გარეშე.

So oxytocin is the trust molecule,

ასე რომ ოქსიტოცინი ნდობის მოლეკულაა,

but is it the moral molecule?

მაგრამ არის კი ის მორალური მოლეკულა?

Using the oxytocin inhaler,

ოქსიტოცინის ინჰალატორით

we ran more studies.

ჩვენ უფრო მეტი ცდა ჩავატარეთ.

We showed that oxytocin infusion

ვაჩვენეთ რომ ოქსიტოცინი

increases generosity

ზრდის გულუხვობას

in unilateral monetary transfers

ცალმხრივ ფულად გადარიცხვებში

by 80 percent.

80%-ით.

We showed it increases donations to charity

ზრდის ქველმოქმედებას

by 50 percent.

50%-ით.

We've also investigated

ასევე გამოვიკვლიეთ

non-pharmacologic ways to raise oxytocin.

არა-ფარმაკოლოგიური გზები ოქსიტოცინის გასაზრდელად.

These include massage,

მათ შორის, მასაჟი

dancing and praying.

ცეკვა და ლოცვა.

Yes, my mom was happy about that last one.

დიახ, დედაჩემი ამ უკანასკნელით ძალიან გახარებული იყო.

And whenever we raise oxytocin,

ვზრდით თუ არა ოქსიტოცინს,

people willingly open up their wallets

ადამიანები საკუთარი სურვილით იღებენ საფულეებს

and share money with strangers.

და უზიარებენ საკუთარ ფულს უცნობებს.

But why do they do this?

მაგრამ რატომ აკეთებენ ამას?

What does it feel like

რა გრძნობაა,

when your brain is flooded with oxytocin?

როცა გონებაში ოქსიტოცინის მოზღვავებაა?

To investigate this question, we ran an experiment

ამ საკითხის შესასწავლად ჩავატარეთ ექსპერიმენტი

where we had people watch a video

სადაც ადამიანებს ვაჩვენეთ ვიდეო

of a father and his four year-old son,

მამაზე და მის 4 წლის ტვინის კიბოთი

and his son has terminal brain cancer.

სასიკვდილოდ დაავადებულ შვილზე.

After they watched the video, we had them rate their feelings

ამ ვიდეოს შემდეგ გავაზომინეთ საკუთარი შეგრძნებები

and took blood before and after to measure oxytocin.

და ოქსიტოცინის გასაზომად ვიდეოს ჩვენებამდე და ამის მერე სისხლი ავუღეთ.

The change in oxytocin

ოქსიტოცინის ცვლილება

predicted their feelings of empathy.

პროგნოზირებდა მათ ემპათიას.

So it's empathy

ასე რომ ემპათია

that makes us connect to other people.

არის ის, რაც გვაკავშირებას სხვა ადამიანებთან.

It's empathy that makes us help other people.

ემპათია გვიბიძგებს დავეხმაროთ სხვებს.

It's empathy that makes us moral.

ემპათია გვაქცევს მორალურად.

Now this idea is not new.

ეს ახალი აზრი არაა.

A then unknown philosopher named Adam Smith

იმ დროს უცნობმა ფილოსოფოსმა, ადამ სმითმა

wrote a book in 1759

1759 წელს დაწერა წიგნი

called "The Theory of Moral Sentiments."

სახელად "მორალური სენტიმენტების თეორია"

In this book, Smith argued

ამ წიგნში სმითი ამბობდა,

that we are moral creatures, not because of a top-down reason,

ჩვენ მორალური არსებები ვართ არა ღვთაებრივი,ზემოდან ნაკარნახევი მიზეზების,

but for a bottom-up reason.

არამედ ადამიანური, ქვემოდან მომავალი მიზეზების გამო.

He said we're social creatures,

ის ამბობდა, რომ ჩვენ სოციალური არსებები ვართ,

so we share the emotions of others.

ასე რომ, ჩვენ ვიზიარებთ სხვების ემოციებს.

So if I do something that hurts you, I feel that pain.

თუ ისეთ რამეს ვაკეთებ, რაც შენ გატკენს, მეც ვიგრძნობ ამ ტკივილს.

So I tend to avoid that.

ასე რომ, ვცდილობ ავირიდო ის.

If I do something that makes you happy, I get to share your joy.

თუკი ისეთ რამეს ვაკეთებ რაც გაბედნიერებს, შენს სიხარულს ვიზიარებ.

So I tend to do those things.

ასე რომ მე აასეთ საქციელს გავიმეორებ.

Now this is the same Adam Smith who, 17 years later,

ეს ის ადამ სმითია, რომელმაც 17 წლის შემდეგ

would write a little book called "The Wealth of Nations" --

"ხალხთა სიმდიდრე" დაწერა --

the founding document of economics.

დოკუმენტი, რომელიც ეკონომიკის საძირკველია.

But he was, in fact, a moral philosopher,

მაგრამ ის სინამდვილეში მორალური ფილოსოფოსი იყო

and he was right on why we're moral.

და სწორად მსჯელობდა ჩვენს მორალურობაზე.

I just found the molecule behind it.

მე კი ამ ყველაფრის უკან მდგომი მოლეკულა აღმოვაჩინე.

But knowing that molecule is valuable,

ამ მოლეკულის ცნობა ფასეულია,

because it tells us how to turn up this behavior

რადგან გვეუბნება, რა განაპირობებს

and what turns it off.

ჩვენს ამგვარ ქცევას.

In particular, it tells us

ის ასევე გვიხსნის,

why we see immorality.

რატომ ვაწყდებით ჩვენ ამორალობას.

So to investigate immorality,

ამორალურობის გამოსაძიებლად

let me bring you back now to 1980.

მოდით 1980 წელში დაგაბრუნებთ.

I'm working at a gas station

ბენზოგასამრთ სადგურზე ვმუშაობ

on the outskirts of Santa Barbara, California.

კალიფორნიაში, სანტა ბარბარას გარეუბანში.

You sit in a gas station all day,

ზიხარ ამ სადგურში მთელი დღე

you see lots of morality and immorality, let me tell you.

და დამიჯერეთ, უამრავ მორალურ თუ ამორალურ რამეს ხედავ.

So one Sunday afternoon, a man walks into my cashier's booth

ერთ კვირა საღამოს, კაცი შემოდის ჩემს მოლარის ჯიხურში

with this beautiful jewelry box.

სამკაულების ულამაზესი ყუთით.

Opens it up and there's a pearl necklace inside.

ხსნის და შიგნით მარგალიტის ყელსაბამია.

And he said, "Hey, I was in the men's room.

ამბობს: "ტუალეტში ვიყავი

I just found this. What do you think we should do with it?"

და ეს ვნახე. რას ფიქრობ, რა უნდა ვუყოთ?"

"I don't know, put it in the lost and found."

"რა ვიცი, დადეთ დაკარგული ნივთების ადგილას."

"Well this is very valuable.

"მაგრამ ეს ხომ ძალიან ძვირფასია.

We have to find the owner for this." I said, "Yea."

ამის პატრონი უნდა ვიპოვოთ". მე ვუთხარი: "ჰოო, მართალია"

So we're trying to decide what to do with this,

და სანამ ჩვენ გამოსავლის ძიებაში ვიყავით

and the phone rings.

ტელეფონმა დარეკა.

And a man says very excitedly,

აღელვებულმა კაცმა დაიწყო ტელეფონში:

"I was in your gas station a while ago,

"თქვენს ბენზოგასამართ სადგურში ვიყავი ახლახანს,

and I bought this jewelry for my wife, and I can't find it."

ჩემი მეუღლისთვის სამკაული მქონდა ნაყიდი და ვერსად ვპოულობ."

I said, "Pearl necklace?" "Yeah."

მე ვკითხე: "მარგალიტის ყელსაბამი?" "დიახ"

"Hey, a guy just found it."

"ერთმა კაცმა იპოვა."

"Oh, you're saving my life. Here's my phone number.

"სიკვდილს გადამარჩინეთ. აგერ ჩემი ტელეფონის ნომერი.

Tell that guy to wait half an hour.

უთხარით იმ კაცს, ნახევარი საათი დამელოდოს.

I'll be there and I'll give him a $200 reward."

მოვალ და 200 დოლარს ვაჩუქებ."

Great, so I tell the guy, "Look, relax.

ძალიან კარგი, ასე რომ ამ კაცს ვეუბნები: "დამშვიდდით და

Get yourself a fat reward. Life's good."

მოემზადეთ მსუყე საჩუქარისათვის. ცხოვრება მშვენიერია."

He said, "I can't do it.

მან მიპასუხო: "არ შემიძლია.

I have this job interview in Galena in 15 minutes,

გალენაში გასაუბრება მაქვს 15 წუთში,

and I need this job, I've got to go."

ძალიან მჭირდება ეს სამსახური, აუცილებლად უნდა წავიდე."

Again he asked me, "What do you think we should do?"

"რა ვქნათ?" - კვლავ მკითხა.

I'm in high school. I have no idea.

მე სკოლის მოსწავლე ვარ. აზრზე არა ვარ.

So I said, "I'll hold it for you."

ჰოდა ვეუბნები: "თქვენს ნაცვლად დაველოდები იმ კაცს."

He said, "You know, you've been so nice, let's split the reward."

მან მითხრა: "თქვენი ძალიან მადლობელი ვარ, მოდი საჩუქარი გავყოთ."

I'll give you the jewelry, you give me a hundred dollars,

მე თქვენ სამკაულს დაგიტოვებთ, თქვენ 100 დოლარი მომეცით

and when the guy comes ... "

და როცა ის კაცი მოვა ... "

You see it. I was conned.

ხედავთ. ასე მომატყუეს.

So this is a classic con called the pigeon drop,

ეს კლასიკური ფანდია,

and I was the pigeon.

და მე ვიყავი მსხვერპლი.

So the way many cons work

ბევრი ფანდის იდეა ის კი არაა,

is not that the conman gets the victim to trust him,

რომ თაღლითმა მსხვერპლის ნდობა დაიმსახუროს,

it's that he shows he trusts the victim.

პირიქით – ის თავად აჩვენებს მსხვერპლს, რომ ენდობა მას.

Now we know what happens.

ახლა ჩვენ ვიცით რა ხდება.

The victim's brain releases oxytocin,

მსხვერლის გონება გამოიმუშავებს ოქსიტოცინს,

and you're opening up your wallet or purse, giving away the money.

შენც ხსნი შენს საფულეს და ფულს გასცემ.

So who are these people

ჰოდა ვინაა ეს ხალხი,

who manipulate our oxytocin systems?

ვინც ოქსიტოცინის სისტემებით მანიპულირებს.

We found, testing thousands of individuals,

ათასობით ადამიანზე ტესტები ჩატარებით

that five percent of the population

აღმოვაჩინეთ, რომ მოსახლეობის 5%

don't release oxytocin on stimulus.

არ გამოიმუშავებს ოქსიტოცინს სტიმულირებისას.

So if you trust them, their brains don't release oxytocin.

ანუ, თუ თქვენ მათ ენდობით, მათი ტვინი არ გამოიმუშავებს ოქსიტოცინს.

If there's money on the table, they keep it all.

თუკი ფულია მაგიდაზე, ისინი ყველას თავისთვის იტოვებენ.

So there's a technical word for these people in my lab.

ჩემს ლაბორატორიაში ასეთი ადამიანებისათვის ტექნიკური ტერმინი გვაქვს.

We call them bastards.

ჩვენ მათ ნაძირლებს ვეძახით.

(Laughter)

(სიცილი)

These are not people you want to have a beer with.

ასეთ ხალხთან ჭიქა ლუდი არ გესიამოვნებოდათ.

They have many of the attributes of psychopaths.

ფსიქოპატების ბევრ მახასიათებელი აქვთ.

Now there are other ways the system can be inhibited.

გარდა ამისა ბევრი სხვა მიზეზიცაა, რამაც შეიძლება ამ სისტემას ხელი შეუშალოს.

One is through improper nurturing.

ერთ–ერთი არასათანადო მზრუნველობაა.

So we've studied sexually abused women,

სექსუალური ძალადობის მსხვერპლი ქალები გამოვიკვლიეთ.

and about half those don't release oxytocin on stimulus.

მათგან ნახევარი ვერ გამოიმუშავებს ოქსიტოცინს სტიმულირებისას.

You need enough nurturing

საკმარისი მზრუნვაა საჭირო,

for this system to develop properly.

ეს სისტემა სწორად რომ განვითარდეს.

Also, high stress inhibits oxytocin.

ასევე, მაღალი სტრესი აფერხებს ოქსიტოცინს.

So we all know this, when we're really stressed out,

ყველამ ვიცით, როცა ჩვენ სტრესში ვართ,

we're not acting our best.

საუკეთესოდ ნამდვილად არ ვიქცევით.

There's another way oxytocin is inhibited, which is interesting --

ოქსიტოცინს ხელს უშლის ასევე – და ეს საინტერესოა –

through the action of testosterone.

ტესტოსტერონის მოქმედება.

So we, in experiments, have administered testosterone to men.

ექსპერიმენტებში კაცებს ტესტოსტერონი მივეცით

And instead of sharing money,

და ფულის გაზიარების ნაცვლად

they become selfish.

ისინი ეგოისტები ხდებოდნენ.

But interestingly,

საინტერესო ისაა,

high testosterone males are also more likely

რომ ტესტოსტერონის მაღალი დონის მქონე კაცები უფრო ხშირად

to use their own money to punish others for being selfish.

იყენებდნენ საკუთარ ფულს ეგოისტური ქმედებეის გამო სხვების დასასჯელად.

(Laughter)

(სიცილი)

Now think about this. It means, within our own biology,

დაფიქრდით ამაზე. ჩვენს სხეულის შიგნით არის

we have the yin and yang of morality.

მორალურიბის ინი და იანი .

We have oxytocin that connects us to others,

ჩვენში არის ოქსიტოცინი, რომელიც სხვებთან გვაკავშირებს,

makes us feel what they feel.

გვაგრძნობინებს სხვის გრძნობებს.

And we have testosterone.

და ასევე ტესტოსტერონი.

And men have 10 times the testosterone as women,

კაცებში ტესტოსტერონი ათჯერ მეტია, ვიდრე ქალებში,

so men do this more than women --

ასე რომ კაცები უფრო ხშირად აკეთებენ ამას --

we have testosterone that makes us want to punish

ჩვენშია ტესტოსტერონი რომელიც სურვილს გვიჩენს დავსაჯოთ ისინი,

people who behave immorally.

ვინც ამორალურად იქცევა.

We don't need God or government telling us what to do.

ჩვენ არ გვჭირდება ღმერთი ან სახელმწიფო, რომ გვიკარნახოს რა ვაკეთოთ.

It's all inside of us.

ეს ყველაფერი ჩვენშია.

So you may be wondering:

იკითხავთ ალბათ:

these are beautiful laboratory experiments,

ეს მხოლოდ მშვენიერი ლაბორატორიული ექსპერიმენტებია,

do they really apply to real life?

რეალურ ცხოვრებაში როგორაა?

Yeah, I've been worrying about that too.

ამაზე მეც ვფიქრობდი.

So I've gone out of the lab

ასე რომ, ლაბორატორიის გარეთ გავედი,

to see if this really holds in our daily lives.

რომ ყოველდღიურობაში დამენახა ეს ყველაფერი.

So last summer, I attended a wedding in Southern England.

გასულ ზაფხულს სამხრეთ ინგლისში ქორწილში ვიყავი.

200 people in this beautiful Victorian mansion.

200 ადამიანი ლამაზ ვიქტორიანულ სასახლეში.

I didn't know a single person.

არავის ვიცნობდი.

And I drove up in my rented Vauxhall.

მივედი ჩემი ნაქირავები ვოქსელით.

And I took out a centrifuge and dry ice

ამოვიღე ცენტრიფუგა და მშრალი ყინული,

and needles and tubes.

ნემსი და სინჯარები,

And I took blood from the bride and the groom

და პატარძალსა და სიძეს სისხლის ავუღე.

and the wedding party and the family and the friends

ასევე მათი ოჯახის წევრებსა და მეგობრებსაც

before and immediately after the vows.

ერთმანეთისთვის საქორწინო ფიცის მიცემამდე და უცებვე ფიცის მიცემის შემდეგ.

(Laughter)

(სიცილი)

And guess what?

და იცით რა?

Weddings cause a release of oxytocin,

ქორწილები იწვევენ ოქსიტოცინის გამომუშავებას.

but they do so in a very particular way.

მაგრამ თავისებურად.

Who is the center of the wedding solar system?

ვინ არის საქორწინო მზის სისტემის ცენტრში?

The bride.

პატარძალი.

She had the biggest increase in oxytocin.

ის გამოყოფს ყველაზე მეტ ოქსიტოცინს.

Who loves the wedding almost as much as the bride?

ვის უყვარს ყველაზე მეტად ქორწილი, პატარძლის შემდეგ?

Her mother, that's right.

პატარძლის დედას, მართალია.

Her mother was number two.

დედამისი მეორე იყო.

Then the groom's father, then the groom,

შემდეგ სიძის მამა და შემდეგ სიძე.

then the family, then the friends --

შემდეგ ოჯახის წევრები და შემდეგ მეგობრები --

arrayed around the bride

განლაგებულები არიან პატარძლის ირგვლივ,

like planets around the Sun.

როგორც პლანეტები მზის გარშემო.

So I think it tells us that we've designed this ritual

მგონი ეს იმას გვიჩვენებს, რომ ჩვენ შევქმენით რიტუალი

to connect us to this new couple,

რათა დავუკავშირდეთ ახალ წყვილს.

connect us emotionally.

დავუკავშირდეთ ემოციურად.

Why? Because we need them to be successful at reproducing

რატომ? ჩვენ გვსურს რომ ისინი იყვნენ წარმატებულები რეპროდუქციისას

to perpetuate the species.

სახეობის გასაგრძელებლად.

I also worried that my trust experiments with small amounts of money

ასევე ვშიშობდი, რომ ჩემს ექსპერიმეტები მცირე თანხების გამო

didn't really capture how often we actually trust our lives to strangers.

სინამდვილეში კარგად არ ასახავს, თუ რამდენად ხშირად ვანდობთ უცხოებს ჩვენს სიცოცხლეს.

So even though I have a fear of heights,

მიუხედავად იმისა, რომ სიმაღლის მეშინია,

I recently strapped myself to another human being

ახლახანს მივები სხვა ადამიანს

and stepped out of an airplane at 12,000 ft.

და 12,000 ფუტის სიმაღლეზე თვითმფრინავიდან გადმოვხტი.

I took my blood before and after,

ავიღე სისსხლის ანალიზი ნახტომამდე და შემდგომ

and I had a huge spike of oxytocin.

და აღმოვაჩინე რომ ოქსიტოცინის უზარმაზარი მოზღვავება მქონდა.

And there are so many ways we can connect to people.

უამრავი სხვა გზაა, რითიც ჩვენ სხვა ადამიანებს ვუკავშირდებით.

For example, through social media.

მაგალითად სოციალური მედიით.

Many people are Tweeting right now.

ბევრი ადამიანი აკეთებს ტვიტს ამ მომენტში.

So we investigated the role of social media

ასე რომ, ჩვენ გამოვიკვლიეთ სოციალური მედიის როლი.

and found the using social media

და აღმოვაჩინეთ რომ ის

produced a solid double-digit increase in oxytocin.

ოქსიტოცინის დონის ორციფრიან ზრდას იწვევდა .

So I ran this experiment recently for the Korean Broadcasting System.

ახლახანს კორეის სამაუწყებლო სისტემისათვის ექსპერიმეტი ჩავატარე

And they had the reporters and their producers participate.

სადაც მათი რეპორტიორები და პროდიუსერები იღებდნენ მონაწილეობას.

And one of these guys, he must have been 22,

და ერთ–ერთს, ასე 22 წლის ბიჭს

he had 150 percent spike in oxytocin.

ოქსიტოცინის 150%-იანი ზრდა ჰქონდა.

I mean, astounding; no one has this.

გასაოცარია. ასეთი შედეგი არავის ქონდა.

So he was using social media in private.

ის ჩუმად იყენებდა სოციალურ მედიას.

When I wrote my report to the Koreans,

როცა კორეელებს რეპორტი გავუგზავნე,

I said, "Look, I don't know what this guy was doing,"

ვუთხარი, "ზუსტად არ ვიცი ის რას აკეთებდა,"

but my guess was interacting with his mother or his girlfriend.

მაგრამ ვფიქორბდი რომ ეკონტაქტებოდა დედას ან შეყვარებულს.

They checked.

შეამოწმეს.

He was interacting on his girlfriend's Facebook page.

ის თავის შეყვარებულს ფეისბუქით ეკონტაქტებოდა.

There you go. That's connection.

აი, კავშირი.

So there's tons of ways that we can connect to other people,

მილიონობით გზაა, სხვებს რომ დავუკავშირდეთ,

and it seems to be universal.

და ეს უნივერსალურია.

Two weeks ago,

ორი კვირის წინა

I just got back from Papua New Guinea

დავბრუნდი პაპუა ახალი გვინეიდან

where I went up to the highlands --

სადაც მთაში ვიყავი --

very isolated tribes of subsistence farmers

იქ ძალიან იზოლირებული ტომებია, რომლებიც სოფლის მეურნეობას მიყვებიან და

living as they have lived for millenia.

ისევე ცხოვრებენ, როგორც ათასწლეულების წინ.

There are 800 different languages in the highlands.

იქ მთაში 800 სხვადასხვა ენა აქვთ.

These are the most primitive people in the world.

ეს ყველაზე პრიმიტიული ხალხია დედამიწაზე.

And they indeed also release oxytocin.

და ისინიც ასევე გამოიმუშავებენ ოქსიტოცინს.

So oxytocin connects us to other people.

ოქსიტოცინი სხვა ხალხთან გვაკავშირებს.

Oxytocin makes us feel what other people feel.

ოქსიტოცინის გვაგრძნობინებს იმას, რასაც სხვები გრძნობენ.

And it's so easy to cause people's brains

და ისეთი მარტივია, ადამიანის ტვინმა

to release oxytocin.

გამოიმუშავოს ოქსიტოცინი.

I know how to do it,

მე ვიცი, როგორ უნდა გავაკეთო ეს.

and my favorite way to do it is, in fact, the easiest.

და ჩემისაყვარელი მეთოდი ყველაზე მარტივია.

Let me show it to you.

მოდით, გაჩვენებთ.

Come here. Give me a hug.

მოდი, ჩამეხუტე.

(Laughter)

(სიცილი)

There you go.

აი, ასე.

(Applause)

(აპლოდისმენტები)

So my penchant for hugging other people

ჩემმა მიდრეკილებამ, ჩავეხუტო სხვა ადამიანებს

has earned me the nickname Dr. Love.

მომიპოვა მეტსახელიც - დოქტორი სიყვარული.

I'm happy to share a little more love in the world,

ბედნიერი ვარ სამყაროში ცოტა მეტი სიყვარულის გაზიარებით

it's great,

ეს შესანიშნავია,

but here's your prescription from Dr. Love:

და აი თქვენი რეცეპტი დოქტორ სიყვარულისაგან:

eight hugs a day.

8 ჩახუტება დღეში.

We have found that people who release more oxytocin

აღმოვაჩინეთ, რომ ადამიანები, რომლებიც მეც ოქსიტოცინს გამოიმუშავებენ

are happier.

უფრო ბედნიერები არიან.

And they're happier

ისინი უფრო ბედნიერები არიან,

because they have better relationships of all types.

რადგანაც მათ ყველა ტიპის ურთიერთობები აქვთ უკეთესი.

Dr. Love says eight hugs a day.

დოქტორ სიყვარული გეუბნებათ – 8 ჩახუტება დღეში.

Eight hugs a day -- you'll be happier

8 ჩახუტება და თქვენ უფრო ბედნირები იქნებით.

and the world will be a better place.

და დედამიწაც უკეთესი ადგილი იქნება.

Of course, if you don't like to touch people, I can always shove this up your nose.

ნუ, რა თქმა უნდა, თუ სხვა ადამიანებთან შეხება არ მოგწონთ, მაშინ შემიძლია ეს შეგასხათ ცხვირში.

(Laughter)

(სიცილი)

Thank you.

მადლობა

(Applause)

(აპლოდისმენტები)