Conception to birth -- visualized | Alexander Tsiaras

Translator: Spartak Ferrollari Reviewer: Helena Bedalli

I was offered a position as associate professor of medicine

Më ofruan një pozicion si profesor i asocuar i mjekësisë

and chief of scientific visualization

dhe shef i vizualizimit shkencor

at Yale University

në Universitetin e Yale-it

in the department of medicine.

në departamentin e mjekësisë.

And my job was to write many of the algorithms and code

Dhe puna ime ishte të shkruaja një numër të madh algoritmesh dhe kodi

for NASA to do virtual surgery

për NASA-n për të bërë kirurgji virtuale

in preparation for the astronauts going into deep-space flight,

në përgatitje për astronautët që do të shkonin në hapësirë​​,

so they could be kept in robotic pods.

se si mund ti mbanin në lëvozhga robotike.

One of the fascinating things about what we were working on

Një nga gjërat interesante rreth asaj që ne po bënim

qe që ne po shihnim, përdornim teknologjitë e reja të skanimit,

is that we were seeing, using new scanning technologies,

mendoni të keni diçka që nuk e keni parë kurrë ndonjëherë --

things that had never been seen before.

jo vetëm në menaxhimin e sëmundjes,

Not only in disease management,

but also things that allowed us to see things about the body

por edhe gjëra që na lejuan të shohim gjëra rreth trupit të njeriut,

that just made you marvel.

që thjesht na mahnitën.

I remember one of the first times we were looking at collagen.

Më kujtohet në një nga herët e para kemi vërejtur kolagjenin.

And your entire body, everything --

I gjithë trupi juaj, çdo gjë --

your hair, skin, bone, nails --

flokët, lëkura, kockat, thonjtë --

everything is made of collagen.

çdo gjë është bërë me kolagjen.

And it's a kind of rope-like structure that twirls and swirls like this.

Kjo ëshë një lloj strukture si litar

i përdredhur e i shtjellë kështu.

Dhe i vetmi vend ku kollagjeni ndërron strukturën e tij

And the only place that collagen changes its structure

është në kornean e syrit tënd.

is in the cornea of your eye.

Në sytë tuaj,

In your eye, it becomes a grid formation,

ai trasformohet në formë rrjeti,

and therefore, it becomes transparent, as opposed to opaque.

dhe kështu bëhet transparent dhe jo opak.

So perfectly organized a structure,

Një strukturë e organizuar me aq përsosmëri,

it was hard not to attribute divinity to it.

sa është e vështirë të mos t'i atribuohet ndonjë forme hyjnore.

Because we kept on seeing this in different parts of the body.

Sepse ne vazhduam ta shihnim atë shumë herë vazhdimisht

në pjesë të ndryshme të trupit.

One of the opportunities I had

Një nga mundësitë që kisha

was one person was working on a really interesting

ishte një person që punonte për NIH (Instituti Kombëtar i Shëndetësisë)

micromagnetic resonance imaging machine with the NIH.

me një aparat shumë interesant të imazheve me anë resonacës magnetike.

And what we were going to do

Dhe ajo që ishim duke bërë

was scan a new project

qe skanimi i një projekti të ri

on the development of the fetus from conception to birth

mbi zhvillimin e fetusit nga ngjiza deri në lindje

dukë përdorur këto lloje teknollogjish të reja.

using these new technologies.

So I wrote the algorithms and code,

Kështu unë shkruajta një algoritëm në kod,

and he built the hardware -- Paul Lauterbur --

dhe ai ndërtoi aparatin -- Paul Lauterbur --

then went onto win the Nobel Prize for inventing the MRI.

që ka marrë çmimin Nobel për shpikjen e Resonacëss Magnetike me Imazhe

I got the data.

Unë kisha të dhënat.

And I'm going to show you a sample of the piece,

Tani do t'ju tregoj një fragment,

"From Conception to Birth."

"Nga ngjizja në lindje."

(Music)

(Muzikë)

[From Conception to Birth]

Tekst Video: "Nga ngjizja në lindje."

[Oocyte]

Ovociti

[Sperm]

Sperma

[Egg Inseminated]

Fertilizimi i vezës

[24 Hours: Baby's first division]

24 orë; ndarja e parë qelizore e foshnjës

[The fertilized ovum divides a few hours after fusion...]

Veza e fekonduar ndahet disa orë pas fuzionit ...

[And divides anew every 12 to 15 hours.]

Dhe ndahet përsëri çdo 12 deri në 15 orë.

Embrioni i hershëm

[Early Embryo]

Qesja e të verdhës së vezës vazhdon të ushqejë foshnjen.

[Yolk sack still feeding baby.]

[25 Days: Heart chamber developing.]

25 ditë: Zhvillimi i dhomëzave të zemrës

[32 Days: Arms & hands are developing]

32 ditë: Zhvillimi i krahëve dhe duarve

[36 Days: Beginning of the primitive vertebrae]

36 ditë: Paraqitja fillestare e vertebrave të shtyllës kurrizore

[These weeks are the period of the most rapid development

Këto javë janë të periudhës së zhvillimit më të shpejtë të fetusit.

of the fetus.]

[If the fetus continues to grow at this speed for the entire 9 months,

Nëse fetusi do të vazhdonte me këtë shpejtësi zhvillimin e tij për nëntë muaj

it would be 1.5 tons at birth.]

në lindje do të kishte një madhësi prej një toni e gjysëm.

[45 Days]

45 ditë

Zemra rreh dy herë me shpejt se zemra e nënës.

[Embryo's heart is beating twice as fast as the mother's.]

[51 Days]

51 ditë

[Developing retina, nose and fingers]

52 ditë: Zhvillimi i retinës, hundës dhe gishtave

Lëvizja e vazhdueshme e fetusit në mitër

[The fetus' continual movement in the womb

is necessary for muscular and skeletal growth.]

është e nevojshme për rritjen muskulore dhe skeletore.

[12 Weeks: Indifferent penis]

12 javë: asnjë organ seksual --

[Girl or boy yet to be determined]

vajzë a djalë nuk përcaktohet ende

[8 Months]

8 muaj

[Delivery: The expulsion stage]

Lindja e fëmijës: në fazën e dëbimit nga mitra

[The moment of birth]

Momenti i lindjes

(Duartrokitje)

(Applause)

Alexander Tsiaras: Faleminderit.

Alexander Tsiaras: Thank you.

Por siç mund ta shihni,

But as you can see,

when you actually start working on this data,

kur filloni të punoni me këto të dhëna,

kjo është goxha spektakolare.

it's pretty spectacular.

And as we kept on scanning more and more,

Dhe ndërsa ne vazhdojmë me skanimet njëri pas tjetrit,

working on this project,

duke punuar mbi këtë projekt,

duke kërkuar në këto dy qeliza të thjeshta

looking at these two simple cells

që kanë këtë lloj mekanizmi të pabesueshëm

that have this unbelievable machinery that will become the magic of you.

e cila si për magji bëhet një person.

And as we kept on working on this data,

Dhe ndërsa vazhdonim punën mbi këto të dhëna,

looking at small clusters of the body,

duke vërejtur copa të vogla të trupit,

these little pieces of tissue

këto pjesë të vogla të indit

that were the trophoblasts coming off of the blastocyst,

të cilat ishin një trofoblast të krijuara nga një blastocist,

të gjitha befas krijonin një strofull në anë të mitrës,

all of a sudden burrowing itself into the side of the uterus,

duke thëne, "Unë jam këtu për të ndënjur."

saying, "I'm here to stay."

Having conversation and communications

Papritmas, bisedojnë dhe komunikojnë

with the estrogens, the progesterones,

me estrogjenët, progesteronët,

saying, "I'm here to stay, plant me,"

duke thëne, "Unë jam këtu për të ndënjur, me mbillni,"

ndërtojnë këtë fetus të pabesueshëm trilinear

building this incredible trilinear fetus

kjo ndodh, brenda 44 ditësh,

that becomes, within 44 days, something that you can recognize,

diçka që ju mund të kuptoni

and then at nine weeks is really kind of a little human being.

dhe pas nëntë javësh

është një specie e të qënit të vogël njerëzor.

The marvel of this information:

Mrekullia e këtij informacioni:

How do we actually have this biological mechanism

Si është e mundur që ne të kemi këtë mekanizëm biologjik

në brëndësi të trupit tonë

inside our body

to actually see this information?

për të parë këtë informacion?

I'm going to show you something pretty unique.

Tani do të tregoj diçka shumë e rrallë.

Kjo është zemra e njeriut në 25 javë.

Here's a human heart at 25 days.

Në thelb ka dy elemente.

It's just basically two strands.

And like this magnificent origami,

Dhe ngjan me një origami shumë të bukur,

cells are developing at one million cells per second at four weeks,

qelizat po zhvillohen

me një ritëm prej 1 milion qeliza për sekondë deri në 4 javë,

as it's just folding on itself.

që thjesht paloset në vet vete.

Within five weeks, you start to see the early atrium and the early ventricles.

Në më pak se pesë javë, ju filloni të shihni barkushen e hershme dhe ventrikulën e hershme.

Gjashtë javë, këto palosje tani fillojnë

Six weeks, these folds are now beginning

me papillat brenda zemrës

with the papilla on the inside of the heart

e cila është në gjendje për të tërhequr poshtë

actually being able to pull down each one of those valves in your heart

secilën nga këto valvula në zemrën tuaj

until you get a mature heart --

derisa ju të keni një zemër të rritur --

and then basically the development of the entire human body.

dhe në përgjithësi zhvillimin e gjithë trupit të njeriut.

Magjia e mekanizmit

The magic of the mechanisms inside each genetic structure

të çdo strukture gjenetike

saying exactly where that nerve cell should go --

thotë pikërisht aty ku çdo qelizë nervore ka për të shkuar --

the complexity of these,

kompleksiteti i këtyre modeleve matematikore

the mathematical models of how these things are indeed done

se si këto gjëra janë bërë me të vërtetë

shkojnë përtej të kuptuarit njerëzor.

are beyond human comprehension.

Edhe pse unë jam një matematikan,

Even though I am a mathematician,

e shoh këtë gjë me çudi:

I look at this with marvel

of how do these instruction sets not make these mistakes

se si ky grup udhëzimesh

nuk përmban gabime

as they build what is us?

dhe ndërton atë që jemi ne?

It's a mystery, it's magic, it's divinity.

Është një mister, është e magjishme, është hyjnore.

Then you start to take a look at adult life.

Pastaj ju shikoni në jetën e rritur.

Take a look at this little tuft of capillaries.

Hidhni një sy në këtë tufë të vogël kapilarësh.

It's just a tiny sub-substructure, microscopic.

Kjo është një nën-nënstrukturë e vogël , mikroskopike.

But basically by the time you're nine months and you're given birth,

Por në thelb, kur ju jeni nëntë muajsh dhe vini në botë,

you have almost 60,000 miles of vessels inside your body.

ju keni pothuajse 96.000 kilometra enë gjaku

brenda trupit tuaj.

And only one mile is visible.

Dua të them, që vetëm rreth 1 km e gjysëm janë të dukshëm.

59,999 miles

Por 96000 km

that are basically bringing nutrients and taking waste away.

ofrojnë ushqim dhe shkarkojnë mbeturinat.

The complexity of building that within a single system

Kompleksitetin e këtij ndërtimi në një sistem të vetëm

is, again, beyond any comprehension or any existing mathematics today.

është, përsëri, përtej të kuptuarit tonë

apo çdo zgjidhjeje matematike sot ekzistuese.

And then instructions set,

Kjo seri udhëzimesh

from the brain to every other part of the body --

nga truri tek çdo pjesë tjetër e trupit --

shikoni në kompleksitetin e paketave.

look at the complexity of the folding.

Where does this intelligence

Si ja bën kjo inteligjencë

of knowing that a fold can actually hold more information,

të dijë se një paketë mund të përmbajnë më shumë informacion

duke shikuar rritjen e trurit një fëmijës --

so as you actually watch the baby's brain grow.

And this is one of the things we're doing.

kjo është ajo që ne jemi duke bërë tani.

We're launching two new studies

Në fakt ne jemi duke nisur dy studime të reja

of scanning babies' brains from the moment they're born.

në skanimin e trurit të foshnjave në lindje.

Every six months until they're six years old,

Çdo gjashtë muaj deri sa të arrijnë në moshën 6 vjeçare --

we're going to be doing about 250 children,

ne do të bëjmë atë në gati 250 fëmijë --

watching exactly how the gyri and the sulci of the brains fold

duke shikuar saktësisht si formohen cirkonvolucionet dhe palosjet e trurit

to see how this magnificent development

për të parë se si ky zhvillim i mrekullueshëm

transformohet në kujtesë dhe mbrekullinë që ne jemi.

actually turns into memories and the marvel that is us.

And it's not just our own existence,

Kjo nuk është vetëm ekzistenca jonë,

but how does the woman's body understand

por si e bën trupin e gruas të kuptojë

të ketë një strukturë gjenetike që nuk është ndërtuar vetëm për të

to have genetic structure that not only builds her own,

por ka njohurinë

but then has the understanding

that allows her to become

që e lejon të bëhet

a walking immunological, cardiovascular system

një sistem imunologjikal, kardiovaskular në ecje

that basically is a mobile system

e cila në thelb është një sistem në lëvizje

that can actually nurture,

që mund të ushqejnë dhe trajtojnë këtë fëmijë në mënyrë të mrekullueshme

treat this child with a kind of marvel

that is beyond, again, our comprehension --

është, përsëri, përtej të kuptuarit tonë --

magjia e ekzistencës, që ne jemi.

the magic that is existence, that is us?

Faleminderit

Thank you.

(Applause)

(Duartrokitje)