Exploring the mind of a killer | Jim Fallon

832,738 views ・ 2009-07-16

TED


Ju lutemi, klikoni dy herë mbi titrat në anglisht më poshtë për të luajtur videon.

Translator: Liridon Shala Reviewer: Robert Lokaj
00:18
I'm a neuroscientist, a professor at the University of California.
0
18330
3000
Unë jam një neuroshkencëtarë, profesorë në Universitetin e Karlifonisë.
00:21
And over the past 35 years,
1
21330
3000
Gjatë 35 viteve të kaluara,
00:24
I've studied behavior
2
24330
2000
Unë kam studjuar sjellëjet
00:26
on the basis of everything from genes
3
26330
3000
në baza nga gjithqka duke filluar prej gjeneve
00:29
through neurotransmitters, dopamine, things like that,
4
29330
2000
nëpermjet neurotransmetuesve, dopamines, gjërave të tilla,
00:31
all the way through circuit analysis.
5
31330
2000
deri tek qarku i analizave.
00:33
So that's what I normally do.
6
33330
2000
Pra kjo është ajo që normalishtë une bejë.
00:35
But then, for some reason,
7
35330
2000
Mirpo pastaj, për disa arësyje,
00:37
I got into something else, just recently.
8
37330
2000
kohëve të fundit, hyra në diqka tjetër.
00:39
And it all grew out of one of my colleagues asking me
9
39330
3000
Dhe e gjitha shkoi në bazë të një kolegu tim i cili më kërkoi
00:42
to analyze a bunch of brains
10
42330
2000
të analizoi disa trunjë
00:44
of psychopathic killers.
11
44330
2000
të vrasësve psikopatë.
00:46
And so this would be the typical talk I would give.
12
46330
3000
Dhe kjo do të jetë tema e përkryer që do të ipja.
00:49
And the question is, "How do you end up with a psychopathic killer?"
13
49330
3000
Dhe pyetja është, " Si përfundon me vrasësit psikopatë?"
00:52
What I mean by psychopathic killer
14
52330
2000
Qfar dua të them me vrasës psikopatë
00:54
are these people, these types of people.
15
54330
2000
janë këtë njerëz, këta lloje njerëzish.
00:56
And so some of the brains that I've studied
16
56330
2000
Pra disa prej trurve që unë kam studjuarë
00:58
are people you know about.
17
58330
2000
janë njerëz që dini për ta.
01:00
When I get the brains I don't know what I'm looking at.
18
60330
2000
Kur unë e marrë një tru, nuk e di se qfar po kërkoj në të.
01:02
It's blind experiments. They also gave me normal people and everything.
19
62330
2000
Është eksperiment i verbër. Ata më japin edhe njerëz normal dhe gjdogjë tjetër.
01:04
So I've looked at about 70 of these.
20
64330
2000
Pra kam shiquar 70 prej tyre.
01:06
And what came up was a number of pieces of data.
21
66330
3000
Dhe ajo që erdhi ishte një numer i disa pjesëve të dhënash.
01:09
So we look at these sorts of things theoretically,
22
69330
3000
Pra kemi kërkuer këso lloj gjërash teorikisht,
01:12
on the basis of genetics,
23
72330
2000
në baza të gjenetikës,
01:14
and brain damage, and interaction with environment,
24
74330
3000
dhe dëmtimeve trurore, dhe bashkëveprimi me ambientin,
01:17
and exactly how that machine works.
25
77330
2000
dhe saktësia se si makina punonë.
01:19
So we're interested in exactly where in the brain,
26
79330
2000
Pra ne jemi saktësisht të interesuar se kur në tru,
01:21
and what's the most important part of the brain.
27
81330
2000
dhe cila është pjesa më e rendësishme e trurit.
01:23
So we've been looking at this:
28
83330
3000
Pra kem qen duke punuar në këtë:
01:26
the interaction of genes,
29
86330
2000
bashkëveprimi i gjeneve,
01:28
what's called epigenetic effects,
30
88330
2000
ajo që
01:30
brain damage, and environment,
31
90330
2000
dëmtimet trurore, dhe ambienti,
01:32
and how these are tied together.
32
92330
2000
dhe si këto janë të lidhuar së bashku.
01:34
And how you end up with a psychopath, and a killer,
33
94330
2000
Dhe si përfundojmë me një psikopatë dhe një vrasës,
01:36
depends on exactly when the damage occurs.
34
96330
3000
varet saktësisht se ku është shkaktuar dëmtimi.
01:39
It's really a very precisely timed thing.
35
99330
3000
Është një gjë me kohë shumë të saktë.
01:42
You get different kinds of psychopaths.
36
102330
2000
Ke të bejë më psikopatë të ndryshem.
01:44
So we're going along with this. And here's, just to give you the pattern.
37
104330
3000
Ju vetem kaloni kohë me këtë. Dhe këtu ju vetem jepni konstruksionin tuajë.
01:47
The pattern is that those people, every one of them I looked at,
38
107330
3000
Konstruksioni për këtë njerëz, secilin prej tyre qe e kam shiquar,
01:50
who was a murderer, and was a serial killer,
39
110330
3000
që ka qen vrasës, dhe ishe vrasës serikë,
01:53
had damage to their orbital cortex,
40
113330
2000
kishte demtime dëmtime orbitale,
01:55
which is right above the eyes, the orbits,
41
115330
2000
e cila është sipër syve, orbita,
01:57
and also the interior part of the temporal lobe.
42
117330
2000
dhe gjithashtu pjesa brendshme e trurit kohorë.
01:59
So there is the pattern that every one of them had,
43
119330
2000
Pra është një qështje që secili prej tyre kishte,
02:01
but they all were a little different too.
44
121330
2000
mirpo të gjithë ishin të ndryshem.
02:03
They had other sorts of brain damage.
45
123330
2000
Ata kishin lloje të ndryshem të demtimeve në tru.
02:05
A key thing is that
46
125330
2000
Gjëja kryesore është
02:07
the major violence genes,
47
127330
3000
dëmtimet e mëdha të gjeneve,
02:10
it's called the MAO-A gene.
48
130330
3000
të quajtura MAO-A gjene.
02:13
And there is a variant of this gene that is in the normal population.
49
133330
4000
Dhe është një varjant i një gjeni i cili është edhe në popullësin normale.
02:17
Some of you have this. And it's sex-linked.
50
137330
3000
Disa prej jush keni këtë. Dhe sex-lidhurë.
02:20
It's on the X chromosome. And so in this way
51
140330
2000
Është në kromozonin X. Dhe në këtë menyr
02:22
you can only get it from your mother.
52
142330
3000
ju mund ta përfitoni atë nga nëna juaj.
02:25
And in fact this is probably why mostly men, boys,
53
145330
4000
Faktikisht kjo është ndoshta edhe arsyeja pse shumica e djemve,
02:29
are psychopathic killers,
54
149330
2000
janë vrasës psikopatë,
02:31
or are very aggressive.
55
151330
2000
apo shumë agresivë.
02:33
Because a daughter can get one X from the father,
56
153330
3000
Sepse një vajzë merr një X nga babai,
02:36
one X from the mother, it's kind of diluted out.
57
156330
2000
një nga nëna, është një lloje shperbërje.
02:38
But for a son, he can only get
58
158330
2000
Mirpo për një djalë, ai mundet të trashegoi
02:40
the X chromosome from his mother.
59
160330
2000
kromozonin X veten nga nëna e tijë.
02:42
So this is how it's passed from mother to son.
60
162330
3000
Pra kjo është menyra si transferohet nga nëna tek djali.
02:45
And it has to do with too much brain serotonin during development,
61
165330
4000
Dhe kjo ka shumë të bej me lëvizjet e trurit gjatë zhvillimit.
02:49
which is kind of interesting because serotonin
62
169330
2000
e cila është interesante sepse serotoni ( levizjet e trurit)
02:51
is supposed to make you calm and relaxed.
63
171330
3000
është ndërtuar për t'ju berë juve të butë dhe relakësuar.
02:54
But if you have this gene, in utero
64
174330
3000
Mirpo nese e keni këtë gjen në utero
02:57
your brain is bathed in this,
65
177330
2000
truri juaj është i mbyllur në këtë,
02:59
so your whole brain becomes insensitive to serotonin,
66
179330
2000
pra i gjithë truri behet i pandjeshem në seroton,
03:01
so it doesn't work later on in life.
67
181330
3000
pra nuk funksionon më vonë në jetë.
03:04
And I'd given this one talk in Israel,
68
184330
3000
Kam japur këtë prezentim në Izrael,
03:07
just this past year.
69
187330
2000
vitin e kaluarë.
03:09
And it does have some consequences.
70
189330
2000
Dhe pat disa konsekuenca.
03:11
Theoretically what this means
71
191330
2000
Teorikisht qfar kuptim ka kjo
03:13
is that in order to express this gene,
72
193330
3000
është që për arësyje të paraqitjes së kësaj gjene,
03:16
in a violent way,
73
196330
2000
në një menyr të dhunëshme,
03:18
very early on, before puberty,
74
198330
2000
shumë herët, përapa pobertetit,
03:20
you have to be involved in something that is really traumatic --
75
200330
3000
ju duhet të jeni të përfshir në diqka që është traumatike --
03:23
not a little stress, not being spanked or something,
76
203330
2000
jo në pak stresë, jo të qenit i ngacmuar apo diqka të till
03:25
but really seeing violence,
77
205330
2000
mirpo të inkuadruarit në dhunë të vërtet,
03:27
or being involved in it, in 3D.
78
207330
2000
apo të qenit i involvuar në 3D.
03:29
Right? That's how the mirror neuron system works.
79
209330
2000
Apo jo? Pra kështu funksionon sistemi neuro.
03:31
And so, if you have that gene,
80
211330
3000
Pra, nese e keni atë gjenë,
03:34
and you see a lot of violence
81
214330
3000
keni parë shumë dhunë
03:37
in a certain situation,
82
217330
2000
në disa situata,
03:39
this is the recipe for disaster, absolute disaster.
83
219330
3000
ky është receptori për shkatrrim, shkatrrim apsolutë.
03:42
And what I think might happen in these areas of the world,
84
222330
3000
Dhe atë që une mendoj se ndodh në këto vende të botës,
03:45
where we have constant violence,
85
225330
3000
ku kemi një dhunë të vazhdueshme,
03:48
you end up having generations of kids
86
228330
3000
ju përfundoni të keni gjenerata të fëmijeve
03:51
that are seeing all this violence.
87
231330
2000
të cilet e kanë parë të gjithë këtë dhunë.
03:53
And if I was a young girl, somewhere in a violent area,
88
233330
3000
Dhe po të isha një vajzë e vogël, diku në një zonë të dhunëshme,
03:56
you know, a 14 year old, and I want to find a mate,
89
236330
2000
e merrni me mend, një 14 vjeqare, dhe dëshiroj të gjejë një bashkëshortë,
03:58
I'd find some tough guy, right, to protect me.
90
238330
3000
do të gjeja diku të fortë, apo jo, për të më mbrojtur mua.
04:01
Well what the problem is this tends to concentrate these genes.
91
241330
4000
Mirpo qfar është problemi sepse tendon ti koncentroi këto gjene.
04:05
And now the boys and the girls get them.
92
245330
2000
Tani djemet dhe vajzat i marrin ato.
04:07
So I think after several generations,
93
247330
2000
Unë mendoj se pas disa gjenerata,
04:09
and here is the idea, we really have a tinderbox.
94
249330
3000
dhe këtu është ideja e vërtet e një kutie druri.
04:12
So that was the idea.
95
252330
2000
Pra ajo ishte ideja.
04:14
But then my mother said to me, "I hear you've been going around talking
96
254330
2000
Mirpo pastaj mamaja më tha mu, "Kam dëshuar se ke shëtitur dhe folur
04:16
about psychopathic killers.
97
256330
3000
rreth vrasësve psikopatë.
04:19
And you're talking as if you come from a normal family."
98
259330
3000
Dhe ti po flet sikuse ke ardhur nga një familje normale."
04:22
I said, "What the hell are you talking about?"
99
262330
2000
Unë thash, "Qfar dreqin po fletë?"
04:24
She then told me about our own family tree.
100
264330
3000
Ajo më tregoj për trungun e familjes së saj.
04:27
Now she blamed this on my father's side, of course.
101
267330
2000
Tashi, ajo më fajsoi mua për shkak të krahut të babit, sigurishtë.
04:29
This was one of these cases, because she has no violence in her background,
102
269330
4000
Kjo ishte njëra nga rastet, spese ajo nuk kishte dhunë në prapavinë e sajë,
04:33
but my father did.
103
273330
2000
mirpo babai imë kishte.
04:35
Well she said, "There is good news and bad news.
104
275330
2000
Mirpo ajo tha, "Ka lajme të mira dhe të këqija.
04:37
One of your cousins is Ezra Cornell, founder of Cornell university.
105
277330
3000
Njëri nga kusherinjët e tu është Ezra Cronell, themeluesi i Universitetit të Cornellit
04:40
But the bad news is that your cousin is also Lizzie Borden.
106
280330
3000
Mirpo lajmi i keqë është se kusherinju yt është gjithashtu Lizzie Borden.
04:43
Now I said, "Okay, so what? We have Lizzie."
107
283330
7000
Unë i thash, "Në rregull atëher qfarë? Kush është Lizzie."
04:50
She goes, "No it gets worse, read this book."
108
290330
2000
Ajo vahzon, "Bëhet edhe më keq, lexo këtë libër."
04:52
And here is this "Killed Strangely," and it's this historical book.
109
292330
2000
Dhe këtu është "Killed Strangely," dhe është ky libër historik.
04:54
And the first murder
110
294330
2000
Dhe vrasësi i parë
04:56
of a mother by a son
111
296330
2000
i një mamaje nga djali i sajë
04:58
was my great-great-great-great-great-great-grandfather.
112
298330
3000
ishte stër-stër-stër-stër-stër-stër-stër-stër-stër-stër-stër-stër-stër-gjyshi.
05:01
Okay, so that's the first case of matricide.
113
301330
3000
Në rregullë, pra ky është rasti i parë i vrasësit të mamasë.
05:04
And that book is very interesting. Because it's about witch trials,
114
304330
3000
Dhe ai libër është shumë interesant. Sepse është magjistarë,
05:07
and how people thought back then.
115
307330
2000
dhe se si njerëzit mendonin atëher.
05:09
But it doesn't stop there.
116
309330
2000
Mirpo nuk ndalet aty.
05:11
There were seven more men, on my father's side,
117
311330
3000
ishin shtatë djema të tjerë, në krahun e babit tim,
05:14
starting then, Cornells, that were all murderers.
118
314330
4000
duke filluar atëher, Cornells, ata ishin të gjithë vrasës.
05:18
Okay, now this gives one a little pause.
119
318330
3000
Në rregull, kjo më dha një pauz të vogël.
05:21
(Laughter)
120
321330
2000
(Qeshen)
05:23
Because my father himself,
121
323330
2000
Sepse babi imë,
05:25
and my three uncles, in World War II,
122
325330
2000
dhe tre gjagjallarët e mi, në luftën e dytë botërore,
05:27
were all conscientious objectors, all pussycats.
123
327330
3000
të gjithë ishin që kishin refuzuar ushtrinë,
05:30
But every once in a while, like Lizzie Borden, like three times a century,
124
330330
2000
Mirpo secili nganjëherë, sikurse Lizzie Borden, sikurse tri herë në një shekull,
05:32
and we're kind of due.
125
332330
2000
dhe ne jemi në një llojë fundi.
05:34
(Laughter)
126
334330
3000
(Qeshen)
05:37
So the moral of the story is:
127
337330
2000
Pra morali i këtij tregimi është:
05:39
people in glass houses shouldn't throw stones.
128
339330
2000
njerëzit në shtëpi me gjama s'duhet të gjuajn gurë.
05:41
But more likely is this.
129
341330
3000
Mirpo pothuajse është kështu.
05:44
(Laughter)
130
344330
4000
(Qeshen)
05:48
And we had to take action. Now our kids found out about it.
131
348330
3000
Dhe ne duhet të marrim përgjegjësi. Tani fëmijet tanë e kan zbuluar
05:51
And they all seemed to be OK.
132
351330
2000
Dhe ata duken të jenë në rregull.
05:53
But our grandkids are going to be kind of concerned here.
133
353330
3000
Mirpo fëmijet e fëmive tan do të jenë të brengosur këtu.
05:56
So what we've done is I've started to do PET scans
134
356330
3000
Pra atë që ne kemi filluar të bejmë është ti hedhim një sy
05:59
of everybody in the family.
135
359330
2000
secilit në familje.
06:01
(Laughter)
136
361330
1000
(Qeshen)
06:02
We started to do PET scans, EEGs and genetic analysis
137
362330
3000
Kemi filluar ti hedhim një sy, Eeg dhe analiza gjenetike
06:05
to see where the bad news is.
138
365330
2000
për të parë se ku është lajmi i keq.
06:07
Now the only person -- it turns out
139
367330
2000
Tani i vetmi përson -- duhet të jetë
06:09
one son and one daughter, siblings,
140
369330
3000
një djali dhe një vajzë, vëlla e motër,
06:12
didn't get along and their patterns are exactly the same.
141
372330
2000
nuk shkuan mirë dhe analizat e tyre janë të njejta.
06:14
They have the same brain, and the same EEG.
142
374330
3000
Ata kanë të njejtin tru, dhe të njejtin EEG.
06:17
And now they are close as can be.
143
377330
3000
Dhe tani ata janë afër sa mund të jenë.
06:20
But there's gonna be bad news somewhere.
144
380330
2000
Mirpo do të jetë një lajm i keq diku.
06:22
And we don't know where it's going to pop up.
145
382330
2000
Dhe ne nuk e dim se ku do të shfaqet.
06:24
So that's my talk.
146
384330
2000
Pra ky ishte fjalimi imë.
06:26
(Laughter)
147
386330
1000
(Qeshen)
Rreth kësaj faqe interneti

Kjo faqe do t'ju prezantojë me videot e YouTube që janë të dobishme për të mësuar anglisht. Do të shihni mësime angleze të mësuara nga mësues të nivelit më të lartë nga e gjithë bota. Klikoni dy herë mbi titrat në anglisht të shfaqura në secilën faqe të videos për të luajtur videon prej andej. Titrat lëvizin në sinkron me riprodhimin e videos. Nëse keni ndonjë koment ose kërkesë, ju lutemi na kontaktoni duke përdorur këtë formular kontakti.

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7