The invisible life hidden beneath Antarctica's ice | Ariel Waldman

Translator: Lea Noberdaliu Reviewer: Helena Bedalli

A mund ta gjeni se çfarë është kjo?

Can you guess what this is?

What if I told you there's a place where the creatures are made of glass?

Çka nëse ju them se ekziston një vend ku krijesat përbëhen nga xhami?

Or that there are life-forms that are invisible to us,

Ose ka edhe forma të tjera të jetesës të padukshme për neve,

but astronauts see them all the time?

por astronautët i shohin gjatë gjithë kohës?

These invisible glass creatures aren't aliens on a faraway exoplanet.

Këto krijesa të padukshme të xhamit

nuk janë jashtëtokësor në një planet të largët.

They're diatoms:

Janë diatome:

photosynthetic, single-celled algae responsible for producing oxygen

fotosintetike, alga njëqelizore të përgjegjshme për prodhimin e oksigjenit

and helping seed clouds on a planetary scale

dhe për të ndihmuar retë në një shkallë planetare

and with intricately sculpted, geometric exoskeletons made of --

dhe me eksoskeletone të skalitura në mënyrë të ndërlikuar, gjeometrike

yeah, glass.

të bëra nga xhami.

Mund t'i shihni ato në shakullimat e ngjyrave të sipërfaqeve të oqeaneve

You can see them in swirls of ocean-surface colors from space.

prej hapësirës.

And when they die,

Dhe kur ato vdesin,

shtëpitë e tyre të xhamit fundosen në thellësitë e oqeaneve,

their glass houses sink to the depths of the oceans,

taking carbon out of the air

duke e marrë karbonin nga ajri

and with them to the grave,

me to në arkivol,

accounting for a significant amount of carbon sequestration in the oceans.

duke llogaritur një shumë të konsiderueshme

të sekuestrimit të karbonit nëpër oqeane.

We live on an alien planet.

Ne jetojmë në një planet të alienëve.

There is so much weird life here on Earth to study,

Ka shumë jetë të cuditshme që mund t'i studiojmë këtu në Tokë,

and so much of it lives at the edges of our world,

dhe shumë nga ato jetojnë në cepat e botës sonë,

of our sight and of our understanding.

pikëpamjes sonë dhe kuptimit tonë.

One of those edges is Antarctica.

Një nga këto cepa është Antarktika.

Në mënyrë tipike, kur mendojnë për Antarktikën,

Typically, when we think about Antarctica,

we think of a place that's barren and lifeless ...

ne mendojmë për një vend të thatë dhe pa jetë...

except for a few penguins.

përveç disa pinguinëve.

But Antarctica should instead be known as a polar oasis of life,

Por Antarktika duhet të njihet më mirë si oazi polar i jetës,

host to countless creatures that are utterly fascinating.

shtëpia e krijesave të pafundme që janë jashtëzakonisht magjepsëse.

So why haven't we seen them on the latest nature documentary?

Po pse nuk i kemi parë ne ato në dokumentarin e fundit të natyrës?

Well, they lurk beneath the snow and ice,

Ato fshihen nën borë dhe akull,

virtually invisible to us.

virtualisht të padukshme për ne.

They're microbes:

Ato janë mikrobe:

tiny plants and animals living embedded inside of glaciers,

bimë dhe kafshë të vogla që jetojnë të ngulitura brenda akullnajave,

underneath the sea ice

nën akullin e detit

and swimming in subglacial ponds.

dhe notojnë në pellgje subglaciale.

And they're no less charismatic than any of the megafauna

Dhe ata nuk janë më pak karizmatik se ndonjë megafaunë

that you're used to seeing in a nature documentary.

të cilën jeni mësuar ta shihni në dokumentar për natyrën.

But how do you compel people to explore what they can't see?

Por si t'i detyrojmë njerëzit të eksplorojmë atë që nuk e shohin?

I recently led a five-week expedition to Antarctica

Kohët e fundit kam udhëhequr një ekspeditë pesë-javore në Antarktikë

to essentially become a wildlife filmmaker at the microbial scale.

për tu bërë prodhuese filmash për jetën e egër në shkallë mikrobiale.

With 185 pounds of gear,

Me pajisje që peshonin 90kg.

I boarded a military aircraft

Hipa në një avion ushtarak

and brought microscopes into the field

dhe sjella mikroskopë në fushë

to film and investigate these microscopic extremophiles,

për të xhiruar dhe për të hetuar këto ekstremofile,

so that we can become more familiar with a poorly understood ecosystem

për t'a njohur më mirë këtë ekosistem

that we live with here on Earth.

në të cilin jetojmë në Tokë.

To film these invisible creatures in action,

Për t'i xhiruar këto krijesa të padukshme në lëvizje,

I needed to see where they call home --

Duhet të shihja vendin të cilin ato e quajnë shtëpi.

I needed to venture under the ice.

Duhet të ndërmerrja këtë, nën akull.

Every year, the sea ice nearly doubles the entire size of Antarctica.

Çdo vit, akulli i detit pothuajse dyfishon madhësinë e plotë të Antarktikës.

Për të shikuar nën akullin e trashë,

To get a glimpse below the nine-feet-thick ice,

unë u ngjita në një tub të gjatë, metalik të futur nën akullin e detit,

I climbed down a long, metal tube inserted into the sea ice

to witness a hidden ecosystem full of life,

për të dëshmuar një ekosistem të mbushur me jetë,

while being suspended between the seafloor and the illuminated ceiling of ice.

ndërsa pezullohet midis detit dhe tavanit të ndriçuar të akullit.

Ja se si dukej nga jashtë.

Here's what that looked like from the outside.

It was just absolutely magical.

Ishte absolutisht magjike.

Disa nga kriteret që gjeta ishin gjëra të lezetshme, ashtu si karkalecat e farës

Some of the critters I found were delightful things like seed shrimp

and many more beautiful, geometric diatoms.

dhe diatomet gjeometrike.

Pastaj shkova më larg për të bërë kamping në luginat e thata

I then went farther afield to camp out in the Dry Valleys

për disa javë.

for a couple of weeks.

98% e Antarktikës është e mbuluar me akull

98 percent of Antarctica is covered with ice

dhe Luginat e thata janë zona më e madhe të Antarktikës ku në të vërtetë

and the Dry Valleys are the largest area of Antarctica where you can actually see

mund të shihni se si duket vetë kontinenti.

what the continent itself looks like underneath all of it.

I provova bakteret në "Ujëvarat e Gjakut".

I sampled bacteria at Blood Falls,

një fenomen natyror i një pellgu subglacial, duke nxitur oksid hekuri

a natural phenomenon of a subglacial pond spurting out iron oxide

që mendohej të ishte krejt pa jetë deri pak më shumë se një dekadë më parë.

that was thought to be utterly lifeless until a little more than a decade ago.

Dhe ngjita një akullnajë për të shpuar në të,

And I hiked up a glacier to drill down into it,

duke zbuluar kriterë të panumërt,

kriterë aktiv, duke jetuar jetën e tyre më të mirë

revealing countless, hardcore critters living their best lives

që është i ngulitur në shtresat e akullit.

while embedded inside layers of ice.

Të njohura si vrima të kriokonitave,

Known as cryoconite holes,

they form when tiny pieces of darkly colored dirt

ato formohen atëherë kur pjesët e vogla të baltës

get blown onto the glacier

hidhen në akullnajë

and begin to melt down into soupy holes that then freeze over,

dhe fillojnë të shkrihen në vrima të vogla të cilat pastaj ngrihen,

preserving hundreds of dirt pucks inside the glacier,

ruajnë qindra njolla brenda akullnajave,

like little island universes

ashtu si universe të ishujve,

each with its own unique ecosystem.

secila me ekosistemin e saj unik.

Some of the critters I found you may recognize,

Disa nga kriterët që kam gjetur ju mund t'i njihni

like this adorable tardigrade --

për shembull këtë tardigradë të lezetshëm.

I absolutely love them,

they're like little gummy bears with claws.

I dashuroj këto,

janë si arinj me kthetra.

Also known as a water bear,

Të njohur si arinj ujorë,

they're famous for possessing superpowers

janë të famshëm që posedojnë superfuqi

that allow them to survive in extreme conditions,

që i mundësojnë atyre të mbijetojnë në situata ekstreme.

including the vacuum of space.

duke përfshirë vakumin e hapësirës.

But you don't need to travel to space or even Antarctica to find them.

Por ju nuk keni nevojë që të shkoni deri në hapësire

They live in moss all over this planet,

apo Antartikë për t'i gjetur ato.

Ato jetojnë në myshqe në të gjithë këtë planet,

from sidewalk cracks to parks.

nga trotuarët e deri te parqet.

You likely walk right by tons of these invisible animals every day.

Ju sigurisht ecni pranë këtyre kafshëve të padukshme cdo ditë.

Others may look familiar,

but be stranger still, like nematodes.

Të tjerat mund të duken të njohura,

por mund të jenë ende të panjohura ashtu si nematodat.

Not a snake nor an earthworm,

As gjarpër e as krimb i Tokës,

nematodes are a creature all of their own.

nematodat janë krijesa të tipit të tyre.

They can't regenerate like an earthworm or crawl like a snake,

Ato nuk mund të regjenerohen si krimbat, ose të zvarriten si gjarpërinjtë,

but they have tiny, dagger-like needles inside their mouths

por ato kanë disa lloj gjilpëra brenda gojës së tyre,

that some of them use to spearfish their prey and suck out the insides.

me të cilat e kapin gjahun.

For every single human on this planet,

Për secilin njeri në këtë planet,

there exist 57 billion nematodes.

ekzistojnë 57 miliardë nematoda.

And some of the critters you may not recognize at all

Disa nga kriterët që ju ndoshta nuk i njihni

but live out equally fascinating lives,

në fakt kanë jetë magjepsëse

such as rotifers with amazing crowns that turn into Roomba-like mouths,

ashtu si rotiferët që kanë kurora të mrekullueshme

ciliates with digestive systems so transparent that it's almost TMI,

kiliatet me sisteme tretëse aq transparente sa TMI.

and cyanobacteria that look like party confetti exploded all over a petri dish.

dhe cianobakteria që duket si confetti

A lot of times what we see in popular media

are scanning electron microscope images of microorganisms

Shpesh, ajo që shohim ne në rrjete sociale

janë imazhe të mikroorganizmave të skanuara me mikroskop.

looking like scary monsters.

Without seeing them move their lives remain elusive to us

që duken si përpindësha të frikshëm.

Pa i parë ata duke lëvizur, jeta e tyre na duket eluzive,

despite them living nearly everywhere we step outside.

pavarësisht se ata jetojnë në pothuajse cdo vend.

What's their daily life like?

How do they interact with their environment?

Si është jeta e tyre e përditshme?

Si ndërveprojnë ato me ambientin e tyre?

If you only ever saw a photo of a penguin at a zoo,

Nëse do ta kishit parë thjesht një foto të një pinguini në një kopsht zoologjik,

but you never saw one waddle around and then glide over ice,

por asnjëherë nuk e keni parë një duke u tundur dhe duke rrëshqitur në akull,

you wouldn't fully understand penguins.

By seeing microcreatures in motion,

ju nuk do t'i kuptonit plotësisht pinguinët.

we gain better insights into the lives of the otherwise invisible.

Duke i parë mikrokrijesat në lëvizje,

ne i kuptojnë më mirë jetët e këtyre krijesave.

Without documenting the invisible life in Antarctica and our own backyards,

Pa e dokumentuar jetën e padukshme të Antarktikës në kopshtet tona,

we don't understand just how many creatures we share our world with.

ne nuk kuptojmë sa shumë krijesa e ndajnë botën me ne.

And that means we don't yet have the full picture

Kjo domethënë se ne ende nuk e kemi një perspektivë të qartë

of our weird and whimsical home planet.

për planetin tonë të cuditshëm.

Thank you.

Faleminderit!