Ben Goldacre: Battling Bad Science

Ben Goldacre: Sahte bilimle mücadele etmek

Çeviri: Isil Arican Gözden geçirme: Diba Szamosi

So I'm a doctor, but I kind of slipped sideways into research,

Ben bir doktorum, ama bir şekilde biraz mesleğimden saparak araştırmacı oldum,

and now I'm an epidemiologist.

bu nedenle artık bir epidemiyolog'um. (Hastalık sıklıklarını inceleyen bilim dalı)

And nobody really knows what epidemiology is.

Ve kimse epidemiyoloji'nin ne olduğunu tam olarak bilmiyor.

Epidemiology is the science of how we know in the real world

Epidemiyoloji, gerçek hayatta karşılaştığını şeylerin

if something is good for you or bad for you.

sizin için iyi ya da kötü olduğunu ayırdetme yoludur.

And it's best understood through example

En iyi,saçmasapan çılgın gazete manşetlerinde

as the science of those crazy, wacky newspaper headlines.

geçen ifadelerin incelenmesi ile anlaşılabilir.

And these are just some of the examples.

Bunlar örneklerden sadece birkaçı.

These are from the Daily Mail.

Bu gördükleriniz Daily Mail'den. Dünyadaki her ülkede buna benzer bir gazete var.

Every country in the world has a newspaper like this.

Bu gazetelerin tuhaf felsefi projeleri

It has this bizarre, ongoing philosophical project

dünyada aklınıza gelen herhangi bir cismi veya olayı

of dividing all the inanimate objects in the world

kansere neden olanlar veya kanserden koruyanlar olarak ikiye ayırmak.

into the ones that either cause or prevent cancer.

Here are some of the things they said cause cancer:

Son zamanlarda kansere neden olduğunu iddia ettikleri şeylere bir bakalım:

boşanmak, Wi-Fi, deodorantlar ve kahve.

divorce, Wi-Fi, toiletries and coffee.

Bunlar da kanseri engellediklerini söyledikleri şeyler:

Some things they say prevent cancer:

ekmek kabuğu, kırmızı biberü meyan kökü ve kahve.

crusts, red pepper, licorice and coffee.

Çelişkiyi şimdiden görebiliyorsunuz.

So you can see there are contradictions.

kahve hem kanser yapıyor hem de kanserden koruyor.

Coffee both causes and prevents cancer.

Okumaya devam ettikçe, bu iddiaların ardında

As you start to read on, you can see

that maybe there's some political valence behind some of this.

bazı politik nedenler yattığını düşünmeye bile başlayabilirsiniz.

For women, housework prevents breast cancer,

Mesela kadınlar için, ev işi yapmak kanserden koruyucu.

but for men, shopping could make you impotent.

Erkekler ise çok alışveriş yaptıklarında iktidarsız olabiliyorlar.

(Laughter)

Bu nedenle, bu iddiaların arkasaındaki bilimsel dayanağı

So we know that we need to start unpicking the science behind this.

didklemeye başlamamız gerektiğini fark ediyorsunuz.

And what I hope to show is that unpicking the evidence behind dodgy claims

Size göstermeyi umduğum şey

bu kurnazca iddiaları didiklerken,

bu kurnaz iddiaların ardındaki bilimsel iddiları deşmek

isn't a kind of nasty, carping activity;

kusur bulmak için yapılan bir aktivite değil,

it's socially useful.

topluma faydalı olduğu kadar

But it's also an extremely valuable explanatory tool,

inanılmaz derecede değerli bir

açıklayıcı araç.

because real science is about critically appraising the evidence

Çünkü gerçek bilim aslında

bir başkasını bulunduğu konuma ait kanıtları sorgulayıcı bir şekilde değerlendirmekten ibaret.

for somebody else's position.

Akademik yayınlarda olan şey budur.

That's what happens in academic journals,

Akademik konferanslarda da bu olur.

it's what happens at academic conferences --

Genelde veri sunumunu takiben yapılan Soru-Cevap seansı

the Q&A session after a postdoc presents data is often a bloodbath.

kan revanla biten bir savaştır.

And nobody minds that; we actively welcome it.

Ve kimsenin buna itirazı yoktur. Aslında bunu dört gözle bekleriz.

It's like a consenting intellectual S&M activity.

Bir nevi entellektüel Sado-Mazo aktivitesi yani.

(Laughter)

Size burada göstereceğim şey

So what I'm going to show you is all of the main things,

benim alanıma ait ana kavram,

ana kavramların başında geliyor--

all of the main features of my discipline, evidence-based medicine.

kanıta-dayalı tıp.

And I will talk you through all of these and demonstrate how they work,

Size bunlardan bahsedeceğim ve

bunların nasıl çalıştığını göstereceğim,

exclusively using examples of people getting stuff wrong.

bunu, insanların nasıl olup da yanlış düşündüğüne ilişkin örnekleri göstererek yapacağım.

We'll start with the absolute weakest form of evidence known to man,

Öyleyse, işe insanoğlu'nun bildiği en zayıf kanıt türü olan bir şey ile başlayalım:

Otorite.

and that is authority.

Bilim dünyasında, isminizin sonunda kaç tane ünvan olduğuyla ilgilenmeyiz.

In science, we don't care how many letters you have after your name --

Bilim dünyasında, bir şeye inanıyorsanız, inanma nedenlerinizi öğrenmek isteriz.

we want to know what your reasons are for believing something.

Bir şeyin bizim için iyi ya da kötü olduğunu

How do you know that something is good for us or bad for us?

nasıl oluyor da bilebiliyorsunuz?

But we're also unimpressed by authority because it's so easy to contrive.

Aynı zamanda da otorite'den fazla etkilenmeyiz,

çünkü elde etmesi çok kolaydır.

This is somebody called Dr. Gillian McKeith, PhD,

Bu gördüğünüz Dr. Gillian McKetih, Ph.D.

Ya da eksiksiz tıbbi ünvanı ile Gillian McKeith.

or, to give her full medical title, Gillian McKeith.

(Gülüşmeler)

(Laughter)

Tekrar ediyorum, her ülkede buna benzer bir vardır mutlaka.

Again, every country has somebody like this.

Bu bizim TV diyet uzmanımız.

She is our TV diet guru.

She has five series of prime-time television,

Ana yayın kuşağında yayınlanan beş tane programı var.

giving out very lavish and exotic health advice.

her birinde bol miktarda egzotik sağlık önerilerinde bulunuyor.

She, it turns out, has a non-accredited correspondence course PhD

Öğrendik ki, sahip olduğu Ph.D. Amerika'da resmen tanınmayan

yeterliliği kabul edilmeyen bir tür iletişim dalına ait.

from somewhere in America.

She also boasts that she's a certified professional member

Aynı zamanda Amerika Diyet Uzmanları Derneği'nin

saygın, kayıtlı bir üyesi olduğuyla övünüyor,

of the American Association of Nutritional Consultants,

gerçekten de kulağa çok şafşatalı ve heyecan verici geliyor değil mi?

which sounds very glamorous; you get a certificate.

Sertifikası filan bile var.

This one belongs to my dead cat, Hettie. She was a horrible cat.

Bu sertifika da benim ölen kedim Hetti'ye ait bir sertifika. Gerçekten korkunç bir kediydi.

Web sitelerine girip bir form dolduruyor ve

You go to the website, fill out the form,

60 dolar yatırıyorsunuz, sertifikayı adresinize gönderiyorlar.

give them $60, it arrives in the post.

Bu kişinin salağın biri olduğuna inanmamızın tek nedeni bunlar değil elbette.

That's not the only reason we think this person is an idiot.

Şöyle şeyler de söylüyor,

She also says things like eat lots of dark green leaves,

bol bol yeşil yapraklı sebzeler yemelisiniz,

they contain chlorophyll and really oxygenate your blood.

çünkü bu yarpraklarda klorofil var, ve bunları yediğinizde klorofiller kanınıza oksijen geçmesini sağlıyor.

Okulda biyoloji alan herkes anımsayacaktır ki,

And anybody who's done school biology remembers

kolorofil ve kloroplastlar

that chlorophyll and chloroplasts only make oxygen in sunlight,

sadece güneş ışığı altında oksijen üretirler,

and it's quite dark in your bowels after you've eaten spinach.

ve ıspanakların geçtiği barsaklarınızın içi oldukça karanlıktır.

Sonraki şu, ihtiyacımız olan şey düzgün bilim, düzgün kanıt.

Next, we need proper science, proper evidence.

So: "Red wine can help prevent breast cancer."

"Kırmızı şarap meme kanserini önlüyor."

Bu İngiltere'de yayınlanan Daily Telegraph gazetesinden bir manşet.

This is a headline from The Daily Telegraph in the UK.

"Günde bir bardak kırmızı şarap meme kanserini önleyebilir."

"A glass of red wine a day could help prevent breast cancer."

Gidip bu çalışmanın yayınlandığı bilimsel makaleyi bulduğunuzda

So you find this paper, and find that it is a real piece of science.

gerçek bilime ulaşıyorsunuz.

It's a description of the changes in the behavior of one enzyme

Makalede, kırmızı üzüm kabuğundan elde edilen

when you drip a chemical extracted from some red grape skin

kimyasal bir maddenin, üzerlerine damlatıldığında bazı kanser hücrelerinde

yaptığı değişiklikten bahsediliyor,

onto some cancer cells

in a dish on a bench in a laboratory somewhere.

bir yerlerde bir laboratuvarda, bir tezgahın üzerindeki test tübünde bu olmuş.

And that's a really useful thing to describe in a scientific paper.

Ve bu olay, gerçekten de bilimsel bir makalede işlenmeli,

bu çok önemli,

But on the question of your own personal risk of getting breast cancer

ama kırmızı şarap içerseniz meme kanserine

yakalanma riskinizin azalıp azalmadığını soracak olursanız

if you drink red wine,

bu bir palavradan ibaret.

it tells you absolutely bugger all.

Aslına bakacak olursanız, meme kanseri olma riskiniz

Actually, it turns out that your risk of breast cancer

içtiğiniz her alkollü içecek ile

increases slightly with every amount of alcohol you drink.

az da olsa artıyor.

So what we want are studies in real human people.

Bu nedenle bizim istediğimiz insanlar üzerinde yapılan çalışmaları görmek.

And here's another example.

Bakın bir başka örnek.

This is from Britain's "leading" diet nutritionist in the Daily Mirror,

Bu, İngiltere'nin önde gelen beslenme ve diyet uzmanından,

Daily Mirror Gazetesinde yazıyor, tirajı en yüksek gazetemiz.

our second-biggest selling newspaper.

"2011 yılında Avusturalya'da yapılan bir çalışmada

"An Australian study in 2001 found that olive oil,

sebze, meyve ve baklagillerle birlikte alınan zeytinyağı'nın

in combination with fruits, vegetables and pulses,

cilt kırışıklarını kayda değer miktarda azalttığı bulundu."

offers measurable protection against skin wrinklings,"

ve hemen bir öneride bulunuyor:

and give the advice:

"Eğer sebzelerin yanında zeytinyağı yerseniz, cildinizde daha az kırışık olacaktır."

"If you eat olive oil and vegetables, you'll have fewer wrinkles."

Gazete makalesinde, sizin gidip orjinal akademik yazıyı bulmanıza da yardım ediyorlar.

They helpfully tell you how to find the paper,

Gidip akademik makaleyi okuyorsunuz, ve bunun bir gözlemsel çalışma olduğunu görüyorsunuz.

and what you find is an observational study.

Elbette kimse 1930 yılına

Obviously, nobody has been able to go back to 1930,

geri gidip,

bir kadın doğum koğuşunda yeni doğan tüm bebekleri alıp,

get all the people born in one maternity unit,

and half of them eat lots of fruit and veg and olive oil,

bunların yarısına bol bol sebze, meyve ve zeytinyağı yedirip

diğer yarısını mcDonalds ile besleyip,

half of them eat McDonald's,

and then we see how many wrinkles you've got later.

iletirde kaç kırışıkları olduğunu saymıyor.

İnsanların ancak şu anda nasıl göründüklerine bakabiliyoruz.

You have to take a snapshot of how people are now.

Ve bulduğunuz şey de şu,

And what you find is, of course:

sebze ve zeytinyağı yiyen insanlarda daha az kırışıklık var.

people who eat veg and olive oil have fewer wrinkles.

But that's because people who eat fruit and veg and olive oil are freaks --

Çünkü meyve, sebze ve zeytinyağı yiyen insanlar normal değiller,

onlar acaip insanlar, sizin gibiler, normal değiller;

they're not normal, they're like you; they come to events like this.

bunun gibi etkinliklere geliyorlar.

(Laughter)

Kibarlar, zenginler, genelde açık havada çalışmayı gerektiren işler yapmıyorlar,

They're posh, they're wealthy, less likely to have outdoor jobs,

bedensel işlerde çalışmıyorlar,

less likely to do manual labor,

they have better social support, are less likely to smoke;

daha çok sosyal desteğe sahipler, daha az sigara içiyorlar--

bu nedenle bir grup içiçe girmiş

for a host of fascinating, interlocking

sosyal, politik, kültürel nedenden ötürü

social, political and cultural reasons,

ciltleri daha az kırışıyor.

they're less likely to have wrinkles.

Bu, kırışıkları azaltan şeyin sebze ve zeytinyağı olduğu anlamına gelmiyor.

That doesn't mean it's the vegetables or olive oil.

(Gülüşmeler)

(Laughter)

İdeal olarak yapmak istediğiniz şey bir deney olmalı.

So ideally, what you want to do is a trial.

People think they're familiar with the idea of a trial.

Herkes deney kavramını çok iyi anladığını zanneder.

Deneyler çok eskiden beri mevcutlar. İncil'de Daniel 1:12'de ilk deney anlatılıyor.

Trials are old; the first one was in the Bible, Daniel 1:12.

Son derece basit aslında -- bir grup denek alır ve ikiye ayırırsınız,

It's straightforward: take a bunch of people, split them in half,

birinci gruba bir şey uygular, ikinci gruba bir başka şey uygularsınız,

treat one group one way, the other group, the other way.

aradan bir zaman geçtikten sonra, grupları gözler

A while later, you see what happened to each of them.

ve her birine neler olduğunu izlersiniz.

Size anlatacağım deney,

I'm going to tell you about one trial,

muhtemelen son on yıldır İngiliz medyasında

which is probably the most well-reported trial

en çok yazılan deney.

in the UK news media over the past decade.

Bu deney balık yağı hapları ile ilgili.

This is the trial of fish oil pills.

Deneyi yapanların iddiası balık yağı tableti içen çocuklarının okuldaki performanslarının

The claim: fish oil pills improve school performance and behavior

içmeyenlere göre daha iyi olduğunu idi.

in mainstream children.

Dediler ki: "Biz bir deney yaptık.

They said, "We did a trial.

All the previous ones were positive, this one will be too."

Bundan önce yapılan tüm dneeylerin sonucu olumlu idi, bu nedenle bunun da öyle olacağını biliyoruz."

Bu tip iddialar her zaman sizde alarm zilleri çaldırmalı.

That should ring alarm bells:

Yapacağınız deneyin sonucunu zaten biliyorsanız, zaten o deneyi yapmanıza gerek yoktur.

if you know the answer to your trial, you shouldn't be doing one.

Ya deneyin kurgusunu kurcalamışsınızdır,

Either you've rigged it by design,

or you've got enough data so there's no need to randomize people anymore.

ya da elinizde zaten yeterince veri vardır, bu nedenle denekleri rastgele örneklemenize gerek yoktur.

Bu deneyde de yaptıkları buydu.

So this is what they were going to do in their trial:

They were taking 3,000 children,

3,000 çocuk aldılar,

they were going to give them these huge fish oil pills, six of them a day,

bu çocuklara günde altı tane kocaman balık yağı tableti

yutturdular,

and then, a year later, measure their school exam performance

ve bir yıl sonra bu çocukların sınavlardaki başarıları ölçümleyip

and compare their performance

sonuçları, çocuklar balık yağı içmeseydi

against what they predicted their exam performance would have been

varabilecekleri tahmini başarı seviyesi ile

karşılaştırdırlar.

if they hadn't had the pills.

Now, can anybody spot a flaw in this design?

Bu deneyin kurgusundaki hatayı görebiliyor musunuz?

(Laughter)

Bu soruyu klinik deney metodoloji

And no professors of clinical trial methodology

are allowed to answer this question.

alanında çalışan profesörlerin yanıtlamamasını rica ediyorum.

So there's no control group.

Kontrol yok, deneyde kontrol grubu yok.

But that sounds really techie, right? That's a technical term.

Kulağa çok teknik geliyor değil mi?

Bu teknik bir terim.

The kids got the pills, and their performance improved.

Çocuklar hapları içti, başarıları arttı.

What else could it possibly be if it wasn't the pills?

Başarılarının artış nedeni haplar değilse ne olabilir?

Yaşları büyüdü. Hepimiz zamanla olgunlaşır ve gelişiriz.

They got older; we all develop over time.

And of course, there's the placebo effect,

Elbette bir de plasebo etkisi var.

one of the most fascinating things in the whole of medicine.

Plasebo etkisi tıptaki en hayret verici şeylerden biridir.

Bu sadece bir hap almak ve ardından performansınızın artması ya da ağrınızın geçmesi ile açıklanamaz.

It's not just taking a pill and performance or pain improving;

Plasebo, inanç ve beklentilerimizle ilintili bir şeydir.

it's about our beliefs and expectations, the cultural meaning of a treatment.

Tedavi fiilinin kültürel anlamı ile ilintilidir.

Bir grup inanılmaz çalışma ile bu durum ispat edildi,

And this has been demonstrated in a whole raft of fascinating studies

plasebo türleri birbirleri ile karşılaştırıldı.

comparing one kind of placebo against another.

So we know, for example,

Şimdi şunu biliyoruz ki, mide ülserinizi tedavi etmek için

that two sugar pills a day are a more effective treatment

günde iki şeker hapı alırsanız, iki hap

for gastric ulcers

tek bir şeker hapından daha etkili olacaktır.

than one sugar pill.

Günde iki şeker tableti içmek, bir tabletten daha etkilidir.

Two sugar pills a day beats one a day.

Bu çok acaip ve bir o kadar da komik bir bulgu, ama doğru.

That's an outrageous and ridiculous finding, but it's true.

We know from three different studies on three different types of pain

Üç farklı ağrı türü ile yapılan üç ayrı çalışma sayesinde çunu biliyoruz ki

tuzlu su içeren bir enjeksiyon, ağrının giderilmesinde

that a saltwater injection is a more effective treatment

şeker tabletine -- içinde ilaç olmayan sahte bir tablete- göre çok daha etkilidir.

than a sugar pill, a dummy pill with no medicine in it,

not because the injection or pills do anything physically to the body,

Bunun nedeni enjeksiyonun ya da tabletlerin vücutta bir şeyleri değiştirmesinden kaynaklanmıyor,

but because an injection feels like a much more dramatic intervention.

enjeksiyonun çok daha dramatik bir müdahale olması ile ilgili.

Bu nedenle şunu artık biliyoruz ki, inanç ve beklentilerimiz

So we know that our beliefs and expectations can be manipulated,

manipule edilebilir.

which is why we do trials where we control against a placebo,

Bu nedenle deneysel çalışmalarda

plasebo uygulanan bir kontrol grubu kullanırız --

where one half of the people get the real treatment,

deneye katılan insanların yarısına gerçek tedavi uygulanır,

and the other half get placebo.

diğer yarısına ise placebo.

But that's not enough.

Ama hepsi bununla kalmıyor elbet.

What I've just shown you are examples

Size şimdiye kadar gösterdiğim örnekler gazetecilerin,

of the very simple and straightforward ways

besin destekleyici ürün satan tüccarların ve

that journalists and food supplement pill peddlers and naturopaths

natuopatların (dogal ürün sağaltıcıları)

can distort evidence for their own purposes.

kendi çıkarları için kanıtları çarpıttığı örnekler.

What I find really fascinating

Benim esas çok inanılmaz bulduğum şey ise

is that the pharmaceutical industry uses exactly the same kinds

ilaç endüstrisinin de hemen hemen

aynı yöntem ve numaraları kullanması,

of tricks and devices,

ama bunu biraz daha sofistike bir şekilde yapıyorlar,

but slightly more sophisticated versions of them,

in order to distort the evidence they give to doctors and patients,

doktor ve hastalara verdikleri bilgileri çarpıtıyorlar, ki bizler

bu bilgiler ışığında hayatsal önemi olan kararlar alıyoruz.

and which we use to make vitally important decisions.

So firstly, trials against placebo:

En başta, plasebo ile karşılaştırmalı yapılan deneyler var:

herkes, yeni bir ilaç çıktığında etkinlik denemesinin

everybody thinks a trial should be a comparison

plasbo ile karşılaştırılması gerektiğini düşünüyor.

of your new drug against placebo.

Oysa pek çok durumda bu yanlış.

But in a lot of situations that's wrong;

Çoğu zaman deneyde araştırılan hastalık için elimizde iyi işleyen bir tedavi yöntemi oluyor,

often, we already have a good treatment currently available.

bu nedenle denenen alternatif yeni tedavinin hiç yoktan iyi olması

So we don't want to know that your alternative new treatment

bizim için yeterli değil.

is better than nothing,

Biz bu yeni ilacın, zaten o anda mevcut olan tedaviden daha iyi olup olmadığını bilmek istiyoruz.

but that it's better than the best available treatment we have.

Ama buna ramen, hala insanların plasebo ile karşılaştırmalı

And yet, repeatedly, you consistently see people doing trials

deneyler yaptığını görüyorsunuz.

still against placebo.

And you can get licensed to bring your drug to market

Ve şu anda, ilacınızın hiç yoktan daha iyi olduğunu kanıtlayan bir veri

with only data showing that it's better than nothing,

sunduğunuz anda, ilacınızı pazarlamak için lisans alabilirsiniz,

ki bu bilgi benim gibi bir doktor için epey lüzumsuz.

which is useless for a doctor like me trying to make a decision.

Verilerinizi tahrip edebileceğiniztek yol bu değil.

But that's not the only way you can rig your data.

Verilerinizi , yeni ilacınızı

You can also rig your data

gerçekten değersiz bir şeyle de karşılaştırarak

by making the thing you compare your new drug against

saptırabilirsiniz.

really rubbish.

You can give the competing drug in too low a dose,

Rakip ilacı çok düşük dozda verirsiniz,

öyle ki bu ilacı alan insanlar tam tedavi olmazlar.

so people aren't properly treated.

Ya da rakip ilacı çok yüksek dozda verirsiniz,

You can give the competing drug in too high a dose,

böylece kullanan kişilerde yan etkileri görülmeye başlar.

so people get side effects.

And this is exactly what happened

Şizofreni tedavisinde kullanılan bir

with antipsychotic medication for schizophrenia.

anti-psikotik ilacın denemeleri sırasında da bu oldu.

Twenty years ago, a new generation of antipsychotic drugs were brought in;

20 yıl önce, daha az yan etkileri olacağı iddiası ile

yeni bir nesil anti-psikotik ilaç piyasaya sürüldü.

the promise was they would have fewer side effects.

Ve insanlar bu yeni ilaçlarla eskilerinin etkinliğini

So people set about doing trials of the new drugs against the old drugs.

karşılaştıran deneyler yaptılar,

But they gave the old drugs in ridiculously high doses:

ama deneylerde eski ilaçları inanılmaz yüksek dozlarda verdiler --

günde 20 miligram haloperidol mesela.

20 milligrams a day of haloperidol.

Elbette bunun kaçınılmaz sonucu şu,

And it's a foregone conclusion if you give a drug at that high a dose,

bir ilacı bu kadar yüksek dozda uygulayacak olursanız,

it will have more side effects, and your new drug will look better.

yan etkileri çok olacaktır, böylece yeni ilacınız daha iyi görünecektir.

10 yıl önce, ilgin bir şekilde tarih kendini tekrarladı,

Ten years ago, history repeated itself,

yeni nesil anti-psikotik ilaçların ilklerinden biri olan risperdion üzerindeki telif hakkı kalktı,

when risperidone, the first of the new-generation antipsychotic drugs,

böylece her firma bu ilaçtan üretebilir hale geldi.

came off copyright, so anybody could make copies.

Everybody wanted to show their drug was better than risperidone,

herkes ilaçlarının risperidon'dan daha etkin olmasını istiyordu,

ortaya bir sürü yeni anti-psikotik ilaç deneyi çıktı,

so you see trials comparing new antipsychotic drugs

hepsi günde 8 miligram risperidon'a karşı yapılan deneyler.

against risperidone at eight milligrams a day.

tekrar söylüyorum, çılgınca ya da yasal olmayan bir doz değil,

Again, not an insane dose, not an illegal dose,

ama normalin üst sınırında bir doz.

but very much at the high end of normal.

Böyle yaparsanız, yeni ilacın daha iyi görülmesi kaçınılmaz olacaktır.

So you're bound to make your new drug look better.

Bu nedenle, endüstri tarafından

And so it's no surprise that overall,

industry-funded trials are four times more likely

masrafları karşılanan ilaç deneylerinin

olumlu sonuç verme ihtimali bağımsız ilaç deneylerinden

to give a positive result

than independently sponsored trials.

dört kez daha fazladır.

But -- and it's a big but --

Ama- ve bu büyük bir ama-

(Laughter)

(Gülüşmeler)

eğer bakacak olursanız

it turns out,

when you look at the methods used by industry-funded trials,

endüstri tarafından masrafları karşılanan deneylerde uygulanan metodlara bakacak olursanız

onların bağımsız deneylerden

that they're actually better than independently sponsored trials.

daha iyi olduğunu görürsünüz.

And yet, they always manage to get the result that they want.

Ama buna rağmen her zaman istedikleri sonuçları elde ederler.

So how does this work?

Peki bu nasıl oluyor?

(Laughter)

Bu tuhaf durumu nasıl açıklayabiliriz?

How can we explain this strange phenomenon?

Well, it turns out that what happens

Olan şu ki, beklenen sonuçları vermeyen çalışmalar,

is the negative data goes missing in action;

hareket ederken ortadan kayboluyor;

it's withheld from doctors and patients.

doktor ve hastalar bunları hiç görmüyorlar.

And this is the most important aspect of the whole story.

Bu konu ile ilgili en önemli şey bu.

Kanıt piramidinin en tepesindeki verileri bunlar.

It's at the top of the pyramid of evidence.

Bir tedavinin işe yarayıp yaramadığını anlamak için

We need to have all of the data on a particular treatment

o tedaviye ait verilerin tümüne sahip olmalıyız.

to know whether or not it really is effective.

Bazı verilerin zaman içinde ortadan yok olduğunu

There are two different ways you can spot whether some data has gone missing.

anlamanın iki you vardır.

İstatistikleri kullanabilirsiniz, ya da hikayaleri kullanabilirsiniz.

You can use statistics or you can use stories.

I prefer statistics, so that's what I'll do first.

Şahsen ben istatistikleri kullanmayı tercih ederim, bu nedenle s.ze önce bunu göstereceğim.

This is a funnel plot.

Bu gördüğünüz bir huni grafiği.

A funnel plot is a very clever way of spotting

Huni grafiği, ortadan kaybolan ufak negatif deneyleri

if small negative trials have disappeared, have gone missing in action.

saptamak için çok iyi bir yöntemdir.

This is a graph of all of the trials done on a particular treatment.

Bu, bir tedavi yöntemi için yapılan tüm çalışmaların

işaretlendiği bir grafik.

As you go up towards the top of the graph,

Grafiğin üstüne doğru çıktıkça,

what you see is each dot is a trial.

burada gördüğünüz her bir noktacık bir deney,

As you go up, those are bigger trials, so they've got less error;

yukarı doğu çıktıkça gördüklerininiz daha büyük deneyler, bu nedenle hata payları daha az.

they're less likely to be randomly false positives or negatives.

Bu nedenle buralarda rastgele yalancı pozitif ya da rastgele yalancı negatif olma ihtimali düşük.

So they all cluster together.

Genelde böyle kümelenirler.

The big trials are closer to the true answer.

Büyük (kalabalık) deneylerin sonucu gerçeğe daha yakındır.

Then as you go further down at the bottom,

Aşağıya indikçe, burada görebilirsiniz,

what you can see is, on this side, spurious false negatives,

bu tarafta, hatalı yalancı negatifler mevcut,

and over on this side, spurious false positives.

bu tarafa ise hatalı yalancı pozitifler.

Eğer sonuçlar yayınlanırken taraf tutulursa

If there is publication bias,

küçük negatif deneyler oradan kayboluyor,

if small negative trials have gone missing in action,

you can see it on one of these graphs.

bakın bu grafikte kaybolduklarını görebilirsiniz.

So you see here that the small negative trials

Böylece grafiğin alt tarafında kalan küçük negatif deney sonuçlarının

that should be on the bottom left have disappeared.

ortadan kaybolduğunu görebilirsiniz.

Bu grafik, yanlı yayın konusu üzerine yapılan yayınlardaki

This is a graph demonstrating the presence of publication bias

yanlı yayınların varlığını gösteriyor.

in studies of publication bias.

bence bu gelmiş geçmiş en komik

And I think that's the funniest epidemiology joke you will ever hear.

epidemiyoloji şakası.

(Laughter)

İşte bu durumu istatistiksel olarak böyle gösterebilirsiniz,

That's how you can prove it statistically.

şimdi hikayelere gelelim.

But what about stories?

Well, they're heinous, they really are.

BUnlar gerçekten mide bulandırıcı, gerçekten öyleler.

This is a drug called reboxetine.

Bu reboksetin isimli bir ilaç.

This is a drug which I, myself, have prescribed to patients.

ben de zaman zaman hastalarıma reçete etmiştim.

Ben epey inek bir doktorumdur.

And I'm a very nerdy doctor.

I hope I go out of my way

Alışılageldik uygulamaların dışına çıkıp, tüm yayınları okuyup anlamaya çalışırım.

to try and read and understand all the literature.

Bu ilaçla ilgili deneyleri de okudum. Hepsi pozitifti. hepsi iyi tasarlanmış çalışmalardı.

I read the trials on this.

They were all positive, all well-conducted.

Hiç bir hatalarını bulamadım.

I found no flaw.

Sonuçta, şu ortaya çıktı ki,

Unfortunately, it turned out, that many of these trials were withheld.

yapılan deneylerin çoğunluğunun sonuçları yayınlanmamıştı.

In fact, 76 percent of all of the trials that were done on this drug

Aslını sorarsanız,

bu ilaçla ilgili yapılmış klinik çalışmaların %76'sının sonuçları

hasta ve doktorlara iletilmemişti.

were withheld from doctors and patients.

Şöyle düşünün,

Now if you think about it,

if I tossed a coin a hundred times,

bir para alıp, yüz defa yazı tura atıyorum,

and I'm allowed to withhold from you the answers half the times,

ve sonuçların yarısını

sizden gizlememe izin veriliyor,

then I can convince you that I have a coin with two heads.

bu durumda sizi elimdeki paranın iki yüzünün de

tura olduğuna ikna edebilirim.

If we remove half of the data,

Eğer verilerin yarısını ortadan kaldırırsak,

we can never know what the true effect size of these medicines is.

bir ilacın gerçek etkinliğini asla bilemeyiz.

Ve bu bir defa karşılaştığımız bir hikaye değil.

And this is not an isolated story.

Anti-depresan ilaçlara ilişkin verilerin yaklaşık yarısı hiç yayınlanmadı,

Around half of all of the trial data on antidepressants has been withheld,

bundan fazlası da var.

but it goes way beyond that.

The Nordic Cochrane Group were trying to get ahold of the data on that

Nordic Cochrane Grubu, bu verileri bulup bir araya

getirmeye çalışıyor.

to bring it all together.

Cochrane Grubu uluslararası kar amacı gütmeyen bir vakıf,

The Cochrane Groups are an international nonprofit collaboration

yapılan tüm çalışmalara ait verileri birleştirerek sistematik incelemeler yapıyor.

that produce systematic reviews

of all of the data that has ever been shown.

Bu nedenle yapılan tüm deneylerin verilerine ihtiyacı var.

And they need to have access to all of the trial data.

Ama şirketler verilerini onlarla paylaşmıyorlar.

But the companies withheld that data from them.

So did the European Medicines Agency --

Avrupa İlaç Birliği üç yıl boyunca

verilerini paylaşmadı.

for three years.

This is a problem that is currently lacking a solution.

Bu, şu anda çözümü olmayan bir sorun.

And to show how big it goes, this is a drug called Tamiflu,

Sorunun büyüklüğünü şöyle anlatmaya çalışayım, bu Tamiflu isimli bir ilaç

which governments around the world

dünyanın dört bir yanındaki devletler

have spent billions and billions of dollars on.

bu ilaca milyarlarca milyarlarca dolar harcadılar.

Bu ilacın grip komplikasyonlarını azaltacağına

And they spend that money on the promise that this is a drug

yönelik bir umut nedeniyle harcadılar

which will reduce the rate of complications with flu.

bu parayı.

Elimizdeki veriler, bu ilacın grip semptomlarını

We already have the data

showing it reduces the duration of your flu by a few hours.

birkaç saat kadar kısaltacbileceği yönünde.

Ama ben bununla ilgilenmiyorum. Devletler de bununla ilgilenmiyorlar.

But I don't care about that, governments don't care.

Grip olduysanız gerçekten çok üzgünüm, biliyorum berbat birşey,

I'm sorry if you have the flu, I know it's horrible,

ama grip belirtilerinizi yarım gün azaltabilmek için

but we're not going to spend billions of dollars

milyarlarca dolar harcayamayacağız,

trying to reduce the duration of your flu symptoms by half a day.

kusura bakmayın.

We prescribe these drugs.

Bu ilaçları reçete ediyoruz, acil durumlar için depoluyoruz,

We stockpile them for emergencies

bunu, bu ilaçların olaı komplikasyonların sayısını azaltacağını düşünerek yapıyoruz,

on the understanding they'll reduce the number of complications,

ki bu komplikasyonlar zatürre ve bazen de ölüm demek.

which means pneumonia and death.

Enfeksiyon hastalıkları ile çalışan Cochrane Grubu, ki Italya'da konuşlanmış durumdalar

The infectious diseases Cochrane Group, which are based in Italy,

ilaç firmalarından

has been trying to get the full data in a usable form

eksiksiz verileri kullanılabilir bir formatta istiyor ki

out of the drug companies,

bu ilacın gerçekten işe yarayıp yaramadığı konusunda

so they can make a full decision

about whether this drug is effective or not,

bir karara varabilsin.

and they've not been able to get that information.

Ve bu bilgiyi hala elde edemediler.

This is undoubtedly the single biggest ethical problem

Şüphe yok ki, bu günümüzde

tıbbın karşılaştığı en büyük

facing medicine today.

etik sorun.

Elimizdeki veriler eksikken

We cannot make decisions in the absence of all of the information.

karar alamayız.

So it's a little bit difficult from there

Bu nedenle, olumlu bir sonuca varmak

to spin in some kind of positive conclusion.

biraz zor.

Ama şunu söyleyebilirim:

But I would say this:

I think that sunlight

En iyi mikrop öldürücü

is the best disinfectant.

güneş ışığıdır.

Ve bunların hepsi gün ışığında oluyor,

All of these things are happening in plain sight,

and they're all protected by a force field of tediousness.

ve hepsi de bir nevi

bıkkınlık perdesi altında korunuyor.

And I think, with all of the problems in science,

Ve bence bilimde karşılaştığımız tüm problemler gibi,

bunun için de yapılabilecek en iyi şey

one of the best things that we can do

is to lift up the lid, finger around at the mechanics

kapağı aralayıp

içerideki mekanizmaları kurcalayıp kutunun içine bakmak.

and peer in.

Çok teşekkür ederim.

Thank you very much.

(Applause)

(Alkışlar)