Capitalism will eat democracy -- unless we speak up | Yanis Varoufakis

Translator: Besnik Bleta Reviewer: Helena Bedalli

Democracy.

Demokracia.

In the West,

Në Perëndim,

we make a colossal mistake taking it for granted.

bëjmë një gabim kolosal, kur e marrim për të mirëqenë.

We see democracy

Demokracinë e shohim

not as the most fragile of flowers that it really is,

jo si lulen më të brishtë, siç është në fakt,

but we see it as part of our society's furniture.

por e shohim si pjesë të mobilimit të shoqërisë tonë.

We tend to think of it as an intransigent given.

Priremi ta shohim si një të dhënë të pandryshueshme.

We mistakenly believe that capitalism begets inevitably democracy.

Gabimisht besojmë se kapitalizmi sjell pashmangshmërisht demokraci.

It doesn't.

Ja që nuk sjell.

Singapore's Lee Kuan Yew and his great imitators in Beijing

Lee Kuan Yew i Singaporit dhe imituesit e tij të famshëm në Pekin

have demonstrated beyond reasonable doubt

e kanë dëshmuar tej dyshimeve të arsyeshme

that it is perfectly possible to have a flourishing capitalism,

se është fare e mundur të kihet një kapitalizëm i lulëzuar,

spectacular growth,

rritje spektakolare, teksa

while politics remains democracy-free.

politika të mbetet pa hiç demokraci.

Indeed, democracy is receding in our neck of the woods,

Në fakt, në mëhallën tonë, këtu në Europë,

here in Europe.

demokracia po bën prapa.

Earlier this year, while I was representing Greece --

Në fillimet e këtij viti, teksa përfaqësoja Greqinë --

the newly elected Greek government --

qeverinë e sapozgjedhur greke -

in the Eurogroup as its Finance Minister,

si ministër i saj i financave në Eurogrup,

I was told in no uncertain terms that our nation's democratic process --

më thanë në terma jo të paqartë se procesi demokratik i kombit tonë -

our elections --

zgjedhjet tona -

could not be allowed to interfere

s’do të lejohej të ndërhynte

with economic policies that were being implemented in Greece.

në politikat ekonomike që po zbatoheshin në Greqi.

At that moment,

Në atë çast,

I felt that there could be no greater vindication of Lee Kuan Yew,

m’u duk se s’kish mbrojtje më të mirë të Lee Kuan Yew-it,

or the Chinese Communist Party,

ose Partisë Komuniste Kineze,

indeed of some recalcitrant friends of mine who kept telling me

apo të disa miqve të mi të pabindur që vijonin të më thoshin se

that democracy would be banned if it ever threatened to change anything.

se demokracia duhet dëbuar nëse zë e kërcënon për ndryshime.

Tonight, here, I want to present to you

Sot, këtu, dua t’ju parashtroj

an economic case for an authentic democracy.

një çështje ekonomike për një demokraci të mirëfilltë.

I want to ask you to join me in believing again

Dua t’ju kërkoj t’i bashkoheni besimit tim

that Lee Kuan Yew,

se Lee Kuan Yew-i,

the Chinese Communist Party

Partia Komuniste Kineze

and indeed the Eurogroup

dhe edhe Eurogrupi

are wrong in believing that we can dispense with democracy --

e kanë gabim tek besojnë se mund të bëjmë pa demokracinë -

that we need an authentic, boisterous democracy.

se na duhet një demokraci e mirëfilltë, energjike.

And without democracy,

Dhe se pa demokraci,

our societies will be nastier,

shoqëritë tona do të bëhen më të këqija,

our future bleak

e ardhmja jonë e zymtë

and our great, new technologies wasted.

dhe teknologjitë tonë të reja, të shkëlqyera, do të venë dëm.

Speaking of waste,

Me që jemi te vajtja dëm,

allow me to point out an interesting paradox

më lejoni të tërheq vëmendjen në një paradoks interesant

that is threatening our economies as we speak.

që po kërcënon ekonomitë tona mu tani.

I call it the twin peaks paradox.

Unë e quaj paradoksi i majave binjake.

One peak you understand --

Njërën majë e kuptoni -

you know it, you recognize it --

e njihni, e dalloni -

is the mountain of debts that has been casting a long shadow

është mali i borxheve që nxin prej kohësh

over the United States, Europe, the whole world.

mbi Shtetet e Bashkuara, Europën, krejt botën.

We all recognize the mountain of debts.

Malin e borxheve e shohim të gjithë.

But few people discern its twin.

Por pak vetë dallojnë vëllanë binjak.

A mountain of idle cash

Një mal me para të paqarkulluara

belonging to rich savers and to corporations,

pronë e llogarish të pasurish dhe korporatash,

too terrified to invest it

tepër të tmerruar nga investimi i tyre

into the productive activities that can generate the incomes

në aktivitete produktive që mund të prodhojnë të ardhurat

from which you can extinguish the mountain of debts

me të cilat mund të eliminoni malin e borxheve

and which can produce all those things that humanity desperately needs,

dhe që mund të prodhojnë gjithë ato gjëra për të cilat njerëzimi ka kaq nevojë,

like green energy.

bie fjala, energji të gjelbër.

Now let me give you two numbers.

Më lejoni t’ju sjell dy shifra.

Over the last three months,

Gjatë tre muajve të fundit,

in the United States, in Britain and in the Eurozone,

në Shtetet e Bashkuara, Britani dhe në Eurozonë,

we have invested, collectively, 3.4 trillion dollars

kemi investuar, bashkërisht, 3.4 trilionë dollarë

on all the wealth-producing goods --

në krejt të mirat që prodhojnë pasuri -

things like industrial plants, machinery,

të tilla si objekte industriale, makineri,

office blocks, schools,

ansamble zyrash, shkolla,

roads, railways, machinery, and so on and so forth.

rrugë, hekurudha, makina, etj, etj.

$3.4 trillion sounds like a lot of money

3.4 trilionë duket si goxha para,

until you compare it to the $5.1 trillion

deri sa ta krahasoni me 5.1 trilionë

that has been slushing around in the same countries,

që kanë rrjedhur në të njëjtat vende,

in our financial institutions,

nëpër institucionet tona financiare,

doing absolutely nothing during the same period

pa bërë absolutisht asgjë, gjatë së njëjtës periudhë,

except inflating stock exchanges and bidding up house prices.

veç fryrjes së çmimeve të aksioneve të sikuracioneve të shtëpive.

So a mountain of debt and a mountain of idle cash

Pra një mal me borxhe dhe një mal me para të papërdorura

form twin peaks, failing to cancel each other out

formojnë majat binjake, që s’arrijnë të asgjësojnë njëra-tjetrën

through the normal operation of the markets.

përmes funksionimit normal të tregjeve.

The result is stagnant wages,

Rezultati është rroga që s’rriten,

more than a quarter of 25- to 54-year-olds in America, in Japan and in Europe

më shumë se çereku i 25 - 54 vjeçarëve në Amerikë, Japoni dhe Europë

out of work.

të papunë.

And consequently, low aggregate demand,

Dhe për pasojë, kërkesë e ulët,

which in a never-ending cycle,

e cila, në një cikël të pafund,

reinforces the pessimism of the investors,

riforcon pesimizmin e investitorëve,

who, fearing low demand, reproduce it by not investing --

që, duke iu trembur kërkesës së ulët, e riprodhojnë duke mos investuar --

exactly like Oedipus' father,

pikërisht si i ati i Edipit,

who, terrified by the prophecy of the oracle

që, i tmerruar nga profecia e orakullit

that his son would grow up to kill him,

se i biri do të rritej për ta vrarë,

unwittingly engineered the conditions

afroi pa mend ditën

that ensured that Oedipus, his son, would kill him.

kur u bë e mundur që Edipi, i biri, ta vriste.

This is my quarrel with capitalism.

Kjo është mosmarrëveshja ime me kapitalizmin.

Its gross wastefulness,

Natyra e tij e shpërdoruese,

all this idle cash,

gjithë ajo para e papërdorur,

should be energized to improve lives,

do të duhej vënë në punë për përmirësim jetësh,

to develop human talents,

për zhvillimin e talenteve njerëzore,

and indeed to finance all these technologies,

dhe për të financuar krejt këto teknologji,

green technologies,

teknologji të gjelbra,

which are absolutely essential for saving planet Earth.

që janë absolutisht thelbësore për shpëtimin e planetit Tokë.

Am I right in believing that democracy might be the answer?

A e kam mirë kur besoj se demokracia mund të jetë përgjigja?

I believe so,

Besoj se po,

but before we move on,

por para se të ecim më tej,

what do we mean by democracy?

ç’kuptojmë me demokraci?

Aristotle defined democracy

Aristoteli e përkufizonte demokracinë

as the constitution in which the free and the poor,

si gjendjen në të cilën i liri dhe i varfri,

being in the majority, control government.

meqë këta ishin shumica, kontrollojnë qeverisjen.

Now, of course Athenian democracy excluded too many.

Tani, sigurisht që demokracia athinase linte shumë jashtë.

Women, migrants and, of course, the slaves.

Gra, emigrantë dhe, sigurisht, skllevërit.

But it would be a mistake

Por do të ishte gabim

to dismiss the significance of ancient Athenian democracy

të hidhet tej rëndësia e demokracia e Athinës së lashtë

on the basis of whom it excluded.

mbi bazën se kë përjashtonte.

What was more pertinent,

Çka kish më shumë rëndësi,

and continues to be so about ancient Athenian democracy,

dhe vazhdon të jetë kështu për demokracinë e Athinës së lashtë,

was the inclusion of the working poor,

qe përfshirja e punëtorëve fukarenj,

who not only acquired the right to free speech,

që jo vetëm fituan të drejtën e fjalës së lirë,

but more importantly, crucially,

por edhe më me rëndësi, tejet me rëndësi,

they acquired the rights to political judgments

fituan të drejtën për gjykime politike

that were afforded equal weight

të cilave u jepej e njëjta peshë

in the decision-making concerning matters of state.

në vendimmarrje lidhur me punët e shtetit.

Now, of course, Athenian democracy didn't last long.

Sigurisht që demokracia athinase nuk zgjati shumë.

Like a candle that burns brightly, it burned out quickly.

Si qiriu që shkëlqen shumë, u shua shpejt.

And indeed,

Dhe vërtet,

our liberal democracies today do not have their roots in ancient Athens.

demokracitë tona liberale të sotme nuk i kanë rrënjët në Athinën e Lashtë.

They have their roots in the Magna Carta,

I kanë rrënjët te Magna Carta,

in the 1688 Glorious Revolution,

në Revolucionin e Dytë Anglez të 1688-s,

indeed in the American constitution.

në fakt në kushtetutën amerikane.

Whereas Athenian democracy was focusing on the masterless citizen

Ndërsa demokracia athinase përqendrohej te shtetasit pa zotër

and empowering the working poor,

dhe në fuqizimin e punëtorëve fukarenj,

our liberal democracies are founded on the Magna Carta tradition,

demokracitë tona liberale janë themeluar në traditën e Magna Carta-s,

which was, after all, a charter for masters.

e cila qe, tek e fundit, kartë kushtetuese për padronët.

And indeed, liberal democracy only surfaced when it was possible

Dhe në fakt, demokracia liberale u shpërfaq vetëm kur qe e mundur

to separate fully the political sphere from the economic sphere,

të ndahej plotësisht sfera politike nga sfera ekonomike,

so as to confine the democratic process fully in the political sphere,

që procesi demokratik të kufizohej plotësisht në sferën politike,

leaving the economic sphere --

duke e lënë sferën ekonomike -

the corporate world, if you want --

botën e korporatave, nëse e doni kështu -

as a democracy-free zone.

si një zonë pa demokraci.

Now, in our democracies today,

Tani, në demokracitë tona sot,

this separation of the economic from the political sphere,

kjo ndarje e sferës ekonomike nga ajo politike,

the moment it started happening,

në çastin që filloi të ndodhë,

it gave rise to an inexorable, epic struggle between the two,

solli shfaqjen e një ndeshjeje epike, të pandalshme, mes të dyjave,

with the economic sphere colonizing the political sphere,

me sferën ekonomike që kolonizon sferën politike,

eating into its power.

duke e gllabëruar në pushtetin e vet.

Have you wondered why politicians are not what they used to be?

A e keni pyetur veten pse politikanët s’janë më ata si dikur?

It's not because their DNA has degenerated.

Jo se u ka degjeneruar ADN-ja.

(Laughter)

(Të qeshura)

It is rather because one can be in government today and not in power,

Kjo vjen sepse dikush sot mund të jetë në qeveri, por pa pushtet,

because power has migrated from the political to the economic sphere,

sepse pushteti ka migruar nga sfera politike në atë ekonomike,

which is separate.

që është veçmas të parës.

Indeed,

Vërtet,

I spoke about my quarrel with capitalism.

fola për mosmarrëveshjet e mia me kapitalizmin.

If you think about it,

Po ta mendoni,

it is a little bit like a population of predators,

ngjan pakëz me një kope grabitqarësh,

that are so successful in decimating the prey that they must feed on,

që janë kaq të suksesshëm në asgjësimin e presë me të cilën ushqehen,

saqë në fund vdesin nga uria, sepse mbeten pa të tilla.

that in the end they starve.

Similarly,

Në mënyrë të ngjashme,

the economic sphere has been colonizing and cannibalizing the political sphere

sfera ekonomike ka kolonizuar dhe kanibalizuar sferën politike

to such an extent that it is undermining itself,

aq shumë sa po gërryen vetveten,

causing economic crisis.

duke shkaktuar krizë ekonomike.

Corporate power is increasing,

Pushteti i korporatave po shtohet,

political goods are devaluing,

vlerat politike po zhvleftësohen,

inequality is rising,

pabarazia po ngrihet,

kërkesa po ulet

aggregate demand is falling

and CEOs of corporations are too scared to invest the cash of their corporations.

dhe CEO-të e korporatave i tremben shumë investimit të parave të korporatave të tyre.

So the more capitalism succeeds in taking the demos out of democracy,

Pra, sa më shumë që arrin kapitalizmi të nxjerrë jashtë nga demokracia demosin,

aq më të larta bëhen majat binjake

the taller the twin peaks

and the greater the waste of human resources

dhe aq më i madh shpërdorimi i burimeve njerëzore

and humanity's wealth.

dhe i pasurisë së njerëzimit.

Clearly, if this is right,

Qartë pra, nëse ky arsyetim vlen,

we must reunite the political and economic spheres

duhet të ribashkojmë sferat politike dhe ekonomike

and better do it with a demos being in control,

dhe më mirë të bëhet duke e patur kontrollin demosi,

like in ancient Athens except without the slaves

si në Athinën e lashtë, vetëm se pa skllevër

or the exclusion of women and migrants.

apo pa përjashtim grash dhe emigrantësh.

Now, this is not an original idea.

Tani, kjo ide s’është origjinale.

The Marxist left had that idea 100 years ago

E majta marksiste e kish këtë ide 100 vjet më parë

and it didn't go very well, did it?

dhe s’eci dhe aq mirë, apo jo?

The lesson that we learned from the Soviet debacle

Mësimi që nxorëm nga shkatërrimi i Bashkimit Sovjetik

is that only by a miracle will the working poor be reempowered,

është se punëtorët fukarenj, mund të rifuqizohen vetëm nga ndonjë mrekulli,

as they were in ancient Athens,

ashtu si qenë në Athinën e Lashtë,

without creating new forms of brutality and waste.

pa krijuar forma të reja të brutalitetit dhe shpërdorimit.

But there is a solution:

Por ka një zgjidhje:

eliminate the working poor.

eliminimi i të varfërve.

Capitalism's doing it

Kapitalizmi po e bën

by replacing low-wage workers with automata, androids, robots.

duke zëvendësuar punëtorët e rrogave të ulëta me automatë, androidë, robotë.

The problem is

Puna është se

that as long as the economic and the political spheres are separate,

për sa kohë që sferat ekonomike dhe politike janë të ndara,

automation makes the twin peaks taller,

automatizimi i bën më të larta majat binjake,

the waste loftier

shpërdorimin edhe më të madh

and the social conflicts deeper,

dhe përplasjet shoqërore më të thella,

including --

përfshi --

soon, I believe --

së shpejti, besoj --

in places like China.

në vende si Kina.

So we need to reconfigure,

Pra na duhet të riformësojmë,

we need to reunite the economic and the political spheres,

na duhet të ribashkojmë sferën ekonomike me atë politike,

but we'd better do it by democratizing the reunified sphere,

por më mirë ta bëjmë duke demokratizuar sferën e ribashkuar,

lest we end up with a surveillance-mad hyperautocracy

që të mos përfundojmë në ndonjë hiperautokraci të marrosur pas përgjimeve

that makes The Matrix, the movie, look like a documentary.

që e bën Matriksin, filmin, të duket si dokumentar.

(Laughter)

(Të qeshura)

So the question is not whether capitalism will survive

Pra pyetja nuk është nëse do t’ia dalë apo jo kapitalizmi t’u mbijetojë

the technological innovations it is spawning.

risive teknologjike që po sjell.

The more interesting question

Pyetja më me interes

is whether capitalism will be succeeded by something resembling a Matrix dystopia

është nëse kapitalizmit do t’ia zërë vendin diçka e ngjashme me një distopi alla Matrix

or something much closer to a Star Trek-like society,

ose diçka shumë më afër një shoqërie alla Star Trek,

where machines serve the humans

ku makinat u shërbejnë qenieve njerëzore

and the humans expend their energies exploring the universe

dhe qeniet njerëzore i shpenzojnë energjitë për eksplorimin e gjithësisë

and indulging in long debates about the meaning of life

dhe duke u marrë me debate të gjata rreth kuptimit të jetës,

in some ancient, Athenian-like, high tech agora.

në një agora high tech, të ngjashme me atë të Athinës së lashtë.

I think we can afford to be optimistic.

Mendoj se i kemi mundësitë të jemi optimistë.

But what would it take,

Por çfarë do të duhej,

what would it look like

si do të dukej

to have this Star Trek-like utopia, instead of the Matrix-like dystopia?

pasja e një utopie alla Star Trek, në vend se të një distopie alla Matrix?

In practical terms,

Në terma praktikë,

allow me to share just briefly,

lejomëni t’ju sjell fare shkurt,

a couple of examples.

nja dy shembuj.

At the level of the enterprise,

Në nivel sipërmarrjesh,

imagine a capital market,

përfytyroni një treg kapitalesh,

where you earn capital as you work,

ku fitoni kapitale teksa punoni,

and where your capital follows you from one job to another,

dhe ku kapitali juaj ju ndjek nga një vend pune në tjetrin,

from one company to another,

nga një kompani në një tjetër,

and the company --

dhe kompania -

whichever one you happen to work at at that time --

cilado qoftë ajo ku punoni në një kohë të dhënë -

is solely owned by those who happen to work in it at that moment.

është pronë vetëm e atyre që punojnë në të në atë kohë të caktuar.

Then all income stems from capital, from profits,

Atëherë krejt të ardhurat vijnë nga kapitali, nga fitimet

and the very concept of wage labor becomes obsolete.

dhe vetë koncepti i punës së paguar bëhet i vjetruar.

No more separation between those who own but do not work in the company

S’ka më hendek mes atyre që e zotërojnë kompaninë, por s’punojnë në të

and those who work but do not own the company;

dhe atyre që punojnë në të pa qenë zotër të kompanisë;

no more tug-of-war between capital and labor;

s’ka më betejë me kapitalit dhe punës;

no great gap between investment and saving;

s’ka më hendek të madh mes investimeve dhe kursimeve;

indeed, no towering twin peaks.

pra, s’ka më maja binjake hijerënda.

At the level of the global political economy,

Në nivelin e ekonomisë politike globale,

imagine for a moment

përfytyroni për një çast

that our national currencies have a free-floating exchange rate,

që monedhat tona kombëtare kanë kurs këmbimi të lirë,

with a universal, global, digital currency,

kundrejt një monedhe dixhitale universale, globale,

one that is issued by the International Monetary Fund,

një të emetuar nga Fondi Monetar Ndërkombëtar,

the G-20,

G-20-ta,

on behalf of all humanity.

në emër të krejt njerëzimit.

And imagine further

Përfytyroni më tej

that all international trade is denominated in this currency --

që krejt tregtia ndërkombëtare të bazohej në këtë monedhë -

let's call it "the cosmos,"

le ta quajmë "kozmosi,"

in units of cosmos --

në njësi kozmosi -

with every government agreeing to be paying into a common fund

me çdo qeveri dakord të paguajë në një fond të përbashkët

a sum of cosmos units proportional to the country's trade deficit,

një shumë kozmosish në përpjesëtim me deficitin tregtar të vendit

or indeed to a country's trade surplus.

apo të suficitit tregtar të një vendi.

And imagine that that fund is utilized to invest in green technologies,

Përfytyroni tani që ky fond të përdoret për investime në teknologji të gjelbra,

especially in parts of the world where investment funding is scarce.

veçanërisht në ato pjesë të botës ku financimet mezi duken.

This is not a new idea.

Kjo s’është ide e re.

It's what, effectively, John Maynard Keynes proposed

Është ajo çka, në thelb, propozoi John Maynard Keynes

in 1944 at the Bretton Woods Conference.

më 1944-n në Konferencën e Bretton Woods-it.

The problem is

Problemi është se

that back then, they didn't have the technology to implement it.

atëherë, s’e kishin teknologjinë për ta vënë në punë idenë.

Now we do,

Sot e kemi,

especially in the context of a reunified political-economic sphere.

veçanërisht në kontekstin e sferës së ribashkuar politiko-ekonomike.

The world that I am describing to you

Bota që po ju përshkruaj

is simultaneously libertarian,

është njëherësh libertariste,

in that it prioritizes empowered individuals,

meqë u jep përparësi individëve të fuqizuar,

Marxist,

marksiste,

since it will have confined to the dustbin of history

ngaqë do t’i duhet të hedhë në koshin e plehrave të historisë

the division between capital and labor,

hendekun mes kapitalit dhe punës,

and Keynesian,

dhe kejnesiane,

global Keynesian.

kejnesiane globale.

But above all else,

Por mbi të gjitha,

it is a world in which we will be able to imagine an authentic democracy.

një botë ku të mundemi të përfytyrojmë një demokraci të mirëfilltë.

Will such a world dawn?

A do të agojë një botë e tillë?

Or shall we descend into a Matrix-like dystopia?

Apo do të biem në një distopi alla Matriks?

The answer lies in the political choice that we shall be making collectively.

Përgjigja qëndron te zgjedhja politike që do të bëjmë bashkërisht.

It is our choice,

Është zgjedhje e jona,

and we'd better make it democratically.

dhe më mirë ta bëjmë demokratikisht.

Thank you.

Faleminderit.

(Applause)

(Duartrokitje)

Bruno Giussani: Yanis ...

Bruno Giussani: Yanis ...

It was you who described yourself in your bios as a libertarian Marxist.

Vetë ju në biografitë tuaja e keni përshkruar veten si marksist libertarist.

What is the relevance of Marx's analysis today?

Si lidhet analiza e Marksit sot?

Yanis Varoufakis: Well, if there was any relevance in what I just said,

Yanis Varoufakis: Nëse ka ndonjë lidhje në çka sapo thashë,

then Marx is relevant.

atëherë Marksi ka lidhje.

Because the whole point of reunifying the political and economic is --

Sepse lidhet krejt ideja e ribashkimit të politikes dhe ekonomikes -

if we don't do it,

nëse s’e kryejmë,

then technological innovation is going to create

atëherë risitë teknologjike do të krijojnë

such a massive fall in aggregate demand,

një rënie kaq masive të kërkesës,

what Larry Summers refers to as secular stagnation.

atë së cilës Larry Summers i referohet si stanjacion shekullar.

With this crisis migrating from one part of the world,

Me këtë krizë migrimi nga një anë e botës,

as it is now,

siç e kemi sot,

it will destabilize not only our democracies,

do të destabilizojë jo vetëm demokracitë tona,

but even the emerging world that is not that keen on liberal democracy.

por edhe botën në zhvillim, që s’e ka dhe aq për zemër demokracinë liberale.

So if this analysis holds water, then Marx is absolutely relevant.

Ndaj nëse kjo analizë qëndron, atëherë Marksi ka absolutisht lidhje.

But so is Hayek,

Por po njësoj edhe Hajeku,

that's why I'm a libertarian Marxist,

ndaj jam marksist libertarist,

and so is Keynes,

dhe po kështu është Kejnesi,

so that's why I'm totally confused.

dhe ndaj jam tërësisht i hutuar.

(Laughter)

(Të qeshura)

BG: Vërtet, dhe mundet që kështu jemi edhe ne, tani.

BG: Indeed, and possibly we are too, now.

(Laughter)

(Të qeshura)

(Applause)

(Duartrokitje)

YV: If you are not confused, you are not thinking, OK?

YV: Nëse s’hutoheni, i bie që s’mendoni, OK?

BG: That's a very, very Greek philosopher kind of thing to say --

BG: Kjo është vërtet si prej filozofi grek -

YV: That was Einstein, actually --

YV: E ka thënë Ainshtajni në fakt -

BG: During your talk you mentioned Singapore and China,

BG: Në fjalën tuaj përmendët Singaporin dhe Kinën,

and last night at the speaker dinner,

dhe mbrëmë në darkën e folësve,

you expressed a pretty strong opinion about how the West looks at China.

shprehët një opinion goxha të fortë mbi se si e sheh Perëndimi Kinën.

Would you like to share that?

Do të donit ta ndanit me ne?

YV: Well, there's a great degree of hypocrisy.

JV: Po ja, ka një shkallë të madhe hipokrizie.

In our liberal democracies, we have a semblance of democracy.

Në demokracitë tona liberale, kemi njëfarë vegimi demokracie.

It's because we have confined, as I was saying in my talk,

Kjo vjen ngaqë jemi të kufizuar, siç e thashë në fjalën time,

democracy to the political sphere,

demokraci në sferën politike,

while leaving the one sphere where all the action is --

teksa lihet njëra sferë, atje ku ndodh gjithë veprimi -

the economic sphere --

sfera ekonomike --

a completely democracy-free zone.

një zonë plotësisht pa demokraci.

In a sense,

Në një farë kuptimi,

if I am allowed to be provocative,

nëse më lejohet të jem provokativ,

China today is closer to Britain in the 19th century.

Kina sot ngjan më shumë me Britaninë e shekullit XIX.

Ngaqë, rikujtoni,

Because remember,

we tend to associate liberalism with democracy --

priremi ta përshoqërojmë liberalizmin me demokracinë --

that's a mistake, historically.

kjo është një gabim, historikisht.

Liberalism, liberal, it's like John Stuart Mill.

Liberalizmi, liberalja, është si John Stuart Mill-i.

John Stuart Mill was particularly skeptical about the democratic process.

John Stuart Mill-i qe veçanërisht skeptik ndaj procesit demokratik.

So what you are seeing now in China is a very similar process

Pra ajo çka shihni sot në Kinë është një proces shumë i ngjashëm

to the one that we had in Britain during the Industrial Revolution,

me atë që patëm në Britani gjatë Revolucionit Industrial,

especially the transition from the first to the second.

veçanërisht tranzicioni nga i pari te i dyti.

And to be castigating China

Dhe të fshikullohet Kina

for doing that which the West did in the 19th century,

pse bën atë çka bëri Perëndimi në shekullin e XIX,

smacks of hypocrisy.

vjen era hipokrizi.

BG: I am sure that many people here are wondering about your experience

BG: Jam i sigurt se mjaft vetë këtu vrasin mendjen për përvojën tuaj

si ministër i financave i Greqisë në fillimet e këtij viti.

as the Finance Minister of Greece earlier this year.

YV: I knew this was coming.

YV: E dija që do vinte fjala te kjo.

BG: Yes.

BG: Po.

BG: Six months after,

BG: Gjashtë muaj më pas,

how do you look back at the first half of the year?

si e shihni gjysmën e parë të vitit?

YV: Extremely exciting, from a personal point of view,

YV: Tejet ngazëlluese, nga pikëpamja personale,

and very disappointing,

dhe shumë zhgënjyese,

because we had an opportunity to reboot the Eurozone.

pasi kishim një mundësi të rinisnim Eurozonën.

Not just Greece, the Eurozone.

Jo thjesht Greqinë, Eurozonën.

To move away from the complacency

Që t’i hiqemi vetëkënaqësisë

and the constant denial that there was a massive --

dhe mohimit konstant se kish thyerje masive --

and there is a massive architectural fault line

dhe ka një thyerje masive tektonike

going through the Eurozone,

përmes Eurozonës,

which is threatening, massively, the whole of the European Union process.

që kërcënon, masivisht, krejt procesin e Bashkimit Europian.

We had an opportunity on the basis of the Greek program --

Patëm një mundësi bazuar në programin grek -

which by the way,

i cili, meqë ra fjala,

was the first program to manifest that denial --

qe i pari program që e nxori në pah atë mohim --

to put it right.

t’i vinim gjërat në vend.

And, unfortunately,

Dhe, mjerisht,

the powers in the Eurozone,

pushtetet në Eurozonë,

in the Eurogroup,

te Eurogrupi,

chose to maintain denial.

zgjodhën të rrinë me mohimin.

But you know what happens.

Por e dini se ç’ndodh.

This is the experience of the Soviet Union.

Kemi rastin e Bashkimit Sovjetik.

When you try to keep alive

Kur përpiqeni të mbani gjallë

an economic system that architecturally cannot survive,

një sistem ekonomik që nga pikëpamja arkitekturore s’mund të mbijetojë,

through political will and through authoritarianism,

përmes vullnetit politik dhe përmes autoritarizmit,

you may succeed in prolonging it,

mund t’ia dilni t’i zgjatni jetën,

but when change happens

por kur ndryshimi ndodh

it happens very abruptly and catastrophically.

ndodh shumë papritur dhe katastrofikisht.

BG: What kind of change are you foreseeing?

BG: Ç’lloj ndryshimi parashikoni?

YV: Well, there's no doubt

YV: Nuk ka dyshim se

that if we don't change the architecture of the Eurozone,

nëse nuk e ndryshojmë arkitekturën e Eurozonës,

the Eurozone has no future.

Eurozona s’ka të ardhme.

BG: Did you make any mistakes when you were Finance Minister?

BG: A bëtë ndonjë gabim sa kohë qetë ministër i financave?

YV: Every day.

YV: Përditë.

BG: For example? YV: Anybody who looks back --

BG: Për shembull? YV: Cilido që hedh vështrimin pas --

(Applause)

(Duartrokitje)

No, but seriously.

Jo, seriozisht.

If there's any Minister of Finance, or of anything else for that matter,

Nëse ka ndonjë ministër financash, apo çfarëdo tjetër të këtij lloji,

who tells you after six months in a job,

që ju thotë se pas gjashtë muajsh në detyrë,

especially in such a stressful situation,

veçanërisht në situatë kaq stresuese,

that they have made no mistake, they're dangerous people.

se nuk ka bërë gabime, ai është person i rrezikshëm.

Of course I made mistakes.

Sigurisht që bëra gabime.

The greatest mistake was to sign the application

Gabimi më i madh qe nënshkrimi i aplikimit

for the extension of a loan agreement

për zgjatjen e marrëveshjes së një borxhi

in the end of February.

në fund të Shkurtit.

I was imagining

Mendoja

that there was a genuine interest on the side of the creditors

se kish interesim të pastër nga ana e kreditorëve

to find common ground.

për të gjetur pika të përbashkëta.

And there wasn't.

Por nuk pati.

They were simply interested in crushing our government,

U interesonte thjesht të rrënonin qeverinë tonë,

just because they did not want

thjesht sepse s’donin

to have to deal with the architectural fault lines

të merreshin me krisjet tektonike

that were running through the Eurozone.

që përshkojnë Eurozonën mes për mes.

And because they didn't want to admit

Dhe ngaqë s’donin të pranonin

that for five years they were implementing a catastrophic program in Greece.

se për pesë vjet me radhë po sendërtonin në Greqi një program katastrofik.

We lost one-third of our nominal GDP.

Humbëm një të tretën e PPB-së tonë nominale.

This is worse than the Great Depression.

Kjo vlerë është më keq se Depresioni i Madh.

And no one has come clean

Dhe askush nga trojka e huadhënësve,

from the troika of lenders that have been imposing this policy

që ka imponuar këtë politikë, nuk e qëroi muhabetin

to say, "This was a colossal mistake."

dhe të thoshte "Ky qe një gabim kolosal".

BG: Despite all this,

BG: Pavarësisht gjithë kësaj,

and despite the aggressiveness of the discussion,

dhe pavarësisht nga agresiviteti i diskutimit,

you seem to be remaining quite pro-European.

duket se mbeteni goxha pro-Europian.

YV: Absolutely.

YV: Absolutisht.

Look, my criticism of the European Union and the Eurozone

Dëgjoni, kriticizmi im për Bashkimin Europian dhe Eurozonën

comes from a person who lives and breathes Europe.

vjen nga dikush që rron dhe merr frymë në Europë.

My greatest fear is that the Eurozone will not survive.

Frika ime më e madhe është se Eurozona s’do të mbijetojë.

Because if it doesn't,

Sepse po s’mbijetoi,

the centrifugal forces that will be unleashed

forcat qendërikëse që do të dalin duarsh

will be demonic,

do të jenë demoniake,

and they will destroy the European Union.

dhe do të shkatërrojnë Bashkimin Europian.

And that will be catastrophic not just for Europe

Dhe kjo do të jetë katastrofike jo thjesht për Europën

but for the whole global economy.

por për krejt ekonominë globale.

We are probably the largest economy in the world.

Jemi ndoshta ekonomia më e madhe në botë.

And if we allow ourselves

Dhe nëse e lëmë veten

to fall into a route of the postmodern 1930's,

të rrokullisemi në një shteg postmodern alla 1930,

which seems to me to be what we are doing,

që më duket se këtë po bëjmë,

then that will be detrimental

atëherë kjo do të jetë shkatërruese

to the future of Europeans and non-Europeans alike.

për të ardhmen e europianëve dhe të joeuropianëve.

BG: We definitely hope you are wrong on that point.

BG: Shpresojmë vërtet që ta keni gabim në këtë pikë.

Yanis, thank you for coming to TED.

Yanis, ju faleminderit që erdhët në TED.

YV: Thank you.

YV: Faleminderit.

(Applause)

(Duartrokitje)