The invisible life hidden beneath Antarctica's ice | Ariel Waldman

Translator: Bekhall Peshraw Reviewer: mabbast chato

Can you guess what this is?

دەتوانيت پێشبينى بكەيت ئەمە چييە؟

What if I told you there's a place where the creatures are made of glass?

چى ئەگەر پێم وتيت شوێنێگ هەيە بوونەوەرانى لە شووشە دروستكراون؟

Or that there are life-forms that are invisible to us,

يان شێوەيەكى ژيان هەيە لەلاى ئێمە ناديارە،

but astronauts see them all the time?

بەڵام دەتوانين هەميشە وەك ئاسمانەوانەكان بيان بينين؟

These invisible glass creatures aren't aliens on a faraway exoplanet.

ئەم بوونەوەرە نەبينراوە شووشەيانە لەسەر هاسەرەيەكى دوور نامۆ نين.

They're diatoms:

ئەوان قەوزەى دەرياين:

photosynthetic, single-celled algae responsible for producing oxygen

ڕۆشنە پێكهاتن، لە يەك خانە پێكهاتووە لە بەرهەمهێنانى ئۆكسجين بەرپرسە

and helping seed clouds on a planetary scale

و يارمەتى توخمى ئاوێتەيى لەسەر هەسارەيى دەدات

and with intricately sculpted, geometric exoskeletons made of --

لەگەڵ پەيكەرە بچووكەكەى، پێكهاتە ئەندازيە دەرەكيەكەى دروستكراوە لە --

yeah, glass.

بەڵێ، لە شووشە.

دەتوانيت لە خولانەوەى ڕەنگى ڕووكەشى زەرياكان لە بۆشايى ئاسمانەوە بيانبينيت.

You can see them in swirls of ocean-surface colors from space.

And when they die,

و كاتێك دەمرن،

their glass houses sink to the depths of the oceans,

خانووە شووشەيەكانيان بۆ قەڵاى زەرياكە نقووم دەبێت،

taking carbon out of the air

كاڕبۆن لە هەواوە هەڵدەمژن

and with them to the grave,

لەكەڵ ئەوانەوە بۆ خوارەوە،

accounting for a significant amount of carbon sequestration in the oceans.

لە بە دەستخستنى بڕێكر زۆرى دووانە ئۆكسيدى كاڕبۆن لى ئەقيانوسەكان بەرپرسن.

We live on an alien planet.

ئێمە لە هەسارەيەكى نامۆ دەژين.

There is so much weird life here on Earth to study,

ژيانێكى زۆر لەسەر زەوى بۆ خوێندن هەيە،

and so much of it lives at the edges of our world,

و زۆربەى ئەمەش لە گۆشەكانى دونياى ئێمەدا هەيە ،

of our sight and of our understanding.

لە پێش چاوى خۆمان و لە تێگەيشتنمان.

One of those edges is Antarctica.

يەكێك لەم گۆشانە ناوچەى جەمسەرى باشوورە.

Typically, when we think about Antarctica,

كاتێك بير لە كيششوەرى ئەنتاركتيكا دەكەيتەوە،

we think of a place that's barren and lifeless ...

بير لە شوێنێكى بەتاڵ و بێ گيان دەكەينەوە..

except for a few penguins.

جگە لە هەندێك پەنگوين.

But Antarctica should instead be known as a polar oasis of life,

بەڵام ئەنتاركتيكا دەبێت بە جەمسەرى دوورگەى ژيان بناسرێت،

host to countless creatures that are utterly fascinating.

خانەخوێى بوونەوەرە بێشوومارە دڵ ڕفێننەكان.

So why haven't we seen them on the latest nature documentary?

كەواتە بۆچى لە دوايين بەڵكەنامەدا سەيرى ئەو بوونەوەرانەمان نەكرد؟

Well, they lurk beneath the snow and ice,

بە سادەيى، چونكە لە ژێر بەفر و سەهۆڵەكان خۆيان حەشاردابوو،

virtually invisible to us.

لەڕاستيدا بۆ ئێمە شاراوەن.

They're microbes:

ئەوان وردە گيانلەبەرن:

tiny plants and animals living embedded inside of glaciers,

ڕووەكى بچوك و ئاژەڵ لەناو سەهۆڵلوەكان نيشتەجێن،

underneath the sea ice

لە ژێر سەهۆڵى دەريايى

and swimming in subglacial ponds.

و مەلە لە ژێر گۆمە سەهۆڵيەكان دەكەن.

And they're no less charismatic than any of the megafauna

لە سەرنجڕاكێشيدا هيچى لە ئاژەڵە گەورەكان كەمتر نييە

that you're used to seeing in a nature documentary.

كە پێشتر لە بەڵگەنامەكان دەتانبينى.

But how do you compel people to explore what they can't see?

بەڵام چۆن خەڵك ناچار بكەين بۆ دۆزينەوەى ئەوەى نايبينن؟

I recently led a five-week expedition to Antarctica

بۆ ماوەى ٥ هەفتە گەشتێكم بۆ ئەنتاركتيكا بەڕێوە برد

to essentially become a wildlife filmmaker at the microbial scale.

بۆ ئەوەى ببمە فليم دروستكەرى ژيانى كێوى لە ئاستى بەكتريايى يان ئاستى ورد.

With 185 pounds of gear,

بە ١٨٥ پاوەند كەلووپەل،

I boarded a military aircraft

سوارى فڕۆكەيەكى سەربازى بووم

and brought microscopes into the field

ماكڕۆسكۆبم بۆ ناو كێڵگەكە هێنا

to film and investigate these microscopic extremophiles,

بۆ فليم و پشكنينى ئەو ميكڕۆبە ئاويانە،

so that we can become more familiar with a poorly understood ecosystem

بۆ ئەوەى زياتر ئاشناى سيستەمى ژينگەيى بين كە بەباشى تێينەگەيشتووين

that we live with here on Earth.

لەگەڵى لەسەر ئەو هەسارەيە دەژين.

To film these invisible creatures in action,

بۆ وێنە گرتنى بونەوەرە ناديارەكان لەكاتى كاركردن،

I needed to see where they call home --

پێويستە ماڵەكەيان ببينم --

I needed to venture under the ice.

پێويستە لەژێر سەهۆڵەكە سەركێشى بكەم.

Every year, the sea ice nearly doubles the entire size of Antarctica.

هەموو ساڵێك، سەهۆڵى دەرياى دوو ئەوەندە دەبێت لە ئەنتاركتيكا.

To get a glimpse below the nine-feet-thick ice,

بۆ ئەوەى سەرنجێك لە ژێر سەهۆڵى نۆ پێ ئەستوور بدەيت،

I climbed down a long, metal tube inserted into the sea ice

بە بۆڕييەكى ئاسنى درێژدا سەركەوتم و چوومە ناو سەهۆڵى دەرياوە.

to witness a hidden ecosystem full of life,

بۆ بينينى سيستەمى ژينگەى شارەوەى پڕ لە ژيان،

while being suspended between the seafloor and the illuminated ceiling of ice.

لەنێوان بنەوەى دەرياكە و سەقفى ڕووناكى سەهۆڵەكە ڕاگيرا بوون.

Here's what that looked like from the outside.

بزانە ئەمە لە دەرەوە چۆن دەبێت.

It was just absolutely magical.

ئەمە بەتەواوى دڵڕفێن بوو.

Some of the critters I found were delightful things like seed shrimp

هەندێك لەو بوونەوەرانەى دۆزيمەوە وەك تۆوى ڕۆبيان بوون

and many more beautiful, geometric diatoms.

لە ئەندازەى دياتۆمێك زۆر زياتر جوانترن.

I then went farther afield to camp out in the Dry Valleys

پاشان لە دۆڵە وشكەكان چوومە چادرێك

for a couple of weeks.

بۆ ماوەى دوو هەفتە.

98 percent of Antarctica is covered with ice

٨٩% ئەنتاركتيكا بە سەهۆڵ داپۆشراوە

and the Dry Valleys are the largest area of Antarctica where you can actually see

دۆڵە وشكەكان گەورەترين ناوچەن لە ئەنتاركتيكا كە دەتوانيت بيبنيت

what the continent itself looks like underneath all of it.

چۆن كيشوەرەك لەژێر هەموو ئەمانەدا دەبێت.

I sampled bacteria at Blood Falls,

نموونەى تاڤگە خوێناويەكانم برد،

a natural phenomenon of a subglacial pond spurting out iron oxide

دياريدەيەكى سروشتيە لەژێر ڕوبارە سەهۆڵەكان ئەكسيدى ئاسنى لێدەردێت

that was thought to be utterly lifeless until a little more than a decade ago.

تاوەكو ١٠ ساڵ لەمەوپێش وا بيردەكراوە بێ گيان بێت.

And I hiked up a glacier to drill down into it,

بەسەر سەهۆڵاوێك سەركەوتن تا كونێكى تێبكەم،

revealing countless, hardcore critters living their best lives

ئاشكراكرندنى ژمارەيەك لەو گياندارانەى لەوێ دەژين خۆشترين ژيانيان هەيە

while embedded inside layers of ice.

لە كاتێكدا لە سەهۆڵەكە جێگير كراوە.

Known as cryoconite holes,

بە چاڵەكانى كۆنكريت ناسراوە،

they form when tiny pieces of darkly colored dirt

بە پارچەى بچوكى پيسى ڕەنگ تۆخ دروستكراوە

get blown onto the glacier

كاتێك فوو لە بەستەڵەكەكە دەكەيت

and begin to melt down into soupy holes that then freeze over,

دەست بە توانەوە بۆ چاڵە لاوەكيەكان دەكات و دواتر ڕەق دەبنەوە،

preserving hundreds of dirt pucks inside the glacier,

كێشەى سەدان دێوى پيس لەناو سەهۆڵەكە،

like little island universes

وەك جيهانەكانى دوورگە بچوكەكە

each with its own unique ecosystem.

هەريەكێكيان سيستەمى ژينگەيى تايبەتى خۆى هەيە.

لەوانەيە تۆ بتوانيت ئەو بوونەوەرانەى دۆزيمەوە ديارى بكەيت،

Some of the critters I found you may recognize,

like this adorable tardigrade --

ئەمە بوونەوەرێكى هێواشى جوانە --

I absolutely love them,

بێگومان خۆشمدەوێن،

they're like little gummy bears with claws.

وەك ورچێكى لاستيكى بچووك چڕنوك دەردەكەن.

Also known as a water bear,

و بە ورچى ئاوى ناسراوە،

they're famous for possessing superpowers

ئەم جۆرە بوونەوەرانە لەلايەن زلهێزەكان تايبەتن،

that allow them to survive in extreme conditions,

تواناى هەيە لەژێر بارى سەختدا بژى،

including the vacuum of space.

لە بۆشايى دەرەوە.

But you don't need to travel to space or even Antarctica to find them.

بەڵام پێويستناكا بۆ بۆشايى يان ئەنتاركتيكا تاوەكو بياندۆزيتەوە.

They live in moss all over this planet,

ئەم بوونەوەرانە لە هەموو شوێنەكاندا دەژين،

from sidewalk cracks to parks.

لەناو هەموو ڕێڕەوە درزەكانى باخەكان.

You likely walk right by tons of these invisible animals every day.

هەموو ڕۆژێك بەلاى ئەم گيانەوەرە ناديارانە تێپەڕ دەبيت.

Others may look familiar,

لەوانەيە ئەوانى تر ئاشنابن،

but be stranger still, like nematodes.

بەڵام هەر نامۆيە، بۆ نموونە كرمى دەزولەيى.

Not a snake nor an earthworm,

نە مار، نە كرمى زەوى،

nematodes are a creature all of their own.

كرمى دەزوولەيى، بوونەوەرانێكن شتى تايبەت بە خۆيان هەيە.

They can't regenerate like an earthworm or crawl like a snake,

وەك كرمى زەوى تواناى نوێبوونەوەيان نييە يان وەك مار بجوڵێن،

but they have tiny, dagger-like needles inside their mouths

بەڵام ئەوان شتێكيان هەيە وەك ئەو دەرزيەى دەميان

that some of them use to spearfish their prey and suck out the insides.

كە هەندێكجار بۆ ڕاوكرنى نێچيرەكانيان بەكاري دەهێنن و دەيانمژن.

For every single human on this planet,

بۆ هەر مرۆڤێك لەسەر ئەم هەسارەيە،

there exist 57 billion nematodes.

٥٧ بليۆن كرمى دەزووى هەيە.

And some of the critters you may not recognize at all

بۆ هەندێك بوونەوەر لەوانەيە هيچى لێ نەزانيت

but live out equally fascinating lives,

بەڵام ژيانێكى يەكسانى دڵڕفێنيان هەيە،

such as rotifers with amazing crowns that turn into Roomba-like mouths,

وەك تاجە سەرسوڕهێنەرەكان دەسوڕێتەوە بۆ دەمى ڕوومبا،

ciliates with digestive systems so transparent that it's almost TMI,

و دانانى ئامێرى هەرەسى تاوەكو ئەوەى لەناخياندايى دەريبخەن،

and cyanobacteria that look like party confetti exploded all over a petri dish.

و بەكتريا شينەكان لە قرتاندنى ئاهەنگەكان دەچێت كە لە قاپێكى تاقيگەدا تەقيوەتەوە.

A lot of times what we see in popular media

زۆر جار ئەوەى لە ميدياكاندا دەيبينين

are scanning electron microscope images of microorganisms

لە پشكنينى مايكڕۆسكۆبى ئەليكترۆن لە وێنەى مايكڕۆئۆرگانيزمەكان

looking like scary monsters.

لە دڕندەى ترسناك دەچن.

Without seeing them move their lives remain elusive to us

بەبێ ئەوەى بيانبينين ژيانيان بۆ ئێمە بە ڕاڕايى دەمێنێتەوە

despite them living nearly everywhere we step outside.

هەرچەندە لە هەموو ئەو شوێنانە دەژين كە ئێمە هەنگاويان بۆ دەنێين.

What's their daily life like?

ژيانى ڕۆژانەيان چۆنە؟

How do they interact with their environment?

چۆن لەگەڵ ژينگەكەيان كارلێك دەكەن؟

If you only ever saw a photo of a penguin at a zoo,

ئەگەر وێنەى پەنگوپنێك لە باخچەى ئاژەڵان ببينيت،

but you never saw one waddle around and then glide over ice,

بەڵام يەكێكتان نەبينى بەدەوريدا بڕوات و دواتر بەسەر سەهۆڵەكەدا بخليسكێت،

you wouldn't fully understand penguins.

ناتوانى بەتەواوى لە ژيانى پەنگوينەكان پێبگەيت.

By seeing microcreatures in motion,

بە بينينى جوڵەى مايكڕۆئۆرگانيزكەكان،

we gain better insights into the lives of the otherwise invisible.

باشتر ژيان دەبينين بە پێچەوانەى ناديارەكان.

Without documenting the invisible life in Antarctica and our own backyards,

بەبێ ئەوەى ژيانى شاراوەى ئەنتاركتيكا و جيهانى دواوەمان دۆكيۆمێنت بكەين،

we don't understand just how many creatures we share our world with.

نەماندەتوانى ژمارەى ئەو بوونەوەرانە بزانين كە لە جيهاندا هاوبەشيان لەگەڵ دەكەين.

And that means we don't yet have the full picture

ئەمەش واتە ئێمە چيتر وێنەى پێويستمان نييە

of our weird and whimsical home planet.

بۆ هەسارەى ماڵەوەى خۆمان.

Thank you.

سوپاستان دەكەم.