There's no shame in taking care of your mental health | Sangu Delle

Translator: Phuong Anh Pham Reviewer: Trân Phạm

Last year ...

Năm vừa rồi...

was hell.

thật thảm hại.

(Laughter)

(Cười)

It was my first time eating Nigerian "jollof."

Đó là lần đầu tôi ăn món cơm Jollof của người Nigeria.

(Laughter)

(Cười)

Actually, in all seriousness,

Thật ra, một cách nghiêm túc mà nói,

I was going through a lot of personal turmoil.

tôi đã trải qua khá nhiều xáo trộn cá nhân.

Faced with enormous stress,

Đối mặt với căng thẳng trầm trọng,

I suffered an anxiety attack.

tôi đã phải chịu đựng một nỗi lo sợ.

On some days, I could do no work.

Có những ngày, tôi chẳng thể làm được gì.

On other days,

Lại có những ngày,

I just wanted to lay in my bed and cry.

tôi chỉ muốn nằm trên giường và khóc.

My doctor asked if I'd like to speak with a mental health professional

Bác sĩ của tôi hỏi liệu tôi có muốn nói chuyện với bác sĩ sức khỏe tâm thần

about my stress and anxiety.

về nỗi lo sợ và sự căng thẳng của mình.

Mental health?

Sức khỏe tâm thần ư?

I clammed up and violently shook my head in protest.

Tôi đã không nói năng gì và lắc đầu quầy quậy để phản đối.

I felt a profound sense of a shame.

Tôi cảm thấy xấu hổ một cách sâu sắc.

I felt the weight of stigma.

Tôi cảm thấy sức nặng của sự sỉ nhục.

I have a loving, supportive family

Tôi có một gia đình luôn yêu thương và ủng hộ

and incredibly loyal friends,

và những người bạn vô cùng trung thành,

yet I could not entertain the idea of speaking to anyone

nhưng tôi vẫn không thể nào tâm sự với một ai đó

about my feeling of pain.

về nỗi đau của mình.

I felt suffocated by the rigid architecture

Tôi cảm thấy ngạt thở bởi sự cứng nhắc

of our African masculinity.

của khái niệm nam tính ở người châu Phi chúng tôi

"People have real problems, Sangu.

"Mọi người có những vấn đề thực sự, Sangu ạ.

Get over yourself!"

Phấn chấn lên!"

The first time I heard "mental health,"

Lần đầu tôi nghe đến "sức khỏe tâm thần"

I was a boarding school student fresh off the boat from Ghana,

tôi đang là một học sinh nội trú di cư từ Ghana

at the Peddie School in New Jersey.

tới Peddie School tại New Jersey.

I had just gone through the brutal experience

Tôi khi đó vừa trải qua cú sốc tinh thần

of losing seven loved ones in the same month.

do cùng lúc mất đi 7 người yêu thương chỉ trong 1 tháng.

The school nurse,

Y tá ở trường,

concerned about what I'd gone through -- God bless her soul --

thực sự lo lắng cho tôi -Chúa phù hộ cô ấy-

she inquired about my mental health.

nên đã hỏi thăm về sức khỏe tinh thần của tôi.

"Is she mental?" I thought.

"Cô ấy thần kinh à?" Tôi thầm nghĩ.

Does she not know I'm an African man?

Cô ấy không biết tôi là một người đàn ông Châu Phi sao?

(Laughter)

(Cười lớn)

Like Okonkwo in "Things Fall Apart,"

Như Okonkwo trong "Things Fall Apart",

we African men neither process nor express our emotions.

đàn ông Châu Phi chúng tôi không để ý hay thể hiện cảm xúc của mình.

We deal with our problems.

Chúng tôi tự giải quyết vấn đề của mình

(Applause)

(Vỗ tay)

We deal with our problems.

Chúng tôi tự giải quyết vấn đề.

I called my brother and laughed about "Oyibo" people -- white people --

Tôi gọi anh trai và cười nhạo về những người "Oyibo" - người da trắng

and their strange diseases --

và những căn bệnh kỳ quái của họ

depression, ADD and those "weird things."

trầm cảm, ADD và những thứ "kỳ quặc" khác

Growing up in West Africa,

Lớn lên ở Tây Phi,

when people used the term "mental," what came to mind was a madman

khi nói đến thuật ngữ "mental", người ta nghĩ ngay tới một người điên

with dirty, dread-locked hair,

bẩn thỉu, tóc bù xù,

bumbling around half-naked on the streets.

nửa trần truồng loăng quăng trên phố.

We all know this man.

Chúng ta đều biết người đàn ông này

Our parents warned us about him.

Bố mẹ vẫn cảnh báo chúng ta về hắn

"Mommy, mommy, why is he mad?"

"Mẹ ơi mẹ, tại sao ông ấy điên?"

"Drugs!

"Nghiện đấy!

If you even look at drugs, you end up like him."

Nếu con dám ngó ngàng tới thuốc phiện, con sẽ như ông ta."

(Laughter)

(Cười)

Come down with pneumonia,

Bạn mắc viêm phổi,

and your mother will rush you to the nearest hospital

mẹ bạn sẽ hối hả đưa bạn tới bệnh viện gần nhất

for medical treatment.

để chữa trị.

But dare to declare depression,

Nhưng nếu là trầm cảm,

and your local pastor will be driving out demons

mục sư ở khu vực bạn sống sẽ thực hiện đuổi tà

and blaming witches in your village.

và đổ lỗi cho phù thủy ở ngôi làng.

According to the World Health Organization,

Theo Tổ chức Y tế Thế giới,

mental health is about being able to cope

sức khỏe tâm thần là khả năng đối chọi

with the normal stressors of life;

với những căng thẳng thường ngày trong cuộc sống

to work productively and fruitfully;

để làm việc năng suất và hiệu quả

and to be able to make a contribution to your community.

và để có thể đóng góp cho cộng đồng.

Mental health includes our emotional, psychological and social well-being.

Sức khỏe tâm thần bao gồm sự phát triển cảm xúc, tâm lý và xã hội của mỗi người.

Globally, 75 percent of all mental illness cases

Trên thế giới hiện có 75% ca mắc bệnh lý tâm thần

can be found in low-income countries.

được tìm thấy ở các nước kém phát triển.

Yet most African governments

Song, hầu hết các chính phủ châu Phi

invest less than one percent of their health care budget

không đầu tư quá 1% ngân sách chăm sóc sức khỏe

in mental health.

vào lĩnh vực sức khỏe tâm thần.

Even worse,

Tệ hơn nữa,

we have a severe shortage of psychiatrists in Africa.

đội ngũ bác sĩ tâm lý ở châu Phi hiện thiếu hụt trầm trọng.

Nigeria, for example, is estimated to have 200 --

Ví dụ như Nigeria, chỉ có khoảng 200 bác sĩ

in a country of almost 200 million.

khi mà dân số đạt mức 200 triệu người.

In all of Africa,

Và trên toàn bộ Châu Phi,

90 percent of our people lack access to treatment.

90% dân số không được tiếp cận điều trị.

As a result,

Hậu quả là,

we suffer in solitude,

chúng tôi chịu đựng sự cô độc,

silenced by stigma.

im lặng vì hổ thẹn.

We as Africans often respond to mental health with distance,

Chúng tôi, những người Phi, thường nhìn nhận sức khỏe tâm thần với khoảng cách,

ignorance,

sự thờ ơ,

guilt,

một chút tội lỗi,

fear

sợ hãi,

and anger.

và giận dữ.

In a study conducted by Arboleda-Flórez,

Trong một nghiên cứu bởi Arboleda-Flórez,

directly asking, "What is the cause of mental illness?"

trực tiếp đưa ra câu hỏi "Đâu là nguyên nhân của bệnh lý tâm thần?"

34 percent of Nigerian respondents cited drug misuse;

34% người Nigeria được khảo sát đã trả lời do dùng thuốc sai cách;

19 percent said divine wrath and the will of God --

19% nói rằng do thần thánh và ý chí của Chúa.

(Laughter)

(Cười lớn)

12 percent,

12%,

witchcraft and spiritual possession.

cho rằng liên quan đến phù thủy và bị ám hồn.

But few cited other known causes of mental illness,

Rất ít người biết đến nguyên nhân thực sự của bệnh lý tâm thần,

like genetics,

như di truyền,

socioeconomic status,

địa vị kinh tế xã hội,

war,

chiến tranh,

conflict

bất đồng

or the loss of a loved one.

hoặc do mất mát người thân.

The stigmatization against mental illness

Sự kỳ thị bệnh lý tâm thần

often results in the ostracizing and demonizing of sufferers.

thường gây ra hiện tượng tẩy chay và ác quỷ hóa những người bệnh.

Photojournalist Robin Hammond has documented some of these abuses ...

Phóng viên ảnh Robin Hammond đã ghi lại tư liệu về sự ngược đãi này...

in Uganda,

ở Uganda,

in Somalia,

ở Somalia,

and here in Nigeria.

và ở đây, Nigeria.

For me,

Đối với tôi,

the stigma is personal.

nỗi sợ hãi là một điều cá nhân.

In 2009,

Vào năm 2009,

I received a frantic call in the middle of the night.

tôi nhận được một cuộc gọi điên rồ lúc nửa đêm.

My best friend in the world --

Người bạn thân nhất của tôi

a brilliant, philosophical, charming, hip young man --

một chàng trai trẻ hiện đại, thông minh, trầm tĩnh, thu hút

was diagnosed with schizophrenia.

được chẩn đoán mắc tâm thần phân liệt.

I witnessed some of the friends we'd grown up with recoil.

Tôi đã chứng kiến một vài người bạn từ thuở thơ ấu giật lùi lại.

I heard the snickers.

Tôi nghe tiếng cười khúc khích.

I heard the whispers.

Tôi nghe cả những tiếng thì thầm.

"Did you hear he has gone mad?"

"Cậu đã nghe chuyện nó bị điên chưa?"

(Kru English) "He has gone crazy!"

(Kru English) "Nó bị điên rồi!"

Derogatory, demeaning commentary about his condition --

Những nhận xét xúc phạm, tự hạ phẩm giá về tình trạng của người bạn ấy

words we would never say about someone with cancer

những từ ngữ chúng ta sẽ chẳng bao giờ nói với một người mắc ung thư

or someone with malaria.

hoặc với bệnh nhân sốt rét.

Somehow, when it comes to mental illness,

Thế nhưng, bằng cách nào đó, mỗi khi nhắc tới bệnh tâm thần,

our ignorance eviscerates all empathy.

sự thiếu hiểu biết của chúng ta đã tước mất toàn bộ sự cảm thông

I stood by his side as his community isolated him,

Tôi đứng về phía bạn mình khi những người xung quanh cô lập anh ấy

but our love never wavered.

tình bạn của chúng tôi không hề dao động

Tacitly, I became passionate about mental health.

Lẳng lặng, tôi bắt đầu hứng thú với sức khỏe tâm thần.

Inspired by his plight,

Được truyền cảm hứng từ hoàn cảnh khó khăn của bạn mình

I helped found the mental health special interest alumni group

tôi đã giúp thành lập hội sinh viên có quan tâm đặc biệt tới sức khỏe tâm thần

at my college.

tại trường đại học của mình.

And during my tenure as a resident tutor in graduate school,

Và trong suốt nhiệm kỳ hỗ trợ sinh viên khác ở trường đại học,

I supported many undergraduates with their mental health challenges.

tôi đã hỗ trợ nhiều bạn vượt qua thử thách về mặt tinh thần của họ

I saw African students struggle

Tôi đã chứng kiến những sinh viên người Phi vật vã

and unable to speak to anyone.

và không thể nói ra với ai.

Even with this knowledge and with their stories in tow,

Thậm chí với kiến thức đã có và những câu chuyện như trên đây,

I, in turn, struggled,

tôi vẫn phải vật lộn,

and could not speak to anyone when I faced my own anxiety,

và không thể nói với ai mỗi khi phải đối mặt với cảm giác lo âu của chính mình

so deep is our fear of being the madman.

tận sâu thẳm là nỗi sợ trở thành một kẻ điên.

All of us --

Tất cả mọi người

but we Africans especially --

nhưng đặc biệt là người Phi chúng tôi

need to realize that our mental struggles do not detract from our virility,

cần nhận ra rằng những đấu tranh tinh thần không hề làm giảm đi sự nam tính

nor does our trauma taint our strength.

hay chấn thương tâm lý không hề làm chúng ta yếu đi.

We need to see mental health as important as physical health.

Sức khỏe tâm thần cũng quan trọng như sức khỏe thể chất vậy.

We need to stop suffering in silence.

Chúng ta cần phải ngưng chịu đựng trong im lặng.

We must stop stigmatizing disease

Chúng ta phải ngưng châm biếm bệnh tật

and traumatizing the afflicted.

và ngưng tổn thương những người đang chịu đau đớn

Talk to your friends.

Hãy nói chuyện với bạn mình.

Talk to your loved ones.

Với những người bạn yêu thương.

Talk to health professionals.

Với các chuyên gia sức khỏe.

Be vulnerable.

Hãy cứ mong manh.

Do so with the confidence

Với tất cả sự tự tin

that you are not alone.

rằng bạn không hề đơn độc.

Speak up if you're struggling.

Hãy nói nếu bạn đang gặp khó khăn.

Being honest about how we feel

Thành thật với cảm xúc của chính mình

does not make us weak;

không hề làm chúng ta yếu đuối;

it makes us human.

mà khiến chúng ta "người" hơn.

It is time to end the stigma associated with mental illness.

Đã đến lúc chấm dứt sự coi thường vẫn gắn liền với bệnh về tâm thần.

So the next time your hear "mental,"

Lần tới nếu bạn nghe tới chữ "tâm thần",

do not just think of the madman.

đừng liên hệ nó với một người điên.

Think of me.

Hãy nghĩ tới tôi.

(Applause)

(Vỗ tay)

Thank you.

Cảm ơn các bạn.

(Applause)

(Vỗ tay)