How to save a language from extinction | Daniel Bögre Udell

Çeviri: Merve Kılıç Gözden geçirme: Cihan Ekmekçi

Diller doğal bir şekilde yok olmuyor.

Languages don't just die naturally.

People abandon mother tongues, because they're forced to.

İnsanlar ana dillerini terk etmeye zorlanıyor.

Often, the pressure is political.

Baskı çoğunlukla politik.

In 1892,

1892 yılında

the US Army general Richard Henry Pratt

ABD ordusu generali Richard Henry Pratt

argued that killing indigenous cultures

yerli halkı öldürmeye karşı tek alternatifin

was the only alternative to killing indigenous people.

kültürlerini yok etmek olduğunu masaya yatırdı.

"Kill the Indian," he said, "but save the man."

Irklarını yok edin ama insanları kalsın, dedi.

And until 1978, the government did just that,

1978 yılına kadar hükûmet bunu yaptı;

removing indigenous children from their families

yerli halktan çocukları ailelerinden kopararak

and forcing them into boarding schools where they were given English names

İngilizce isimler verildikleri yatılı okullara zorlandılar

and punished for speaking their languages.

ve ana dillerini konuşmaları yasaklandı.

Assimilation was a complement to genocide.

Asimilasyon, soykırıma övgüdür.

Seven thousand languages are alive today,

Bugün hayatta olan yedi bin dil var,

but few are recognized by their own governments

ancak çok azı hükûmetlerce tanınıyor

or supported online.

veya internette destekleniyor.

So for people from the vast majority of cultures,

Kültürlerin büyük çoğunluğundan insanlar için

globalization remains profoundly alienating.

küreselleşme son derece yabancılaşmak demek.

It means giving up your language for someone else's.

Başkalarınınki için kendi dillerinden vazgeçmek demek.

And if nothing changes,

Böyle giderse

as many as 3,000 languages could disappear in 80 years.

üç bin kadar dil 80 yıl içinde yok olabilir.

But things are changing.

Ama bir şeyler değişmeye başladı.

Around the world,

Dünya genelinde,

people are reviving ancestral languages

insanlar ata dillerini canlandırmaya

ve kültürlerini yeniden inşa etmeye başladı.

and rebuilding their cultures.

As far as we know,

Bildiğimiz kadarıyla dillerin yeniden kazanımı

language reclamation began in the 1800s when, at a time of rising antisemitism,

1800'lü yıllarda antisemitistliğin yükselişte olduğu bir dönemde başladı,

Jewish communities looked to their ancestral language, Hebrew,

Yahudi cemaati ata dilleri olan İbraniceyi

as a means of cultural revival.

kültürel uyanış için gözetirken.

And though it had been dormant for over 1,000 years,

Bin küsur yıldır uykuda da olsa

it was well preserved in books of Jewish religion and philosophy.

Yahudi dini ve felsefesine ilişkin kitaplarla iyi muhaza edilmişti.

So Jewish activists studied and taught it to their children,

Böylece Yahudi aktivistler çalışıp çocuklarına öğrettiler

raising the first native speakers in nearly 100 generations.

ve yüzlerce yıllık neslin ana dillerini ilk konuşanlarını yetiştirdiler.

Today, it's the mother tongue of five million Jews.

Bugün ise beş milyon Yahudinin ana dili.

And at least for me,

En azından benim gibi

an assimilated English-speaking member of the Jewish diaspora,

Yahudi diasporasının İngilizce konuşan asimile kesimi için

a pillar of cultural sovereignty.

kültürel egemenlikte bir yapı taşı.

Two thousand years later,

İki bin yıl sonra

we're still here.

hâlâ buradayız.

Now, until recently,

Yakın tarihe kadar

Hebrew's reawakening was an anomaly.

İbranicenin yeniden uyanışı anormaldi.

Few languages are as well preserved as ours was,

Bizimki kadar iyi korunmuş çok az dil var

ve bin küsur yıl sonra ilk Yahudi devlet olarak

and the creation of Israel,

the first Jewish state in over 1,000 years,

İsrail'in doğuşu

provided a space for Hebrew's daily use.

İbranicenin kullanımı için bir alan yarattı.

In other words, most cultures just weren't given a chance.

Bir diğer deyişle çoğu kültüre bu şans verilmedi.

(Video) Good evening, I'm Elizabeth

(Video) İyi akşamlar. Ben Elizabeth

and I live in Cornwall.

ve Cornwall'da yaşıyorum.

That was Cornish,

Bu Kernevekçe,

the ancestral language of Cornwall,

bugün teknik olarak

which today is technically a county in southern England.

Güney İngiltere'de bir ilçe olan Cornwall'ın ata dili.

In the 1900s, Cornish activists fought for their culture.

1900'lü yıllarda Kernevekçe konuşan aktivistler kültürleri için savaştı.

The language had been dormant for over 100 years,

Dilleri yüz yılı aşkın süredir uyumakta da olsa

but they used old books and plays to teach it to their children.

çocuklarına öğretmek için eski kitaplar ve oyunlardan yararlandılar.

However, this new generation of Cornish speakers

Ancak, Kernevekçe konuşan son jenerasyonun

was scattered across Cornwall

Cornwall dışına yayılmasıyla

and unable to use the language freely.

dillerini özgürce konuşabilme imkanları kısıtlandı.

By the 1990s, Cornish had reawakened,

1990'lara yaklaşırken Kernevekçe yeniden uyandı,

but it wasn't thriving.

ancak başarılı olmadı.

Then, in the early 2000s, Cornish speakers found one another online

2000'li yılların başında ise Kernevekçe konuşanlar bunu her gün yapabilmek için

and leveraged digital spaces to speak on a daily basis.

çevrim içi ve avantajlı dijital ortamlar keşfettiler.

From there, they organized weekly or monthly events

Oradan haftalık ve aylık etkinlikler organize ettiler

where they could gather and speak in public.

ve dışarıda bir araya gelerek konuşabildiler.

Today, some schools teach Cornish.

Bugün bazı okullarda Kernevekçe öğretiliyor.

There are Cornish language signs,

Kernevekçe tabelalar,

ice-cream commercials,

dondurma reklamları,

Wikipedia, and even memes.

Vikipedi ve hatta meme'ler var.

(Laughter)

(Gülme sesleri)

(Laughter)

(Gülme sesleri)

And with their language once again intact,

Dilleri bir kez daha bütünlük kazandığında

the people of Cornwall have secured recognition

Cornwall insanları bir Kelt ulusu olarak

as a Celtic nation alongside Ireland, Scotland and Wales.

İrlanda, İskoçya ve Galler yanında tanınmayı başardılar.

They stared down centuries of forced assimilation

Yüzyıllar boyu süren baskı asimilasyonuna bakarak

and said, "We're not a county in England.

"Biz İngiltere'nin bir ilçesi değiliz.

We're a people in our own right.

Biz kendi hakları olan insanlarız.

And we're still here."

Ve hâlâ buradayız." dediler.

And they're not the only ones.

Onlar tek örnek değil.

The Tunica-Biloxi tribe of Louisiana is reviving their ancestral language.

Louisiana'daki Tunica-Biloxi kabilesi de ata dillerini canlandırıyor.

(Video) My name is Teyanna.

(Video) Benim adım Teyanna.

My friends, they call me "Quiet Storm."

Arkadaşlarım bana "Sessiz Fırtına" derler.

It started in the 1980s,

Bu 1980'lerde,

when Donna Pierite and her family

Donna Pierite ve ailesi

üniversite arşivlerindeki eski sözlüklerin fotokopisini almak için

started taking trips to Baton Rouge and New Orleans

to photocopy old dictionaries stored away in university archives.

Baton Rouge ve New Orleans'a seyahat ettikleri sıralarda başladı.

The goal was to study Tunica

Amaç Tunica dili çalışarak

and teach it to the children and share it with the community.

çocuklara öğretmek ve toplulukla paylaşmaktı.

Today, they're leading a Tunica renaissance.

Bugün, sayelerinde Tunica rönesansı yaşanıyor.

Since 2014, there are nearly 100 speakers in language immersion classes,

2014'ten bu yana, yabancı dil sınıflarında 100'e yakın konuşan

and according to a 2017 census,

ve 2017 sayımına göre

32 new fluent speakers,

32 yeni akıcı konuşan var,

some of whom, like Donna's daughter Elisabeth,

Donna'nın kızı Elisabeth gibi bunkardan birkaçı

Tunica dilini kendi çocuklarına da öğretiyor.

are teaching Tunica to their children.

These new speakers are creating content,

Konuşmayı yeni öğrenen bu kişiler içerikler oluşturuyor,

Facebook videos and also memes.

Facebook videoları ve meme'ler gibi.

(Laughter)

(Gülme sesleri)

(Laughter)

(Gülme sesleri)

(Laughter)

(Gülme sesleri)

And the more they publish,

Paylaşımlar arttıkça

the more they inspire other Tunica people to get involved.

diğer Tunicalılara da dahil olmaları için ilham veriyor.

Recently, a tribal member living in Texas wrote Elisabeth on Facebook,

Yakın zamanlarda, Texas'ta yaşayan kabile üyelerinden biri Elisabeth'e

Facebook'tan yazarak nasıl "Bu toprakları kutsa." deneceğini sordu.

asking how to say "bless these lands."

It was for a yard sign,

Bahçesi için istiyordu,

so she could show her neighbors that her culture is alive

böylece komşularına

kendi kültürünün hayatta ve muvaffak olduğunu gösterebilecekti.

and thriving today.

Now, Hebrew, Cornish and Tunica

İbranice, Kernevekçe ve Tunica

are just three examples from a groundswell of language activism on every continent.

her kıtadaki dil aktivizminin temelden yalnızca üç örneği.

And whether they're Jèrriais speakers from the Channel Isles,

Channel Adaları'nda Jèrriais dilini konuşanlar

or Kenyan sign language speakers from Nairobi,

ya da Kenya işaret dilini konuşan Nairobililer olsun,

all communities working to preserve or reclaim a language

bir dili korumak veya yeniden canlandırmak için

have one thing in common: media,

tüm toplulukların kullandıkları ortak şey: Medya.

so their language can be shared and taught.

Böylece, dilleri paylaşılıyor ve öğretiliyor.

And as the internet grows,

İnternet büyüdükçe

expanding media access and creation,

medyaya erişim ve yaratımın yayılması ile

preserving and reclaiming ancestral languages

ata dillerini korumak veya yeniden canlandırmak

is now more possible than ever.

her zamankinden daha mümkün hâle geliyor.

So what are your ancestral languages?

Sizin ata dilleriniz ne?

Mine are Hebrew, Yiddish, Hungarian and Scottish Gaelic,

Benimkiler İbranice, Eskenazi, Macarca ve İskoç Gal Dili;

even though I was raised in English.

her ne kadar İngilizce ile yetiştirilsem de.

And luckily for me, each of these languages is available online.

Şanslıyım ki bu dillerin hepsi çevrim içi ortamda var.

Hebrew in particular -- it came installed on my iPhone,

Özellikle İbranice, iPhone'umda yüklü

ve Google Translate tarafından destekleniyor,

it's supported by Google Translate,

it even has autocorrect.

hatta otomatik düzeltme sistemi bile var.

And while your language may not be as widely supported,

Diliniz bu denli destek görmese dahi

araştırma yapmanızı tavsiye ediyorum

I encourage you to investigate,

because chances are, someone, somewhere, has started getting it online.

çünkü birilerinin, bir yerlerde çevrim içi olarak bulunma olasılığı var.

Reclaiming your language and embracing your culture

Dilinizi yeniden canlandırmak ve kültürünüzü benimsemek

is a powerful way to be yourself in the age of globalization,

küreselleşme çağında kendiniz olmanın güçlü bir yolu,

because as I recently learned to say in Hebrew,

yakın zamanlarda öğrendiğim İbranice söylemdeki gibi;

"'nḥnw 'dyyn k'n" --

"'nḥnw 'dyyn k'n"

we're still here.

hâlâ buradayız.

Thank you.

Teşekkürler.

(Applause)

(Alkışlar)