There's no shame in taking care of your mental health | Sangu Delle

Translator: elza babatinca Reviewer: Erblina Vrbovci

Last year ...

Viti i kaluar

was hell.

ishte ferr

(Laughter)

(Të qeshura)

It was my first time eating Nigerian "jollof."

Hera e parë që hëngra “jollof” nigerian.

(Laughter)

(Të qeshura)

Actually, in all seriousness,

Në të vërtetë me gjithë seriozitetin

I was going through a lot of personal turmoil.

Unë po kaloja shumë trazira personale

Faced with enormous stress,

Përballur me stres të madh

I suffered an anxiety attack.

unë vuajta një sulm ankthi.

On some days, I could do no work.

Disa ditë, nuk mund të bëja punë.

On other days,

Në ditët e tjera,

I just wanted to lay in my bed and cry.

doja të shtrihesha në shtrat dhe qaja.

My doctor asked if I'd like to speak with a mental health professional

Doktori tha të flisja me ekspert të shëndetit mendor

about my stress and anxiety.

për stresin dhe ankthin tim

Mental health?

Shëndeti mendor?

I clammed up and violently shook my head in protest.

U ngrita në këmbë dhe dhunshëm tunda kokën në shenjë proteste

I felt a profound sense of a shame.

Ndjeva një ndjenjë të thellë turpi.

I felt the weight of stigma.

Ndjeva peshën e stigmës.

I have a loving, supportive family

Unë kam një familje të dashur mbështetëse

and incredibly loyal friends,

dhe miq tepër besnik,

yet I could not entertain the idea of speaking to anyone

ende nuk mund të pranoja idenë për të folur me ndonjë

about my feeling of pain.

për ndjenjën time të dhimbjes.

I felt suffocated by the rigid architecture

U ndjeva i mbytur nga arkitektura

of our African masculinity.

e ngurtë e mashkullorësisë sonë afrikane.

"People have real problems, Sangu.

“Njerëzit kanë probleme të vërteta, Sangu.

Get over yourself!"

Merrni mbi veten tuaj!”.

The first time I heard "mental health,"

Hera e parë që dëgjova “shëndetin mendor”

I was a boarding school student fresh off the boat from Ghana,

isha nxënës i shkollës së konviktit që dilja nga barka nga Ghana

at the Peddie School in New Jersey.

në shkollën Peddie në New Jersey.

I had just gone through the brutal experience

Sapo kisha kaluar përvojën brutale

of losing seven loved ones in the same month.

humbjes së 7 të dashurve në të njëjtin muaj

The school nurse,

Infermerja e shkollës,

concerned about what I'd gone through -- God bless her soul --

e shqetësuar për atë që po kaloja Zoti e bekoftë shpirtin e saj

she inquired about my mental health.

ajo pyeti për shëndetin tim mendor.

"Is she mental?" I thought.

“A është në rregull ajo?” Mendova.

Does she not know I'm an African man?

A nuk e di ajo që jam një afrikan?

(Laughter)

(Të qeshura)

Like Okonkwo in "Things Fall Apart,"

Si në Okonkwo “ Things Fall Apart”

we African men neither process nor express our emotions.

ne meshkujt afrikan as i përpunojmë dhe as i shprehim emocionet tona.

We deal with our problems.

Ne merremi me problemet tona.

(Applause)

(Duartrokitje)

We deal with our problems.

Ne merremi me problemet tona.

I called my brother and laughed about "Oyibo" people -- white people --

Kam thirrur vëllaun tim dhe kam qeshur për njerëzit “Oyibo” njerëzit e bardhë

and their strange diseases --

dhe sëmundjet e tyre të çuditshme

depression, ADD and those "weird things."

depresionin, ADD dhe “gjëra të çuditshme”.

Growing up in West Africa,

Duke u rritur në Afrikën Perëndimore,

when people used the term "mental," what came to mind was a madman

kur njerëzit përdorin termin “mendor” ajo që u bie në mend ishte një i çmendur

with dirty, dread-locked hair,

me flokë të ndyrë, të mbyllur

bumbling around half-naked on the streets.

duke u përplasur gjysmë i zhveshur në rrugë

We all know this man.

Të gjithë e njohim këtë njeri.

Our parents warned us about him.

Prindërit tanë na paralajmëruar për të.

"Mommy, mommy, why is he mad?"

“Mami, pse është i çmendur?”

"Drugs!

“Droga!

If you even look at drugs, you end up like him."

Nëse i shikon drogat, përfundon si ai."

(Laughter)

(Të qeshura)

Come down with pneumonia,

Ejani me pneumoni,

and your mother will rush you to the nearest hospital

dhe nëna juaj do nxitoj për tek spitali më i afërt

for medical treatment.

për trajtim mjekësor.

But dare to declare depression,

Por guxoni të deklaroni depresion,

and your local pastor will be driving out demons

pastori juaj lokal do të dëbojë demonët

and blaming witches in your village.

duke fajësuar shtrigat në fshatin tuaj

According to the World Health Organization,

Sipas Organizatës Botërore të Shëndetit,

mental health is about being able to cope

shëndeti mendor ka të bëjë me aftësinë për të përballur

with the normal stressors of life;

me stresorët normal të jetës;

to work productively and fruitfully;

të punojë në mënyrë produktive dhe të frytshme

and to be able to make a contribution to your community.

dhe të kontriboni për komunitetin tuaj.

Mental health includes our emotional, psychological and social well-being.

Shëndeti mendor përfshinë mirëqenien tonë emocionale, psikologjike dhe sociale

Globally, 75 percent of all mental illness cases

Globalisht 75% e të gjitha rasteve të sëmundjeve mendore

can be found in low-income countries.

mund të gjenden në vendet me të ardhura të ulëta

Yet most African governments

Ende, shumica e qeverive afrikane

invest less than one percent of their health care budget

investojnë më pak se 1% nga buxhetiti i tyre për shëndetësi

in mental health.

në shëndetin mendor.

Even worse,

Edhe më keq,

we have a severe shortage of psychiatrists in Africa.

ne kemi mungesë të psikiatërve në Afrikë.

Nigeria, for example, is estimated to have 200 --

Nigeria për shembull vlerësohet të ketë 200 mijë

in a country of almost 200 million.

në një vend me pothuajse 200 milion.

In all of Africa,

Në tërë Afrikën,

90 percent of our people lack access to treatment.

90% e njerëzve kanë mungesë të trajtimit.

As a result,

Si rezultat,

we suffer in solitude,

ne vuajmë në vetmi,

silenced by stigma.

të heshtur nga stigma.

We as Africans often respond to mental health with distance,

Ne si afrikanë shpesh i përgjigjemi shëndetit mendor me distancë,

ignorance,

injorancë,

guilt,

faj,

fear

frikë

and anger.

dhe zemërim.

In a study conducted by Arboleda-Flórez,

Në studim të kryer nga Arboleda Florenz,

directly asking, "What is the cause of mental illness?"

duke pyetur direkt “Cili është shkaku i sëmundjes mendore?”

34 percent of Nigerian respondents cited drug misuse;

34% e të anketuarëve Nigerian cituan abuzimin me drogë,

19 percent said divine wrath and the will of God --

19% thanë tërbimi hynor dhe vullnetin e Zotit

(Laughter)

(Të qeshura)

12 percent,

12%

witchcraft and spiritual possession.

magji dhe posedim shpirtëror.

But few cited other known causes of mental illness,

Por pak cituan shkaqe të tjera të njohura të sëmundjes mendore,

like genetics,

si gjenetika,

socioeconomic status,

statusi socio-ekonomik,

war,

lufta,

conflict

konflikti

or the loss of a loved one.

ose humbja e një të dashuri.

The stigmatization against mental illness

Stigmatizimi kundër sëmundjes mendore

often results in the ostracizing and demonizing of sufferers.

shpesh rezulton në izolimin dhe demonizimin e të vuajturve.

Photojournalist Robin Hammond has documented some of these abuses ...

Fotoreporteri Robin Hammond ka dokumentuar disa nga këto abuzime

in Uganda,

në Uganda,

in Somalia,

në Somali,

and here in Nigeria.

dhe këtu në Nigeri.

For me,

Për mua,

the stigma is personal.

stigma është personale.

In 2009,

Në 2009,

I received a frantic call in the middle of the night.

mora një telefonatë të furishme në mesnatë.

My best friend in the world --

Shoku im më i mirë në botë

a brilliant, philosophical, charming, hip young man --

një i ri brilant, filozofik, simpatik

was diagnosed with schizophrenia.

u diagnostifikua me skizofreni.

I witnessed some of the friends we'd grown up with recoil.

Kam qenë dëshmitar i disa miqve që jemi rritur me neveri.

I heard the snickers.

Kam dëgjuar kukurisje.

I heard the whispers.

Kam dëgjuar përshpëritjet.

"Did you hear he has gone mad?"

“A keni dëgjuar se ai është çmendur?”

(Kru English) "He has gone crazy!"

(Kru anglisht) “Ai është çmendur!”

Derogatory, demeaning commentary about his condition --

Komente poshtëruese, keqtrajtuese për gjendjen e ti

words we would never say about someone with cancer

fjalë që nuk do t’i thoshim kurrë për dikë me kancer

or someone with malaria.

ose për dikë me malarje.

Somehow, when it comes to mental illness,

Disi, kur bëhet fjalë për sëmundje mendore

our ignorance eviscerates all empathy.

injoranca jonë largon gjithë empatin

I stood by his side as his community isolated him,

Qëndrova pranë tij pasi bashkësia e izoloi

but our love never wavered.

por dashuria jonë nuk u tund kurrë.

Tacitly, I became passionate about mental health.

Në heshtje, u bëra i apasionuar pas shëndetit mendor.

Inspired by his plight,

Frymëzuar nga gjendja e tij,

I helped found the mental health special interest alumni group

unë gjeta grupin alumni me interes të veçantë për shendetin mendor

at my college.

në kolegjin tim.

And during my tenure as a resident tutor in graduate school,

Gjatë qëndrimit tim si kujdestar resident në shkollën e diplomuar,

I supported many undergraduates with their mental health challenges.

kam përkrahur student me sfidat e tyre të shëndetit mendor.

I saw African students struggle

Pashë studentët afrikanë të luftonin

and unable to speak to anyone.

dhe të paaftë të flisnin me ndonjë.

Even with this knowledge and with their stories in tow,

Edhe me këtë njohuri dhe tregimet e tyre në tërheqje,

I, in turn, struggled,

unë nga ana tjetër, luftoja

and could not speak to anyone when I faced my own anxiety,

nuk mund t’i flisja askujt kur u përballa me ankthin tim

so deep is our fear of being the madman.

aq thellë është frika jonë se jemi çmendur

All of us --

Të gjithë ne

but we Africans especially --

por veçanërisht ne Afrikanët

need to realize that our mental struggles do not detract from our virility,

duhet të kuptoni që luftërat mendore nuk dëmtojnë burrërinë tonë,

nor does our trauma taint our strength.

as traumat tona nuk dëmtojnë forcën tonë

We need to see mental health as important as physical health.

Duhet ta shohim shëndetin mendor të rëndësishëm sa shëndeti fizikë.

We need to stop suffering in silence.

Ne duhet të ndalojmë vuajtjet në heshtje.

We must stop stigmatizing disease

Ne duhet të ndalojmë stigmatizimin e sëmundjes

and traumatizing the afflicted.

dhe traumatizimin e të prekurve.

Talk to your friends.

Bisedoni me miqtë tuaj.

Talk to your loved ones.

Bisedoni me të dashurit tuaj.

Talk to health professionals.

Flisni me profesionistët e shëndetit.

Be vulnerable.

Jeni të prekshëm.

Do so with the confidence

Bëni këtë me besimin

that you are not alone.

se nuk jeni vetëm.

Speak up if you're struggling.

Flisni lart nëse jeni duke luftuar.

Being honest about how we feel

Të jemi të sinqertë për mënyrën si ndjehemi

does not make us weak;

nuk na bën të dobët;

it makes us human.

na bën njerëzor.

It is time to end the stigma associated with mental illness.

Ȅshtë koha për t’i dhënë fund stigmas që lidhet me shëndetin mendor.

So the next time your hear "mental,"

Kështu herën tjetër kur dëgjoni “mendor”,

do not just think of the madman.

mos mendoni vetëm për çmendurin

Think of me.

Mendo për mua.

(Applause)

(Duartrokitje)

Thank you.

Faleminderit.

(Applause)

(Duartrokitje)