Exploring the mind of a killer | Jim Fallon

Tłumaczenie: Marek Lewandowski Korekta: Maciej Ciara

I'm a neuroscientist, a professor at the University of California.

Jestem profesorem na Uniwersytecie Kalifornijskim.

And over the past 35 years,

I przez ostatnie 35 lat

I've studied behavior

studiowałem zachowanie

on the basis of everything from genes

na podstawie wszystkiego, od genów

through neurotransmitters, dopamine, things like that,

przez neurotransmitery, dopaminę, itp.

all the way through circuit analysis.

całą drogę do analizy obwodu.

So that's what I normally do.

Więc tym się normalnie zajmuję.

But then, for some reason,

Ale z jakiegoś powodu,

I got into something else, just recently.

zacząłem zajmować się czymś innym.

And it all grew out of one of my colleagues asking me

I to wszystko wyrosło z tego, że jeden z moich kolegów poprosił mnie

to analyze a bunch of brains

o analizę mózgów

of psychopathic killers.

psychopatycznych zabójców.

And so this would be the typical talk I would give.

I to mogłaby być typowa prezentacja.

And the question is, "How do you end up with a psychopathic killer?"

A pytanie jest: "Skąd pochodzą zabójcy psychopaci?"

What I mean by psychopathic killer

Zabójcę psychopatę rozumiem jako

are these people, these types of people.

ludzi tego typu.

And so some of the brains that I've studied

Niektóre mózgi, które badałem,

are people you know about.

należą do ludzi, o których każdy wie.

When I get the brains I don't know what I'm looking at.

Kiedy dostaję mózgi, nie wiem na co zwrócić uwagę.

It's blind experiments. They also gave me normal people and everything.

To były ślepe eksperymenty. Dali mi także normalnych ludzi.

So I've looked at about 70 of these.

Więc przejrzałem ich około 70.

And what came up was a number of pieces of data.

I pojawiła się duża liczba danych.

So we look at these sorts of things theoretically,

I spojrzeliśmy na to z punktu widzenia teorii,

on the basis of genetics,

pod względem genetyki,

and brain damage, and interaction with environment,

uszkodzeń mózgu, oraz interakcji z otoczeniem,

and exactly how that machine works.

i jak to wszystko ze sobą współpracuję.

So we're interested in exactly where in the brain,

Interesujemy się gdzie dokładnie w mózgu znajduje się

and what's the most important part of the brain.

jego najważniejsza część.

So we've been looking at this:

Właśnie takie rzeczy badaliśmy.

the interaction of genes,

Interakcje pomiędzy genami

what's called epigenetic effects,

tzw. efekt epigenetyczny,

brain damage, and environment,

uszkodzenia mózgu, środowisko,

and how these are tied together.

i jak te rzeczy są ze sobą powiązane.

And how you end up with a psychopath, and a killer,

Jak to się ma do psychopaty i zabójcy,

depends on exactly when the damage occurs.

zależy od tego, gdzie uszkodzenie występuje.

It's really a very precisely timed thing.

To jest naprawdę precyzyjnie określone.

You get different kinds of psychopaths.

Są różne rodzaje psychopatów.

So we're going along with this. And here's, just to give you the pattern.

Tutaj prezentuję zależność.

The pattern is that those people, every one of them I looked at,

Zależność była taka, że każdy, którego badałem,

who was a murderer, and was a serial killer,

który był seryjnym zabójcą,

had damage to their orbital cortex,

miał uszkodzenia kory mózgowej płata czołowego.

which is right above the eyes, the orbits,

Która znajduję się powyżej oczu.

and also the interior part of the temporal lobe.

Uszkodzona była także wewnętrzna część płata skroniowego.

So there is the pattern that every one of them had,

Taka jest zależność, która występowała u każdego z nich.

but they all were a little different too.

Ale oni też różnili się od siebie.

They had other sorts of brain damage.

Mieli inne rodzaje uszkodzenia mózgu.

A key thing is that

Kluczową rzeczą jest efekt

the major violence genes,

głównych genów przemocy.

it's called the MAO-A gene.

Np. gen MAO-A.

And there is a variant of this gene that is in the normal population.

Istnieje wariant tego genu, który jest powszechny wśród populacji.

Some of you have this. And it's sex-linked.

Niektórzy z was go mają, jest połączony z seksualnością.

It's on the X chromosome. And so in this way

Jest w chromosomie X,

you can only get it from your mother.

więc możecie go dostać od waszej matki.

And in fact this is probably why mostly men, boys,

To wyjaśnia, dlaczego zazwyczaj mężczyźni

are psychopathic killers,

są psychopatycznymi zabójcami

or are very aggressive.

albo są bardzo agresywni.

Because a daughter can get one X from the father,

Córka może odziedziczyć jeden chromosom X od ojca,

one X from the mother, it's kind of diluted out.

a drugi od matki. Wtedy jest mniej skoncentrowany.

But for a son, he can only get

Ale syn może odziedziczyć

the X chromosome from his mother.

chromosom X tylko od matki.

So this is how it's passed from mother to son.

Dlatego to przechodzi od matki do syna.

And it has to do with too much brain serotonin during development,

Ma to związek ze zbyt dużą produkcją serotoniny podczas rozwoju.

which is kind of interesting because serotonin

Co jest dosyć ciekawe, ponieważ serotonina

is supposed to make you calm and relaxed.

ma zazwyczaj działanie uspokajające.

But if you have this gene, in utero

Jeśli posiadasz ten gen, podczas życia płodowego,

your brain is bathed in this,

twój mózg "pływa" w serotoninie.

so your whole brain becomes insensitive to serotonin,

I cały mózg wytwarza tolerancję na serotoninę.

so it doesn't work later on in life.

Przez co nie ma ona efektu w późniejszym okresie życia.

And I'd given this one talk in Israel,

Rok temu, w Izraelu,

just this past year.

robiłem pewną prezentację.

And it does have some consequences.

I to ma pewne konsekwencje.

Theoretically what this means

W teorii, to oznacza, że

is that in order to express this gene,

aby ten gen na nas wpłynął,

in a violent way,

w gwałtowny sposób,

very early on, before puberty,

musimy przeżyć coś niezwykle traumatycznego,

you have to be involved in something that is really traumatic --

przed okresem dojrzewania.

not a little stress, not being spanked or something,

Nie chodzi tu o drobny stress, jak klaps od rodziców.

but really seeing violence,

Trzeba zobaczyć przemoc

or being involved in it, in 3D.

albo brać udział w przemocy. W trzech wymiarach.

Right? That's how the mirror neuron system works.

Tak działa system neuronów lustrzanych.

And so, if you have that gene,

Jeśli posiada się ten gen,

and you see a lot of violence

i widzi się wiele przemocy,

in a certain situation,

w pewnych okolicznościach,

this is the recipe for disaster, absolute disaster.

staje się to przepisem na katastrofę.

And what I think might happen in these areas of the world,

Uważam, że w tych miejscach na Ziemi,

where we have constant violence,

gdzie występuje ciągła przemoc,

you end up having generations of kids

jest wiele pokoleń dzieci,

that are seeing all this violence.

które muszą być świadkami tej przemocy.

And if I was a young girl, somewhere in a violent area,

Gdybym był małą dziewczynką, gdzieś w takim miejscu,

you know, a 14 year old, and I want to find a mate,

i potrzebowałabym przyjaciela,

I'd find some tough guy, right, to protect me.

to znalazłabym jakiegoś twardziela, żeby mnie chronił.

Well what the problem is this tends to concentrate these genes.

Problem polega na tym, że takie sytuację mają zwyczaj

And now the boys and the girls get them.

koncentrować geny. Dostają je dziewczyny i chłopaki.

So I think after several generations,

Po wielu pokoleniach,

and here is the idea, we really have a tinderbox.

mamy tykającą bombę zegarową.

So that was the idea.

Taka była idea.

But then my mother said to me, "I hear you've been going around talking

Mama mi powiedziała "Podobno chodzisz i gadasz wszyskim

about psychopathic killers.

o mordercach psychopatach?"

And you're talking as if you come from a normal family."

"Mówisz tak, jakbyś pochodził z normalnej rodziny".

I said, "What the hell are you talking about?"

I ja na to "O czym, do cholery, mówisz"?

She then told me about our own family tree.

Opowiedziała mi o swoim drzewie genealogicznym.

Now she blamed this on my father's side, of course.

Oczywiście cała wina spadła na rodzinę mego ojca.

This was one of these cases, because she has no violence in her background,

Tak jest, ponieważ w jej rodzinie nie ma historii przemocy.

but my father did.

Ale u mojego ojca owszem.

Well she said, "There is good news and bad news.

Powiedziała "Jest dobra i zła wiadomość".

One of your cousins is Ezra Cornell, founder of Cornell university.

"Twój kuzyn Ezra Cornell założył Cornell University"

But the bad news is that your cousin is also Lizzie Borden.

"Zła wiadomość jest taka, że Lizzi Borden też jest twoich kuzynem".

Now I said, "Okay, so what? We have Lizzie."

Ja na to: "Ok, i co w związku z tym?"

She goes, "No it gets worse, read this book."

Ona na to: "Jest gorzej. Przeczytaj tą książkę"

And here is this "Killed Strangely," and it's this historical book.

W rękach miałem "Killed Strangely" - książka historyczna.

And the first murder

Pierwsze opisane w niej morderstwo,

of a mother by a son

to matka zabita przez syna,

was my great-great-great-great-great-great-grandfather.

który był moim prapraprapraprapradziadkiem.

Okay, so that's the first case of matricide.

To był pierwszy rodzinny przypadek matkobójstwa.

And that book is very interesting. Because it's about witch trials,

Jest to bardzo interesująca książka. Mówi o sądzeniu czarownic

and how people thought back then.

i o tym jak ludzie kiedyś myśleli.

But it doesn't stop there.

Ale na tym się nie kończy.

There were seven more men, on my father's side,

Było jeszcze siedmiu mężczyzn ze strony mojego ojca.

starting then, Cornells, that were all murderers.

Wszyscy byli mordercami.

Okay, now this gives one a little pause.

To wszystko skłania do myślenia...

(Laughter)

(Śmiech)

Because my father himself,

Mój ojciec i trzej wujkowie,

and my three uncles, in World War II,

podczas drugiej wojny światowej,

were all conscientious objectors, all pussycats.

byli przeciwni wojnie - mięczaki.

But every once in a while, like Lizzie Borden, like three times a century,

Ale co jakiś czas, zdarza się egzemplarz jak Lizzie Borden.

and we're kind of due.

I to już prawie pora.

(Laughter)

(Śmiech)

So the moral of the story is:

Morał jest taki:

people in glass houses shouldn't throw stones.

Jeśli samemu nie jest się bez wad, nie należy krytykować innych.

But more likely is this.

Ale TO jest bardziej prawdopodobne.

(Laughter)

(Śmiech)

And we had to take action. Now our kids found out about it.

Musieliśmy podjąć jakieś działanie. Nasze dzieci o tym już wiedzą.

And they all seemed to be OK.

Raczej wszystko z nimi dobrze.

But our grandkids are going to be kind of concerned here.

Ale nasze wnuki będą miały pewne zmartwienie.

So what we've done is I've started to do PET scans

Na wszelki wypadek zacząłem robić badania tomograficzne

of everybody in the family.

całej rodziny.

(Laughter)

(Śmiech)

We started to do PET scans, EEGs and genetic analysis

Zaczęliśmy robić tomografię, EEG, oraz analizę genetyczną,

to see where the bad news is.

żeby odnaleźć problemy.

Now the only person -- it turns out

Okazało się, że jedno rodzeństwo,

one son and one daughter, siblings,

syn oraz córka,

didn't get along and their patterns are exactly the same.

nie dogadują się i mają identyczne wyniki badań.

They have the same brain, and the same EEG.

Mają taki sam mózg i takie same EEG.

And now they are close as can be.

Bliżej być nie mogą.

But there's gonna be bad news somewhere.

Kiedyś, gdzieś coś złego się wydarzy.

And we don't know where it's going to pop up.

Ale nie wiemy gdzie to się pojawi.

So that's my talk.

Tyle na dzisiaj.

(Laughter)

(Śmiech)