Use art to turn the world inside out | JR

JR'nin TED Prize dileği: Sanatı kullanarak dünyayı ters düz edin

Çeviri: Meltem Aksu Gözden geçirme: osman oguz ahsen

Two weeks ago I was in my studio in Paris,

İki hafta önce Paris'teki stüdyo dairemdeydim,

and the phone rang and I heard,

telefon çaldı ve şunu duydum,

"Hey, JR,

"Hey, JR,

you won the TED Prize 2011.

2011 TED Prize'yi kazandın.

You have to make a wish to save the world."

Dünyayı kurtarmakla ilgili bir dilek dilemelisin."

I was lost.

Şaşırıp kaldım.

I mean, I can't save the world. Nobody can.

Ben dünyayı kurtaramazdım ki, kimse yapamaz.

The world is fucked up.

Dünya içler acısı bir halde.

Come on, you have dictators ruling the world,

Diktatörler dünyayı yönetiyor,

population is growing by millions,

nüfus milyonlarla katlanıyor,

there's no more fish in the sea,

denizlerde balık kalmadı,

the North Pole is melting

Kuzey Kutbu eriyor,

and as the last TED Prize winner said,

ve son TED Prize kazananın da dediği gibi,

we're all becoming fat.

hepimiz şişmanlıyoruz.

(Laughter)

(Kahkaha)

Except maybe French people.

Fransızlar dışında belki...

Whatever.

Neyse.

So I called back

Sonra geri aradım

and I told her,

ve dedim ki,

"Look, Amy,

"Bak, Amy,

tell the TED guys I just won't show up.

TED'nin adamlarına gelmeyeceğimi söyle.

I can't do anything to save the world."

Ben dünyayı kurtarmak için hiçbir şey yapamam."

She said, "Hey, JR,

O da dedi ki, "Ya JR,

your wish is not to save the world, but to change the world."

senin dileğin dünyayı kurtarmak değil, onu değiştirmek."

"Oh, all right."

"Ha peki"

(Laughter)

(Kahkaha)

"That's cool."

"Güzel."

I mean, technology, politics, business

Yani teknoloji, politika, ticaret,

do change the world --

bunlar dünyayı değiştiriyor

not always in a good way, but they do.

her zaman iyi yönde değil ama değiştiriyorlar.

What about art?

Peki ya sanat?

Could art change the world?

Sanat dünyayı değiştirebilir mi?

I started when I was 15 years old.

15 yaşındayken başladım.

And at that time, I was not thinking about changing the world.

Ve o yaşta dünyayı değiştirmek üzerinde düşünmüyordum;

I was doing graffiti --

graffiti yapıyordum

writing my name everywhere,

her yere adımı yazıyordum,

using the city as a canvas.

şehri tuval olarak kullanıyordum.

I was going in the tunnels of Paris,

Paris'in tünellerine giriyor,

on the rooftops with my friends.

arkadaşlarımla çatıların üzerinde geziyordum.

Each trip was an excursion,

Her gezimiz bir keşifti,

was an adventure.

bir maceraydı.

It was like leaving our mark on society,

Toplum üzerinde izimizi bırakmak,

to say, "I was here," on the top of a building.

bir binanın üzerinde "Ben buradaydım" demek gibiydi.

So when I found a cheap camera on the subway,

Metroda ucuz bir fotoğraf makinesi bulunca

I started documenting those adventures with my friends

Arkadaşlarımla olan bu maceralarımızı belgelemeye başladım

and gave them back as photocopies --

ve fotokopi olarak geri verdim

really small photos just that size.

ufacık fotoğraflar olarak, bu boyutlarda.

That's how, at 17 years old,

Bu şekilde 17 yaşımdayken

I started pasting them.

onları yapıştırmaya başladım.

And I did my first "expo de rue,"

Ve ilk "expo de rue"mi gerçekleştirdim,

which means sidewalk gallery.

yani sokak sergimi.

And I framed it with color

Boyayla etraflarına çerçeve çizdim ki

so you would not confuse it with advertising.

reklam zannedilmesin.

I mean, the city's the best gallery I could imagine.

Hayal edebileceğim en güzel galeri şehrin kendisiydi.

I would never have to make a book and then present it to a gallery

Eserlerimi bir kitap haline getirip galeriye vermem ve

and let them decide

insanlara göstermek için yeterince iyi olup olmadığına

if my work was nice enough to show it to people.

karar vermelerini beklemem gerekmiyordu.

I would control it directly with the public

Eserlerimi sokaklarda,

in the streets.

halka doğrudan sunabilirdim.

So that's Paris.

Ve burası Paris.

I would change --

Gittiğim yerlere göre

depending on the places I would go --

serginin başlığını

the title of the exhibition.

değiştiriyordum.

That's on the Champs-Elysees.

Bu Şanzelize'de.

I was quite proud of that one.

Bununla çok gurur duyuyordum.

Because I was just 18

Çünkü henüz 18 yaşındaydım

and I was just up there on the top of the Champs-Elysees.

ve Şanzelize'nin en tepesindeydim.

Then when the photo left,

Daha sonra fotoğraf kaldırıldığında,

the frame was still there.

çerçevesi orada kaldı.

(Laughter)

(Kahkaha)

November 2005:

Kasım 2005:

the streets are burning.

sokaklar yanıyor.

A large wave of riots

Büyük bir isyan dalgası

had broken into the first projects of Paris.

Paris'in banliyölerini sardı.

Everyone was glued to the TV,

Herkes televizyona yapışmış,

watching disturbing, frightening images

mahallelerin uç kısımlarından

taken from the edge of the neighborhood.

rahatsız edici, dehşet verici görüntüleri izliyordu.

I mean, these kids, without control,

Yani, bu çocuklar kontrolden çıkmış bir şekilde

throwing Molotov cocktails,

molotof kokteylleri atıyor,

attacking the cops and the firemen,

polise ve itfaiyecilere saldırıyor,

looting everything they could in the shops.

dükkanları yağmalıyordu.

These were criminals, thugs, dangerous,

Bu adamlar sabıkalı, düzenbaz, tehlikeliydi,

destroying their own environment.

kendi çevrelerini yaymaya çalışıyorlardı.

And then I saw it -- could it be possible? --

Ve sonra bir de baktım ki... Bu mümkün müydü?

my photo on a wall

benim fotoğrafım bir duvarda

revealed by a burning car --

yanan bir araba sayesinde gözler önündeydi.

a pasting I'd done a year earlier --

Bir sene önce yapıştırmıştım onu,

an illegal one -- still there.

kaçak olarak, ve hala oradaydı.

I mean, these were the faces of my friends.

Bunlar arkadaşlarımın yüzleriydi.

I know those guys.

Onları tanıyorum.

All of them are not angels,

Hepsi birer melek değil belki,

but they're not monsters either.

ama bir canavar da değiller.

So it was kind of weird to see

Bu yüzden o gözlerin

those images and those eyes stare back at me through a television.

bir televizyon ekranından bana baktıklarını görmek biraz garipti.

So I went back there

O yüzden oraya

with a 28 mm lens.

28 mm'lik bir lens ile döndüm.

It was the only one I had at that time.

Zamanında bir tek o lensim vardı.

But with that lens,

Fakat onunla fotoğraf çekmek için

you have to be as close as 10 inches from the person.

karşınızdakinden 25 cm mesafede olmanız gerek.

So you can do it only with their trust.

Bu yüzden sadece onların güveni ile çekebilirsiniz.

So I took full portraits of people from Le Bosquet.

Sonra Le Bosquet'ten insanların dört tane portre fotoğrafını çektim.

They were making scary faces

Kendilerini karikatürize etmek için

to play the caricature of themselves.

korkunç surat ifadeleri takınıyorlardı.

And then I pasted huge posters everywhere

Sonra Paris'in burjuva bölgelerinde

in the bourgeois area of Paris

her tarafa devasa posterlerini astım,

with the name, age, even building number

üzerlerinde adamların ismleri, yaşları

of these guys.

hatta apartman numaraları bile yazıyordu.

A year later,

Bir sene sonra,

the exhibition was displayed in front of the city hall of Paris.

fotoğraflar Paris Belediye Binası'nin önünde sergilendi.

And we go from thug images,

Medya tarafından çalınmış

who've been stolen and distorted by the media,

ve çapıtılmış fotoğraflardan, kendilerini yansıtan

who's now proudly taking over his own image.

fotoğraflara geçiş yapıyoruz.

That's where I realized

İşte o anda

the power of paper and glue.

kağıt ve yapıştırıcının gücünü keşfettim.

So could art change the world?

Sanat dünyayı değiştirebilir mi?

A year later,

Bir sene sonra

I was listening to all the noise

Orta Doğu'yla ilgili çıkan

about the Middle East conflict.

patırtıları dinliyordum.

I mean, at that time, trust me,

İnanın bana o sıralar

they were only referring to the Israeli and Palestinian conflict.

sadece İsrail ve Filistin arasındaki çatışmadan bahsediyorlardı.

So with my friend Marco,

Biz de Marco diye bir arkadaşımla

we decided to go there

oraya gidip gerçek İsrailli ve Filistinliler'in

and see who are the real Palestinians and who are the real Israelis.

nasıl insanlar olduğunu görmeye karar verdik.

Are they so different?

Gerçekten çok mu farklılar?

When we got there, we just went in the street,

Oraya vardığımızda sokağa çıktık ve

started talking with people everywhere,

etraftaki insanlarla konuşmaya başladık

and we realized that things were a bit different

ve fark ettik ki durum medyanın abarttığından

from the rhetoric we heard in the media.

biraz daha farklı.

So we decided to take portraits

O yüzden aynı işi yapan

of Palestinians and Israelis

İsrailli ve Filistinliler'in

doing the same jobs --

portre fotoğraflarını çekmeye karar verdik,

taxi-driver, lawyer, cooks.

taksi şöförü, avukat, aşçı...

Asked them to make a face as a sign of commitment.

Ve bir surat ifadesi yapmalarını istedik,

Not a smile -- that really doesn't tell

Ama gülümseme değil, çünkü bu

about who you are and what you feel.

kim olduğunuzu ve hislerinizi tam olarak anlatmaz.

They all accepted

Hepsi fotoğraflarının

to be pasted next to the other.

yan yana basılmasını kabul etti.

I decided to paste

Sekiz tane İsrail ve Filistin şehrinde

in eight Israeli and Palestinian cities

duvarın iki tarafına da

and on both sides of the wall.

yapıştırmaya karar verdim.

We launched the biggest illegal art exhibition ever.

Dünyanın en büyük yasadışı sanat sergisini başlattık.

We called the project Face 2 Face.

Adını "Face 2 Face" (Yüz Yüze) Projesi koyduk.

The experts said, "No way.

Uzmanlar dedi ki "Kesinlikle olmaz.

The people will not accept.

İnsanlar kabul etmez.

The army will shoot you, and Hamas will kidnap you."

Ordu sizi vurur ya da Hamas kaçırır."

We said, "Okay, let's try and push as far as we can."

Biz ise "Tamam, gidebildiğimiz kadar ileri gideriz." dedik.

I love the way that people will ask me,

İnsanların bana sormaları çok hoşuma gidiyor,

"How big will my photo be?"

"Fotoğrafım ne boyutlarda olacak?"

"It will be as big as your house."

"Evin kadar büyük olacak."

When we did the wall, we did the Palestinian side.

Duvarın Filistin tarafına yapıştırdık.

So we arrived with just our ladders

Sadece merdivenlerimizle gittik

and we realized that they were not high enough.

ve fark ettik ki yeterince uzun değiller.

And so Palestinians guys say,

Filistinliler bize şöyle dedi,

"Calm down. No wait. I'm going to find you a solution."

"Sakin olun. Ya da bir dakika. Size bir çözüm bulacağım."

So he went to the Church of Nativity

Doğuş Kilisesi'ne gitti ve

and brought back an old ladder

eski bir merdiven getirdi,

that was so old that it could have seen Jesus being born.

o kadar eskiydi ki İsa'nın doğumunu görmüş bile olabilir.

(Laughter)

(Kahkaha)

We did Face 2 Face with only six friends,

Face 2 Face'yi sadece altı arkadaş yaptık,

two ladders, two brushes,

iki merdiven, iki fırça,

a rented car, a camera

kiralık bir araba, bir kamera

and 20,000 square feet of paper.

ve 1.900 metrekare kağıt ile.

We had all sorts of help

Her kesimden her insan

from all walks of life.

bize yardım etti.

Okay, for example, that's Palestine.

Mesela burası Filistin.

We're in Ramallah right now.

Şimdi Ramallah'tayız.

We're pasting portraits --

Portreler asıyoruz,

so both portraits in the streets in a crowded market.

iki portre de sokakta kalabalık bir pazar yerinde.

People come around us and start asking,

İnsanlar gelip sormaya başladı,

"What are you doing here?"

"Ne yapıyorsunuz burada?"

"Oh, we're actually doing an art project

"Ya biz bir sanat projesi yapıyoruz

and we are pasting an Israeli and a Palestinian doing the same job.

ve aynı işi yapan bir İsrailli ve bir Filistinli asıyoruz duvara.

And those ones are actually two taxi-drivers."

Bu ikisi taksi şoförü."

And then there was always a silence.

Her seferinde bir sessizlik olurdu.

"You mean you're pasting an Israeli face --

"Yani poz vermiş bir İsraillinin suratını mı

doing a face -- right here?"

yapıştırıyorsunuz buraya?"

"Well, yeah, yeah, that's part of the project."

"Evet öyle, bu projenin bir parçası."

And I would always leave that moment,

O anın yaşanmasına izin verirdim,

and we would ask them,

ve sonra sorardık,

"So can you tell me who is who?"

"Peki söyleyebilir misin hangisi hangisi ?"

And most of them couldn't say.

Ve büyük çoğunluğu ayırt edemezdi.

(Applause)

(Alkış)

We even pasted on Israeli military towers,

İsrail ordusunun kulelerine bile yapıştırdık,

and nothing happened.

ve hiçbir şey olmadı.

When you paste an image, it's just paper and glue.

Bir fotoğraf yapıştırmak kağıt ve yapıştırıcıdan ibarettir.

People can tear it, tag on it, or even pee on it --

İnsanlar bunu yırtabilir, karalayabilir hatta üzerine işeyebilir,

some are a bit high for that, I agree --

tabii bazıları bunun için falza yüksek ama...

but the people in the street,

sonuçta galeri sahibi

they are the curator.

sokaktaki insanlar.

The rain and the wind will take them off anyway.

Yağmurla rüzgar onları yırtacak her şekilde.

They are not meant to stay.

Amaç sonsuza kadar kalmaları değil.

But exactly four years after,

Ama tam olarak dört yıl sonra

the photos, most of them are still there.

çoğu fotoğraflar hala orada oluyor.

Face 2 Face demonstrated

Face 2 Face gösterdi ki

that what we thought impossible was possible --

bizim imkansız sandığımız şey aslında mümkün

and, you know what, even easy.

ve biliyor musunuz, kolay da.

We didn't push the limit;

Biz sınırları zorlamadık,

we just showed that they were further than anyone thought.

sadece herkesin sandığından daha ileride olduğumuzu gösterdik.

In the Middle East, I experienced my work

Orta Doğu'da işimi

in places without [many] museums.

pek müze olmayan yerlerde yaptım.

So the reactions in the street

Ve sokaklardaki bu yol

were kind of interesting.

çok ilginçti.

So I decided to go further in this direction

Ben de bu yolu takip etmeye ve

and go in places where there were zero museums.

hiç müze olmayan yerlere gitmeye karar verdim.

When you go in these developing societies,

Bu gelişmekte olan toplumlarda

women are the pillars of their community,

toplumun direği kadınlar,

but the men are still the ones holding the streets.

ama sokakları tutan hala erkekler.

So we were inspired to create a project

Biz de erkeklerin kadınlara

where men will pay tribute to women

fotoğraflarını yapıştırarak hürmet ettiği

by posting their photos.

bir proje başlatmak için esinlendik.

I called that project Women Are Heroes.

Bu projeye "Women Are Heroes" (Kadınlar Kahramandır) adını verdim.

When I listened to all the stories

Tüm bu hikayeleri dinlerken

everywhere I went on the continents,

gittiğim tüm kıtalarda

I couldn't always understand

her zaman anlayamıyordum

the complicated circumstances of their conflict.

çatışmalarının koşulları karmaşıktı.

I just observed.

sadece gözlemledim.

Sometimes there was no words,

Bazen kelimeler ya da cümleler yoktu,

no sentence, just tears.

sadece göz yaşları vardı.

I just took their pictures

Sadece fotoğraflarını çektim,

and pasted them.

ve yapıştırdım.

Women Are Heroes took me around the world.

Women Are Heroes beni dünyanın dört bir yanına götürdü.

Most of the places I went to,

Gittiğim çoğu yere gitmeye

I decided to go there

medyada duymuş olduğum için

because I've heard about it through the media.

karar verdim.

So for example, in June 2008,

Mesela Haziran 2008'de

I was watching TV in Paris,

Paris'te televizyonumu izliyordum ve

and then I heard about this terrible thing

Rio de Janeiro'da olan korkunç bir olaya

that happened in Rio de Janeiro --

rastladım.

the first favela of Brazil named Providencia.

Brezilya'nın ilk kenar mahallesi Providencia'da

Three kids -- that was three students --

üç çocuk, yani üç öğrenci

were [detained] by the army

üzerlerinde kimlik olmadığı için

because they were not carrying their papers.

ordu tarafından alıkonuyor.

And the army took them,

Ordu onları alıyor ve

and instead of bringing them to the police station,

karakola götürmek yerine

they brought them to an enemy favela

düşman bir mahalleye götürüyor ve

where they get chopped into pieces.

çocuklar orada doğranıyor.

I was shocked.

Şok olmuştum.

All Brazil was shocked.

Tüm Brezilya şok olmuştu.

I heard it was one of the most violent favelas,

En vahşi kenar mahallelerden biri olduğunu duymuştum

because the largest drug cartel controls it.

çünkü büyük bir uyuşturucu çetesinin kontrolündeydi.

So I decided to go there.

Ve oraya gitmeye kara verdim.

When I arrived --

Oraya vardığımda

I mean, I didn't have any contact with any NGO.

herhangi bir sivil toplum kuruluşuyla bağlantım yoktu.

There was none in place -- no association, no NGOs, nothing --

Hiçbir şey yoktu, ne turizm acentası, ne bir dernek,

no eyewitnesses.

ne bir tanık, hiçbir şey...

So we just walked around,

Biz sadece sokaklarda dolandık

and we met a woman,

ve bir kadına rastladık

and I showed her my book.

ona kitabımı gösterdim.

And she said, "You know what?

Dedi ki: "Biliyor musun,

We're hungry for culture.

biz kültüre açız.

We need culture out there."

Bizim kültüre ihtiyacımız var."

So I went out and I started with the kids.

Ben de dışarı çıktım ve çocuklarla başladım.

I just took a few photos of the kids,

Çocukların birkaç fotoğrafını çektim,

and the next day I came with the posters and we pasted them.

sonraki gün posterlerle çıkageldim ve onları yapıştırdık.

The day after, I came back and they were already scratched.

Ertesi gün döndüğümde çoktan üzerleri çizilmişti.

But that's okay.

Ama bu sorun değil.

I wanted them to feel that this art belongs to them.

Bu sanatın onlara ait olduğunu hissetmelerini istedim.

Then the next day, I held a meeting on the main square

Bir sonraki gün ana meydanda bir toplantı yaptım

and some women came.

ve bazı kadınlar geldi.

They were all linked to the three kids that got killed.

Hepsi de öldürülen üç çocukla bağlantılıydı.

There was the mother, the grandmother, the best friend --

Anne, büyükanne, en yakın arkadaşları oradaydı.

they all wanted to shout the story.

Hepsi de hikayeyi haykırmak istiyordu.

After that day,

O günden sonra,

everyone in the favela gave me the green light.

mahalledeki herkes bana izin verdi.

I took more photos, and we started the project.

Daha fazla fotoğraf çektim ve projeye başladık.

The drug lords were kind of worried

Orada film çekmemiz

about us filming in the place,

uyuşturucu tacirlerini endişelendirmişti,

so I told them, "You know what?

ben de dedim ki, "Biliyor musunuz,

I'm not interested in filming the violence and the weapons.

ben şiddeti ya da silahları çekmekle ilgilenmiyorum.

You see that enough in the media.

Bunları medyada yeterince görüyoruz.

What I want to show is the incredible life and energy.

Benim göstermek istediğim buradaki muhteşem hayat.

I've been seeing it around me the last few days."

Ve son birkaç gündür bunu etrafımda gözlemledim."

So that's a really symbolic pasting,

Bu gerçekten sembolik bir işti,

because that's the first one we did that you couldn't see from the city.

çünkü şehirden görülemeyen ilk poster yapıştırmamızdı.

And that's where the three kids got arrested,

Ve burası üç çocuğun tutuklandıkları yer,

and that's the grandmother of one of them.

bu da içlerinden birinin büyükannesi.

And on that stairs,

Ve bu merdivenler de,

that's where the traffickers always stand

kaçakçıların hep bulunduğu yer

and there's a lot of exchange of fire.

ve burada pek çok ateş ediliyor.

Everyone there understood the project.

Oradaki herkes projeyi anlamıştı.

And then we pasted everywhere -- the whole hill.

Daha sonra her yere, tüm tepeye yapıştırdık.

(Applause)

(Alkış)

What was interesting is that the media couldn't get in.

İlginç olan şey, medyanın giremiyor olmasıydı.

I mean, you should see that.

Yani, görmeliydiniz.

They would have to film us from a really long distance by helicopter

Bizi helikopterle epey uzak bir mesafeden

and then have a really long lens,

uzun bir objektifle çekmek zorundalardı,

and we would see ourselves, on TV, pasting.

ve kendimizi televizyonda yapıştırırken görürdük.

And they would put a number: "Please call this number

Ve bir numara verip "Preovidencia' da ne olduğunu

if you know what's going on in Providencia."

biliyorsanız lütfen bu numarayı arayın." derlerdi.

We just did a project and then left

Biz sadece projeyi gerçekleştirip döndük

so the media wouldn't know.

o yüzden medyanın haberi olamadı.

So how can we know about the project?

Peki proje hakkında nasıl bir şeyler öğrenebilirlerdi?

So they had to go and find the women

Gidip o kadınları bulmaları ve onlardan

and get an explanation from them.

açıklamalarını istemeleri gerekiyordu.

So you create a bridge between the media

Böylece medya ve bu anonim kadınlar arasında

and the anonymous women.

bir köprü yaratmış olduk.

We kept traveling.

Gezmeye devam ettik.

We went to Africa, Sudan, Sierra Leone,

Afrika'ya, Sudan'a, Sierra Leone'ye,

Liberia, Kenya.

Liberya'ya, Kenya'ya gittik.

In war-torn places like Monrovia,

Monrovya gibi savaştan harap olmuş yerlerde

people come straight to you.

insanlar doğrudan size geliyor.

I mean, they want to know what you're up to.

Ne yaptığınızı öğrenmek istiyorlar.

They kept asking me, "What is the purpose of your project?

Bana sürekli "Projenin amacı nedir?" diye sordular.

Are you an NGO? Are you the media?"

"Sivil toplum örgütünden misin, medyadan mısın?"

Art. Just doing art.

Sanat. Sadece sanat yapıyorum.

Some people question, "Why is it in black and white?

Kimileri "Niye siyah-beyaz?" diye sordu.

Don't you have color in France?"

"Fransa'da renkli boya yok mu?"

(Laughter)

(Kahkaha)

Or they tell you, "Are these people all dead?"

Ya da "Bu insanların hepsi ölü mü?" diyorlardı.

Some who understood the project would explain it to others.

Projeyi anlayanlar diğerlerine açıklıyordu.

And to a man who did not understand, I heard someone say,

Ve birisinin, ne olduğunu anlamayan birine şunu dediğini duydum,

"You know, you've been here for a few hours

"Şimdi birkaç saattir buradasın

trying to understand, discussing with your fellows.

arkadaşlarınla tartışıp ne olduğunu anlamaya çalışıyorsun.

During that time, you haven't thought about

Bu süre içinde, yarın ne yiyeceğim diye

what you're going to eat tomorrow.

düşünmedin.

This is art."

Sanat budur."

I think it's people's curiosity

İnsanları projeye katılmaya

that motivates them

teşvik eden şey

to come into the projects.

merak bence.

And then it becomes more.

Ve sonra daha büyük bir şeye dönüşüyor,

It becomes a desire, a need, an armor.

tutkuya, ihtiyaca...

On this bridge that's in Monrovia,

Monrovya'daki bu köprüde

ex-rebel soldiers helped us pasting a portrait

eski isyancı bir asker, savaşta tecavüze uğramış bir kadının

of a woman that might have been raped during the war.

portresini yapıştırmamıza yardım etti.

Women are always the first ones targeted

Çatışma esnasında ilk hedef alınanlar

during conflict.

kadınlar oluyor.

This is Kibera, Kenya,

Burası Kibera, Kenya,

one of the largest slums of Africa.

Afrika'nın en büyük kenar mahallelerinden.

You might have seen images about the post-election violence

2008'de gerçekleşen seçim sonrası şiddetle ilgili

that happened there in 2008.

fotoğraflar görmüş olabilirsiniz.

This time we covered the roofs of the houses,

Bu sefer evlerin çatılarını kapladık,

but we didn't use paper,

fakat kağıt kullanmadık,

because paper doesn't prevent the rain

çünkü kağıt yağmurun eve sızmasına

from leaking inside the house --

engel olmaz,

vinyl does.

ama vinil engeller.

Then art becomes useful.

Böylece sanat kullanışlı oluyor.

So the people kept it.

Bu yüzden insanlar da koruyor.

You know what I love is, for example, when you see the biggest eye there,

En hoşuma giden şey ise, mesela şurada en büyük gözü oluşturan

there are so [many] houses inside.

bir sürü ev var.

And I went there a few months ago --

Ve birkaç ay önce gittiğimde

photos are still there -- and it was missing a piece of the eye.

fotoğraflar hala oradaydı ama gözün bir parçası eksikti.

So I asked the people what happened.

İnsanlara gidip ne olduğunu sordum.

"Oh, that guy just moved."

"Ha o mu, o adam taşındı."

(Laughter)

(Kahkaha)

When the roofs were covered, a woman said as a joke,

Çatıları kapladığımızda, bir kadın şaka olarak

"Now God can see me."

"Şimdi Tanrı beni görebiliyor." dedi.

When you look at Kibera now,

Şimdi Kibera'ya baktığınızda,

they look back.

onlar da size bakıyor.

Okay, India.

Hindistan'a gelelim.

Before I start that, just so you know,

Anlatmaya başlamadan önce bilmenizi isterim ki

each time we go to a place, we don't have authorization,

gittiğimiz hiçbir yerde turist rehberimiz olmadı,

so we set up like commandos --

komandolar gibi giriştik,

we're a group of friends who arrive there,

oraya gitmiş duvarlara yapıştırmaya çalışan

and we try to paste on the walls.

bir grup arkadaştık.

But there are places where you just can't paste on a wall.

Ama böyle yerlerde öylece her istediğinizi yapıştıramıyorsunuz.

In India it was just impossible to paste.

Hindistan'da bunu yapmak mümkün değildi.

I heard culturally and because of the law,

Kültürel ve yasal olarak, yapıştırdığımız ilk posterle

they would just arrest us at the first pasting.

bizi tutuklarlardı.

So we decided to paste white,

Biz de beyaz kağıt yapıştırmaya karar verdik.

white on the walls.

Duvarlara beyaz kağıt...

So imagine white guys pasting white papers.

Düşünün ki beyaz adamlar beyaz kağıt yapıştırıyor.

So people would come to us and ask us,

İnsanlar bize gelip sordular,

"Hey, what are you up to?"

"Ne yapıyorsunuz siz?"

"Oh, you know, we're just doing art." "Art?"

"Hiç, sanat işte." "Sanat?"

Of course, they were confused.

Kafaları karışmıştı tabii.

But you know how India has a lot of dust in the streets,

Ama Hindistan'ın sokakları epey tozludur,

and the more dust you would have

ve ne kadar çok toz

going up in the air,

havada uçuşursa,

on the white paper you can almost see,

beyaz kağıt üzerinde neredeyse görebilirsiniz,

but there is this sticky part

ama yapışkan bir kısım da var,

like when you reverse a sticker.

bir yapıştırmayı tersine çevrimişsiniz gibi.

So the more dust you have, the more it will reveal the photo.

Bu yüzden ne kadar çok toz olursa, fotoğrafı o kadar ortaya çıkarır.

So we could just walk in the street during the next days

Sonraki günler sokakta dolanıp, fotoğrafların kendi kendilerine

and the photos would get revealed by themselves.

belirmelerini izledik.

(Applause)

(Alkış)

Thank you.

Teşekkür ederim.

So we didn't get caught this time.

Bu sefer yakalanmadık.

Each project -- that's a film

Her proje,

from Women Are Heroes.

bu Women Are Heroes'den bir film.

(Music)

(Müzik)

Okay.

Evet.

For each project we do

Yaptığımız her proje için

a film.

bir film.

And most of what you see -- that's a trailer from "Women Are Heroes" --

Ve gördüğünüzün çoğu, bu Women Are Heroes'den bir fragman,

its images, photography,

resimleri, fotoğrafları,

taken one after the other.

birbiri ardına çekildi.

And the photos kept traveling even without us.

Ve fotoğraf bizden sonra da dolaşmaya devam etti.

(Laughter)

(Kahkaha)

(Applause)

(Alkış)

Hopefully, you'll see the film,

Umarım filmi izlersiniz ve

and you'll understand the scope of the project

projenin amacını ve insanların bu fotoğrafları gördüklerinde

and what the people felt when they saw those photos.

hissettiklerini anlarsınız.

Because that's a big part of it. There's layers behind each photo.

Çünkü bu, önemli bir parça. Her fotoğrafın ardında bir katman var.

Behind each image is a story.

Her resimin ardında bir hikaye var.

Women Are Heroes created a new dynamic

Women Are Heroes her toplulukta

in each of the communities,

yeni bir dinamik oluşturdu,

and the women kept that dynamic after we left.

ve kadınlar bu dinamiği biz gittikten sonra da korudu.

For example, we did books -- not for sale --

Mesela kitaplar bastık, satmak için değil,

that all the community would get.

o topluluklara dağıtılmak üzere.

But to get it, they would have to [get] it signed by one of the women.

Ama almak için, bir kadına imzalatmaları gerekiyordu.

We did that in most of the places.

Bunu çoğu yerde yaptık.

We go back regularly.

Düzenli olarak ziyaret ediyoruz.

And so in Providencia, for example, in the favela,

Mesela Providencia'da, kenar mahallede,

we have a cultural center running there.

denetimimizde olan bir merkezimiz var.

In Kibera, each year we cover more roofs.

Kibera'da her sene daha çok çatıyı kaplıyoruz.

Because of course, when we left, the people who were just at the edge of the project

Çünkü biz döndüğümüzde, projenin kenarındaki evlerdeki insanlar da

said, "Hey, what about my roof?"

"Ya benim çatım?" dediler.

So we decided to come the year after

Biz de sonraki sene dönüp, projeyi

and keep doing the project.

devam ettirmeye karar verdik.

A really important point for me

Benim için çok önemli bir nokta da,

is that I don't use any brand or corporate sponsors.

herhangi bir marka ya da sponsor kullanmamam.

So I have no responsibility

Bu yüzden sorumluğum

to anyone but myself

sadece kendime ve

and the subjects.

oradaki insanlara.

(Applause)

(Alkış)

And that is for me

Ve bu da bana göre

one of the more important things in the work.

eserin en önemli parçalarından biri.

I think, today,

Bence bugün

as important as the result is the way you do things.

sonuç kadar önemli bir şey de, yapış şekliniz.

And that has always been a central part of the work.

Ve bu da hep işin bir parçası olmuştur.

And what's interesting is that fine line that I have

Ve ilginç olan da, benim resimler ve reklam arasındaki

with images and advertising.

ince çizgimdir.

We just did some pasting in Los Angeles

Los Angeles'te de başka bir proje için

on another project in the last weeks.

yapıştırmalar yaptık.

And I was even invited to cover the MOCA museum.

Ve MOCA müzesini kaplamaya bile çağırıldım.

But yesterday the city called them and said,

Ama dün aradılar ve dediler ki,

"Look, you're going to have to tear it down.

"Bunları çıkarmak zorundayız.

Because this can be taken for advertising,

Çünkü reklam zannedilebilir,

and because of the law,

ve yasa yüzünden,

it has to be taken down."

çıkarılmak zorunda."

But tell me, advertising for what?

Ama söyler misiniz, neyin reklamı?

The people I photograph

Fotoğrafını çektiğim insanlar

were proud to participate in the project

projeye katılmaktan ve fotoğraflarının

and to have their photo in the community.

toplulukta olmasından gurur duyuyordu.

But they asked me for a promise basically.

Ama benden bir söz vermemi istemişlerdi.

They asked me, "Please, make our story travel with you."

Bana "Lütfen hikayemiz de seninle dolaşsın" dediler.

So I did. That's Paris.

Ben de öyle yaptım. Burası Paris.

That's Rio.

Bu Rio.

In each place, we built exhibitions with a story, and the story traveled.

Her yerde, sergileri bir hikaye üzerine kurduk, ve hikaye dolşatı.

You understand the full scope of the project.

Projenin esas amacını anlıyorsunuz.

That's London.

Burası Londra,

New York.

New York.

And today, they are with you in Long Beach.

Ve bugün, Long Beach'te sizinleler.

All right, recently I started a public art project

Geçenlerde halka açık bir sanat projesi başlattım

where I don't use my artwork anymore.

ve bu projede kendi eserlerimi kullanmıyorum.

I use Man Ray, Helen Levitt,

Man Ray, Helen Levitt, Giacomelli

Giacomelli, other people's artwork.

ve diğerlerinden eserler kullanıyorum.

It doesn't matter today if it's your photo or not.

Bugün artık fotoğrafın size ait olup olmadığı önemsiz.

The importance is what you do

Önemli olan bu fotoğraflarla

with the images,

ne yaptığınız

the statement it makes where it's pasted.

ve yapıştırdığınız yerde verdiği mesaj.

So for example, I pasted the photo of the minaret

Mesela İsviçre'de minareleri yasaklayan oylamadan

in Switzerland

birkaç hafta sonra

a few weeks after they voted the law forbidding minarets in the country.

bir minare fotoğrafı yapıştırdım.

(Applause)

(Alkış)

This image of three men wearing gas masks

Gaz maskesi takan üç adamın fotoğrafı

was taken in Chernobyl originally,

esasen Çernobil'de çekildi

and I pasted it in Southern Italy,

ve bunu Güney İtalya'da mafyanın

where the mafia sometimes bury the garbage under the ground.

toprağa çöp gömdüğü bir yere yapıştırdım.

In some ways, art can change the world.

Bazen sanat dünyayı değiştirebilir.

Art is not supposed to change the world,

Sanatın dünyayı ve somut şeyleri değil,

to change practical things,

algıları değiştirmesi

but to change perceptions.

gerekir.

Art can change

Sanat, dünyaya bakış açımızı

the way we see the world.

değiştirebilir.

Art can create an analogy.

Sanat bir mukayese yaratır.

Actually the fact that art cannot change things

Sanatın bir şeyleri değiştiremediği gerçeği

makes it a neutral place

onu tarafsız bir bölge yapar

for exchanges and discussions,

değiş tokuş ve tartışmaya açık hale getirir,

and then enables you to change the world.

ve bu şekilde dünyayı değiştirmenizi sağlar.

When I do my work,

Ben işimi yaparken

I have two kinds of reactions.

iki tür tepki alıyorum.

People say, "Oh, why don't you go in Iraq or Afghanistan.

İnsanlar ya "Niye Irak'a ya da Afganistan'a gitmiyorsun?

They would be really useful."

Bu çok yararlı olabilir." diyor,

Or, "How can we help?"

ya da "Biz nasıl yardım edebiliriz?"

I presume that you belong to the second category,

Sizin ikinci kategoride olduğunuzu düşünüyorum

and that's good,

ve bu iyi bir şey

because for that project,

çünkü bu proje için

I'm going to ask you to take the photos

fotoğraf çekmenizi ve onları yapıştırmanızı

and paste them.

isteyeceğim.

So now my wish is:

Sonuç olarak benim dileğim:

(mock drum roll)

(şakadan trampet çalar)

(Laughter)

(Kahkaha)

I wish for you to stand up

Küresel bir sanat projesine katılarak

for what you care about

değer verdiğiniz şeyleri

by participating in a global art project,

savunmanızı diliyorum,

and together we'll turn the world inside out.

böylece hep beraber dünyayı ters düz edeceğiz.

And this starts right now.

Ve bu şu an başlıyor.

Yes, everyone in the room.

Evet, salondaki herkes.

Everyone watching.

İzleyen herkes.

I wanted that wish

Bu dileğin

to actually start now.

şu an başlamasını istedim.

So a subject you're passionate about, a person who you want to tell their story

Tutku duyduğunuz bir konu, hikayesini anlatmak istediğiniz bir insan,

or even your own photos --

hatta kendi fotoğraflarınız...

tell me what you stand for.

bana neyi savunduğunuzu söyleyin.

Take the photos, the portraits,

Fotoğrafları, protreleri alın ve

upload it -- I'll give you all the details --

bilgisayara yükleyin, detayları vereceğim

and I'll send you back your poster. Join by groups

ve size poster halinde göndereceğin. Gruplar halinde katılın

and reveal things to the world.

ve istediklerinizi dünyanın gözleri önüne serin.

The full data is on the website --

Tam bilgi bu internet sitesinde:

insideoutproject.net --

insideoutproject.net

that is launching today.

ve bugün açılıyor.

What we see changes who we are.

Gördüklerimiz, kim olduğumuzu değiştirir.

When we act together,

Beraber hareket ettiğimizde

the whole thing is much more than the sum of the parts.

ortaya çıkan, parçaların toplamından çok daha fazlasıdır.

So I hope that, together, we'll create something

Umarım beraber, tüm dünyanın hatırlayacağı

that the world will remember.

bir şey yaratırız.

And this starts right now and depends on you.

Bu şimdi başlıyor, ve size bağlı.

Thank you.

Teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkış)

Thank you.

Teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkış)