Neil MacGregor: 2600 years of history in one object

Neil MacGregor: Tek bir nesnedeki 2600 yıllık tarih

Çeviri: Ece Citelbeg Gözden geçirme: Meric Aydonat

The things we make

Yarattığımız şeylerin

have one supreme quality --

çok önemli bir yeteneği var --

they live longer than us.

bizden daha uzun süre yaşıyorlar.

We perish, they survive;

Biz yok oluyoruz, onlar hayatta kalıyor;

we have one life, they have many lives,

bizim bir tek hayatımız var, onlarınsa birden fazla

and in each life they can mean different things.

ve her bir hayatta farklı bir anlam ifade ediyorlar.

Which means that, while we all have one biography,

Bu şu demek oluyor; hepimizin tek bir biyografisi varken,

they have many.

onların birden fazla var.

I want this morning to talk

Bu sabah belli bir nesnenin,

about the story, the biography -- or rather the biographies --

dikkate değer bir şeyin hikayesini, biyografisini --

of one particular object,

aslında biyografilerini --

one remarkable thing.

anlatmak istiyorum.

It doesn't, I agree,

Kayda değer bir şeymiş gibi

look very much.

görünmediğini kabul ediyorum.

It's about the size of a rugby ball.

Anlatacağım şey bir rugby topu boyutlarında.

It's made of clay,

Kilden yapılmış

and it's been fashioned

ve bir silindir şekli verilmiş,

into a cylinder shape,

üzerine sık aralıklarla

covered with close writing

yazı yazılmış ve sonra da

and then baked dry in the sun.

pişmesi için güneşe bırakılmış.

And as you can see,

Gördüğünüz gibi,

it's been knocked about a bit,

biraz hırpalanmış,

which is not surprising

-ki bu hiç şaşırtıcı değil-

because it was made two and a half thousand years ago

çünkü iki buçuk bin yıl önce yapıldı

and was dug up

ve 1879 yılında

in 1879.

bir kazıda bulundu.

But today,

Ama bugün,

this thing is, I believe,

inanıyorum ki, bu şey,

a major player

Orta Doğu siyasetinde

in the politics of the Middle East.

önemli bir rol oynuyor.

And it's an object

Bu nesnenin

with fascinating stories

büyüleyici hikayeleri

and stories that are by no means over yet.

henüz bitmedi.

The story begins

Hikaye

in the Iran-Iraq war

İran- Irak savaşı ve

and that series of events

Irak'ın yabancı güçler tarafından

that culminated

istila edilmesiyle,

in the invasion of Iraq

despot hükümdarın

by foreign forces,

devrilmesi ve ani rejim değişikliğiyle

the removal of a despotic ruler

doruğa ulaşan

and instant regime change.

olaylar dizisiyle başlıyor.

And I want to begin

Ben de bu olaylar dizisinin

with one episode from that sequence of events

bir bölümüyle başlamak istiyorum,

that most of you would be very familiar with,

birçoğunuzun çok aşina olduğu bir şeyle,

Belshazzar's feast --

Belshazzar'ın şöleni ile --

because we're talking about the Iran-Iraq war

çünkü milattan önce 539 yılındaki

of 539 BC.

İran- Irak savaşından bahsediyoruz.

And the parallels

M.Ö. 539'daki ile

between the events

2003'teki ve arada yaşanan

of 539 BC and 2003 and in between

olaylar arasındaki paralellikler

are startling.

çok şaşırtıcı.

What you're looking at is Rembrandt's painting,

Şu an baktığınız şey Rembrandt'ın tablosu,

now in the National Gallery in London,

şu an Londra'da, Ulusal Galeri'de,

illustrating the text from the prophet Daniel

İbranice kutsal metinlerdeki

in the Hebrew scriptures.

Peygamber Daniel ile ilgili metni tasvir ediyor.

And you all know roughly the story.

Hepiniz hikayeyi az çok biliyorsunuz.

Belshazzar, the son of Nebuchadnezzar,

İsrail'i fetheden Nebuchadnezzar'ın oğlu

Nebuchadnezzar who'd conquered Israel, sacked Jerusalem

Belshazzar Kudüs'ü yağmaladı ve

and captured the people

halkı esir alıp

and taken the Jews back to Babylon.

Yahudileri Babil'e geri götürdü.

Not only the Jews, he'd taken the temple vessels.

Sadece Yahudileri değil tapınak ganimetlerini de götürdü.

He'd ransacked, desecrated the temple.

Tapınağı yağmalayıp kutsallığına hakaret etti.

And the great gold vessels of the temple in Jerusalem

Kudüs'teki tapınağın muhteşem altın ganimetleri

had been taken to Babylon.

Babil'e götürüldü.

Belshazzar, his son,

Belshazzar,

decides to have a feast.

bir şölen vermeye karar verir.

And in order to make it even more exciting,

Şöleni heyecanlı hale getirmek için,

he added a bit of sacrilege to the rest of the fun,

eğlencenin geri kalanına kutsal şeylere karşı

and he brings out the temple vessels.

saygısızlığı ekler ve tapınak ganimetlerini ortaya çıkarır.

He's already at war with the Iranians,

Zaten İranlılarla, Pers kralıyla

with the king of Persia.

savaş halindedir.

And that night, Daniel tells us,

Daniel'in anlattığına göre o gece,

at the height of the festivities

şenliğin doruk noktasında

a hand appeared and wrote on the wall,

bir el belirir ve duvara şöyle yazar:

"You are weighed in the balance and found wanting,

"Terazide tartıldın ve eksik bulundun

and your kingdom is handed over

ve krallığın Medler'e ve Pers'lere

to the Medes and the Persians."

devredildi."

And that very night

O gece

Cyrus, king of the Persians, entered Babylon

Perslerin kralı Cyrus Babil'e girer ve

and the whole regime of Belshazzar fell.

tüm Belshazzar rejimi devrilir.

It is, of course, a great moment

Bu, tabii ki,

in the history

Yahudi halkı için

of the Jewish people.

tarihte önemli bir an.

It's a great story. It's story we all know.

Hepimizin bildiği harika bir hikaye.

"The writing on the wall"

"Duvardaki yazı"

is part of our everyday language.

gündelik konuşmalarımızın bir parçası.

What happened next

Silindirimizin

was remarkable,

hikayeye giriş yaptığı

and it's where our cylinder

noktada olan şey ise

enters the story.

dikkate şayan.

Cyrus, king of the Persians,

Perslerin kralı Cyrus

has entered Babylon without a fight --

savaşmadan Babil'e girer --

the great empire of Babylon,

güney Irak'ın merkezinden

which ran from central southern Iraq

Akdeniz'e kadar hüküm süren

to the Mediterranean,

büyük Babil İmparatorluğu,

falls to Cyrus.

Cyrus'a boyun eğer.

And Cyrus makes a declaration.

Ve Cyrus bir ferman verir.

And that is what this cylinder is,

İşte silindir de,

the declaration made by the ruler guided by God

Tanrının yol gösterdiği, Irak'ın despot rejimini deviren

who had toppled the Iraqi despot

ve insanlara özgürlüğü getirecek olan

and was going to bring freedom to the people.

bu hükümdarın yapmış olduğu açıklamadır.

In ringing Babylonian --

Babil dilinde tekrarlanarak --

it was written in Babylonian --

Babil dilinde yazılmış --

he says, "I am Cyrus, king of all the universe,

şöyle diyor: "Ben Cyrus, tüm evrenin kralı,

the great king, the powerful king,

büyük kral, güçlü kral,

king of Babylon, king of the four quarters of the world."

Babil'in kralı, dünyanın dört çeyreğinin kralı."

They're not shy of hyperbole as you can see.

Gördüğünüz gibi abartmak konusunda çekingen değiller.

This is probably

Bu muhtemelen

the first real press release

galip bir ordu tarafından yapılan

by a victorious army

elimizdeki ilk

that we've got.

basın açıklaması.

And it's written, as we'll see in due course,

Zamanı geldiğinde göreceğimiz gibi,

by very skilled P.R. consultants.

çok yetenekli halkla ilişkiler danışmanları tarafından yazıldı.

So the hyperbole is not actually surprising.

Bu yüzden abartı olması aslında çok da şaşırtıcı değil.

And what is the great king, the powerful king,

Peki büyük kral, güçlü kral,

the king of the four quarters of the world going to do?

dünyanın dört çeyreğinin kralı şimdi ne yapacaktı?

He goes on to say that, having conquered Babylon,

Şöyle devam ediyor: Babil'i fethettikten sonra,

he will at once let all the peoples

bir an önce Babillilerin

that the Babylonians -- Nebuchadnezzar and Belshazzar --

- Nebuchadnezzar ve Belshazzar'ın -

have captured and enslaved

esir alıp köleleştirdiği herkesi

go free.

özgürlüğüne kavuşturacaktı.

He'll let them return to their countries.

Ülkelerine dönmelerine izin verecekti.

And more important,

Daha da önemlisi,

he will let them all recover

el konulmuş bütün

the gods, the statues,

tapınak ganimetlerini,

the temple vessels

tanrıları, heykelleri

that had been confiscated.

geri almalarına izin verecekti.

All the peoples that the Babylonians had repressed and removed

Baskı altında tutulmuş ve uzaklaştırılmış olan tüm Babilliler

will go home,

evlerine dönecekler

and they'll take with them their gods.

ve beraberlerinde tanrılarını da götüreceklerdi.

And they'll be able to restore their altars

Ve sunaklarını yenileyip kendi tanrılarına,

and to worship their gods

kendilerine ait bir yerde

in their own way, in their own place.

kendi istedikleri şekilde ibadet edebileceklerdi.

This is the decree,

Bu fermandır ki,

this object is the evidence

bu nesne aslında

for the fact that the Jews,

Yahudilerin;

after the exile in Babylon,

Babil'deki sürgünden,

the years they'd spent sitting by the waters of Babylon,

Babil sularının yanında oturularak geçirilen yıllardan sonra,

weeping when they remembered Jerusalem,

Kudüs'u andıklarında gözyaşı döken Yahudilerin,

those Jews were allowed to go home.

eve dönmelerine izin verildiğinin bir kanıtı.

They were allowed to return to Jerusalem

Kudüs'e geri dönüp tapınağı

and to rebuild the temple.

yeniden inşa etmelerine izin verilmişti.

It's a central document

Bu Yahudi tarihinde

in Jewish history.

miladi bir belgedir.

And the Book of Chronicles, the Book of Ezra in the Hebrew scriptures

İbranice kutsal metinlerinden Tarihler Kitabı ve Ezra Kitabı da

reported in ringing terms.

tekrarlayan bir şekilde bunu belgeler.

This is the Jewish version

Bu, hikayenin

of the same story.

Yahudi versiyonu.

"Thus said Cyrus, king of Persia,

"Böylece Pers kralı Cyrus şöyle dedi:

'All the kingdoms of the earth have the Lord God of heaven given thee,

'Göklerin Yüce Tanrı'sı yeryüzünün bütün krallıklarını

and he has charged me

sana verdi ve beni kendisi için

to build him a house in Jerusalem.

Kudüs'te bir ev inşa etmekle görevlendirdi.

Who is there among you of his people?

Onun kavminden ve sizlerden kim orada?

The Lord God be with him,

Yüce Tanrı onunla olsun

and let him go up.'"

ve bırakın yükselsin.'"

"Go up" -- aaleh.

"Yükselsin" -- aaleh.

The central element, still,

Geri dönüş kavramı hala

of the notion of return,

merkez unsur;

a central part

Yahudilik yaşamının

of the life of Judaism.

merkez parçası.

As you all know, that return from exile,

Hepinizin bildiği gibi "sürgünden dönüş",

the second temple,

ikinci tapınak,

reshaped Judaism.

Yahudiliği tekrar şekillendirdi.

And that change,

Bu değişim,

that great historic moment,

bu büyük tarihi an,

was made possible by Cyrus, the king of Persia,

Pers Kralı Cyrus sayesinde yaşandı

reported for us in Hebrew in scripture

ve biz bunu Babil'deki

and in Babylonian in clay.

İbranice metinden öğreniyoruz.

Two great texts,

İki büyük metin olduğunda hemfikiriz;

what about the politics?

peki ya bu durum politikaya nasıl yansıdı?

What was going on

Meydana gelen şey

was the fundamental shift in Middle Eastern history.

Orta Doğu tarihindeki kökten değişimdi.

The empire of Iran, the Medes and the Persians,

İran İmparatorluğu, Medler ve Persler,

united under Cyrus,

Cyrus tarafından birleştirildi

became the first great world empire.

ve ilk büyük dünya imparatorluğu haline geldi.

Cyrus begins in the 530s BC.

Cyrus'un hükümdarlığı M.Ö. 530'larda başlıyor

And by the time of his son Darius,

ve oğlu Darius zamanına kadar,

the whole of the eastern Mediterranean

Doğu Akdenizin tamamı

is under Persian control.

Pers kontrolünde bulunuyor.

This empire is, in fact,

Şu an bildiğimiz adı Orta Doğu

the Middle East as we now know it,

olan bu imparatorluk aslında

and it's what shapes the Middle East as we now know it.

şu an bildiğimiz Orta Doğu'yu şekillendirmiştir.

It was the largest empire the world had known until then.

O zamana kadarki en büyük imparatorluktu.

Much more important,

Çok daha önemlisi,

it was the first

çok büyük çapta

multicultural, multifaith state

ilk çok kültürlü,

on a huge scale.

çok inançlı devletti.

And it had to be run in a quite new way.

Tamamen yeni bir yolla,

It had to be run in different languages.

çok dilli olarak yönetilmesi gerekiyordu.

The fact that this decree is in Babylonian says one thing.

Gerçek şu ki, Babil dilinde yazılmış bu ferman bir şey söylüyor:

And it had to recognize their different habits,

Farklı alışkanlıkları, farklı insanları,

different peoples, different religions, different faiths.

farklı dinleri, farklı inançları tanıması gerekiyordu.

All of those are respected by Cyrus.

Cyrus tüm bunlara saygı duyuyor.

Cyrus sets up a model

Cyrus, büyük bir çok uluslu,

of how you run

çok inançlı, çok kültürlü

a great multinational, multifaith, multicultural society.

topluluğun yönetim modelini oluşturuyor.

And the result of that

Bunun sonucu,

was an empire that included the areas you see on the screen,

ekranda gördüğünüz bölgeleri içeren ve İskender tarafından

and which survived for 200 years of stability

parçalanana kadar 200 yıl boyunca

until it was shattered by Alexander.

ayakta kalmış bir imparatorluk.

It left a dream of the Middle East as a unit,

Geride, Orta Doğu'nun bir bütün içinde,

and a unit where people of different faiths

farklı inançlara sahip insanların beraber

could live together.

yaşadığı zamanlarının hayalini bıraktı.

The Greek invasions ended that.

Bu hayali Yunan istilası sonlandırdı.

And of course, Alexander couldn't sustain a government

Tabii ki, İskender bu yönetim biçimini

and it fragmented.

sürdüremedi ve parçalandı.

But what Cyrus represented

Ama Cyrus'un temel aldığı şey

remained absolutely central.

kesinlikle merkez olarak kaldı.

The Greek historian Xenophon

Yunan tarihçi Ksenofon

wrote his book "Cyropaedia"

"Cyropaedia" adlı kitapında

promoting Cyrus as the great ruler.

Cyrus'tan büyük hükümdar diye bahsetti.

And throughout European culture afterward,

Avrupa kültürü boyunca ve sonrasında

Cyrus remained the model.

Cyrus bir model olarak kaldı.

This is a 16th century image

Bu, bize ona duyulan derin saygının

to show you how widespread

ne kadar geniş çapta olduğunu gösteren

his veneration actually was.

16. yüzyıldan kalma bir resim.

And Xenophon's book on Cyrus

Ksenofon'un, Cyrus'un

on how you ran a diverse society

farklı toplumları yönetme modeli hakkındaki kitabı,

was one of the great textbooks

Amerikan Devriminin kurucularına

that inspired the Founding Fathers

ilham kaynağı olan

of the American Revolution.

ders kitaplarından biriydi.

Jefferson was a great admirer --

Jefferson, 18. yüzyıl şartlarında

the ideals of Cyrus

dini inançlara saygılı yeni bir devletin

obviously speaking to those 18th century ideals

nasıl kurulacağına referans olan

of how you create religious tolerance

Cyrus'un ideallerinin

in a new state.

büyük bir hayranıydı.

Meanwhile, back in Babylon,

Bu sırada, Babil'de,

things had not been going well.

bir şeyler çok da yolunda gitmedi.

After Alexander, the other empires,

İskender'den ve diğer imparatorluklardan sonra,

Babylon declines, falls into ruins,

Babil düşüşe geçiyor, parçalara ayrılıyor

and all the traces of the great Babylonian empire are lost --

Babil İmparatorluğu'nun izleri kayboluyor;

until 1879

ta ki 1879'da

when the cylinder is discovered

silindirin İngiliz Müzesinin

by a British Museum exhibition digging in Babylon.

Babil'de yaptığı kazıda ortaya çıkarılmasına kadar.

And it enters now another story.

Bu noktada başka bir hikayeye giriş yapıyor.

It enters that great debate

19. yüzyılın ortasındaki

in the middle of the 19th century:

büyük münakaşaya konu oluyor:

Are the scriptures reliable? Can we trust them?

Kutsal metinler güvenilir midir? Onlara itibar edebilir miyiz?

We only knew

Yahudilerin dönüşü ve

about the return of the Jews and the decree of Cyrus

Cyrus'un fermanını yalnızca

from the Hebrew scriptures.

Yahudi kutsal metinlerinden biliyoruz.

No other evidence.

Başka bir kanıt yok.

Suddenly, this appeared.

Aniden, bu ortaya çıktı.

And great excitement

Kutsal metinlere inanan bir dünyada

to a world where those who believed in the scriptures

evrim ve jeoloji yüzünden

had had their faith in creation shaken

yaradılışa olan inançları sarsılan

by evolution, by geology,

insanlar için büyük bir heyecan,

here was evidence

bu kutsal metinlerin

that the scriptures were historically true.

tarihsel olarak doğru olduğunun kanıtı.

It's a great 19th century moment.

Harika bir 19. yüzyıl anı.

But -- and this, of course, is where it becomes complicated --

Ama -- ve tabi ki bu işlerin karmaşıklaştığı yer --

the facts were true,

bulgular doğruydu,

hurrah for archeology,

"Yaşasın arkeoloji",

but the interpretation was rather more complicated.

ama yorumu çok daha karmaşıktı.

Because the cylinder account and the Hebrew Bible account

Çünkü silindirdeki açıklamayla Tevrat'taki açıklama

differ in one key respect.

önemli bir noktada ayrı düşüyor.

The Babylonian cylinder

Babil silindiri

is written by the priests

büyük Babil tanrısı Marduk'un

of the great god of Bablyon, Marduk.

rahipleri tarafından yazıldı.

And, not surprisingly,

Beklendiği üzere tüm bunların

they tell you that all this was done by Marduk.

Marduk tarafından yapıldığını söylüyor.

"Marduk, we hold, called Cyrus by his name."

"Marduk, biz ismini Cyrus olarak verdik."

Marduk takes Cyrus by the hand,

Marduk Cyrus'un elinden tutup,

calls him to shepherd his people

onu kullarının lideri ilan ediyor

and gives him the rule of Babylon.

ve ona Babil'i yönetme yetkisi veriyor.

Marduk tells Cyrus

Marduk Cyrus'a

that he will do these great, generous things

insanları özgürlüğüne kavuşturmak gibi

of setting the people free.

büyük, cömert şeyler yapacağını söyler.

And this is why we should all be grateful to

Bu yüzden hepimiz Marduk'a minnet

and worship Marduk.

ve ibadet etmeliyiz.

The Hebrew writers

Eski Ahit'i yazan

in the Old Testament,

Yahudi yazarlar,

you will not be surprised to learn,

ki bu sizi şaşırtmayacak,

take a rather different view of this.

konuya farklı bir bakış getiriyorlar.

For them, of course, it can't possibly by Marduk

Onlar için, tabii ki, tüm bunları yapanın

that made all this happen.

Marduk olması imkansız.

It can only be Jehovah.

Bunu yapan sadece Yehova olabilir.

And so in Isaiah,

Isaiah'daki gibi,

we have the wonderful texts

Marduk'u değil

giving all the credit of this,

İsrail'in Tanrısı RAB'ı

not to Marduk

işaret eden

but to the Lord God of Israel --

harika metinlerimiz var --

the Lord God of Israel

Cyrus adıyla da bilinen

who also called Cyrus by name,

İsrail'in Efendi Tanrısı,

also takes Cyrus by the hand

Cyrus'a el verir ve ona

and talks of him shepherding his people.

kullarını yönetmesini buyurur.

It's a remarkable example

Bu, aynı olayı, iki farklı rahibin

of two different priestly appropriations of the same event,

kendine mal etmesi ve siyasi bir gerçeği

two different religious takeovers

iki farklı dinin devralması açısından

of a political fact.

kayda değer bir örnektir.

God, we know,

Biliyoruz ki Tanrı,

is usually on the side of the big battalions.

genellikle büyük orduların tarafındadır.

The question is, which god was it?

Soru şu ki, hangi Tanrı?

And the debate unsettles

Bu tartışma 19. yüzyılda,

everybody in the 19th century

İbranice kutsal metinlerin

to realize that the Hebrew scriptures

çok daha geniş bir dinsel alanın parçası

are part of a much wider world of religion.

olduğunu fark eden herkesi huzursuz ediyor.

And it's quite clear

Şurası net ki

the cylinder is older than the text of Isaiah,

silindir Isaiah metninden çok daha eski

and yet, Jehovah is speaking

ve ayrıca, Yehova

in words very similar

Marduk'un kullandığına çok benzer

to those used by Marduk.

kelimelerle konuşuyor.

And there's a slight sense that Isaiah knows this,

Isaiah'ın bunu bildiğine dair küçük bir inanış var,

because he says,

çünkü diyor ki,

this is God speaking, of course,

burada Tanrı konuşuyor elbette;

"I have called thee by thy name

"Seni adınla çağırdım,

though thou hast not known me."

sen beni tanımadığın halde."

I think it's recognized

Sanırım burada

that Cyrus doesn't realize

Cyrus'un Yehova'nın emri altında olduğunu

that he's acting under orders from Jehovah.

fark etmediği onaylanıyor.

And equally, he'd have been surprised that he was acting under orders from Marduk.

Aynı ölçüde, Marduk'un emri altında olduğuna şaşırmıştı.

Because interestingly, of course,

Çünkü ilginç bir şekilde, tabii ki,

Cyrus is a good Iranian

Cyrus bu metinlerin hiçbirinde

with a totally different set of gods

adı geçmeyen, tamamen farklı tanrılara

who are not mentioned in any of these texts.

inanan iyi bir İranlıydı.

(Laughter)

(Kahkahalar)

That's 1879.

1879 yılından

40 years on

40 yıl sonraya

and we're in 1917,

1917 yılına geliyoruz

and the cylinder enters a different world.

ve silindir başka bir dünyaya giriyor.

This time, the real politics

Bu kez, modern dünyanın

of the contemporary world --

gerçek politikaları --

the year of the Balfour Declaration,

Balfour Bildirisi'nin olduğu sene,

the year when the new imperial power in the Middle East, Britain,

Orta Doğu'da yeni bir emperyalist güç, Britanya

decides that it will declare

karar veriyor ki,

a Jewish national home,

Yahudilere ulusal bir vatan beyan edip

it will allow

eve dönmelerine

the Jews to return.

izin verecek.

And the response to this

Doğu Avrupa'daki Yahudi nüfusu ise

by the Jewish population in Eastern Europe is rhapsodic.

buna coşkuyla karşılık veriyor.

And across Eastern Europe,

Tüm Doğu Avrupa'da

Jews display pictures of Cyrus

Yahudiler Cyrus'un

and of George V

ve 5. George'un resimlerini

side by side --

yan yana açıyorlar --

the two great rulers

Kudüs'e dönmelerine izin veren

who have allowed the return to Jerusalem.

iki büyük hükümdarın resimlerini.

And the Cyrus cylinder comes back into public view

Cyrus silindiri ve silindirin üzerindeki metin

and the text of this

savaşın 1918'de bitmesinin

as a demonstration of why what is going to happen

ardından yaşanacakların

after the war is over in 1918

ilahi planın bir parçası

is part of a divine plan.

olduğunun ispatı olarak yeniden ortaya çıkıyor.

You all know what happened.

Hepiniz ne olduğunu biliyorsunuz.

The state of Israel is setup,

İsrail devleti kuruldu,

and 50 years later, in the late 60s,

ve 50 sene sonra, 60'ların sonunda,

it's clear that Britain's role as the imperial power is over.

Britanya'nın emperyal görevi net olarak sona erdi.

And another story of the cylinder begins.

Ve silindirin başka bir hikayesi başladı.

The region, the U.K. and the U.S. decide,

İngiltere ve Amerika, bu bölgenin

has to be kept safe from communism,

komünizmden uzak tutulması gerektiğine karar verdiler,

and the superpower that will be created to do this

bunu yapacak süper güç ise İran,

would be Iran, the Shah.

yani Şah olacaktı.

And so the Shah invents an Iranian history,

Böylelikle Şah bir İran tarihi icat etti

or a return to Iranian history,

ya da İran tarihine dönüş,

that puts him in the center of a great tradition

kendisini büyük bir geleneğin merkezine yerleştiren

and produces coins

ve onu Cyrus silindiri ile

showing himself

birlikte gösteren

with the Cyrus cylinder.

paralar bastırıyor.

When he has his great celebrations in Persepolis,

Persepolis'deki büyük kutlamalar esnasında

he summons the cylinder

silindiri getirtip

and the cylinder is lent by the British Museum, goes to Tehran,

British Museum'a ödünç verip Tahran'a gidiyor

and is part of those great celebrations

ve bu Pehlevi hanedanının

of the Pahlavi dynasty.

en büyük kutlamalarından biri oluyor.

Cyrus cylinder: guarantor of the Shah.

Cyrus silindiri, Şah'ın güvencesi oluyor.

10 years later, another story:

10 yıl sonra ise başka bir hikaye:

Iranian Revolution, 1979.

İran Devrimi, 1979.

Islamic revolution, no more Cyrus;

İslami devrim, ve artık Cyrus yok:

we're not interested in that history,

biz tarihin bu kısmıyla ilgilenmiyoruz,

we're interested in Islamic Iran --

biz İslami İran ile ilgileniyoruz --

until Iraq,

bölgede yeni bir süper güç

the new superpower that we've all decided should be in the region,

haline gelmesine karar verdiğimiz Irak'ın,

attacks.

saldırısına kadar.

Then another Iran-Iraq war.

Yeni bir İran- Irak savaşı.

And it becomes critical for the Iranians

Bu savaş, görkemli geçmişlerini

to remember their great past,

hatırlamaları noktasında İranlılar için kritik hale geliyor,

their great past

vaktiyle Irak'la savaşıp kazandıkları

when they fought Iraq and won.

görkemli geçmişlerini.

It becomes critical to find a symbol

Bütün İranlıları bir araya getirecek

that will pull together all Iranians --

bir sembol bulunması kritik bir hal alıyor --

Muslims and non-Muslims,

Müslümanları, gayrimüslimleri,

Christians, Zoroastrians, Jews living in Iran,

Hristiyanları, Zerdüştleri, İran'da yaşayan Yahudileri,

people who are devout, not devout.

dindar olanları ve olmayanları.

And the obvious emblem is Cyrus.

Şüphesiz ki bu sembol Cyrus.

So when the British Museum and Tehran National Musuem

Böylelikle İngiliz Müzesi ve Tahran Ulusal Müzesi

cooperate and work together, as we've been doing,

işbirliği yapıyor

the Iranians ask for one thing only

ve İranlılar sadece

as a loan.

bir tek şey ödünç istiyor.

It's the only object they want.

İstedikleri tek nesne bu.

They want to borrow the Cyrus cylinder.

Cyrus silindirini ödünç almak istiyorlar.

And last year,

Geçen yıl,

the Cyrus cylinder went to Tehran

Cyrus silindiri ikinci kez

for the second time.

Tahran'a gidiyor.

It's shown being presented here, put into its case

Burada da gördüğünüz üzere,

by the director of the National Museum of Tehran,

İran'da üst düzey konumdaki birçok kadından biri olan,

one of the many women in Iran in very senior positions,

Tahran Ulusal Müzesi müdürü Ardakani Hanım tarafından

Mrs. Ardakani.

muhafaza edileceği yere yerleştiriliyor.

It was a huge event.

Bu çok büyük bir organizasyondu.

This is the other side of that same picture.

Bu da aynı fotoğrafın öteki tarafı.

It's seen in Tehran

Silindiri Tahran'da

by between one and two million people

bir ila iki milyon arasında insan

in the space of a few months.

birkaç ay boyunca ziyaret etti.

This is beyond any blockbuster exhibition

Bu, Batı'da gişe rekoru kıran

in the West.

bir serginin gişe rakamına tekabül eder.

And it's the subject of a huge debate

Büyük bir tartışmanın öznesi olan

about what this cylinder means, what Cyrus means,

silindirin ve Cyrus'un ne anlama geldiği konusu,

but above all, Cyrus as articulated through this cylinder --

ama hepsinden öte, Cyrus'un bu silindire eklemlenmesi --

Cyrus as the defender of the homeland,

Cyrus'sun bir vatanın muhafızı olması,

the champion, of course, of Iranian identity

İranlı kimliğinin ve İranlıların

and of the Iranian peoples,

savunucusu ve

tolerant of all faiths.

tüm inançlara saygılı olması.

And in the current Iran,

Günümüzdeki İran'da ise

Zoroastrians and Christians have guaranteed places

Zerdüştler ve Hristiyanlar İran parlamentosundaki

in the Iranian parliament, something to be very, very proud of.

yerlerini gurur duyulası bir biçimde sağlamlaştırdı.

To see this object in Tehran,

Bu nesneyi Tahran'da görmek için,

thousands of Jews living in Iran

İran'da yaşayan binlerce Yahudi

came to Tehran to see it.

Tahran'a geldi.

It became a great emblem,

Silindir İran'ın yurt içinde ve dışında

a great subject of debate

nasıl algılandığına dair

about what Iran is at home and abroad.

büyük bir tartışmanın konusu oldu.

Is Iran still to be the defender of the oppressed?

İran hala ezilenlerin savunucusu muydu?

Will Iran set free the people

İran, tiranlar tarafından esir alınmış ve

that the tyrants have enslaved and expropriated?

malına el konulmuş insanları özgür bırakacak mıydı?

This is heady national rhetoric,

Bu, kuvvetli bir ulusal söylem;

and it was all put together

debdebeli

in a great pageant

bir törenle

launching the return.

"geri dönüş"ü başlatan.

Here you see this out-sized Cyrus cylinder on the stage

Bu sahnede devasa boyutta bir Cyrus silindiri görüyorsunuz,

with great figures from Iranian history

İran kültürel mirasında

gathering to take their place

yerini almak üzere toplanmış,

in the heritage of Iran.

İran tarihinden büyük şahsiyetlerle birlikte.

It was a narrative presented

Bu sahne devlet başkanının

by the president himself.

bizzat kendisi tarafından kurgulandı.

And for me,

Ve bana göre,

to take this object to Iran,

bu nesneyi İran'a götürmek,

to be allowed to take this object to Iran

İran'a götürülmesine izin verilmesi,

was to be allowed to be part

İran'ın ne demek olduğu hakkında

of an extraordinary debate

sıra dışı bir tartışmanın

led at the highest levels

başlamasına

about what Iran is,

vesile oldu:

what different Irans there are

Kaç çeşit İran var,

and how the different histories of Iran

ve İran'ın birbirinden farklı tarihleri

might shape the world today.

günümüz dünyasını nasıl şekillendirebilir.

It's a debate that's still continuing,

Bu hala süregiden bir tartışma,

and it will continue to rumble,

ve yankıları devam edecek.

because this object

çünkü bu nesne

is one of the great declarations

insan arzularının

of a human aspiration.

en büyük beyannamelerden biri.

It stands with the American constitution.

Amerikan Anayasası'na sırtını yaslamış.

It certainly says far more about real freedoms

Kesinlikle gerçek özgürlükler hakkında Magna Carta'dan

than Magna Carta.

daha çok şey söylemektedir.

It is a document that can mean so many things,

İran ve o bölge için

for Iran and for the region.

çok fazla şey ifade eden bir belge.

A replica of this

Bir kopyası

is at the United Nations.

Birleşmiş Milletler'de bulunmaktadır.

In New York this autumn, it will be present

Bu sonbahar New York'da

when the great debates

Orta Doğu'nun geleceği ile ilgili

about the future of the Middle East take place.

büyük tartışmalar başladığında sergilenecek.

And I want to finish by asking you

Sizlere şunu sorarak bitirmek istiyorum;

what the next story will be

silindirin konu olduğu

in which this object figures.

bir sonraki hikaye ne olacak?

It will appear, certainly,

Eminim ki birçok Orta Doğu hikayesinde

in many more Middle Eastern stories.

yeniden ortaya çıkacak.

And what story of the Middle East,

Orta Doğu'nun,

what story of the world,

dünyanın

do you want to see

bu silindire yansıyan

reflecting what is said,

hangi hikayesini

what is expressed in this cylinder?

izlemek istiyorsunuz?

The right of peoples

Halkların bir devletin çatısı altında

to live together in the same state,

farklı inançlarda ve özgürce

worshiping differently, freely --

yaşama hakkı --

a Middle East, a world,

dinin bir tartışma ya da

in which religion is not the subject of division

bir bölünmenin sebebi olmadığı

or of debate.

bir Orta Doğu'da, bir dünyada yaşama hakkı.

In the world of the Middle East at the moment,

Günümüz Orta Doğusunda

the debates are, as you know, shrill.

bildiğiniz üzere tartışmalar oldukça yüksek sesli.

But I think it's possible

Ama bence,

that the most powerful and the wisest voice of all of them

en güçlü ve mantıklı sesin,

may well be the voice

bu dilsiz nesneden

of this mute thing,

gelmesi mümkün,

the Cyrus cylinder.

Cyrus silindirinden.

Thank you.

Teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkışlar)