Paul Zak: Trust, morality - and oxytocin

Paui Zak: Lòng tin, đạo đức -- và oxytocin

Translator: Trinh thi-thu-tam Reviewer: Le Quyen Pham

Is there anything unique about human beings?

Liệu có điều gì đó khiến con người trở nên độc đáo?

There is.

Có đấy!

We're the only creatures

Chúng ta là những sinh vật duy nhất

with fully developed moral sentiments.

với tình cảm đạo đức được phát triển đầy đủ.

We're obsessed with morality as social creatures.

Là những sinh vật xã hội, chúng ta bị ám ảnh bởi đạo đức.

We need to know why people are doing what they're doing.

Chúng ta cần biết tại sao người ta lại đang làm những việc họ đang làm.

And I personally am obsessed with morality.

Và cá nhân tôi cũng bị ám ảnh bởi đạo đức.

It was all due to this woman,

Tất cả là do người phụ nữ này,

Sister Mary Marastela,

bà Mary Marastela,

also known as my mom.

mẹ tôi.

As an altar boy, I breathed in a lot of incense,

Khi còn là một tiểu đồng trong các buổi lễ ban thánh thể, tôi đã hít vào rất nhiều hương khói,

and I learned to say phrases in Latin,

và tôi đã học được vài cụm từ tiếng Latin,

but I also had time to think

nhưng tôi cũng có thời gian để suy nghĩ

about whether my mother's top-down morality

liệu đạo đức cao vời của mẹ tôi

applied to everybody.

có phù hợp với tất cả mọi người hay không.

I saw that people who were religious and non-religious

Tôi đã thấy cả những người theo đạo và không theo đạo

were equally obsessed with morality.

đều bị ám ảnh bởi vấn đề đạo đức như nhau.

I thought, maybe there's some earthly basis

Tôi nghĩ, có thể có một số nền tảng khả thi

for moral decisions.

cho các quyết định đạo đức.

But I wanted to go further

Nhưng tôi đã muốn đi xa hơn

than to say our brains make us moral.

để nói rằng não bộ khiến chúng ta trở nên đạo đức.

I want to know if there's a chemistry of morality.

Tối muốn biết liệu có một hóa chất cho đạo đức hay không.

I want to know

Tôi muốn biết

if there was a moral molecule.

liệu có một phân tử đạo đức hay không.

After 10 years of experiments,

Sau 10 năm thí nghiệm,

I found it.

tôi đã tìm ra nó.

Would you like to see it? I brought some with me.

Bạn có muốn thấy nó không? Tôi mang một chút theo mình đây.

This little syringe

Cái ống nhỏ này

contains the moral molecule.

có chứa phân tử đạo đức.

(Laughter)

(Cười)

It's called oxytocin.

Nó được gọi là oxytocin.

So oxytocin is a simple and ancient molecule

Oxytocin là một phân tử đơn giản và lâu đời

found only in mammals.

chỉ được tìm thấy ở loài có vú.

In rodents, it was known

Ở các loài gặm nhấm, nó được biết đến là đã

to make mothers care for their offspring,

khiến cho các bà mẹ chăm sóc cho con cái chúng,

and in some creatures,

và trong một số loài khác,

allowed for toleration of burrowmates.

nó cho phép lòng cảm thông giữa những động vật cùng hang.

But in humans, it was only known

Nhưng ở loài người, nó chỉ được biết đến trong việc

to facilitate birth and breastfeeding in women,

hỗ trợ trong giai đoạn sinh đẻ và cho con bú của phụ nữ,

and is released by both sexes during sex.

và nó được giải phóng ở cả hai giới trong khi quan hệ tình dục.

So I had this idea that oxytocin might be the moral molecule.

Tôi có ý tưởng rằng oxytocin có thể là phân tử đạo đức.

I did what most of us do -- I tried it on some colleagues.

Tôi đã làm điều mà hầu hết chúng ta làm -- tôi đã thử nó trên một số đồng nghiệp.

One of them told me,

Một trong số họ nói với tôi,

"Paul, that is the world's stupidist idea.

"Paul, đó là ý tưởng ngu ngốc nhất trên thế giới.

It is," he said, "only a female molecule.

Nó chỉ là một phân tử của phái yếu mà thôi," anh ta nói.

It can't be that important."

Nó không thể quan trọng như anh nghĩ."

But I countered, "Well men's brains make this too.

Nhưng tôi bác lại, "Não bộ của nam giới cũng tạo ra nó mà.

There must be a reason why."

Hẳn là có lý do của nó."

But he was right, it was a stupid idea.

Nhưng anh ta đã đúng, đó quả thật là một ý tưởng ngu ngốc.

But it was testably stupid.

Nhưng mà là quá ngu ngốc để có thể kiểm chứng.

In other words, I thought I could design an experiment

Nói cách khác, tôi đã nghĩ tôi có thể thiết kế một thí nghiẹm

to see if oxytocin made people moral.

để xem liệu oxytocin có khiến con người ta trở nên đạo đức hay không.

Turns out it wasn't so easy.

Nhưng hóa ra nó lại không quá dễ dàng như vậy.

First of all, oxytocin is a shy molecule.

Đầu tiên, oxytocin là một phân tử rất nhát.

Baseline levels are near zero,

Các mức độ chuẩn là gần như bằng không,

without some stimulus to cause its release.

mà không có những kích thích khiến nó phóng thích.

And when it's produced, it has a three-minute half-life,

Và khi nó được sản sinh, nó có chu kỳ phân rã trong ba phút,

and degrades rapidly at room temperature.

và phân rã càng nhanh hơn ở nhiệt độ phòng.

So this experiment would have to cause a surge of oxytocin,

Thí nghiệm mà tôi phải thiết kế sẽ phải tạo ra sự phóng thích oxytocin,

have to grab it fast and keep it cold.

nhanh chóng chộp lấy nó và giữ nó trong một môi trường lạnh.

I think I can do that.

Tôi nghĩ tôi có thể làm được điều đó.

Now luckily, oxytocin is produced

Điều may mắn là, oxytocin đã được sản sinh

both in the brain and in the blood,

cả trong não bộ và trong máu,

so I could do this experiment without learning neurosurgery.

nên tôi có thể làm thí nghiệm này mà không cần biết gì về phẫu thật thần kinh.

Then I had to measure morality.

Rồi sau đó tôi còn phải đo đạc sự đạo đức.

So taking on Morality with a capital M is a huge project.

Nói về đạo đức với chữ Đ viết hoa là một chủ đề rất rộng.

So I started smaller.

Tôi đã bắt đầu từ một vấn đề nhỏ hơn.

I studied one single virtue:

Tôi nghiên cứu một phẩm chất duy nhất:

trustworthiness.

sự đáng tin cậy.

Why? I had shown in the early 2000s

Tại sao? Tôi đã đề cập vào đầu những năm 2000

that countries with a higher proportion of trustworthy people

các quốc gia có số lượng người đáng tin cậy cao hơn

are more prosperous.

thì giàu có và phát triển hơn.

So in these countries, more economic transactions occur

Ở các quốc gia này, nhiều giao dịch kinh tế diễn ra hơn

and more wealth is created,

và nhiều của cải được tạo ra hơn,

alleviating poverty.

tình trạng nghèo đói được giảm nhiều.

So poor countries are by and large low trust countries.

Các quốc gia nghèo nhìn chung là các quốc gia có sự tin cậy thấp.

So if I understood the chemistry of trustworthiness,

Vậy là nếu tôi hiểu hóa chất của lòng tin,

I might help alleviate poverty.

tôi có thể giúp giảm bớt nghèo đói.

But I'm also a skeptic.

Nhưng tôi cũng là một người hoài nghi.

I don't want to just ask people, "Are you trustworthy?"

Tôi không muốn chỉ hỏi mọi người, "Anh có phải là người đáng tin không?"

So instead I use

Thay vì thế, tôi sử dụng

the Jerry Maguire approach to research.

cách tiếp cận của Jerry Maguire để nghiên cứu:

If you're so virtuous,

Nếu bạn là người đức hạnh,

show me the money.

hãy cho tôi tiền của bạn.

So what we do in my lab

Những gì chúng tôi làm trong phòng thí nghiệm

is we tempt people with virtue and vice by using money.

là chúng tôi dùng tiền để thử xem mọi người đạo đức hay không.

Let me show you how we do that.

Để tôi cho bạn xem chúng tôi đã làm như thế nào.

So we recruit some people for an experiment.

Chúng tôi đã thuê một số người để làm thí nghiệm.

They all get $10 if they agree to show up.

Tất cả đều nhận được 10 đô la nếu họ đồng ý tham dự.

We give them lots of instruction, and we never ever deceive them.

Chúng tôi đưa cho họ rất nhiều chỉ dẫn, và chúng tôi không bao giờ lừa họ.

Then we match them in pairs by computer.

Sau đó chúng tôi chia họ thành từng cặp bằng máy tính.

And in that pair, one person gets a message saying,

Và trong mỗi cặp đôi đó, một người nhận được thông điệp nói rằng,

"Do you want to give up some of your $10

"Bạn có muốn bỏ 10$

you earned for being here

bạn kiếm được ở đây

and ship it to someone else in the lab?"

để cho ai đó trong thí nghiệm này?"

The trick is you can't see them,

Vấn đề là bạn không thể nhìn thấy người đó,

you can't talk to them.

bạn không thể nói chuyện với người đó.

You only do it one time.

Bạn chỉ có thể làm việc đó một lần.

Now whatever you give up

Giờ thì bất kể bạn bỏ ra bao nhiêu tiền

gets tripled in the other person's account.

nó đều nhân lên gấp ba lần trong tài khoản của người kia

You're going to make them a lot wealthier.

Bạn sẽ giúp họ giàu hơn nhiều,

And they get a message by computer saying

Và họ sẽ nhận được một lời nhắn qua máy tính

person one sent you this amount of money.

rằng có một người đã gửi cho bạn khoản tiền này.

Do you want to keep it all,

Bạn có muốn ôm hết số tiền này không,

or do you want to send some amount back?

hay bạn muốn gửi lại một ít cho chủ nhân của nó?

So think about this experiment for minute.

Vậy thử nghĩ đôi chút về thí nghiệm này nhé.

You're going to sit on these hard chairs for an hour and a half.

Bạn sẽ phải ngồi trên mấy chiếc ghế cứng này trong một giờ rưỡi.

Some mad scientist is going to jab your arm with a needle

Một nhà khoa học điên khùng nào đó sẽ đâm kim tiêm vào tay bạn

and take four tubes of blood.

và lấy ra bốn ống máu.

And now you want me to give up this money and ship it to a stranger?

Và bây giờ bạn lại muốn tôi từ bỏ số tiền này và gửi nó cho một người lạ ư?

So this was the birth of vampire economics.

Chính điều này sinh ra kinh tế học ma cà rồng.

Make a decision and give me some blood.

Hãy quyết định đi và cho tôi chút máu.

So in fact, experimental economists

Thực ra, các nhà kinh tế học thực nghiệm

had run this test around the world,

đã làm thử nghiệm này ở nhiều nơi trên thế giới,

and for much higher stakes,

với chi phí lớn hơn nhiều,

and the consensus view

và nhất trí quan điểm rằng

was that the measure from the first person to the second was a measure of trust,

số đo từ người thứ nhất đến người thứ hai là số đo lòng tin,

and the transfer from the second person back to the first

và số tiền người thứ hai gửi lại cho người thứ nhất

measured trustworthiness.

chính là thước đo mức độ đáng tin cậy.

But in fact, economists were flummoxed

Nhưng trên thực tế, các nhà kinh tế lại bị lúng túng

on why the second person would ever return any money.

với câu hỏi tại sao người thứ hai lại trả lại tiền.

They assumed money is good,

Họ cho rằng tiền là tốt

why not keep it all?

vậy sao không giữ lại hết?

That's not what we found.

Nhưng đó không phải là những gì chúng tôi phát hiện ra.

We found 90 percent of the first decision-makers sent money,

Cái chúng tôi phát hiện chính là 90% những người ra quyết định đầu tiên đều gửi tiền đi,

and of those who received money,

và có 95% những người nhận được tiền

95 percent returned some of it.

đã gửi trả lại một ít cho chủ nhân của nó.

But why?

Nhưng tại sao?

Well by measuring oxytocin

Bằng việc đo nồng độ oxytocin

we found that the more money the second person received,

chúng tôi phát hiện ra rằng người thứ hai càng nhận được nhiều tiền,

the more their brain produced oxytocin,

thì não của họ cũng tạo ra nhiều oxytoxin hơn,

and the more oxytocin on board,

và càng có nhiều oxytocin

the more money they returned.

họ càng trả lại nhiều tiền hơn.

So we have a biology of trustworthiness.

Vậy là chúng ta có một bài sinh vật học về mức độ đáng tin cậy.

But wait. What's wrong with this experiment?

Nhưng khoan. Thí nghiệm này sai sót ở chỗ nào?

Two things.

Có hai điều.

One is that nothing in the body happens in isolation.

Một là không có thứ gì trong cơ thể lại có thể đơn độc xảy ra cả.

So we measured nine other molecules that interact with oxytocin,

Vậy là chúng tôi đo thêm 9 phân tử khác có phản ứng với oxytocin,

but they didn't have any effect.

nhưng chúng không mang lại kết quả gì.

But the second is

Còn điều thứ hai là

that I still only had this indirect relationship

tôi chỉ tìm ra một mối liên hệ gián tiếp

between oxytocin and trustworthiness.

giữa oxytocin và độ đáng tin cậy.

I didn't know for sure

Tôi không biết chắc được

oxytocin caused trustworthiness.

liệu oxytocin có tạo nên sự đáng tin cậy không.

So to make the experiment,

Tôi biết, để thực hiện thí nghiệm này,

I knew I'd have to go into the brain

tôi phải vào sâu bên trong bộ não

and manipulate oxytocin directly.

và trực tiếp điều chỉnh lượng oxytocin.

I used everything short of a drill

Tôi đã dùng bất kể thứ gì, chỉ thiếu điều dùng hẳn một cái khoan,

to get oxytocin into my own brain.

để đưa oxytocin vào bên trong não của mình.

And I found I could do it

Và tôi khám phá ra rằng tôi có thể làm được điều đó

with a nasal inhaler.

với một chiếc thông mũi.

So along with colleagues in Zurich,

Vậy là cùng với các đồng nghiệp ở Zurich,

we put 200 men on oxytocin or placebo,

chúng tôi cho 200 người sử dụng hoặc là oxytocin hoặc là thuốc giả (không có tác dụng gì cả)

had that same trust test with money,

và tiến hành thử nghiệm lòng tin bằng tiền y như vậy,

and we found that those on oxytocin not only showed more trust,

và chúng tôi phát hiện ra những người có sử dụng oxytocin không những chỉ biểu hiện một lòng tin mạnh mẽ hơn,

we can more than double the number of people

chúng tôi còn phát hiện ra số người gửi tiền cho người lạ

who sent all their money to a stranger --

tăng gấp đôi --

all without altering mood or cognition.

tất cả đều không có thay đổi về cảm xúc hay nhận thức nào cả.

So oxytocin is the trust molecule,

Như vậy oxytocin chính là phân tử lòng tin,

but is it the moral molecule?

nhưng liệu đó có phải là phân tử đạo đức không?

Using the oxytocin inhaler,

Chúng tôi đã tiến hành nhiều nghiên cứu hơn nữa

we ran more studies.

sử dụng thông mũi có chứa oxytocin.

We showed that oxytocin infusion

Chúng tôi đã chứng minh rằng truyền oxytocin

increases generosity

làm tăng sự rộng lượng

in unilateral monetary transfers

đến 80%

by 80 percent.

trong các lần chuyển khoản đơn phương.

We showed it increases donations to charity

Chúng tôi cũng cho thấy rằng oxytocin làm tăng tiền quyên góp vào từ thiện

by 50 percent.

thêm 50%.

We've also investigated

Chúng tôi cũng đã thử nghiên cứu

non-pharmacologic ways to raise oxytocin.

các phương pháp làm tăng lượng oxytocin mà không sử dụng thuốc.

These include massage,

Các phương pháp này bao gồm mát-xa,

dancing and praying.

khiêu vũ và cầu nguyện.

Yes, my mom was happy about that last one.

Vâng, mẹ tôi rất hài lòng với phương pháp cuối.

And whenever we raise oxytocin,

Và bất kể khi nào chúng tôi tăng lượng oxytocin,

people willingly open up their wallets

người ta lại sẵn lòng mở hầu bao

and share money with strangers.

và chia sẻ tiền của cho người lạ.

But why do they do this?

Nhưng tại sao họ lại làm như vậy?

What does it feel like

Cảm giác sẽ như thế nào

when your brain is flooded with oxytocin?

nếu não của bạn tràn ngập oxytocin?

To investigate this question, we ran an experiment

Để trả lời cho câu hỏi này, chúng tôi đã tiến hành một thí nghiệm.

where we had people watch a video

Chúng tôi cho người ta xem một đoạn video

of a father and his four year-old son,

về một người cha và đứa con trai 4 tuổi.

and his son has terminal brain cancer.

Thằng bé bị ung thư não thời kỳ cuối.

After they watched the video, we had them rate their feelings

Sau khi xem video, chúng tôi yêu cầu họ đánh giá cảm xúc của mình

and took blood before and after to measure oxytocin.

và lấy máu cả trước và sau khi xem video để đo lượng oxytocin.

The change in oxytocin

Sự thay đổi mức oxytocin

predicted their feelings of empathy.

có thể dự báo được sự cảm thông của họ.

So it's empathy

Vậy là chính sự cảm thông

that makes us connect to other people.

đã liên kết chúng ta với những người khác.

It's empathy that makes us help other people.

Chính là sự cảm thông đã khiến chúng ta biết giúp đỡ kẻ khác.

It's empathy that makes us moral.

Chính sự cảm thông khiến chúng ta sống có đạo đức.

Now this idea is not new.

Ý tưởng này chẳng có gì mới cả.

A then unknown philosopher named Adam Smith

Một nhà triết học ít được biết đến thời bấy giờ tên là Adam Smith

wrote a book in 1759

đã viết một quyển sách vào năm 1759

called "The Theory of Moral Sentiments."

tựa là "Lý thuyết về các tình cảm luân lý."

In this book, Smith argued

Trong quyển sách này, Smith lập luận rằng

that we are moral creatures, not because of a top-down reason,

chúng ta là những sinh vật sống có đạo đức, không phải vì một lý do từ trên xuống

but for a bottom-up reason.

mà là từ dưới lên.

He said we're social creatures,

Ông cho rằng chúng ta là các sinh vật xã hội,

so we share the emotions of others.

vì thế chúng ta chia sẻ cảm xúc với đồng loại.

So if I do something that hurts you, I feel that pain.

Thế nên nếu tôi làm điều gì đó khiến bạn bị tổn thương, tôi cũng cảm thấy sự đau đớn đó.

So I tend to avoid that.

Vì thế tôi có xu hướng tránh làm những việc như vậy.

If I do something that makes you happy, I get to share your joy.

Nếu tôi làm điều gì đó khiến bạn vui, tôi cũng cùng chia sẻ niềm vui đó với bạn.

So I tend to do those things.

Vì thế tôi có xu hướng làm những điều này.

Now this is the same Adam Smith who, 17 years later,

Và đây cũng chính là Adam Smith 17 năm sau

would write a little book called "The Wealth of Nations" --

người đã viết một quyển sách nhỏ tựa đề là "Của cải của các quốc gia" --

the founding document of economics.

tài liệu nền tảng của kinh tế học.

But he was, in fact, a moral philosopher,

Nhưng thực ra ông ấy lại là một nhà triết học về đạo đức,

and he was right on why we're moral.

và ông ta đã đúng về lý do tại sao chúng ta sống có đạo đức.

I just found the molecule behind it.

Tôi vừa tìm ra thứ phân tử đứng đằng sau đạo đức.

But knowing that molecule is valuable,

Nhưng thật quý giá khi biết đến phân tử này,

because it tells us how to turn up this behavior

vì nó cho chúng ta biết cách làm thế nào để kích thích những hành vi này

and what turns it off.

và loại bỏ những hành vi khác.

In particular, it tells us

Đặc biệt là, nó cho chúng ta biết

why we see immorality.

vì sao chúng ta có thể nhận thấy sự vô đạo đức.

So to investigate immorality,

Vậy là để tìm hiểu về sự vô đạo đức,

let me bring you back now to 1980.

hãy để tôi đưa bạn về thời kỳ 1980.

I'm working at a gas station

Lúc đó tôi làm việc ở một cây xăng

on the outskirts of Santa Barbara, California.

ở vùng ngoại thành Santa Barbara, California.

You sit in a gas station all day,

Bạn mà ngồi ở cây xăng cả ngày xem,

you see lots of morality and immorality, let me tell you.

bạn sẽ thấy rất nhiều điều có đạo đức và vô đạo đức, để tôi kể cho mà nghe.

So one Sunday afternoon, a man walks into my cashier's booth

Vào một buổi chiều Chủ nhật, một người đàn ông bước vào quầy thu ngân của tôi

with this beautiful jewelry box.

với một hộp nữ trang xinh xắn.

Opens it up and there's a pearl necklace inside.

Mở nó ra và bên trong là một dây chuyền ngọc trai.

And he said, "Hey, I was in the men's room.

Và anh ta bảo: "Nè, vừa nãy tôi ở trong phòng vệ sinh nam.

I just found this. What do you think we should do with it?"

Và tôi thấy cái này. Anh nghĩ xem ta nên làm gì với nó đây?"

"I don't know, put it in the lost and found."

"Tôi không biết, gửi nó cho phòng giữ đồ bị thất lạc đi."

"Well this is very valuable.

"Chà cái này đáng giá lắm đó.

We have to find the owner for this." I said, "Yea."

Chúng ta phải tìm xem ai là chủ nhân của nó." Tôi đáp: "Phải."

So we're trying to decide what to do with this,

Thế là chúng tôi đang cố gắng quyết định xem nên làm gì với nó

and the phone rings.

vừa lúc điện thoại reo.

And a man says very excitedly,

Và người đàn ông trong điện thoại nói với giọng rất hứng khởi,

"I was in your gas station a while ago,

"Lúc nãy tôi có ghé chỗ cây xăng của anh,

and I bought this jewelry for my wife, and I can't find it."

và tôi có mua nữ trang cho vợ của tôi, nhưng tôi không tài nào tìm lại được."

I said, "Pearl necklace?" "Yeah."

Tôi đáp: "Dây chuyền ngọc trai đúng không?" "Vâng."

"Hey, a guy just found it."

"Nè, có anh bạn vừa tìm thấy nó đấy."

"Oh, you're saving my life. Here's my phone number.

"Ôi, anh vừa cứu đời tôi. Đây là số điện thoại của tôi.

Tell that guy to wait half an hour.

Anh bảo anh ấy chờ tôi nửa tiếng nữa nhé.

I'll be there and I'll give him a $200 reward."

Tôi sẽ đến đó ngay và hậu ta anh ấy 200 đô la."

Great, so I tell the guy, "Look, relax.

Tuyệt quá, vậy là tôi bảo với người đàn ông kia: "Nghe này, thư giãn đi.

Get yourself a fat reward. Life's good."

Hãy tận hưởng phần thưởng ngọt ngào nhé. Cuộc đời mới đẹp làm sao."

He said, "I can't do it.

Anh ta đáp: "Tôi không làm thế được anh à.

I have this job interview in Galena in 15 minutes,

Tôi có một cuộc phỏng vấn xin việc ở Galena trong 15 phút nữa,

and I need this job, I've got to go."

và tôi rất cần công việc này, tôi phải đi thôi."

Again he asked me, "What do you think we should do?"

Anh ta lại hỏi tôi, "Anh nghĩ chúng ta nên làm gì đây?"

I'm in high school. I have no idea.

Tôi đang học trung học. Tôi không biết phải làm gì cả.

So I said, "I'll hold it for you."

Thế nên tôi nói: "Tôi sẽ giữ giúp anh vậy."

He said, "You know, you've been so nice, let's split the reward."

Anh ta đáp: "Anh biết không, anh thật là tốt bụng, vậy chúng ta cưa đôi tiền thưởng nhé."

I'll give you the jewelry, you give me a hundred dollars,

Tôi sẽ đưa anh sợi dây chuyền, anh đưa tôi một trăm đô la,

and when the guy comes ... "

và khi anh bạn kia tới... "

You see it. I was conned.

Bạn thấy đó. Tôi bị lừa.

So this is a classic con called the pigeon drop,

Đây là trò lừa cổ điển được gọi tên là trò bồ câu nhả thư,

and I was the pigeon.

và tôi chính là con bồ câu.

So the way many cons work

Cách thức hoạt động của các chiêu lừa này

is not that the conman gets the victim to trust him,

không phải là làm sao cho nạn nhân tin mình,

it's that he shows he trusts the victim.

mà làm sao để cho nạn nhân thấy là mình tin nạn nhân.

Now we know what happens.

Giờ thì chúng ta biết chuyện gì đã xảy ra,

The victim's brain releases oxytocin,

Não bộ của nạn nhân giải phóng oxytocin,

and you're opening up your wallet or purse, giving away the money.

và bạn sẽ mở hầu bao ra và ném tiền cho kẻ khác.

So who are these people

Vậy thì ai là kẻ

who manipulate our oxytocin systems?

điều khiển hệ thống oxytocin của chúng ta?

We found, testing thousands of individuals,

Sau khi thí nghiệm với hàng ngàn cá nhân, chúng tôi khám phá ra rằng

that five percent of the population

năm phần trăm dân số

don't release oxytocin on stimulus.

không giải phóng oxytocin khi bị kích thích.

So if you trust them, their brains don't release oxytocin.

Vì vậy nếu bạn tin họ, não bộ của họ cũng không giải phóng oxytocin.

If there's money on the table, they keep it all.

Nếu có tiền trên bàn, họ sẽ giữ hết làm của riêng.

So there's a technical word for these people in my lab.

Và vậy là trong phòng thí nghiệm của tôi có một từ chuyên môn hẳn hoi để gọi nhóm người này.

We call them bastards.

Chúng tôi gọi họ là những thằng khốn.

(Laughter)

(Tiếng cười)

These are not people you want to have a beer with.

Bạn sẽ chẳng muốn đi uống bia với những gã này đâu.

They have many of the attributes of psychopaths.

Họ có nhiều đặc tính giống những người bị tâm thần.

Now there are other ways the system can be inhibited.

Có những cách khác nữa để ức chế hệ thống này.

One is through improper nurturing.

Một trong những cách đó là nuôi dưỡng không đúng cách.

So we've studied sexually abused women,

Vì thế chúng tôi đã nghiên cứu những phụ nữ bị lạm dụng tình dục,

and about half those don't release oxytocin on stimulus.

và khoảng một nửa trong số họ không giải phóng oxytocin khi bị kích thích.

You need enough nurturing

Bạn cần phải nuôi dưỡng đúng cách

for this system to develop properly.

thì hệ thống này mới phát triển bình thường được.

Also, high stress inhibits oxytocin.

Hơn nữa, mức độ căng thẳng cao cũng ức chế oxytocin.

So we all know this, when we're really stressed out,

Chúng ta đều biết rằng, khi thực sự bị căng thẳng,

we're not acting our best.

chúng ta không có được những hành vi tử tế nhất có thể.

There's another way oxytocin is inhibited, which is interesting --

Một cách ức chế oxytocin cũng khá thú vị là

through the action of testosterone.

thông qua hoạt động của testosterone.

So we, in experiments, have administered testosterone to men.

Vậy là trong các thí nghiệm của mình, chúng tôi đã tiêm thêm testosterone vào những người đàn ông.

And instead of sharing money,

Và thay vì chia sẻ tiền với nhau,

they become selfish.

họ lại trở nên rất ích kỷ.

But interestingly,

Nhưng điều thú vị là,

high testosterone males are also more likely

những người nam có hàm lượng testosterone cao cũng có xu hướng

to use their own money to punish others for being selfish.

sử dụng tiền của chính mình để trừng phạt những kẻ ích kỷ khác.

(Laughter)

(Tiếng cười)

Now think about this. It means, within our own biology,

Thử nghĩ xem nhé. Điều này có nghĩa là, bên trong con người sinh học của chúng ta,

we have the yin and yang of morality.

chúng ta có sự hài hòa âm dương của đạo đức.

We have oxytocin that connects us to others,

Chúng ta có oxytocin giúp chúng ta liên kết với mọi người,

makes us feel what they feel.

khiến chúng ta cảm thấy những gì họ cảm thấy.

And we have testosterone.

Và chúng ta có testosterone.

And men have 10 times the testosterone as women,

Và đàn ông có lượng testosterone cao gấp 10 lần phụ nữ,

so men do this more than women --

vì thế đàn ông thường làm điều này nhiều hơn phụ nữ --

we have testosterone that makes us want to punish

chúng ta có testosterone khiến chúng ta muốn trừng phạt

people who behave immorally.

những kẻ có hành vi trái đạo đức.

We don't need God or government telling us what to do.

Chúng ta không cần Chúa Trời hay chính phủ để dạy bảo chúng ta phải làm gì.

It's all inside of us.

Tất cả đều nằm bên trong con người chúng ta.

So you may be wondering:

Vậy là có lẽ bạn đang tự hỏi:

these are beautiful laboratory experiments,

đây là những thí nghiệm khoa học rất tuyệt vời,

do they really apply to real life?

nhưng liệu chúng có ứng dụng vào đời sống thực tế không?

Yeah, I've been worrying about that too.

Vâng, tôi cũng lo lắng về điều đó.

So I've gone out of the lab

Thế nên tôi đã bước ra khỏi phòng thí nghiệm

to see if this really holds in our daily lives.

và xem thử liệu nó có ứng dụng gì trong thực tế hay không.

So last summer, I attended a wedding in Southern England.

Vậy là mùa hè năm ngoái, tôi đã tới dự tiệc cưới ở miền Nam nước Anh.

200 people in this beautiful Victorian mansion.

200 người có mặt trong dinh thự xây kiểu Victoria này.

I didn't know a single person.

Tôi không hề quen biết bất kỳ ai trong số họ.

And I drove up in my rented Vauxhall.

Và tôi lái chiếc Vauxhall mới thuê này đến dự.

And I took out a centrifuge and dry ice

Và tôi mang ra một chiếc máy ly tâm và đá khô

and needles and tubes.

và kim và ống tiêm.

And I took blood from the bride and the groom

Rồi tôi lấy máu của cô dâu và chú rể

and the wedding party and the family and the friends

những người đến dự tiệc, gia đình họ hàng và bạn bè

before and immediately after the vows.

trước và ngay sau khi họ tuyên thệ.

(Laughter)

(Tiếng cười)

And guess what?

Đoán xem điều gì xảy ra nào?

Weddings cause a release of oxytocin,

Đám cưới tạo ra sự giải thoát của oxytocin

but they do so in a very particular way.

nhưng việc đó diễn ra một cách rất đặc biệt.

Who is the center of the wedding solar system?

Nếu đám cưới là hệ mặt trời thì ai là trung tâm?

The bride.

Cô dâu.

She had the biggest increase in oxytocin.

Cô dâu là người có mức oxytocin tăng cao nhất.

Who loves the wedding almost as much as the bride?

Ai là người thích đám cưới đó nhiều gần bằng cô dâu?

Her mother, that's right.

Là mẹ của cô ấy, đúng vậy.

Her mother was number two.

Mẹ của cô dâu là con số hai.

Then the groom's father, then the groom,

Sau đó đến bố của chú rể, và đến chú rể,

then the family, then the friends --

rồi đến gia đình, sau đó đến bạn bè --

arrayed around the bride

vây quanh cô dâu

like planets around the Sun.

như các hành tinh khác vây quanh mặt trời.

So I think it tells us that we've designed this ritual

Nên tôi tin rằng điều đó cho thấy rằng chúng ta tạo ra cái chu trình này

to connect us to this new couple,

để gắn chúng ta với cặp đôi mới này

connect us emotionally.

bằng tình cảm.

Why? Because we need them to be successful at reproducing

Tại sao vậy? Vì chúng ta cần họ để tạo ra một thế hệ mới

to perpetuate the species.

để duy trì giống nòi này.

I also worried that my trust experiments with small amounts of money

Tôi cũng lo ngại rằng thí nghiệm về lòng tin của tôi với một số tiền nhỏ

didn't really capture how often we actually trust our lives to strangers.

không thực sự cho thấy được chúng ta thực sự tin tưởng vào những người lạ thường xuyên như thế nào.

So even though I have a fear of heights,

Nên dù tôi là người sợ độ cao,

I recently strapped myself to another human being

mà gần đây tôi cũng giăng mình cho một người khác

and stepped out of an airplane at 12,000 ft.

và bước ra khỏi máy bay ở độ cao 12,000 feet (3720 m).

I took my blood before and after,

Tôi lấy máu trước và sau đó,

and I had a huge spike of oxytocin.

và oxytocin của tôi tăng rất cao.

And there are so many ways we can connect to people.

Và có nhiều cách mà chúng ta gắn kết mình với mọi người.

For example, through social media.

Ví dụ, thông qua các phương tiện truyền thông xã hội.

Many people are Tweeting right now.

Hiện nay rất nhiều người sử dụng Tweeter.

So we investigated the role of social media

Nên chúng tôi đã cố tìm hiểu về vai trò của mạng xã hội

and found the using social media

và thấy rằng sử dụng mạng xã hội

produced a solid double-digit increase in oxytocin.

làm cho oxytocin tăng theo hàng chục.

So I ran this experiment recently for the Korean Broadcasting System.

Nên tôi quyết định làm thử nghiệm gần đây cho Hệ thống Truyền thông Hàn Quốc.

And they had the reporters and their producers participate.

Họ cho vài phóng viên và nhà sản xuất tham gia.

And one of these guys, he must have been 22,

Và một trong những người này, có anh đó khoảng chứng 22 tuổi,

he had 150 percent spike in oxytocin.

oxytocin của anh ta tăng 150%.

I mean, astounding; no one has this.

Ý tôi là, điều này rất đáng ngạc nhiên vì không ai như vậy cả.

So he was using social media in private.

Hóa ra anh ta dùng mạng xã hội một cách kí đáo.

When I wrote my report to the Koreans,

Khi tôi viết báo cáo của mình cho phía Hàn Quốc,

I said, "Look, I don't know what this guy was doing,"

tôi đã nói là "Tôi không biết anh này đang làm gì"

but my guess was interacting with his mother or his girlfriend.

nhưng tôi đoán là nói chuyện với mẹ và bạn gái của anh ta.

They checked.

Họ đã kiểm tra.

He was interacting on his girlfriend's Facebook page.

Anh ta nói chuyện với bạn gái mình trên Facebook.

There you go. That's connection.

Đó chính là kết nối, là gắn kết.

So there's tons of ways that we can connect to other people,

Nên có hàng tá cách để mà chúng ta liên kết với những người khác,

and it seems to be universal.

và điều này có vẻ toàn cầu.

Two weeks ago,

Hai tuần trước,

I just got back from Papua New Guinea

Tôi mới vừa trở về từ Papua New Guinea

where I went up to the highlands --

ở đó tôi đi lên các vùng cao nguyên --

very isolated tribes of subsistence farmers

nơi mà các bộ lạc sống cuộc sống rất đơn giản của những nông dân

living as they have lived for millenia.

cứ như vậy cả hàng thiên niên kỷ.

There are 800 different languages in the highlands.

Có khoảng 800 ngôn ngữ khác nhau tại những vùng cao nguyên này.

These are the most primitive people in the world.

Đây là những người với một cuộc sống thô sơ nhất trên thế giới này.

And they indeed also release oxytocin.

Và việc thoát oxytocin cũng diễn ra với họ.

So oxytocin connects us to other people.

Nên oxytocin gắn kết chúng ta với những người khác.

Oxytocin makes us feel what other people feel.

Oxytocin cho chúng ta cảm nhận được điều mà người khác cảm nhận.

And it's so easy to cause people's brains

Và điều này cũng dễ dàng làm cho não của người khác

to release oxytocin.

giải thoát oxytocin.

I know how to do it,

Tôi biết cách làm điều đó,

and my favorite way to do it is, in fact, the easiest.

và cách mà tôi yêu thích, mà cũng là cách dễ nhất, là...

Let me show it to you.

Để tôi chỉ cho các bạn.

Come here. Give me a hug.

Nào. Ôm tôi một cái.

(Laughter)

(tiếng cười)

There you go.

Như vậy đấy.

(Applause)

(Vỗ tay)

So my penchant for hugging other people

Việc thích ôm người khác

has earned me the nickname Dr. Love.

đã cho tôi một tên hiệu, đó là Bác sĩ Tình Yêu.

I'm happy to share a little more love in the world,

Tôi rất vui khi chia sẻ một chút tình yêu trên thế giới này,

it's great,

điều đó thật tuyệt,

but here's your prescription from Dr. Love:

và đây là đơn thuốc từ Bác sĩ Tình Yêu dành cho các bạn:

eight hugs a day.

tám cái ôm một ngày.

We have found that people who release more oxytocin

Chúng tôi nhận thấy rằng những người với lượng oxytocin phóng thích cao hơn

are happier.

là những người vui vẻ hơn.

And they're happier

Và họ vui vẻ hơn

because they have better relationships of all types.

vì họ có được mối quan hệ tốt hơn đối với tất cả mọi loại người.

Dr. Love says eight hugs a day.

Bác sĩ Tình Yêu đã nói tám cái ôm trong một ngày.

Eight hugs a day -- you'll be happier

Tám cái ôm trong một ngày -- bạn sẽ vui vẻ hơn

and the world will be a better place.

và thế giới trở nên tốt đẹp hơn.

Of course, if you don't like to touch people, I can always shove this up your nose.

Và hiển nhiên là nếu bạn không thích chạm vào người khác, tôi luôn có thể nhét cái này vào mũi bạn.

(Laughter)

(Tiếng cười)

Thank you.

Xin cảm ơn.

(Applause)

(Vỗ tay)