Use art to turn the world inside out | JR

Ước mơ của JR (giải thưởng TED Prize) : Sử dụng nghệ thuật để lộn ngược thế giới.

Translator: Giang Nguyen Reviewer: Minh-Tuan Ta

Two weeks ago I was in my studio in Paris,

Hai tuần trước tôi đang ở trong studio của mình ở Paris,

and the phone rang and I heard,

và điện thoại của tôi reo. Tôi nghe máy,

"Hey, JR,

"Này, JR,

you won the TED Prize 2011.

anh đã thắng giải TEDPrize 2011.

You have to make a wish to save the world."

Anh phải nghĩ một điều ước để cứu thế giới."

I was lost.

Tôi đã hoang mang.

I mean, I can't save the world. Nobody can.

Tôi không thể cứu thế giới, không ai có thể làm được.

The world is fucked up.

Thế giới này bị đảo lộn.

Come on, you have dictators ruling the world,

Có những tên độc tài thống trị thế giới,

population is growing by millions,

dân số gia tăng theo hàng triệu,

there's no more fish in the sea,

không còn cá dưới biển,

the North Pole is melting

Bắc Cực đang tan chảy,

and as the last TED Prize winner said,

và theo như chủ nhân giải TED Prize trước nói,

we're all becoming fat.

chúng ta đang béo dần lên.

(Laughter)

(Cười)

Except maybe French people.

Có thể người Pháp là ngoại lệ.

Whatever.

Sao cũng được.

So I called back

Và tôi đã gọi lại.

and I told her,

và nói với cô ấy,

"Look, Amy,

"Này Amy

tell the TED guys I just won't show up.

nói với mấy người ở TED rằng tôi sẽ không xuất hiện.

I can't do anything to save the world."

Tôi không thể làm gì để cứu thế giới"

She said, "Hey, JR,

Cô ý đã nói rằng "Này, JR,

your wish is not to save the world, but to change the world."

lời ước của anh không phải để cứu thế giối, nhưng để thay đổi thế giới."

"Oh, all right."

"À, được thôi"

(Laughter)

(Cười)

"That's cool."

"Hay đấy."

I mean, technology, politics, business

Ý tôi là, công nghệ, chính trị, kinh doanh

do change the world --

đều làm thay đổi thế giới...

not always in a good way, but they do.

không phải luôn luôn theo một hướng tích cực, nhưng chúng thay đổi thế giới.

What about art?

Nghệ thuật thì sao?

Could art change the world?

Nghệ thuật có thể thay đổi thế giới không?

I started when I was 15 years old.

Tôi bắt đầu khi tôi mới 15 tuổi.

And at that time, I was not thinking about changing the world.

Và khi đó, tôi không hề nghĩ về việc thay đổi thế giới;

I was doing graffiti --

Tôi vẽ graffiti...

writing my name everywhere,

viết tên mình khắp mọi nơi

using the city as a canvas.

sử dụng thành phố như một tấm vải.

I was going in the tunnels of Paris,

Tôi đã đến những đường hầm ở Paris,

on the rooftops with my friends.

trên những mái nhà với những người bạn.

Each trip was an excursion,

Mỗi chuyến đi là một cuộc dạo chơi,

was an adventure.

một chuyến thám hiểm

It was like leaving our mark on society,

Như thể là để lại dấu ấn của mình cho xã hội,

to say, "I was here," on the top of a building.

như nói là "Tôi đã ở đây" trên đỉnh một tòa nhà.

So when I found a cheap camera on the subway,

Thế nên khi tôi tìm được một chiếc máy ảnh rẻ tiền trong sân ga tàu điện ngầm,

I started documenting those adventures with my friends

Tôi đã bắt đầu ghi lại những cuộc thám hiểm với những người bạn của tôi

and gave them back as photocopies --

và đưa cho họ những bản photocopy

really small photos just that size.

rất nhỏ, chỉ thế này thôi.

That's how, at 17 years old,

Đó là, ở tuổi 17

I started pasting them.

tôi bắt đầu dán chúng.

And I did my first "expo de rue,"

và làm nên "expo de rue" đầu tiên của tôi,

which means sidewalk gallery.

nghĩa là triển lãm vỉa hè.

And I framed it with color

Tôi viền chúng với màu sắc

so you would not confuse it with advertising.

nên bạn sẽ không lầm tưởng nó với quảng cáo.

I mean, the city's the best gallery I could imagine.

Ý tôi là, buổi triển lãm tốt nhất trong thành phố mà tôi có thể tưởng tượng ra.

I would never have to make a book and then present it to a gallery

Tôi sẽ không bao giờ phải làm một quyển sách và trình bày cho một phòng tranh.

and let them decide

và đợi họ quyết định

if my work was nice enough to show it to people.

nếu tác phẩm của tôi đủ đẹp để triển lãm cho công chúng.

I would control it directly with the public

Tôi muốn nắm quyền quyết định trực tiếp với công chúng

in the streets.

trên những con phố

So that's Paris.

và đó là Paris.

I would change --

Tôi sẽ thay đổi

depending on the places I would go --

phụ thuộc vào những nơi tôi đi

the title of the exhibition.

tên của triển lãm.

That's on the Champs-Elysees.

Đây là ở trên đại lộ Champs-Elysees.

I was quite proud of that one.

Tôi đã khá là tự hào về nó.

Because I was just 18

Vì tôi mới chỉ 18.

and I was just up there on the top of the Champs-Elysees.

và đã ở tận trên đó ở đỉnh Champs-Elysees.

Then when the photo left,

Và khi những bức ảnh mất đi,

the frame was still there.

Thì cái khung vẫn còn đó.

(Laughter)

(Cười)

November 2005:

Tháng 11 năm 2005,

the streets are burning.

Những con phố rừng rực.

A large wave of riots

Một làn sóng biểu tình

had broken into the first projects of Paris.

đã tràn vào Paris.

Everyone was glued to the TV,

Mọi người dán mắt vào màn hình TV,

watching disturbing, frightening images

xem những hình ảnh đáng sợ và ghê tởm

taken from the edge of the neighborhood.

được chụp từ biên của khu mình ở.

I mean, these kids, without control,

Ý tôi là, những đứa trẻ, mất kiểm soát,

throwing Molotov cocktails,

ném những trái lựu đạn xăng,

attacking the cops and the firemen,

tấn công cảnh sát và lính cứu hỏa,

looting everything they could in the shops.

cướp lấy mọi thứ có thể từ những cửa hàng.

These were criminals, thugs, dangerous,

Có nhiều tội phạm, kẻ lười đảo nguy hiểm

destroying their own environment.

vùng vẫy trong chính môi trường của chúng.

And then I saw it -- could it be possible? --

Và khi tôi nhìn thấy điều đó - Điều đó có phải là sự thật?

my photo on a wall

ảnh của tôi trên một bức tường

revealed by a burning car --

nhìn thấy bởi lửa của chiếc xa đang cháy

a pasting I'd done a year earlier --

một tác phẩm tôi thực hiện một năm trước

an illegal one -- still there.

một tác phẩm không hợp pháp - vẫn còn đó.

I mean, these were the faces of my friends.

Ý tôi là, đó là những khuông mặt của bạn bè tôi.

I know those guys.

Tôi biết những người này.

All of them are not angels,

Tất cả bọn họ đều không phải là thiên thần,

but they're not monsters either.

thế nhưng họ cũng không phải là ác quỷ.

So it was kind of weird to see

Thế nhưng nó vẫn kỳ quặc khi nhìn thấy

those images and those eyes stare back at me through a television.

những bức tranh và ánh mắt đầy nhìn chằm chằm vào tôi qua TV

So I went back there

Thế là tôi quay lại đó

with a 28 mm lens.

với một ống kính 28mm

It was the only one I had at that time.

Nó là cái duy nhất tôi có lúc bấy giờ.

But with that lens,

Nhưng với ống kính đó,

you have to be as close as 10 inches from the person.

bạn có thể nhìn gần như là 10 inches từ phía người được chụp.

So you can do it only with their trust.

Thế nên bạn chỉ có thể thực hiện với niềm tin của họ.

So I took full portraits of people from Le Bosquet.

Và tôi đã chụp 4 ảnh chân dung của mọi người từ Le Bosquet.

They were making scary faces

Họ đã mang những vẻ mặt đáng sợ

to play the caricature of themselves.

để đùa cợt với dấu ấn của cá nhân họ.

And then I pasted huge posters everywhere

Và sau đó tôi treo những tấm poster lớn khắp nơi

in the bourgeois area of Paris

ở khu trung lưu Paris

with the name, age, even building number

với tên, tuổi , thậm chí cả số nhà

of these guys.

của những người đó.

A year later,

Một năm sau,

the exhibition was displayed in front of the city hall of Paris.

triển lãm đã được trưng bày trước cửa tòa thị chính Paris.

And we go from thug images,

Và chúng tôi xuất phát từ việc chụp ảnh,

who've been stolen and distorted by the media,

mà ảnh bị đánh cắp và bóp méo bởi giới triều thông,

who's now proudly taking over his own image.

để rồi bây giờ tự hào đứng lên với những bức ảnh của chính mình.

That's where I realized

Đó là nơi tôi nhận ra

the power of paper and glue.

sức mạnh của giấy và keo dán.

So could art change the world?

Và liệu nghệ thuật có thay đổi được thế giới không?

A year later,

Một năm sau,

I was listening to all the noise

Tôi đang lắng nghe tất cả mọi thứ

about the Middle East conflict.

về xung đột ở Trung Đông.

I mean, at that time, trust me,

Vào thời điểm đó, hãy tin tôi,

they were only referring to the Israeli and Palestinian conflict.

họ chỉ nói về bất đồng giữa người Israel và người Palestine,

So with my friend Marco,

Và với bạn tôi, Marco,

we decided to go there

chúng tôi quyết định đến đó

and see who are the real Palestinians and who are the real Israelis.

và xem những người Palestine và Israel thực sự là ai

Are they so different?

Và liệu họ có khác biệt không?

When we got there, we just went in the street,

Khi đến nơi, chúng tôi đi ra phố,

started talking with people everywhere,

bắt chuyện với mọi người,

and we realized that things were a bit different

và chúng tôi nhận ra rằng mọi việc có chút khác biệt

from the rhetoric we heard in the media.

so với những điều cường điệu chúng tôi nghe qua giới truyền thông.

So we decided to take portraits

Thé nên chúng tôi quyết định chụp chân dung

of Palestinians and Israelis

của những người Palestine và Israel

doing the same jobs --

đang cùng làm một công việc --

taxi-driver, lawyer, cooks.

tài xế taxi, luật sư, đầu bếp,

Asked them to make a face as a sign of commitment.

Chúng tôi bảo họ thể hệ trên khuôn mặt của sự tin tưởng

Not a smile -- that really doesn't tell

Không phải là một nụ cười, vì điều đó không nói gì

about who you are and what you feel.

về con người và cảm xúc của mình.

They all accepted

Tất cả bọn họ đều đống ý

to be pasted next to the other.

được dán bên cạnh nhau

I decided to paste

Tôi quyết định dán ảnh

in eight Israeli and Palestinian cities

ở tám thành phố ở Israel và Palestine

and on both sides of the wall.

và trên cả hai phía của bức tường.

We launched the biggest illegal art exhibition ever.

Chúng tôi bắt đầu triển lãm tranh bất hợp pháp lớn nhất từ trước tới nay.

We called the project Face 2 Face.

Tôi gọi đó là dự án Mặt đối mặt.

The experts said, "No way.

Những chuyên gia nói rằng "không thể nào".

The people will not accept.

Họ sẽ không chấp nhận.

The army will shoot you, and Hamas will kidnap you."

Quân đội sẽ bắn anh, và quân Hamas sẽ bắt cóc anh."

We said, "Okay, let's try and push as far as we can."

chúng tôi nói rằng "Được thôi, hãy thử và cố hết sức."

I love the way that people will ask me,

I yêu cái cách những con người này hỏi tôi,

"How big will my photo be?"

"Bức ảnh tôi sẽ to thế nào?"

"It will be as big as your house."

"Nó sẽ to bằng nhà anh."

When we did the wall, we did the Palestinian side.

"Khi chúng tôi bắt đầu trình bày lên tường, chúng tôi bắt đầu từ phía Palestine."

So we arrived with just our ladders

Và khi chúng tôi đến với chỉ chiếc thang

and we realized that they were not high enough.

Và nhận ra rằng thang không đủ cao.

And so Palestinians guys say,

Và những anh chàng Palestine đã nói,

"Calm down. No wait. I'm going to find you a solution."

"Cứ bình tĩnh. Tôi sẽ tìm cho anh một giải pháp."

So he went to the Church of Nativity

Và anh ta đã đến Nhà thờ Thánh đản

and brought back an old ladder

và mang về một chiếc thang cũ

that was so old that it could have seen Jesus being born.

rất cũ đến mức chiếc thang này có thể chứng kiến chúa Jesus sinh ra đời.

(Laughter)

(Cười)

We did Face 2 Face with only six friends,

Chúng tôi làm dự án Mặt đối mặt với chỉ 6 người,

two ladders, two brushes,

hai chiếc thang, hai cây cọ,

a rented car, a camera

một chiếc ô tô thuê, một chiếc máy ảnh

and 20,000 square feet of paper.

và 20 nghìn feet vuông giấy.

We had all sorts of help

Chúng tôi đã được giúp đỡ bằng mọi cách

from all walks of life.

từ mọi nơi trong cuộc sống.

Okay, for example, that's Palestine.

OK, ví dụ, như ở Palestine.

We're in Ramallah right now.

Chúng tôi đang ở Ramallah.

We're pasting portraits --

Và chúng tôi đang dán ảnh chân dung

so both portraits in the streets in a crowded market.

ở hai mặt của con phố chợ đông đúc.

People come around us and start asking,

Mọi người tới xung quanh và bắt chuyện,

"What are you doing here?"

"Các anh đang làm gì ở đây?"

"Oh, we're actually doing an art project

"Ồ, thực ra chúng tôi đang làm một dự án nghệ thuật

and we are pasting an Israeli and a Palestinian doing the same job.

và chúng tôi đang dán ảnh một người Israel và một người Palestine làm cùng một việc

And those ones are actually two taxi-drivers."

Và cả hai người này đều là tài xế taxi."

And then there was always a silence.

Sau đó luôn luôn là một sự im lặng.

"You mean you're pasting an Israeli face --

"Ý anh là anh đang dán một khuôn mặt Israeli

doing a face -- right here?"

thể hiện một nét mặt ngay tại đây?"

"Well, yeah, yeah, that's part of the project."

"Vâng, vâng, đó là một phần của dự án."

And I would always leave that moment,

Và tôi luôn dành khoảng khắc đó,

and we would ask them,

và chúng tôi hỏi họ,

"So can you tell me who is who?"

"Vậy anh có thể phân biệt ai với ai không?"

And most of them couldn't say.

Đa phần bọn họ đều không thể phân biệt được.

(Applause)

(Vỗ tay)

We even pasted on Israeli military towers,

Chúng tôi thậm chí còn dán ảnh lên cả tháp quân sự của Israeli,

and nothing happened.

và chả có điều gì xảy ra cả.

When you paste an image, it's just paper and glue.

Khi bạn dán một bức ảnh, chỉ có giấy và keo dán.

People can tear it, tag on it, or even pee on it --

Ai cũng có thể xé, viết, thậm chí phóng ếu lên tấm ảnh đó

some are a bit high for that, I agree --

một số bức khá là cao để làm việc đó, tôi đồng ý

but the people in the street,

nhưng nhũng con người trên phố,

they are the curator.

họ chính là những người giám sát.

The rain and the wind will take them off anyway.

Mưa và gió sẽ cuốn bay những bức ảnh.

They are not meant to stay.

Chúng không thể tồn tại mãi.

But exactly four years after,

Nhưng chính xác 4 năm sau,

the photos, most of them are still there.

những bức ảnh, hầu hết vẫn ở đó.

Face 2 Face demonstrated

Dự án Mặt đối mặt đã chỉ ra rằng

that what we thought impossible was possible --

những gì chúng ta nghĩ là không thể đều là có thể

and, you know what, even easy.

và, mọi người biết không, thậm chí là đơn giản.

We didn't push the limit;

Chúng tôi không hề đẩy lùi ranh giới,

we just showed that they were further than anyone thought.

chúng tôi chỉ chỉ ra rằng chúng tôi đi xa hơn cái mà mọi người vẫn nghĩ.

In the Middle East, I experienced my work

Ở Trung Đông, tôi đã trải nghiệm những tác phẩm của mình

in places without [many] museums.

ở những nơi không có (nhiều) bảo tàng.

So the reactions in the street

Và thử nghiệm này ở trên phố

were kind of interesting.

khá là thú vị.

So I decided to go further in this direction

Thế là tôi quyết định sẽ đi xa hơn theo hướng này

and go in places where there were zero museums.

và tới những nơi không có một bảo tàng nào cả.

When you go in these developing societies,

Khi mọi người tới những xã hội đang phát triển,

women are the pillars of their community,

phụ nữ là trụ cột của cộng đồng,

but the men are still the ones holding the streets.

nhưng đàn ông vẫn là những người nắm giữ những con phố.

So we were inspired to create a project

Thế là chúng tôi đã có ý tưởng về một dự án

where men will pay tribute to women

nơi những người đàn ông sẽ tỏ sự kính trọng tới người phụ nữ

by posting their photos.

bằng cách dán những bức ảnh của họ.

I called that project Women Are Heroes.

Tôi gọi đó là dự án "Phụ nữ là anh hùng".

When I listened to all the stories

Khi tôi lắng nghe những câu chuyện

everywhere I went on the continents,

khắp mọi nơi tôi đi qua trên những đại lục,

I couldn't always understand

Tôi không thể nào hiểu hết được

the complicated circumstances of their conflict.

những tình huống rắc rối của những sự bất đồng,

I just observed.

Tôi chỉ quan sát.

Sometimes there was no words,

Thỉnh thoảng không nói lời nói nào,

no sentence, just tears.

không câu nào, chỉ những giọt nước mắt.

I just took their pictures

Tôi chụp ảnh

and pasted them.

và dán chúng.

Women Are Heroes took me around the world.

"Phụ nữ là anh hùng" mang tôi đến mọi nơi trên thế giới.

Most of the places I went to,

Đa phần những nơi tôi đến,

I decided to go there

tôi quyết định tới đó

because I've heard about it through the media.

vì tôi nghe qua truyền thông.

So for example, in June 2008,

Ví dụ như tháng 6 năm 2008

I was watching TV in Paris,

Tôi đang xem TV ở Paris,

and then I heard about this terrible thing

và tôi đã nghe về những điều khủng khiếp

that happened in Rio de Janeiro --

xảy ra ở Rio de Janeiro (Brazil).

the first favela of Brazil named Providencia.

Ở khu dân cư nghèo đầu tiên của Brazil tên là Providencia.

Three kids -- that was three students --

3 đứa trẻ, 3 học sinh

were [detained] by the army

đã bị bắt giữ bởi quân đội

because they were not carrying their papers.

bởi vì bọn chúng không mang theo giấy tờ tùy thân.

And the army took them,

Và quân đội đã bắt giữ chúng,

and instead of bringing them to the police station,

thay vì mang chúng tới đồn cảnh sát,

they brought them to an enemy favela

họ mang chúng tới nơi tập trung của quân đội

where they get chopped into pieces.

và bọn trẻ đã bị chém thành từng mảnh.

I was shocked.

Tôi đã rất sốc.

All Brazil was shocked.

Toàn Brazil đã rất sốc.

I heard it was one of the most violent favelas,

Tôi nghe nói đó là một trong những khu bạo lực nhất,

because the largest drug cartel controls it.

bởi vì nhóm vận chuyển thuốc phiện quản lý nơi đó.

So I decided to go there.

Thế là tôi đã quyết định tới đó.

When I arrived --

Và khi tôi tới nơi

I mean, I didn't have any contact with any NGO.

Tôi không hề có sự trợ giúp của bất kỳ tổ chức phi chính phủ nào.

There was none in place -- no association, no NGOs, nothing --

Ở nơi đó chả có gì, chả có công ty du lịch, tổ chức phi chính phủ, không gì cả

no eyewitnesses.

không có nhân chứng.

So we just walked around,

Và tôi chỉ đi quanh,

and we met a woman,

và gặp một người phụ nữ,

and I showed her my book.

và tôi cho cô ấy xem quyển sách của mình.

And she said, "You know what?

Và cô ấy đã nói rằng "Anh biết không?"

We're hungry for culture.

Chúng tôi đói văn hóa.

We need culture out there."

chúng tôi cần văn hóa nơi đây."

So I went out and I started with the kids.

Và tôi đã bắt đầu với những đứa trẻ.

I just took a few photos of the kids,

Tôi chỉ chụp một vài tấm ảnh của những đứa trẻ,

and the next day I came with the posters and we pasted them.

và ngày tiếp theo tôi đến với những tấm poster và chúng tôi cùng dán chúng lên.

The day after, I came back and they were already scratched.

Một ngày sau đó, khi tôi quay lại, những bức ảnh đã bị cào xé.

But that's okay.

Nhưng không sao.

I wanted them to feel that this art belongs to them.

Tôi muốn họ cảm thấy rằng nghệ thuật này thuộc về họ.

Then the next day, I held a meeting on the main square

Và ngày sau đó, tôi tổ chức một cuộc họp ở quảng trường chính

and some women came.

một số phụ nữ đã đến.

They were all linked to the three kids that got killed.

Họ đều liên quan tới 3 đứa trẻ đã bị giết.

There was the mother, the grandmother, the best friend --

Những người mẹ, người bà, người bạn thân.

they all wanted to shout the story.

Họ đều muốn hét lên câu chuyện đau thương.

After that day,

Và sau đó,

everyone in the favela gave me the green light.

mọi người trong khu đều cho tôi "tín hiệu xanh"

I took more photos, and we started the project.

Tôi chụp thêm ảnh, và chúng tôi bắt đầu dự án.

The drug lords were kind of worried

Mấy tên chủ buôn thuốc phiện khá là lo lắng

about us filming in the place,

về việc chúng tôi chụp ảnh ở nơi này,

so I told them, "You know what?

và tôi đã bảo họ "Các ông biết không?

I'm not interested in filming the violence and the weapons.

Tôi không hứng thú với việc chụp lại bạo lực và vũ khí.

You see that enough in the media.

Mấy thứ đó đã được chiếu đủ trên truyền thông rồi.

What I want to show is the incredible life and energy.

Những gì tôi muốn trưng bày là một cuộc sống vĩ đại.

I've been seeing it around me the last few days."

Và thực ra tôi đã nhìn nó xung quanh trong mấy ngày qua."

So that's a really symbolic pasting,

Và đó thực ra là một bức tranh ẩn dụ,

because that's the first one we did that you couldn't see from the city.

vì đó là bức ảnh đầu tiên chúng tôi làm mà không ai trong thành phố này có thể nhìn.

And that's where the three kids got arrested,

Đó chính là nơi 3 đứa trẻ bị bắt giữ,

and that's the grandmother of one of them.

và đó là người bà của một đứa.

And on that stairs,

Trên những bậc tháng đó,

that's where the traffickers always stand

nơi những kẻ vận chuyển luôn đứng

and there's a lot of exchange of fire.

nơi có rất nhiều bạo lực.

Everyone there understood the project.

Mọi người ai cũng hiểu về dự án.

And then we pasted everywhere -- the whole hill.

Và chúng tôi đã dán ảnh ở khắp nơi, cả ngọn đồi.

(Applause)

(Vỗ tay)

What was interesting is that the media couldn't get in.

Và điều thú vị đó là giới truyền thông không hề tham gia.

I mean, you should see that.

ý tôi là, mọi người thấy đó.

They would have to film us from a really long distance by helicopter

Họ đã có thể quay phim chúng tôi từ một khoảng cách xa bằng trực thăng

and then have a really long lens,

và dùng những ống kính rất dài,

and we would see ourselves, on TV, pasting.

và chúng tôi sẽ thấy mình đang dán ảnh trên TV.

And they would put a number: "Please call this number

Và họ sẽ đưa lên một số điện thoại "hãy gọi số này

if you know what's going on in Providencia."

nếu ai biết điều gì đang diễn ra ở Providencia."

We just did a project and then left

Chúng tôi chỉ làm một dự án và ra đi

so the media wouldn't know.

nên giới truyền thông không thể biết.

So how can we know about the project?

Và làm thế nào ta có thể biết về dự án?

So they had to go and find the women

Họ phái đến và tìm những người phụ nữ

and get an explanation from them.

và tìm lời giải thích từ họ.

So you create a bridge between the media

Vậy đã tạo nên một cầu nối giữa giới truyền thông

and the anonymous women.

và những người phụ nữ vô danh.

We kept traveling.

Chúng tôi luôn di chuyển.

We went to Africa, Sudan, Sierra Leone,

Chúng tôi đã tới Châu Phi, Sudan, Sierra Leone,

Liberia, Kenya.

Liberia, Kenya.

In war-torn places like Monrovia,

Ở những nơi bị chiến tranh tàn phá như Monrovia,

people come straight to you.

những người dân tới bắt chuyện với bạn.

I mean, they want to know what you're up to.

Họ muốn biết bạn muốn làm gì.

They kept asking me, "What is the purpose of your project?

Họ luôn hỏi tôi "Mục đích của dự án là gì?"

Are you an NGO? Are you the media?"

Anh có phải là thuộc tổ chức phi chính phủ? Anh có phải trong giới truyền thông?"

Art. Just doing art.

Nghệ thuật. Chỉ làm nghệ thuật.

Some people question, "Why is it in black and white?

Một số người đặt câu hỏi, " Tại sao chỉ đen trắng?"

Don't you have color in France?"

chẳng nhẽ anh không có ảnh màu ở Pháp?"

(Laughter)

(Cười)

Or they tell you, "Are these people all dead?"

hoặc họ sẽ hỏi "Có phải tất cả người trong ảnh đều đã chết?"

Some who understood the project would explain it to others.

Một số người hiểu về dự án sẽ giải thích cho những người khác.

And to a man who did not understand, I heard someone say,

Và tôi nghe thấy một người nói cho một người đàn ông chưa hiểu rõ về dự án,

"You know, you've been here for a few hours

"Anh biết đấy, anh đã ở đây một vài giờ rồi

trying to understand, discussing with your fellows.

cố hiểu, cố thảo luận với mấy người khác.

During that time, you haven't thought about

Trong lúc đó, anh không hề nghĩ về

what you're going to eat tomorrow.

việc ngày mai anh sẽ ăn gì.

This is art."

Đó là nghệ thuật."

I think it's people's curiosity

Tôi nghĩ chính sự tò mò của mọi người

that motivates them

đã thôi thúc họ

to come into the projects.

đến với dự án.

And then it becomes more.

Và sau đó nó trở thành một cái gì đó lớn hơn.

It becomes a desire, a need, an armor.

trở nên mong muốn, sự cần thiết, một cái gì đó không rõ.

On this bridge that's in Monrovia,

Ở trên cây cầu này ở Monrovia,

ex-rebel soldiers helped us pasting a portrait

một cựu lính nổi dậy đã giúp chúng tôi dán một bức chân dung

of a woman that might have been raped during the war.

của một người phụ nữ có thể đã bị lạm dụng trong chiến tranh.

Women are always the first ones targeted

Phụ nữ luôn luôn là những người đầu tiên bị lạm dụng

during conflict.

trong những xung đột.

This is Kibera, Kenya,

Đây là Kibera, Kenya,

one of the largest slums of Africa.

một trong những khu ổ chuột lớn nhất ở Châu Phi.

You might have seen images about the post-election violence

Mọi người có thể đã xem những bức ảnh về bạo động sau bầu cử

that happened there in 2008.

xảy ra năm 2008.

This time we covered the roofs of the houses,

Lần này chúng tôi phủ kín những mái nhà,

but we didn't use paper,

nhưng chúng tôi không hề dùng giấy.

because paper doesn't prevent the rain

vì giấy không thể ngăn mưa

from leaking inside the house --

thấm vào trong nhà

vinyl does.

chỉ có vinyl mới chống thấm.

Then art becomes useful.

Và khi đó nghệ thuật trở nên hữu ích.

So the people kept it.

Và mọi người giữ lấy.

You know what I love is, for example, when you see the biggest eye there,

Mọi người có biết điều tôi yêu nhất, ví dụ như, khi bạn nhìn thấy con mắt lớn nhất ngoài kia

there are so [many] houses inside.

có rất nhiều ngôi nhà trong đó.

And I went there a few months ago --

Và khi tôi tới đó một vài tháng trước

photos are still there -- and it was missing a piece of the eye.

những bức ảnh vẫn ở đó, và chỉ mất một ảnh của đôi mắt.

So I asked the people what happened.

Và tôi hỏi người dân điều gì đã xảy ra.

"Oh, that guy just moved."

"Ồ, lão ta vừa chuyển nhà."

(Laughter)

(Cười)

When the roofs were covered, a woman said as a joke,

Khi mái nhà được che đậy, một người phụ nữ đùa,

"Now God can see me."

"Bây giờ Chúa có thể nhìn thấy tôi."

When you look at Kibera now,

Khi bạn nhìn Kibera bây giờ,

they look back.

họ nhìn lại.

Okay, India.

OK, Ấn Độ.

Before I start that, just so you know,

Trước khi tôi bắt đầu, tôi chỉ muốn mọi người được biết,

each time we go to a place, we don't have authorization,

là mỗi khi chúng tôi tới đâu, đều không có một hướng dẫn viên du lịch,

so we set up like commandos --

nên chúng tôi như một tiểu đoàn

we're a group of friends who arrive there,

chúng tôi là một nhóm bạn đến đó,

and we try to paste on the walls.

và chúng tôi cố dán ảnh lên tường.

But there are places where you just can't paste on a wall.

Nhưng có những nơi mà bạn không thể dàn gì lên tường

In India it was just impossible to paste.

Ở Ấn Độ, điều đó là không thể.

I heard culturally and because of the law,

Tôi nghe nói vì văn hóa và vì luật,

they would just arrest us at the first pasting.

họ sẽ bắt giữ chúng tôi ngay lúc đầu.

So we decided to paste white,

Nên chúng tôi quyết định dán trắng,

white on the walls.

trắng cả bức tường.

So imagine white guys pasting white papers.

Và tưởng tượng những người da trắng dán giấy trắng.

So people would come to us and ask us,

Nên mọi người sẽ đến và hỏi,

"Hey, what are you up to?"

"này, anh đang làm gì thế?"

"Oh, you know, we're just doing art." "Art?"

"Ồ anh biết đấy, chúng tôi chỉ đang làm nghệ thuật." "Nghệ thuật?"

Of course, they were confused.

Tất nhiên, họ đều thấy mơ hồ.

But you know how India has a lot of dust in the streets,

Nhưng bạn biết Ấn Độ có nhiều bụi trên phố đến mức nào,

and the more dust you would have

và càng nhiều bụi

going up in the air,

trong không khí,

on the white paper you can almost see,

trên giấy trắng bạn có thể thấy được,

but there is this sticky part

nhưng có những đoạn dính

like when you reverse a sticker.

như là ở mặt sau của những miếng sticker.

So the more dust you have, the more it will reveal the photo.

nên càng nhiều bụi, những bức ảnh sẽ càng hiện ra.

So we could just walk in the street during the next days

Và chúng tôi có thể đi bộ trên phố ngày hôm sau

and the photos would get revealed by themselves.

và những bức ảnh sẽ tự hiện lên.

(Applause)

(Vỗ tay)

Thank you.

Xin cám ơn.

So we didn't get caught this time.

Và chúng tôi không bị bắt lần này.

Each project -- that's a film

Mỗi dự án, đó là một bộ phim

from Women Are Heroes.

từ "Phụ nữ là anh hùng."

(Music)

(Nhạc)

Okay.

OK.

For each project we do

Cho mỗi dự án chúng tôi làm

a film.

một bộ phim.

And most of what you see -- that's a trailer from "Women Are Heroes" --

Và như đa phần các bạn thấy, đó là đoạn trich từ "Phụ nữ là anh hùng"

its images, photography,

nhứng tấm hình, bức ảnh,

taken one after the other.

được chụp liền nhau.

And the photos kept traveling even without us.

Và những bức ảnh tiếp tục di chuyển ngay cả khi không có chúng tôi.

(Laughter)

(Cười)

(Applause)

(Vỗ tay)

Hopefully, you'll see the film,

Mong rằng mọi người sẽ xem bộ phim,

and you'll understand the scope of the project

và sẽ hiểu được thêm về quy mô của dự án

and what the people felt when they saw those photos.

và những gì mọi người cảm nhận khi họ thấy những bức ảnh.

Because that's a big part of it. There's layers behind each photo.

Vì đó là một phần lớn của dự án. Có những lớp sâu hơn sau mỗi bức ảnh.

Behind each image is a story.

Sau mỗi bức ảnh là một câu chuyện.

Women Are Heroes created a new dynamic

"Phụ nữ là anh hùng" tạo nên một sức mạnh mới

in each of the communities,

trong mỗi cộng đồng,

and the women kept that dynamic after we left.

và những người phụ nữ giữ sức mạnh đó sau khi chúng tôi đã ra đi.

For example, we did books -- not for sale --

Ví dụ như, chúng tôi thực hiện sách ,không để bán

that all the community would get.

để cho mỗi cộng đồng.

But to get it, they would have to [get] it signed by one of the women.

Nhưng để có nó, họ phải để một trong những người phụ nữ ký.

We did that in most of the places.

Chúng tôi làm thế ở đa số các nơi.

We go back regularly.

Chúng tôi quay lại thường xuyên.

And so in Providencia, for example, in the favela,

Và ở Providencia, ví dụ, ở khu dân cư,

we have a cultural center running there.

có tôi có một trung tâm quản lý.

In Kibera, each year we cover more roofs.

Ở Kibera, mỗi năm cũng tôi phủ thêm nhiều mái nhà.

Because of course, when we left, the people who were just at the edge of the project

Bởi vì tất nhiên, khi chũng tôi đi, những người khác ở ngoài dự án

said, "Hey, what about my roof?"

sẽ hỏi "Này, thế mái nhà của tôi thì sao?"

So we decided to come the year after

Và chúng tôi quyết định quay lại mỗi năm

and keep doing the project.

và tiếp tục làm dự án.

A really important point for me

Một điểm rất quan trọng với tôi

is that I don't use any brand or corporate sponsors.

là tôi không có thương hiệu hay công ty nào tài trợ.

So I have no responsibility

Nên tôi không có trách nhiệm

to anyone but myself

với ai ngoại trừ chính mình

and the subjects.

và những con người đó.

(Applause)

(Vỗ tay)

And that is for me

Và thế là đủ cho tôi

one of the more important things in the work.

một trong những điều quan trọng trong dự án.

I think, today,

Tôi nghĩ, hôm nay,

as important as the result is the way you do things.

điều quan trọng ngang với kết quả là cách bạn làm.

And that has always been a central part of the work.

Và đó luôn luôn là một phần cụ thể trong công việc.

And what's interesting is that fine line that I have

Và một điều khác quan trọng là ranh giới tôi có

with images and advertising.

với ảnh và quảng cáo.

We just did some pasting in Los Angeles

Chúng tôi đi dán một số ảnh ở Los Angeles

on another project in the last weeks.

về một dự án khác tuần trước.

And I was even invited to cover the MOCA museum.

Và tôi được mới đến dán ở bảo tàng Nghệ thuật đương đại.

But yesterday the city called them and said,

Nhưng ngày hôm sau, thành phố gọi họ và nói,

"Look, you're going to have to tear it down.

"Nhìn này, chúng ta sẽ phải hạ chúng xuống.

Because this can be taken for advertising,

Vì những bức ảnh này có thể coi là quảng cáo.

and because of the law,

và vì luật,

it has to be taken down."

chúng phải được hạ xuống"

But tell me, advertising for what?

Nhưng hãy nói với tôi, quảng cáo cho cái gì?

The people I photograph

Những con người tôi chụp

were proud to participate in the project

đều tự hào vì là một phần của dự án

and to have their photo in the community.

và có ảnh họ trong cộng đồng

But they asked me for a promise basically.

Nhưng họ thường bảo tôi hứa

They asked me, "Please, make our story travel with you."

Họ hỏi tôi "Hãy mang câu chuyện của tôi với anh"

So I did. That's Paris.

Và tôi đã làm. Đó là Paris.

That's Rio.

Đó là Rio.

In each place, we built exhibitions with a story, and the story traveled.

Ở mỗi nơi, chúng tôi triển lãm với một câu chuyện, và câu chuyện đó đi theo tôi.

You understand the full scope of the project.

Mọi người hiểu quy mô đầy đủ của dự án.

That's London.

Đó là London.

New York.

New York.

And today, they are with you in Long Beach.

Và hôm nay, chúng ở với bạn ở Long Beach.

All right, recently I started a public art project

Gần đây tôi bắt đầu một dự án nghệ thuật cộng đồng

where I don't use my artwork anymore.

nhưng tôi sẽ không dùng tác phẩm của mình nữa.

I use Man Ray, Helen Levitt,

Tôi sẽ dùng Man Ray, Helen Levitt,

Giacomelli, other people's artwork.

Giacomelli, tác phảm của người khác.

It doesn't matter today if it's your photo or not.

Hôm nay nó không còn quan trọng bức ảnh là của ai.

The importance is what you do

Điều quan trọng là làm gì

with the images,

với những bức ảnh,

the statement it makes where it's pasted.

ý nghĩa nó tạo nên nơi nó được dán.

So for example, I pasted the photo of the minaret

Ví dụ như, tôi dán bức ảnh của một đền thờ

in Switzerland

ở Thụy Sỹ.

a few weeks after they voted the law forbidding minarets in the country.

một vài tuần trước họ bỏ phiếu cho luật cấm đền thờ Hồi giáo trong cả nước.

(Applause)

(Vỗ tay)

This image of three men wearing gas masks

Bức ảnh của 3 người đàn ông đeo mặt nạ dưỡng khí

was taken in Chernobyl originally,

đã được chụp ở Chernobyl,

and I pasted it in Southern Italy,

và tôi dán ở miền Nam nước Ý,

where the mafia sometimes bury the garbage under the ground.

nơi mà mafia thỉnh thoảng chôn rác dưới lòng đất.

In some ways, art can change the world.

Bằng một vài cách, nghê thuật có thể thay đổi thế giới.

Art is not supposed to change the world,

Nghệ thuật đáng nhẽ ra không phải để thay đổi thế giới,

to change practical things,

hay là thay đổi những điều dĩ nhiên,

but to change perceptions.

nhưng là để thay đổi những góc nhìn.

Art can change

Nghệ thuật có thể thay đổi

the way we see the world.

cách chúng ta nhìn thế giới.

Art can create an analogy.

Nghệ thuật có thể tạo nên một sự so sánh.

Actually the fact that art cannot change things

Thực ra sự thật rằng nghệ thuật không thể thay đổi mọi thứ

makes it a neutral place

tạo nên một không gian khách quan

for exchanges and discussions,

để trao đổi và bàn luận

and then enables you to change the world.

và cho ta cơ hội để thay đổi thế giới.

When I do my work,

Khi tôi làm những tác phẩm của mình,

I have two kinds of reactions.

tôi thường có hai phản ứng.

People say, "Oh, why don't you go in Iraq or Afghanistan.

Mọi người nói "Ồ, tại sao anh không đi Iraq hay là Afgahanistan.

They would be really useful."

Sẽ có ích đấy.

Or, "How can we help?"

hoặc là "Tôi có thể giúp được gì?"

I presume that you belong to the second category,

Tôi cho rằng đa số mọi người ở đây thuộc vào loại thứ hai.

and that's good,

và thế là tốt,

because for that project,

vì cho dự án đó,

I'm going to ask you to take the photos

tôi sẽ yêu cầu các bạn đi chụp ảnh

and paste them.

và dán chúng,.

So now my wish is:

Và điều ước của tôi là:

(mock drum roll)

(trống)

(Laughter)

(Cười)

I wish for you to stand up

Tôi mong mọi người sẽ đứng lên

for what you care about

cho những gì bạn quan tâm

by participating in a global art project,

bởi tham gia một dự án nghệ thuật toàn cầu,

and together we'll turn the world inside out.

và cùng nhau chúng ta sẽ thay đổi thế giới.

And this starts right now.

Và điều đó bắt đầu từ đây.

Yes, everyone in the room.

Và vâng, mọi người trong phòng.

Everyone watching.

Mọi người đang theo dõi.

I wanted that wish

Tôi mong điều ước này

to actually start now.

sẽ thực sự bắt đầu từ bây giờ.

So a subject you're passionate about, a person who you want to tell their story

Nếu có một chủ đề mà bạn đam mê, một người có câu chuyện mà bạn muốn kể lại

or even your own photos --

hay là những bức ảnh của chính mình

tell me what you stand for.

nói cho tôi biết bạn đứng lên vì điều gì.

Take the photos, the portraits,

Chụp những bức ảnh, hay chân dung,

upload it -- I'll give you all the details --

tải lên mạng, tôi sẽ cho bạn tất cả chi tiết

and I'll send you back your poster. Join by groups

và tôi sẽ gửi lại cho bạn poster. hãy tham gia vào từng nhóm

and reveal things to the world.

và làm lộ ra những điều về thế giới này.

The full data is on the website --

Tất cả những thông tin đều ở trên website:

insideoutproject.net --

insideoutproject.net

that is launching today.

sẽ được bắt đầu từ hôm nay.

What we see changes who we are.

Những gì chúng ta thấy thay đổi con người của chính ta.

When we act together,

Khi chúng ta cùng hành động,

the whole thing is much more than the sum of the parts.

tổng thể thì thường lớn hơn phép cộng của từng phần.

So I hope that, together, we'll create something

Và tôi tin rằng, cùng nhau, chúng ta sẽ tạo nên một thứ gì

that the world will remember.

mà thế giới sẽ ghi nhớ.

And this starts right now and depends on you.

Và mọi việc bắt đầu từ đây và phụ thuộc vào các bạn.

Thank you.

Xin cám ơn.

(Applause)

(Vỗ tay)

Thank you.

Xin cám ơn.

(Applause)

(Vỗ tay)